Mét sè Bé luËt, LuËt vÒ b¶o vÖ trÎ em

HÖ thèng ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn b¶o vÖ trÎ em ®­îc x©y dùng, söa ®æi,bæ sung dùa trªn c¸c ®Þnh h­íng:

- §­êng lèi cña §¶ng vÒ BVCSGDTE

- Hµi hoµ víi c¸c nguyªn t¾c vµ quy ®Þnh cña C«ng ­íc LHQ vÒ quyÒn trÎ em vµ c¸c C«ng ­íc vÒ quyÒn con ng­êi kh¸c mµ ViÖt Nam lµ thµnh viªn

- Xö lý nghiªm c¸c hµnh vi vi ph¹m quyÒn, x©m h¹i, bãc lét trÎ em

- ­u tiªn c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc ®èi víi trÎ em lµm tr¸i ph¸p luËt

- H­íng tíi viÖc x©y dùng hÖ thèng t­ ph¸p th©n thiÖn víi trÎ em.

Bé luËt H×nh sù

Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 cã ch­¬ng riªng- ch­¬ng 10- quy ®Þnh viÖc xö lý trÎ em vµ ng­êi ch­a thµnh niªn ph¹m téi. TrÎ em vµ ng­êi ch­a thµnh niªn chØ bÞ xö lý h×nh sù ®èi víi c¸c téi rÊt nghiªm träng vµ ®Æc biÖt nghiªm träng; kh«ng ¸p dông ¸n chung th©n vµ tö h×nh. H­íng söa ®æi, bæ sung bé luËt h×nh sù cã liªn quan ®Õn trÎ em lµ chñ yÕu ¸p dông c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc t¹i gia ®×nh, céng ®ång.

Trong khi ®ã, c¸c téi h×nh sù nÕu ph¹m téi ®èi víi trÎ em ®Òu bÞ t¨ng nÆng khung h×nh ph¹t.

C¸c téi x©m h¹i trÎ em ®­îc bé luËt ®Ò cËp gåm: giÕt con míi ®Î (®iÒu 94), hiÕp d©m trÎ em (®iÒu 112), c­ìng d©m trÎ em (®iÒu 114), giao cÊu víi trÎ em (®iÒu 115), d©m « ®èi víi trÎ em (®iÒu 116), mua d©m, ®¸nh tr¸o hoÆc chiÕm ®o¹t trÎ em (®iÒu 120), vi ph¹m quy ®Þnh vÒ sö dông lao ®éng trÎ em (®iÒu 228), dô dç, Ðp buéc hoÆc chøa chÊp ng­êi ch­a thµnh niªn ph¹m ph¸p (®iÒu 252), mua d©m ng­êi ch­a thµnh niªn (®iÒu 256).

Bé luËt Tè tông h×nh sù quy ®Þnh vÒ tr×nh tù, thñ tôc, tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan, tr¸ch nhiÖm cña gia ®×nh, nhµ tr­êng, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ trong viÖc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, b¾t gi÷ vµ giam gi÷ ng­êi ch­a thµnh niªn ph¹m téi. Trong mäi tr­êng hîp tiÕn hµnh c¸c thñ tôc tè tông ®èi víi ng­êi ch­a thµnh niªn, ph¶I xem xÐt ®Õn ®Æc ®iÓm t©m, sinh lý cña ng­êi ch­a thµnh niªn, ph¶i c©n nh¾c thËn träng, kh¸ch quan, toµn diÖn ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi hîp ph¸p cña ng­êi ch­a thµnh niªn.

H­íng ®i cho qu¸ tr×nh bæ sung, ®iÒu chØnh bé LuËt Tè tông h×nh sù: Trong mäi t×nh huèng, thñ tôc, quyÒn lîi tèt nhÊt cho trÎ em trong hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt. Bé luËt Tè tông h×nh sù vµ c¸c bé luËt, luËt cã liªn quan ®Õn t­ ph¸p ng­êi ch­a thµnh niªn h­íng tíi viÖc h×nh thµnh hÖ thèng t­ ph¸p th©n thiÖn víi trÎ em.

LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh.

LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh (HNG§) n¨m 2000 kÕ thõa vµ ph¸t triÓn LuËt HNG§ n¨m 1986, võa lµ c¬ së ®Ó x©y dùng gia ®×nh h¹nh phóc võa lµ c«ng cô ®Ó x¸c ®Þnh nghÜa vô cña cha mÑ ®èi víi con c¸i, con c¸I ®èi víi cha mÑ- trong ®ã cã trÎ em.

NhiÒu ®iÒu cña LuËt HNG§ x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ trÎ em cña gia ®×nh, nhµ tr­êng, c¸c c¬ quan nhµ n­íc, c¸c tæ chøc x· héi; quy ®Þnh mét sè c¬ quan, trong ®ã cã Uû ban BVCSTE (c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ BVCSTE) cã quyÒn yªu cÇu Toµ ¸n ph¸n quyÕt ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña trÎ em.

LuËt HNG§ thÓ hiÖn nguyªn t¾c nhÊt qu¸n ­u tiªn cho phô n÷ vµ trÎ em. TrÎ em ph¶I ®­îc b¶o vÖ,ch¨m sãc, nu«I d­ìng vµ gi¸o dôc. Tr¸ch nhiÖm ®ã lµ cña gia ®×nh, nhµ tr­êng, nhµ n­íc vµ toµn x· héi.

