T I ê uchu ẩ n V i ệ t n a m

• 
  –        tận dụng các chỗ hoang hoá, đất có chất l­ợng và điều kiện khai thác thích hợp;
  
• 
  –        không ảnh h­ởng môi tr­ờng, tiết kiệm đất đai;
  
• 
  –        kết hợp việc khai thác đất với nông, ng­ nghiệp (tạo nơi chứa n­ớc, nuôi trồng thủy sản...).
  

Trên tất cả các làn xe dành cho xe ô tô và xe thô sơ, các làn chuyển tốc, các làn phụ leo dốc, phần lề gia cố, dải an toàn và mặt các bãi dịch vụ của đ­ờng các cấp đều phải có kết cấu áo đ­ờng.

Phải căn cứ vào l­ợng giao thông và thành phần dòng xe, cấp hạng đ­ờng, tính chất sử dụng của công trình, căn cứ vào vật liệu và điều kiện tự nhiên, căn cứ vào các tiêu chuẩn hiện hành mà thiết kế áo đ­ờng cho hợp cách. Yêu cầu áo đ­ờng phải có đủ c­ờng độ, ít thấm n­ớc và duy trì đ­ợc c­ờng độ trong suốt thời gian tính toán để chịu đựng đ­ợc tác động phá hoại của xe cộ và của các yếu tố thời tiết, khí hậu, đồng thời phải có đủ các tính chất bề mặt (độ nhám, độ bằng phẳng, dễ thoát n­ớc và ít bụi) để bảo đảm giao thông an toàn, êm thuận, kinh tế và góp phần bảo vệ môi tr­ờng.

8.2 Tải trọng tính toán tiêu chuẩn

Tải trọng tính toán tiêu chuẩn theo quy định ở 22 TCN 211 đối với kết cấu áo đ­ờng mềm và

Chọn loại tầng mặt áo đ­ờng theo qui định trong Bảng 26.

Đối với kết cấu mặt đ­ờng bê tông nhựa còn có thể sử dụng cấp phối đá dăm, hoặc bê tông nhựa rỗng làm lớp móng trên; cấp phối đá dăm loại II theo 22 TCN 334 - 05, đá dăm macadam hoặc cấp phối thiên nhiên làm lớp móng d­ới.

Có thể sử dụng đất, đá cát gia cố, cấp phối đá dăm, đá dăm macađam, cấp phối thiên nhiên làm các lớp móng cho mặt đ­ờng cấp cao A₂ và cấp thấp.

Lớp đáy móng có các chức năng sau:

• 
  –        tạo đ­ợc một lòng đ­ờng chịu lực đồng nhất, sức chịu tải tốt;
  
• 
  –        ngăn chặn ẩm thấm từ trên xuống nền đất và từ d­ới lên móng áo đ­ờng;
  
• 
  –        tạo "hiệu ứng đe" để bảo đảm chất l­ợng đầm nén các lớp móng phía trên;
  
• 
  –        tạo điều kiện cho xe máy đi lại trong quá trình thi công áo đ­ờng không gây h­ hại nền đất phía d­ới (ngay cả khi thời tiết xấu).
  

• 
  –        độ chặt đầm nén cao k = 1,00 á 1,02 (đầm nén tiêu chuẩn);
  
• 
  –        môđun đàn hồi E ³ 50 MPa (500 daN/cm²) hoặc chỉ số CBR ≥ 10 (tùy theo loại đất);
  
• 
  –        bề dày tối thiểu là 30 cm.
  

Vật liệu làm lớp đáy móng có thể bằng đất có cấp phối tốt (không đ­ợc bằng cát các loại), cấp phối thiên nhiên, đất gia cố vôi (xi măng) tỷ lệ thấp.

Chiều rộng lớp đáy móng nên rộng hơn chiều rộng tầng móng mỗi bên là 15 cm.

8.3.8 Trong mọi tr­ờng hợp, đối với tất cả các cấp mặt đ­ờng đều nên tận dụng vật liệu tại chỗ (bao gồm cả các phế thải công nghiệp) để làm lớp móng d­ới và lớp đáy móng với điều kiện có nghiên cứu thử nghiệm tr­ớc và đ­ợc cấp có thẩm quyền xét duyệt.

8.3.9 Thiết kế chiều dày các lớp trong kết cấu áo đ­ờng cần phải chú ý đến điều kiện thi công và chiều dày lớp tối thiểu đối với mỗi loại vật liệu.

Chiều dày tối thiểu đ­ợc xác định bằng 1,5 lần cỡ hạt cốt liệu lớn nhất có mặt trong lớp vật liệu. Chiều đầy đầm nén có hiệu quả đối với bê tông nhựa th­ờng không nên quá 8 cm đến 10 cm, các loại vật liệu khác có gia cố không quá 15 cm và không gia cố không quá 18 cm.

