Sự chấp nhận của khách hàng về thái độ, kỹ năng và trình độ của cán bộ y tế

3.2. Nhược điểm của dịch vụ VCT lưu động

Hạn chế về mặt năng lực của CBYT trong đội VCT lưu động do thiếu cán bộ,

Hạn chế về mặt thời gian: các khách hàng tiềm năng nếu vì một lý do nào đó không thể đến trong thời gian, họ sẽ phải di chuyển sang xã khác nếu muốn tiếp tục được cung cấp dịch vụ.

Tính bảo mật chưa được đảm bảo đầy đủ.

Bảng 2: Thống kê kết quả hoạt động lồng ghép khám STIs ở hai huyện

Chăm sóc liên tục tại cộng đồng theo kết quả VCT lưu động: Sau 3 năm triển khai VCT lưu động, huyện Quan Hóa phát hiện thêm 138 người nhiễm HIV, huyện Mường Lát sau 2 năm triển khai dịch vụ là 29 người. Các khách hàng có kết quả xét nghiệm dương tính đều được đội VCT lưu động tư vấn sau xét nghiệm, giới thiệu dịch vụ chuyển tuyến và khuyến khích họ đi tư vấn điều trị tại phòng điều trị ARV ở TTYT huyện.

Đây là mô hình chi phí-hiệu quả, với đội ngũ cán bộ sẵn có từ phòng VCT cố định của TTYT, cơ sở vật chất tận dụng của TYT xã, các trang thiết bị cần thiết cho hoạt động tư vấn và xét nghiệm mà đội có thể mang theo với phương tiện là xe máy, đội lưu động có thể đi đến các xã mà xe ô tô không thể vào được. Việc tiếp cận được với đối tượng đích cũng như người thân của họ để khuyến khích họ đến tư vấn và xét nghiệm là khả thi.

Việc nhân rộng mô hình lưu động sẽ giảm bớt sự bất công bằng trong việc tiếp cận dịch vụ giữa các nhóm dân cư và giúp cho nhóm người nghèo, người dân tộc thiểu số có nguy cơ cao được tư vấn và làm xét nghiệm và từ đó được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc liên tục.

BÀN LUẬN

1. Nhận định về tính phù hợp của mô hình VCT lưu động đã triển khai thí điểm

Về địa điểm, các điểm VCT lưu động ở hai huyện Quan Hóa và Mường Lát đa phần được đặt tại các TYT xã, tận dụng cơ sở vật chất của TYT xã. Địa điểm này được đánh giá là khá phù hợp với đa phần đối tượng đích nói riêng và người dân trong cộng đồng nói chung. Sự phù hợp của địa điểm đặt dịch vụ VCT lưu động này cũng tương đồng với nghiên cứu đã thực hiện ở Kenya (2006) và Thái Lan (2007) [4], [6] với điểm mạnh có thể tiếp cận đến các nhóm dân cư ở những nơi mà xe ô tô không thể đến được.

Kết quả từ nghiên cứu đánh giá này đã cho thấy đa số các nhóm đối tượng đều hài lòng khi đến với dịch vụ VCT lưu động này và một trong những lý do là họ không phải đi một quãng đường quá xa để sử dụng dịch vụ, không mất chi phí đi lại. Phát hiện này giống với nghiên cứu đã thực hiện ở Uganda [5]. Điểm mạnh đó không chỉ ở việc phát hiện người nhiễm HIV trong các cộng đồng dân tộc thiểu số và giới thiệu họ đi điều trị, mà còn trong việc nâng cao kiến thức/nhận thức của cộng đồng về HIV/AIDS. Những điểm mạnh này cũng được các nghiên cứu về dịch vụ VCT lưu động ở các nước khác nêu rõ [4], [6], [7]. Cũng nhờ đó mà kiến thức trong cộng đồng dân tộc thiểu số về HIV/AIDS được nâng cao và sự kì thị đối với những người có HIV cũng giảm đi nhiều [6].