Trong c¸c quan hÖ d©n sù, trÎ em vµ ng­êi ch­a thµnh niªn ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ vµ hç trî. Mäi ng­êi cã quyÒn d©n sù vµ cã nghÜa vô d©n sù, mäi c¸ nh©n ®Òu cã n¨ng lùc d©n sù nh­ nhau. Bé LuËt D©n sù (DS) kh¼ng ®Þnh n¨ng lùc chñ thÓ cña ng­êi ch­a thµnh niªn trong quan hÖ ph¸p luËt DS. Do ®Æc ®iÓm t©m lý, sinh lý cßn non nít cña trÎ em, ch­a cã kh¶ n¨ng nhËn thøc ®Çy ®ñ mäi hµnh vi cña m×nh, Bé luËt DS quy ®Þnh: trÎ em ch­a ®ñ 6 tuæi kh«ng cã n¨ng lùc hµnh vi d©n sù, tõ 6 ®Õn 18 tuæi cã n¨ng lùc hµnh vi DS h¹n chÕ, giao dÞch DS cña hä do ng­êi ®¹i diÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt x¸c lËp vµ thùc hiÖn, cã tr¸ch nhiÖm båi th­êng thiÖt h¹i nÕu trÎ em tõ 6 ®Õn d­íi 18 tuæi g©y ra. C¸c quy ®Þnh nµy kh«ng t­íc bá quyÒn DS cña trÎ em mµ nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña trÎ em kh«ng bÞ x©m h¹i.

TrÎ em cã thÓ lµ chñ thÓ ®éc lËp trong quan hÖ ph¸p luËt DS ph¸t sinh tõ quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n hoÆc c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn kh¸c; tõ sù kiÖn ph¸p lý do luËt ®Þnh khi s¸ng t¹o gi¸ trÞ tinh thÇn lµ ®èi t­îng cña quyÒn së h÷u trÝ tuÖ.

Bé luËt DS quy ®Þnh nhiÒu chÕ ®Þnh nh»m b¶o vÖ quyÒn trÎ em: chÕ ®Þnh gi¸m hé, chÕ ®Þnh vÒ hé tÞch nh­ quyÒn ®­îc khai sinh, quyÒn khai sinh cña trÎ em bÞ bá r¬i, quyÒn cã hä tªn, quyÒn cho trÎ em lµ con ngoµi gi¸ thó, chÕ ®Þnh vÒ viÖc nu«I con nu«i. C¸c v¨n b¶n d­íi luËt h­íng dÉn chi tiÕt, giao tr¸ch nhiÖm cho c¸c c¬ quan, quy ®Þnh tr×nh tù thñ tôc ®Ó ®¶m b¶o trÎ em ®­îc h­ëng ®Çy ®ñ c¸c quyÒn DS mµ bé luËt DS quy ®Þnh.

Lao ®éng lµ mét ®Æc tr­ng quan träng cña con ng­êi. Gi¸o dôc trÎ em yªu lao ®éng vµ tham gia lao ®éng phï hîp víi løa tuæi lµ truyÒn thèng v¨n ho¸ vµ lµ néi dung cña ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc. Nhµ n­íc quan t©m ®Õn gi¸o dôc trÎ em yªu lao ®éng nh­ng còng b¶o vÖ trÎ em kh«ng bÞ x©m h¹i, bãc lét, l¹m dông søc lao ®éng hoÆc c­ìng bøc lµm viÖc.

Bé luËt Lao ®éng quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó trÎ em cã thÓ tham gia lao ®éng nh­: tuæi lao ®éng, tuæi häc nghÒ, kh¶ n¨ng lao ®éng, thêi gian lao ®éng, giao kÕt hîp ®ång lao ®éng. Bé luËt còng quy ®Þnh c¸c thñ tôc, chÕ ®é sö dông lao ®éng trÎ em cña ng­êi sö dông lao ®éng.

Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh.

Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh ®­îc Uû ban Th­êng vô Quèc héi ban hµnh ngµy 2/7/2002 cã c¸c quy ®Þnh vÒ ®èi t­îng, khung h×nh ph¹t ®èi víi ng­êi ch­a thµnh niªn. Ng­êi tõ ®ñ 14 tuæi ®Õn d­íi16 tuæi bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh v× vi ph¹m hµnh chÝnh do cè ý.

C¸c biÖn ph¸p xö lý ng­êi ch­a thµnh niªn vi ph¹m hµnh chÝnh: Ph¹t c¶nh c¸o, båi th­êng thiÖt h¹i, gi¸o dôc t¹i x·/ph­êng/thÞ trÊn, ®­a vµo tr­êng gi¸o d­ìng.

NghÞ ®Þnh 114/2006/N§-CP vÒ xö lý hµnh chÝnh trong lÜnh vùc DSGDTE, t¹i ®iÒu 17 quy ®Þnh c¸c møc xö ph¹t ®èi víi c¸c hµnh vi hµnh h¹, ng­îc ®·i, lµm nhôc trÎ em; lîi dông trÎ em v× môc ®Ých trôc lîi.

- Ph¹t tiÒn tõ 500.000 ®ång ®Õn 1.000.000 ®ång ®èi víi mét trong nh÷ng hµnh vi: a) L¨ng nhôc, xóc ph¹m nh©n phÈm, danh dù, g©y tæn th­¬ng tinh thÇn cña trÎ em. b) §èi xö tµn tÖ,b¾t nhÞn ¨n,nhÞn uèng, b¾t chÞu rÐt, mÆc r¸ch, kh«ng cho hoÆc h¹n chÕ vÖ sinh c¸ nh©n, giam h·m ë n¬I cã m«I tr­êng ®éc h¹i, nguy hiÓm hoÆc b¾t lµm nh÷ng viÖc tr¸I víi ®¹o ®øc x· héi.

- Ph¹t tiÒn tõ 2.000.000 ®ång ®Õn 5.000.000 ®ång ®èi víi hµnh vi ®¸nh ®Ëp hoÆc cã hµnh vi b¹o lùc x©m ph¹m th©n thÓ trÎ em lµm cho trÎ em ®au ®ín vÒ thÓ x¸c vµ tinh thÇn.