Cấu tạo, tính toán và thiết kế áo đ­ờng cho đ­ờng ô tô phải theo đúng các qui định trong các tiêu chuẩn thiết kế áo đ­ờng mềm và tiêu chuẩn thiết kế áo đ­ờng cứng hiện hành.

Khi các ph­ơng pháp khác có đủ cơ sở và có đủ tham số, có thể dùng để tham khảo và hiệu chỉnh. Cần đ­a ra một số ph­ơng án kết cấu áo đ­ờng tuỳ theo điều kiện và giá thành vật liệu để so sánh kinh tế, kỹ thuật. Khi đ­ờng có chức năng quan trọng nh­ng l­ợng xe các năm đầu còn ít thì cần xem xét ph­ơng án phân kỳ đầu t­ các lớp kết cấu áo đ­ờng (trên cơ sở kết cấu thiết kế dài hạn).

Dốc ngang của áo đ­ờng lấy tuỳ theo loại vật liệu làm tầng mặt, theo quy định trong Bảng 9 và không đ­ợc nhỏ hơn 1,5 %.

Tại các chỗ nối siêu cao và tại các nút giao thông những chố tiếp nối không tránh đ­ợc dốc nhỏ hơn 1,5 % thì phải thu ngắn tối đa các đoạn đó lại.

8.5 Độ nhám

8.5.1 Lớp mặt đ­ờng trên cùng khi cần thiết phải có thêm lớp mặt tạo nhám có cấu trúc vĩ mô thích hợp để bảo đảm chiều sâu rắc cát trung bình H_tb (mm) đạt tiêu chuẩn quy định tuỳ theo tốc độ tính toán thiết kế và mức độ nguy hiểm của đoạn đ­ờng thiết kế nh­ ở Bảng 28.

Bảng 28 - Yêu cầu về độ nhám mặt đ­ờng
(theo 22TCN 278)

Tốc độ thiết kế, Vtk, km/h hoặc mức độ nguy hiểm	Chiều sâu rắc cát trung bình Htb mm	Đặc tr­ng độ nhám bề mặt
< 60 60 Ê V < 80 80 Ê V Ê 120	0,25 Ê Htb < 0,35 0,35 Ê Htb < 0,45 0,45 Ê Htb < 0,80	nhẵn nhẵn trung bình
Đ­ờng qua địa hình khó khăn nguy hiểm (đ­ờng vòng quanh co, đ­ờng cong bán kính d­ới 150 m mà không hạn chế tốc độ, đoạn có dốc dọc > 5%, chiều dài dốc > 100 m...)	0,80 Ê Htb Ê 1,20	thô

8.5.2 Khi thiết kế lớp mặt trên của áo đ­ờng có thể áp dụng các cách đánh giá độ nhám theo hệ số bám nh­ dùng các xe chuyên dụng hãm phanh tức thời hoặc ph­ơng pháp dùng thiết bị con lắc…

8.5.3 Các đoạn đ­ờng không đạt tiêu chuẩn độ nhám thì phải thiết kế đặt biển báo hiệu trơn tr­ợt và biển hạn chế tốc độ xe chạy.

8.6 Độ bằng phẳng

8.6.1   Phải bảo đảm độ bằng phẳng của mặt đ­ờng thông qua chỉ số độ gồ ghề quốc tế IRI (mm/km) theo qui định ở Bảng 29.

Bảng 29 - Yêu cầu về độ bằng phẳng của mặt đ­ờng theo chỉ số IRI
(theo 22TCN-277)

Tốc độ thiết kế thiết kế, Vtk, km/h	Chỉ số IRI yêu cầu, m/km
	Đ­ờng xây dựng mới	Đ­ờng cải tạo, nâng cấp
120 và 100 80 60 Từ 40 đến 20 (mặt đ­ờng nhựa) Từ 40 đến 20 (mặt đ­ờng cấp thấp)	Ê 2,0 Ê 2,2 Ê 2,5 Ê 4,0 Ê 6,0	Ê 2,5 Ê 2,8 Ê 3,0 Ê 5,0 Ê 8,0

8.6.2 Độ bằng phẳng cũng đ­ợc đánh giá bằng th­ớc dài 3,0m theo 22 TCN 16

Đối với mặt đ­ờng cấp cao A₁ (bê tông nhựa, bê tông xi măng) 70 % số khe hở phải d­ới 3 mm và 30 % số khe hở còn lại phải d­ới 5 mm. Đối với mặt đ­ờng cấp cao A₂ (xem Bảng 26) tất cả các khe hở phải d­ới 5 mm và đối với các mặt đ­ờng cấp thấp B₁, B₂ tất cả các khe hở phải d­ới 10 mm.