2. Sự hài lòng của khách hàng khi được tiếp cận và sử dụng dịch vụ VCT lưu động

Với những địa bàn miền núi, giao thông đi lại khó khăn và điều kiện kinh tế còn nghèo, nhưng nguy cơ lây nhiễm HIV lại cao thì việc triển khai VCT lưu động là rất cần thiết. Nhiều khách hàng không những hài lòng mà nói rằng họ sẽ quay trở lại nếu dịch vụ vẫn tiếp tục được triển khai tại xã và còn giới thiệu những người khác đến với dịch vụ này. Kết quả nghiên cứu này cũng tương đồng với kết quả trong nghiên cứu ở Uganda [7] và cũng tương đồng với nhận định từ nghiên cứu về VCT lưu động ở Kenya [4]. Tuy nhiên với các kết quả đánh giá về cơ sở vật chất, trang thiết bị, kỹ năng và trình độ chuyên môn của cán bộ y tế, cần phải có cái nhìn thận trọng về các kết quả đánh giá của khách hàng và vẫn cần tiếp tục đầu tư để cải thiện nhằm đạt được yêu cầu trong hướng dẫn cung cấp dịch vụ VCT lưu động.

Thời gian tư vấn cho mỗi khách hàng còn ngắn như đã đề cập trong phần kết quả, nhưng các đối tượng đều hài lòng vì họ đều được xét nghiệm máu để biết về tình trạng sức khỏe của mình nói chung và tình trạng nhiễm HIV của bản thân nói riêng. Hoạt động VCT lưu động chưa thực sự thực hiện tốt yếu tố “kín đáo”, khách hàng chưa thực sự biết về quyền của mình trong hoạt động TVXNTN.

3 .Nhận định về việc tiếp tục triển khai mô hình VCT lưu động và nhân rộng ra các địa bàn khác

Việc triển khai mô hình VCT lưu động ở Thanh Hóa từ năm 2009 đến năm 2012 đã phát hiện thêm nhiều trường hợp nhiễm HIV trong cộng đồng dân tộc thiểu số khu vực miền núi và giới thiệu họ tiếp cận với dịch vụ điều trị. Nếu không có mô hình này thì những trường hợp đó có lẽ sẽ khó cơ hội được xét nghiệm hay tư vấn về HIV. Hoạt động VCT lưu động góp phần cải thiện khía cạnh công bằng trong tiếp cận dịch vụ tư vấn và xét nghiệm HIV cho người dân có nguy cơ cao, cũng như chăm sóc liên tục cho người có HIV ở các vùng miền núi, vùng sâu vùng xa. Kết quả nghiên cứu ở Kenya, Thái Lan và Uganda cũng tương đồng với nhận định này [4] [6] [7]. Bên cạnh đó, VCT lưu động luôn đi kèm với truyền thông nên nhận thức của người dân ở những địa bàn vùng sâu vùng xa về HIV/AIDS cũng được tăng cường hơn, giảm kì thị trong cộng đồng với những người có HIV.

Để hoạt động này được hiệu quả và đạt được mục tiêu đề ra thì cần hội tụ một số yếu tố sau:

Thứ nhất là yếu tố con người. Để mô hình này có thể được thực hiện một cách hiệu quả rất cần có những cam kết của lãnh đạo và các bên liên quan, có bản kế hoạch chi tiết và khả thi của các cán bộ quả lý, huy động được nhân lực để toàn đội có thể triển khai. Vai trò của CBYT xã và của Hội Phụ nữ & Đoàn Thanh niên, nhóm đồng đẳng trong hoạt động truyền thông trước ngày tư vấn. Bên cạnh đó, việc bố trí một cán bộ giao tiếp được bằng tiếng dân tộc cũng rất quan trọng.

Thứ hai là yếu tố về nguồn lực tài chính, hỗ trợ về tài liệu truyền thông và các test nhanh phát hiện HIV và đặc biệt là phụ cấp cho các cán bộ tham gia hoạt động VCT lưu động.

Thứ ba là yếu tố đào tạo cho cán bộ của đội VCT lưu động, cần được đào tạo liên tục về kỹ năng tư vấn cũng như về chuyên môn.