- QuyÕt ®Þnh sè 23/2001/ Q§- TTg ngµy 26/02/2001 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt Ch­¬ng tr×nh Hµnh ®éng quèc gia v× trÎ em giai ®o¹n 2001- 2010. Bé L§TBXH chñ tr× x©y dùng Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia v× trÎ em giai ®o¹n 2011- 2020.

- NghÞ ®Þnh sè 71/2011/N§- CP ngày 22/8/2011 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt BVCSGDTE.

2. C¸c chÝnh s¸ch ch¨m sãc søc khoÎ, dinh d­ìng

- Kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ cho trÎ em d­íi 6 tuæi t¹i c¸c c¬ së y tÕ nhµ n­íc.

- MiÔn gi¶m phÝ kh¸m, ch÷a bÖnh vµ phôc håi chøc n¨ng cho trÎ em.

- Phßng chèng suy dÜnh d­ìng cho trÎ em.

- X· héi ho¸, khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc c¸ nh©n tham gia ch¨m sãc søc khoÎ cho ng­êi d©n vµ trÎ em.

3. C¸c chÝnh s¸ch gi¸o dôc

- KhuyÕn khÝch, ­u tiªn ®Çu t­ cho gi¸o dôc ®µo t¹o c¸c vïng nói cao, h¶i ®¶o, vïng s©u, vïng xa,vïng khã kh¨n

- Kh«ng thu häc phÝ t¹i c¸c tr­êng tiÓu häc c«ng lËp

- MiÔn, gi¶m häc phÝ cho häc sinh lµ con em c¸c gia ®×nh diÖn chÝnh s¸ch, gia ®×nh nghÌo, hoµn c¶nh khã kh¨n, trÎ em lang thang, trÎ em khuyÕt tËt.

- Chu cÊp chi phÝ ¨n, ë, häc tËp cho häc sinh c¸c tr­êng néi tró cho con em ®ång bµo d©n téc thiÓu sè, tr­êng gi¸o d­ìng, c¸c c¬ së gi¸o dôc ®Æc biÖt cho trÎ em khuyÕt tËt.

- X· héi ho¸, khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia më réng, ph¸t triÓn gi¸o dôc, ®µo t¹o

- Trî gi¸, ph¸t miÔn phÝ s¸ch, b¸o cho c¸c tr­êng häc miÒn nói

- Hç trî, båi d­ìng ph¸t triÓn n¨ng khiÕu nghÖ thuËt cho trÎ em

- Hç trî s¶n xuÊt phim ¶nh, c¸c ho¹t ®éng nghÖ thuËt, v¨n ho¸, thÓ thao cho trÎ em

- §Çu t­ x©y dùng c¸c c¬ së v¨n ho¸ dµnh cho trÎ em: nhµ thiÕu nhi, phßng ®äc s¸ch, ®iÓm vui ch¬i ë x· ph­êng…

- Xö ph¹t c¸c hµnh vi nhËp khÈu, vËn chuyÓn, tµng tr÷, kinh doanh v¨n ho¸ phÈm, ®å ch¬i, trß ch¬i ®éc h¹i ®èi víi trÎ em; c¸c hµnh vi s¶n xuÊt, ph¸t t¸n c¸c th«ng tin b¹o lùc, khiªu d©m, tr¸i víi ®¹o ®øc, v¨n ho¸ truyÒn thèng ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña trÎ em.

- X· héi ho¸, khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia më réng, ph¸t triÓn c¸c dÞch vô v¨n ho¸, vui ch¬i, gi¶i trÝ cho ng­êi d©n vµ trÎ em.

5. ChÝnh s¸ch b¶o vÖ trÎ em vµ b¶o vÖ, ch¨m sãc, gi¸o dôc trẻ em hoàn cảnh đặc biệt

a) B¶o vÖ, ch¨m sãc, gi¸o dục trẻ em hoàn cảnh đặc biệt: C¸c ®èi t­îng trÎ em HC§B trong LuËt BVCSGDTE vµ c¸c ®èi t­îng ph¸t sinh ®Òu cã c¸c chÝnh s¸ch hç trî viÖc b¶o vÖ,ch¨m sãc, gi¸o dôc.

TrÎ em vi ph¹m ph¸p luËt:

- QuyÕt ®Þnh sè 138/1998/Q§- TTg ngµy 31/7/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt Ch­¬ng tr×nh quèc gia phßng chèng téi ph¹m. §Ò ¸n thø t­: §Êu tranh phßng chèng c¸c lo¹i téi ph¹m x©m h¹i trÎ em, téi ph¹m trong løa tuæi vÞ thµnh niªn. Bé C«ng an chñ tr× x©y dùng Ch­¬ng tr×nh quèc gia phßng chèng téi ph¹m giai ®o¹n 2011- 2015.

- QuyÕt ®Þnh sè 19/2004/Q§- TTg ngµy 12/02/2004 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt Ch­¬ng tr×nh ng¨n ngõa vµ gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng trÎ em lang thang kiÕm sèng, trÎ em bÞ x©m ph¹m t×nh dôc, trÎ em ph¶I lao ®éng nÆng nhäc trong ®iÒu kiÖn ®éc h¹i nguy hiÓm giai ®o¹n 2004- 2010.

ViÖc b¶o vÖ, ch¨m sãc c¸c ®èi t­îng trÎ em thuéc QuyÕt ®Þnh 19/2004/Q§- TTg ®· ®­îc ®­a vµo vµ thùc hiÖn trong Ch­¬ng tr×nh quèc gia B¶o vÖ trÎ em giai ®o¹n 2011- 20015 theo QuyÕt ®Þnh sè 267/Q§- TTg ngµy 22 th¸ng 2 n¨m 2011 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ.