• 
  –        chịu đựng đ­ợc l­u l­ợng xe chạy tính toán (xe tiêu chuẩn/làn/ngày đêm) từ 35 % đến 50 % l­u l­ợng xe chạy tính toán của làn xe cơ giới kề liền;
  
• 
  –        lớp mặt trên cùng của lề gia cố phải cùng loại với lớp mặt trên cùng của làn xe cơ giới liền kề;
  
• 
  –        kết cấu gia cố cần đ­ợc xem xét để khi cải tạo mở rộng mặt đ­ờng và nâng cấp đ­ờng vẫn tận dụng đ­ợc đến mức tối đa kết cấu đã xây dựng;
  
• 
  –        đảm bảo trị số môđun đàn hồi yêu cầu tối thiểu theo 22 TCN 211;
  
• 
  –        kiểm toán điều kiện chịu kéo - uốn và điều kiện tr­ợt với bánh xe nặng nhất có thể đỗ trên lề gia cố (khi kiểm toán không xét đến hệ số xung kích và hệ số trùng phục);
  
• 
  –        trong điều kiện kinh tế cho phép, kết cấu lề gia cố nên làm nh­ kết cấu áo đ­ờng.
  

Tuỳ theo l­u l­ợng xe dự báo, tuỳ theo môi tr­ờng kinh tế, xã hội dọc hai bên đ­ờng (phân bố dân c­) và tuỳ theo điều kiện về chế độ thuỷ nhiệt, việc thiết kế kết cấu áo đ­ờng cho các đ­ờng bên vẫn phải tuân theo chỉ dẫn ở quy trình thiết kế áo đ­ờng mềm và quy trình thiết kế áo đ­ờng cứng hiện hành (không phụ thuộc vào tiêu chuẩn hình học của đ­ờng bên đề cập ở 4.6.5).

Tr­ớc hết tiến hành quy hoạch tổng thể hệ thống thoát n­ớc hoàn chỉnh bao gồm các loại công trình thoát n­ớc nh­ rãnh đỉnh, rãnh biên, rãnh tập trung n­ớc, cầu, cống, rãnh thoát n­ớc ngầm, thùng đấu, bể bốc hơi, v.v... các công trình này phải phối hợp chặt chẽ với nhau. Vị trí, kích th­ớc, kết cấu của các công trình thoát n­ớc hợp lý và phù hợp quy hoạch thoát n­ớc chung của khu vực, đảm bảo hiệu quả sử dụng cao và giá thành hạ.

Việc bố trí các m­ơng rãnh thoát n­ớc nền đ­ờng phải đảm bảo tập trung thu đón n­ớc không để n­ớc tự do chảy về nền đ­ờng, phải kết hợp với việc bố trí cầu cống thoát n­ớc qua đ­ờng, xác định h­ớng thoát n­ớc của các m­ơng rãnh về cầu cống hoặc sông suối, có các biện pháp nối tiếp giữa các rãnh thoát n­ớc với cầu cống hay sông suối. Ng­ợc lại khi bố trí cầu cống phải xét tới yêu cầu thoát n­ớc nhanh từ các m­ơng rãnh.

Việc bố trí các công trình thoát n­ớc trên đ­ờng phải xét tới yêu cầu t­ới tiêu. Đồng thời tính đến việc thoát n­ớc lũ sau khi xây dựng đ­ờng.

Trên các đoạn cong có bán kính quy định trong Bảng 13 phải làm siêu cao, thì độ dốc siêu cao phải đảm bảo nh­ quy định trong Bảng 11 và nên bố trí trên đoạn đ­ờng có dốc dọc tối thiểu là 1 % để đảm bảo thoát n­ớc nền, mặt đ­ờng.

Tiết diện của rãnh có thể là hình thang, hình tam giác, hình chữ nhật, nửa hình tròn. Phổ biến dùng rãnh tiết diện hình thang có chiều rộng đáy rãnh 0,40 m, chiều sâu tính từ mặt đất tự nhiên tối thiểu là 0,30 m, taluy rãnh nền đ­ờng đào lấy bằng độ dốc taluy đ­ờng đào theo cấu tạo địa chất, taluy rãnh nền đ­ờng đắp là 1:1,5 á 3. Có thể dùng rãnh có tiết diện hình tam giác có chiều sâu 0,30 m, mái dốc phía phần xe chạy 1 : 3 và phía đối xứng 1 : 1,5 đối với nền đ­ờng đắp và 1 : m theo mái dốc m của nền đ­ờng đào; ở những nơi địa chất là đá có thể dùng tiết diện hình chữ nhật hay tam giác.