Thứ tư là về truyền thông trước ngày TVXNTN. Khi triển khai dịch vụ lưu động tại các địa bàn miền núi có địa hình đi lại khó khăn, việc tiếp cận người dân tại các bản mất rất nhiều thời gian. Do đó, việc truyền thông trước ngày TNXNTN cần được triển khai từ trước đó khoảng 1-2 tuần. Tài liệu truyền thông cần được thiết kế riêng theo tiếng địa phương hoặc bổ sung thêm nhiều hình ảnh dễ hiểu.

Cuối cùng là việc áp dụng triển khai dịch VCT lưu động. Kinh nghiệm khi triển khai dịch vụ của đội lưu động huyện Mường Lát đã cho thấy rõ khi địa điểm TYT xã quá xa để khách hàng tiếp cận dịch vụ thì họ đã đưa dịch vụ đến tận thôn bản, đến gần với người dân hơn.

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

Từ những kết quả đánh giá mô hình VCT lưu động tại hai huyện thí điểm của tỉnh Thanh Hóa, có thể rút ra được những kết luận chính sau:

Quy trình và phương thức hoạt động VCT lưu động theo Hướng dẫn là rõ ràng và cơ bản là hợp lý; tuy nhiên, trên thực tế các đội đã gặp một số khó khăn và đã có những điều chỉnh linh hoạt để phù hợp với tình hình địa phương.

Việc tận dụng cơ sở vật chất ở TYT xã mặc dù có những ưu điểm nhất định tuy nhiên, việc không đảm bảo tính kín đáo và không có đủ các thiết bị và phương tiện truyền thông phần nào ảnh hưởng tới kết quả của dịch vụ.

Mặc dù khách hàng hài lòng về kỹ năng và trình độ chuyên môn của cán bộ tư vấn, trên thực tế đây vẫn là điểm hạn chế của dịch vụ.

Dịch vụ VCT lưu động đã thực sự mang lại lợi ích cho khách hàng, điều đó không chỉ thể hiện qua kết quả thu được của dịch vụ sau 3 năm triển khai mà còn được cảm nhận bởi chính khách hàng. Các kết quả đánh giá tính chấp nhận của khách hàng về dịch vụ (bao gồm sự chấp nhận về văn hóa, địa lý, cơ sở vật chất, cán bộ y tế, tính bảo mật, các thông tin truyền thông...) đã khẳng định rõ điều này.

Triển khai lồng ghép khám STIs với dịch vụ VCT lưu động là một mô hình phù hợp và mang lại hiệu quả tốt, tiết kiệm được chi phí, thời gian và bao phủ được nhiều hơn nhóm đối tượng nguy cơ.

Từ những kinh nghiệm khi triển khai thí điểm mô hình VCT tại hai huyện cho thấy có thể mở rộng mô hình này ở các xã/huyện khác, những nơi có những đặc điểm tương tự. Nếu tiếp tục nhân rộng mô hình tại những địa bàn khác cần phải chú ý tới những khía cạnh sau:

• 
  Hướng dẫn chung về VCT lưu động cần được xây dựng và ban hành để trong tương lai nếu đơn vị/tổ chức nào muốn triển khai mô hình này thì có cơ sở để thực hiện.
  
• 
  Khi triển khai dịch vụ lưu động đến các xã, có thể thực hiện 6 tháng một lần; tuy nhiên, thời gian ở lại mỗi xã nên kéo dài hơn 1 ngày để đảm bảo tất cả các đối tượng nguy cơ đều có thể tiếp cận được với dịch vụ và thời gian tư vấn cho mỗi khách hàng cũng dài hơn.
  
• 
  Nên lồng ghép các nội dung về giảm kỳ thị đối với HIV/AIDS vào các buổi truyền thông trước ngày TVXNTN cũng như trong các TLTT phát cho khách hàng, nhất là ở những địa phương còn tồn tại sự kỳ thị nặng nề đối với HIV/AIDS.
  