TrÎ em bÞ bu«n b¸n:

- QuyÕt ®Þnh sè 130/2004/Q§- TTg ngµy 14/7/2004 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt Ch­¬ng tr×nh phßng chèng téi ph¹m bu«n b¸n phô n÷, trÎ em giai ®o¹n 2004- 2010. Bé C«ng an chñ tr× x©y dùng Ch­¬ng tr×nh quèc gia phßng chèng bu«n ng­êi giai ®o¹n 2011- 2015.

- QuyÕt ®Þnh sè 65/2005/Q§- TTg ngµy 25/3/2005 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt ®Ò ¸n ch¨m sãc trÎ em må c«i kh«ng n¬i n­¬ng tùa, trÎ em bÞ bá r¬i, trÎ em tµn tËt nÆng, trÎ em lµ n¹n nh©n cña chÊt ®éc ho¸ häc vµ trÎ em nhiÔm HIV/AIDS dùa vµo céng ®ång giai ®o¹n 2005- 2010.

- NghÞ ®Þnh sè 67/2007/N§- CP ngµy 13/4/2007 cña ChÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch trî gióp c¸c ®èi t­îng b¶o trî x· héi.

- QuyÕt ®Þnh sè 313/2005/Q§- TTg ngµy 02/12/2005 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ mét sè chÕ ®é ®èi víi ng­êi nhiÔm HIV/AIDS vµ nh÷ng ng­êi trùc tiÕp qu¶n lý, ®iÒu trÞ,ch¨m sãc ng­êi nhiÔm HIV/AIDS trong c¸c c¬ së BTXH cña Nhµ n­íc.

- QuyÕt ®Þnh sè 38/2004/Q§- TTg ngµy 17/03/2004 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch trî gióp kinh phÝ cho gia ®×nh,c¸ nh©n nhËn nu«i d­ìng trÎ em må c«I vµ trÎ em bÞ bá r¬i.

- NghÞ ®Þnh sè 32/2007/N§- CP ngµy 02/3/2007 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh møc trî cÊp, phô cÊp ­u ®·i ®èi víi ng­êi cã c«ng víi c¸ch m¹ng.

- NghÞ ®Þnh sè 54/2006/N§-CP ngµy 26/5/2006 cña ChÝnh phñ h­íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu cña Ph¸p lÖnh ­u ®·i ng­êi cã c«ng víi c¸ch m¹ng.

TrÎ em khuyÕt tËt, tµn tËt:

- NghÞ ®Þnh sè 55/1999/N§-CP ngµy 10/7/1999 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh mét sè ®iÒu cña Ph¸p lÖnh vÒ ng­êi tµn tËt.

- QuyÕt ®Þnh sè 239/2006/Q§- TTg ngµy 24/10/2006 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt ®Ò ¸n trî gióp ng­êi tµn tËt giai ®o¹n2006- 2010.

- NghÞ ®Þnh s« 81/ CP ngµy 23/11/1995 cña ChÝnh phñ quy ®Þnhchi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu cña Bé luËt Lao ®éng vÒ lao ®éng lµ ng­êi tµn tËt vµ NghÞ ®Þnh sè 116/2004/N§-CP ngµy 23/4/2004 söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh 81/CP.

- Chị thị 1408/CT-TTg ngày 01/9/2009 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác BVCSTE. Chỉ thị giao Bộ LĐTBXH:

+ Xây dựng Chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011 – 2015.

+ Hướng dẫn về các tiêu chuẩn, chế độ, chuyên môn, nghiệp vụ đối với cán bộ làm công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em các cấp theo quy định của pháp luật.

+ Xây dựng và triển khai thí điểm Hệ thống bảo vệ, chăm sóc trẻ em và mô hình Trung tâm công tác xã hội trẻ em ở một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; tổng kết, rút kinh nghiệm, nhân rộng các mô hình này sau năm 2010.

+ Nghiên cứu, hoàn thành trong năm 2010 việc xây dựng cơ sở dữ liệu chuyên ngành về bảo vệ và chăm sóc trẻ em, làm cơ sở để đánh giá tình hình thực hiện pháp luật, chính sách về bảo vệ, chăm sóc trẻ em và Công ước quốc tế về quyền trẻ em.

- QuyÕt ®Þnh sè 267/Q§- TTg ngµy 22 th¸ng 2 n¨m 2011 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ Chương trình quốc gia Bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011- 2015.

+ Mục tiêu tổng quát: Bảo vệ trẻ em ở cả 3 cấp độ

Cấp độ 1: Tạo dựng môi trường sống an toàn, lành mạnh cho mọi trẻ em.

Cấp độ 2: Chủ động phòng ngừa, giảm thiểu, loại bỏ các nguy cơ gây tổn hại, giảm thiểu tình trạng trẻ em rơi vào hoàn cảnh đặc biệt và bị xâm hại, bị bạo lực.

Cấp độ 3: Trợ giúp, phục hồi.

+ Mục tiêu cụ thể: Các chỉ tiêu chủ yếu cho bảo vệ trẻ em ở 02 cấp độ (2 và 3) và Chỉ tiêu cho Hệ thống bảo vệ trẻ em cấp tỉnh.

+ Đối tượng: Trẻ em (theo Luật BVCSGDTE); Ưu tiên TEHCĐB, trẻ em có nguy cơ cao; Người chưa thành niên 16- 18 tuổi vi phạm pháp luật.

+ Phạm vi thực hiện:

Phạm vi cả nước, ưu tiên (hỗ trợ và chỉ đạo) vùng nóng (có nhiều TEHCĐB, trẻ em có nguy cơ), vùng khó khăn.

Cấp địa phương: Rộng khắp với các mục tiêu cấp độ 1, trọng điểm đối với cấp độ 2 và 3.

+ Các dự án của Chương trình:

Dự án truyền thông, giáo dục, vận động xã hội.

Dự án nâng cao năng lực cho độ ngũ cán bộ làm công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em, cộng tác viên, tình nguyện viên.

Dự án xây dựng và phát triển hệ thống cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em .

Dự án xây dựng và nhân rộng các mô hình trợ giúp TECHCĐB dựa vào cộng đồng.

Dự án nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em.

Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra của các cấp uỷ Đảng, chính quyền đối với công tác BVCSTE.

Đưa mục tiêu BVCSTE vào kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội hàng năm ở cấp trung ương và địa phương.

Tăng cường kiểm tra, đánh giá tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về BVCSTE.

Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành.

Chủ động tham gia và đăng cai tổ chức các sự kiện quốc tế và khu vực về BVCSTE.

Có nhiều khái niệm khác nhau về quản lý nhà nước, có tài liệu cho rằng quản lý nhà nước là một loại công cụ của nhà nước nhằm duy trì sự ổn định của xã hội và hướng xã hội phát triển theo mục tiêu của nhà nước là vì sự giàu mạnh của đất nước và hành phúc của mọi người dân. Kế thừa các quan niệm trước đây, trong phạm vi bài viết này chúng tôi đưa ra và sử dụng khái niệm quản lý nhà nước như sau: Quản lý nhà nước là một loại hình dịch vụ công, đồng thời cũng là một loại công cụ của nhà nước nhằm duy trì và định hướng cho xã hội hoạt động và phát triển theo những thể chế và mục tiêu mà nhà nước đã đặt ra để mang lại sự bình yên, phồn thịnh của đất nước và hạnh phúc của mọi người

Theo Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em ban hành năm 1991 và sửa đổi năm 2004 của nước ta thì trẻ em là công dân dưới 16 tuổi; nhưng theo Công ước của Liên Hiệp Quốc về quyền trẻ em thì trẻ em là những người dưới 18 tuổi.

Tuy vậy, trong quá trình thực hiện một số chính sách trợ giúp trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt nước ta vẫn vận dụng cho những người trong độ tuổi vị thành niên từ 16 - 18 tuổi như chính sách trợ cấp xã hội, chính sách trợ giúp về giáo dục, y tế khi các đối tượng này vẫn trong hoàn cảnh khó khăn và hiện tại vẫn đang theo học các trường phổ thông hoặc các trường dạy nghề, trung học chuyên nghiệp.

Đối với trẻ em là người nước ngoài sinh sống tại Việt Nam thì chúng ta cũng vẫn tôn trọng thực hiện theo quy định của Công uớc quốc tế; những số lượng trẻ em này không có nhiều và cũng không thuộc nhóm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.

Quản lý nhà nước về trẻ em được xét trên hai khía cạnh:

Trẻ em trên thực tế là một đối tượng của các hoạt động quản lý nhà nước. Tuy nhiên do đặc điểm của trẻ em và có nhiều nhóm trẻ em khác nhau cho nên quản lý nhà nước về trẻ em cần được hiểu là quản lý không chỉ trẻ em (đối tượng bị quản lý) mà quản lý tất cả những vấn đề liên quan đến trẻ em. Nói cách khác đối tượng quản lý gồm trẻ em và tất cả những người có liên quan đến trẻ em.

Thông thường việc quản lý nhà nước đối với một lĩnh vực cụ thể nào đó thì cơ quan giúp chính phủ quản lý nhà nước phải thực hiện ít nhất 7 nội dung cơ bản sau đây:

Căn cứ vào Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004, Quản lý nhà nước về bảo vệ chăm sóc trẻ em ở cấp xã /phường tập trung vào các hoạt động sau:

Việc kiện toàn tổ chức, cán bộ làm công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em là điều rất cần thiết, nhất là cấp xã sẽ hướng vào bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho công chức chuyên trách theo dõi về lĩnh vực Lao động- Thương binh và Xã hội để họ có thể đảm nhiệm cả công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em theo Nghị định 92/2009/NĐ-CP của Chính phủ. Các xã cần phải :

- Thành lập Ban chỉ đạo hoặc Ban BVCSTE xã

- Phân công cán bộ chuyên trách BVCSTE

- Xây dựng đội ngũ công tác viên, đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ và có chế độ chính sách phù hợp, đảm bảo ổn định và có kỹ năng tốt về BVCSTE

- Tổ chức các khoá tập huấn cho các giảng viên nguồn về bảo vệ chăm sóc trẻ em của các địa phương để họ có đủ năng lực cần thiết tổ chức các lớp tập huấn cho cán bộ làm công tác bảo vệ chăm sóc trẻ em ở các địa phương.

Trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, trẻ em bị bỏ rơi

Trẻ em khuyết tật, tàn tật

Trẻ em là nạn nhân của chất độc hoá học

Trẻ em nhiễm HIV/AIDS

Trẻ em phải làm việc nặng nhọc, nguy hiểm, tiếp xúc với chất độc hại

Trẻ em phải làm việc xa gia đình

Trẻ em lang thang

Trẻ em bị xâm hại tình dục

Trẻ em nghiện ma túy

Trẻ em vi phạm pháp luật

- Trẻ em có hoàn cảnh khó khăn khác²² nhưng chưa được đưa vào Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004, cụ thể như sau:

Trẻ em bị buôn bán, bắt cóc

Trẻ em bị bạo lực, ngược đãi

Trẻ em bị tai nạn thương tích

Trẻ em sống trong các gia đình nghèo

2.2. Thực trạng một số nguy cơ liên quan đến quyền của trẻ em không được thực hiện đầy đủ

Các biểu hiện quyền của trẻ em không được thực hiện đầy đủ trên các lĩnh vực cụ thể: Dinh dưỡng, chăm sóc sức khoẻ; giáo dục; bảo vệ trẻ em và vui chơi giải trí, sự tham gia của trẻ em. Trong phần đánh giá thực trạng bất bình đẳng về cơ hội phát triển cũng đã phân tích, đánh giá một số điểm liên quan đến nội dung này, do vậy trong mục này đề tài chỉ khái quát và hệ thống hoá một số vấn đề cơ bản nhất về nguy cơ một số quyền của trẻ em không được thực hiện đầy đủ

- Thứ nhất là về dinh dưỡng và chăm sóc sức khoẻ

- Thứ hai là tiếp cận giáo dục và chất lượng giáo dục

- Thứ ba là bảo vệ trẻ em và giảm thiểu trẻ em rơi vào hoàn cảnh đặc biệt

- Thứ tư là vui chơi giải trí và sự tham gia của trẻ em

Tóm lại, các nội dung nêu trên cho thấy việc bảo đảm an toàn cho trẻ em cần phải được các địa phương chú trọng đúng mức.