• 
  Cán bộ y tế, đặc biệt là tư vấn viên, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả của dịch vụ TVXNTN, do đó cần chú trọng tới công tác tập huấn đào tạo và đào tạo lại.
  
• 
  Đối với những vùng miền có nhiều đồng bào người dân tộc thiểu số, việc tuyển chọn cán bộ tư vấn là người địa phương, biết nói tiếng dân tộc cần được chú ý.
  
• 
  Việc kết hợp lồng ghép với các hoạt động như khám và chữa các bệnh STIs cho phụ nữ, truyền thông về lây truyền HIV từ mẹ sang con nhóm phụ nữ có thai hoặc phòng, chống các bệnh dịch khác đang có tại địa phương… nên được tiến hành.
  

1. Bộ Y tế (2007). Quyết định về việc ban hành Hướng dẫn tư vấn, xét nghiệm HIV tự nguyện. Quyết định số 647/QĐ-BYT.

2. Cục phòng chống HIV/AIDS (2012). Báo cáo tình hình nhiễm HIV/AIDS và hoạt động phòng, chống HIV/AIDS 6 tháng đầu năm 2012. Báo cáo số 755/BC-BYT.

3. Dự án Phòng chống HIV/AIDS do Ngân hàng thế giới tài trợ và Cục phòng chống HIV/AIDS (2006). Hướng dẫn và triển khai mô hình thí điểm tư vấn và xét nghiệm HIV tự nguyện dựa vào cộng đồng.

4. Kristina L. Grabbe et al. (2011). Increasing access to HIV counselling and testing through mobile service in Kenya: Strategies, utilization, and cost-effectiveness. J Acquir Immune Defic Syndr. NIH Public Access.

5. Stephen F. Morin et al. (2006). Removing barriers to knowing HIV status: Same-Day mobile HIV testing in Zimbabwe. J Acquir Immune Defic Syndr. Lippincott William & Wilkins.

6. Surinda Kawichai et al. (2007). Community-based voluntary counselling and testing services in rural community of Chiang Mai province, Northen Thailand. Springer science.

7. The Uganda Program for Human and Holistic Development (UPHOLD) (2004). Feasibility study of the mobile van for voluntary counselling and testing (VCT) for HIV/AIDS. Final report.

Theo số liệu của Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2010, số nhiễm HIV lũy tích là 1003 người, trong đó 382 trường hợp chuyến sang AIDS và 262 trường hợp tử vong do AIDS.

Tại Thừa Thiên Huế bước đầu đã củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động của hai phòng tư vấn và đáp ứng phần nào đó nhu cầu của khách hàng. Để tìm hiểu về nhu cầu của khách hàng đến phòng tư vấn xét nghiệm HIV tự nguyện chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài “Đánh giá khả năng đáp ứng nhu cầu khách hàng của hai phòng tư vấn xét nghiệm HIV tự nguyện đã được thẩm định tại Thành Phố Huế năm 2011” nhằm hai mục tiêu là:

1. Tìm hiểu đặc điểm khách hàng của hai phòng tư vấn xét nghiệm HIV tự nguyện đã được thẩm định tại Thành Phố Huế năm 2011

2. Đánh giá khả năng đáp ứng của 2 phòng tư vấn so với nhu cầu của khách hàng

II. ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1. Đối tượng nghiên cứu: Khách hàng đến phòng VCT Trung tâm phòng chống HIV/AIDS tỉnh Thừa Thiên Huế và phòng tư vấn Thành phố Huế;Cán bộ đang làm việc tại hai phòng tư vấn

2. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang

3. Phương pháp chọn mẫu: Chọn tất cả các khách hàng tuổi từ 18 đến 60 đến phòng VCT.

4. Kỹ thuật thu thập số liệu:

- Sử dụng bộ câu hỏi hỏi phỏng vấn được thiết kế sẵn.

Bảng 2. Lý do đối tượng không đi xét nghiệm HIV

Bảng 3. Thời gian đối tượng quyết định đi xét nghiệm HIV

Bảng 4. Kiến thức phòng, chống HIV/AIDS của đối tượng