2.3. Phân tích nguyên nhân của những hạn chế nêu trên

Tập trung vào 3 nhóm nguyên nhân chủ yếu như sau:

(i) Rào cản về nhận thức, về sự hạn chế trong công tác truyền thông và vận động xã hội.

(ii) Hạn chế về tính thiếu cụ thể, thiếu khuôn khổ luật pháp trong việc phòng ngừa, bảo vệ, can thiệp của cộng đồng xã hội, các tổ chức đoàn thể, cơ quan quản lý nhà nước trong việc bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em.

(iii) Nguồn lực đầu tư cho hoạt động sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc trẻ em thuộc ngành Lao động - Thương binh và Xã hội (cán bộ, kinh phí ...).

Về cán bộ, tính đến năm 2009 hầu như cấp xã vẫn gặp lúng túng khó khăn về cán bộ làm công tác bảo vệ trẻ em ở cấp xã; đội ngũ cộng tác viên, tình nguyện viên đang trong quá trình tái thiết lập lại chỉ có khoảng 7 nghìn người, (trước năm 2007 có tới 160 nghìn cộng tác viên, tình nguyện viên). Cấp huyện thì có đến một phần ba số huyện trong toàn quốc là hoạt động kiêm nhiệm, chưa có được một cán bộ chuyên trách; cấp tỉnh thì lực lượng quá mỏng, có tỉnh chỉ có 2-3 cán bộ làm công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em. 2.4. Thực trạng hệ thống dịch vụ bảo vệ trẻ em

Trên thế giới, hệ thống cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em đã hình thành và phát triển ở các nước Châu Âu từ những năm 50 của thế kỷ trước, đến những năm 70 nó cũng đã xâm nhập vào các nước Châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Hồng Công; nhưng đối với nước ta cho đến nay thì hệ thống cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em vẫn chưa được hình thành một cách đồng bộ; chưa đáp ứng được nhu cầu bảo vệ sự an toàn của trẻ em, nhất là đối với những trường hợp trẻ em cần sự bảo vệ khẩn cấp.

- Cấp độ 1 là tập trung vào các hoạt động phòng ngừa nhằm hạn chế trẻ em rơi vào hoàn cảnh đặc biệt hoặc hạn chế tình trạng trẻ em cần sự bảo vệ đặc biệt. Đối tượng của bảo vệ trẻ em cấp độ I là tất cả trẻ em, gia đình trẻ em và cộng đồng.

- Cấp độ II là tập trung vào các hoạt động làm giảm thiểu nguy cơ đối với nhóm trẻ em có nguy cơ cao rơi vào hoàn cảnh đặc biệt hoặc nguy cơ cao cần sự bảo vệ đặc biệt. Đối tượng của bảo vệ trẻ em cấp độ II là nhóm trẻ em có nguy cơ cao rơi vào hoàn cảnh đặc biệt và gia đình trẻ em.

- Cấp độ III là tập trung vào trợ giúp, hòa nhập trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt với cộng đồng. Đối tượng của bảo vệ trẻ em cấp độ III là trẻ em có HCĐB và gia đình trẻ em có HCĐB.

- Việc Thống kê theo dõi biến động đối tượng quản lý thường diễn ra hàng năm và trong từng thời kỳ; tuy nhiên đối với một số nhóm đối tượng cụ thể việc thống kê theo dõi có thể phải thực hiện theo quý, 6 tháng và hàng năm ví dụ như trẻ em bị bạo lực, trẻ em bị xâm hại tình dục, trẻ em bị tai nạn thương tích...

- Việc theo dõi thống kê sự biến động của đối tượng quản lý có thể theo dõi biến động chung và cắt lát theo từng nhóm đối tượng chia theo độ tuổi, giới tính, dân tộc, hoàn cảnh sống, phân theo vùng miền và địa bàn tỉnh, huyện và xã.

- Việc theo dõi biến động đối tượng phải gắn liền với việc theo dõi, giám sát, đánh giá được tình hình thực hiện Luật pháp chính sách đối với đối tượng được giao quản lý; nắm bắt được nhu cầu nguyện vọng của đối tượng và các rào cản trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội và các phúc lợi xã hội của đối tượng quản lý.

Kế hoạch về BVCSTE gồm tổng hợp kế hoạch các ban ngành, đoàn thể trong xã và xây dựng kế hoạch can thiệp BVTE có hoàn cảnh đặc biệt, nội dung tập trung vào:

- Chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng cho mọi trẻ em.

- Đảm bảo tất cả trẻ em có khả năng đi học đều được đến trường, không bỏ học, thất học.

- Bảo vệ trẻ em không bị xâm hại, vi phạm pháp luật, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt được chăm sóc giúp đỡ hòa nhập cộng đồng để phát triển.

- Đảm bảo cho trẻ em được hưởng quyền tham gia thông qua các hoạt động vui chơi giải trí lành mạnh và tham gia các hoạt động xã hội phù hợp với lứa tuổi.

Phổ biến luật pháp liên quan đến trẻ em như: Công ước của Liên Hợp Quốc về quyền trẻ em; Hiến pháp, Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004; Bộ luật Hình sự; Luật Hôn nhân gia đình; Bộ luật Dân sự; Bộ luật Lao động,… và các Luật khác liên quan đến trẻ em.

Các chính sách trợ giúp về y tế, giáo dục, trợ cấp xã hội, hoạt động vui chơi giải trí, trợ giúp học nghề, tiếp cận các công trình công cộng… cụ thể như:

- Nghị định số 67/2007/NĐ-CP ngày 13/4/2007 của Chính phủ về chính sách trợ giúp các đối tượng bảo trợ xã hội, trong đó có trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; sau được sửa đổi thành Nghị định số 13/2010/NĐ-CP. Có khoảng 1,4 triệu người được hưởng chính sách trợ cấp xã hội từ Nghị định 67, trong đó có khoảng 238.590 trẻ em hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, chiếm khoảng 1,07% dân số trẻ em;

- Quyết định số 38/2004/QĐ-TTg ngày 17/03/2004 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách trợ giúp kinh phí cho gia đình, cá nhân nhận nuôi dưỡng trẻ em mồ côi và trẻ em bị bỏ rơi; Có trên 100 nghìn gia đình, cá nhân được thụ hưởng từ chính sách này.

- QuyÕt ®Þnh sè 313/2005/Q§-TTg ngµy 02/12/2005 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ mét sè chÕ ®é ®èi víi ng­êi nhiÔm HIV/AIDS vµ nh÷ng ng­êi trùc tiÕp qu¶n lý, ®iÒu trÞ, ch¨m sãc ng­êi nhiÔm HIV/AIDS trong c¸c c¬ së bảo trợ xã hội cña Nhµ n­íc;

- Quyết định 62/2004/QĐ-TTg về chính sách trợ giúp phổ cập giáo dục cơ sở (trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, trẻ em nghèo được miễn giảm học phí, trợ giúp sách giáo khoa, vở viết khi đến trường); khoảng 3,4 triệu trẻ em được hưởng lợi từ chương trình này;( độ bao phủ khoảng 20%)

- Quyết định 112/2007/QĐ-TTg, sau được thay bằng Quyết định 101/2009/QĐ-TTg; theo các quyết định này, trẻ em học tiểu học ở các xã đặc biệt khó khăn ( xã 135) được trợ cấp 70 nghìn đồng/tháng; trung học cơ sở là 140 nghìn đồng/tháng; có khoảng 768.505 trẻ em ở các xã 135 được thụ hưởng chính sách này, độ bao phủ khoảng 3,46% trẻ em.

- Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em sửa đổi năm 2004, trong đó có quy định về khám chữa bệnh không phải trả tiền cho trẻ em dưới 6 tuổi trong các cơ sở y tế công lập; Quyết định 139/2002/QĐ-TTg về khám chữa bệnh cho người nghèo; sau này đã được sửa đổi bằng Luật Bảo hiểm y tế năm 2008 và Nghị định 62/2009/NĐ-CP hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo hiểm y tế; Có gần 10 triệu trẻ em dưới 6 tuổi và trên 2,8 triệu trẻ em thuộc các gia đình nghèo được hưởng lợi từ chính sách này; độ bao phủ đạt trên 60%.

- Quyết định 37/2010/QĐ-TTg về tiêu chuẩn xã phường phù hợp với trẻ em: Hưởng ứng tuyến bố của Liên Hợp Quốc về việc xây dựng một thế giới phù hợp với trẻ em, trong những năm gần đây Việt Nam rất tích cực triển khai chương trình “xã phường phù hợp với trẻ em”; Bộ tiêu chuẩn này có 25 chỉ tiêu liên quan đến 4 lĩnh vực chủ yếu là (i) dinh dưỡng, chăm sóc sức khoẻ; (ii) giáo dục trẻ em; (iii) bảo vệ trẻ em và (iv) vui chơi giải trí của trẻ em. Để đạt được danh hiệu này các xã, phường phải đạt được những tiêu chuẩn nhất định theo quy định của Bộ tiêu chuẩn xã phường phù hợp với trẻ em; Tiêu chuẩn xã, phường phù hợp với trẻ em còn là một trong những tiêu chí đánh giá trình độ phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương, cơ sở.

Việc xây dựng xã, phường phù hợp với trẻ em có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bảo vệ trẻ em, nhất là thực hiện dịch vụ phòng ngừa, loại trừ hoặc giảm thiêu nguy cơ xâm hại trẻ em.

+ Chương trình Hành động Quốc gia vì trẻ em Việt Nam giai đoạn 2001-2010 (Quyết định 23/2001/QĐ-TTg ngày 26/2/2001 của Thủ tướng Chính phủ).

+ Chương trình Quốc gia về phòng chống tội phạm (Quyết định số 138/1998/QĐ - TTg ngày 31/7/1998 của Thủ tướng Chính phủ), trong đó có Đề án đấu tranh phòng chống các loại tội phạm xâm hại trẻ em, tội phạm trong lứa tuổi vị thành niên.

+ Chương trình ngăn ngừa và giải quyết tình trạng trẻ em lang thang kiếm sống, trẻ em bị xâm phạm tình dục, trẻ em phải lao động nặng nhọc trong điều kiện độc hại nguy hiểm giai đoạn 2004 - 2010, (Quyết định số 19/2004/QĐ-TTg ngày 12/02/2004).

+ Chương trình Hành động phòng chống mại dâm giai đoạn 2006-2010 (Quyết định số 52/QĐ-TTg ngày 8/3/2006 của Thủ tướng Chính phủ), trong đó có vấn đề liên quan đến phòng chống mại dâm trẻ em.

+ Chương trình phòng chống tội phạm buôn bán phụ nữ, trẻ em giai đoạn 2004 - 2010. (Quyết định 130/2004/QĐ-TTg ngày 14/7/2004).

+ Quyết định 65/2005/QĐ-TTg ngày 25/3/2005 phê duyệt Đề án chăm sóc trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em tàn tật nặng, trẻ em là nạn nhân của chất độc hoá học và trẻ em nhiễm HIV/AIDS dựa vào cộng đồng giai đoạn 2005 - 2010.

+ Quyết định số 32/2010/QĐ-TTg về phê duyệt đề án phát triển nghề công tác xã hội; Theo quyết định này, đến năm 2020 có khoảng 50 nghìn cán bộ công tác xã hội sẽ được đào tạo chuyên nghiệp để phục vụ công tác xã hội ở nước ta, trong đó đến một nửa là sẽ làm công tác xã hội với trẻ em.

+ Quyết định số 267/2011/QĐ-TTg về phê duyệt chương trình Quốc gia Bảo vệ trẻ em 2011 - 2015.

5. Truyền thông

Đối tượng tuyên truyền vận động để phòng ngừa hạn chế tình trạng trẻ em rơi vào hoàn cảnh đặc biệt là toàn bộ cộng động xã hội bao gồm cả vận động chính sách, các tổ chức chính phủ, phi chính phủ, các tổ chức kinh tế - xã hội, nhà trường, gia đình và trẻ em. Theo Công ước quốc tế về quyền trẻ em và Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em quy định 4 nhóm quyền cơ bản như sau:

(i) Quyền được sống còn bao gồm quyền của trẻ em được sống và được đáp ứng những nhu cầu để tồn tại. Các nhu cầu đó gồm mức sống đủ, có nơi ở và được chăm sóc sức khỏe…

(ii) Quyền được phát triển gồm những điều kiện mà trẻ em cần có để phát triển đầy đủ nhất như quyền được hưởng giáo dục, vui chơi, tiếp cận thông tin, tự do tín ngưỡng, tôn giáo…

(iii) Quyền được bảo vệ là những điều khoản đòi hỏi trẻ em phải được bảo vệ chống lại tất cả các hình thức lạm dụng, xao nhãng và bóc lột. Các quyền này bao gồm những vấn đề như bảo vệ đặc biệt cho trẻ em khỏi nạn tra tấn, lạm dụng khi phạm pháp hình sự, không bị tham gia vào các cuộc xung đột vũ trang, lao động trẻ em, nghiện ma túy, bạo lực và xâm hại tình dục.

(iv) Quyền được tham gia cho phép trẻ em đóng một vai trò tích cực trong cộng đồng và đất nước của các em. Các quyền này bao gồm sự tự do diễn đạt, bày tỏ quan điểm và ý kiến, được phát biểu trong những vấn đề có liên quan đến cuộc sống của các em, được tham gia hội đoàn và tụ họp mang tính hòa bình. Do xã hội ngày càng phát triển, trẻ em càng có nhiều cơ hội để tham gia vào các hoạt động xã hội, chuẩn bị cho cuộc sống có trách nhiệm sau này.

Truyền thông, vận động hướng vào nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi và hành động của tất cả các thành viên trong xã hội, của gia đình, nhà trường, cộng đồng xã hội và các cơ quan, tổ chức về việc thực hiện các quyền của trẻ em và giải quyết những vấn đề cơ bản của trẻ em là giải pháp quan trọng hàng đầu. Việc thay đổi nhận thức đến thay đổi hành vi và hành động là một quá trình và nó cần sự tác động liên tục của các phương tiện thông tin đại chúng và sự định hướng dư luận xã hội của các cơ quan quản lý nhà nước.

Thay đổi nhận thức và tư duy trước hết là phải nhận thức đầy đủ và sâu sắc về tầm quan trọng và ý nghĩa to lớn của việc thực hiện các quyền của trẻ em và giải quyết các vấn đề cơ bản của trẻ em; đây không phải chỉ là công việc của hiện tại mà còn là sự chăm lo cho tương lai của đất nước. Nếu không chăm lo tốt cho các thế hệ chủ nhân tương lai của đất nước thì chúng ta không thể xây dựng đất nước ta to đẹp hơn, đàng hoàng hơn, và sánh vai được với các cường quốc năm châu như mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Cần thường xuyên đầu tư vào công tác tuyên truyền giáo dục về ý nghĩa, tầm quan trọng của việc thực hiện quyền trẻ em và giải quyết những vấn đề cơ bản của trẻ em với việc phát triển xã hội trong hiện tại và tương lai, về trách nhiệm của gia đình, nhà trường, xã hội, nhà nước và mọi công dân đối với việc bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, về trách nhiệm của trẻ em trong việc thực hiện bổn phận của mình với gia đình, nhà trường và xã hội; xây dựng được ý thức tự giác, tự nguyên của các thành viên trong xã hội trong việc chăm lo cho trẻ em hôm nay đó là chăm lo cho các thế hệ chủ nhân của đất nước trong tương lai. Đi đôi với tuyền truyền giáo dục vận động xã hội về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em, cần định hướng dư luận xã hội trong việc hình thành các nhận thức mới, phương pháp tiếp cận mới, các chuẩn mực đạo đức xã hội trong việc ứng xử với trẻ em và giải quyết những nhu cầu cơ bản của trẻ em.

Trong giai đoạn tới cần tập trung đẩy mạnh hơn nữa việc thay đổi hành vi và hành động của toàn xã hội, của gia đình, nhà trường và các cơ quan nhà nước về việc ưu tiên giải quyết những vấn đề cơ bản của trẻ em và đáp ứng những nhu cầu của trẻ em về thể chất, tâm lý, tình cảm, nhận thức, đạo đức và xã hội. Sự thay đổi nhận thức, hành vi và hành động có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trọng việc sẽ tạo nên sự đồng thuận cao của toàn xã hội trong việc ưu tiên nguồn lực để giải quyết trước những vấn đề cơ bản của trẻ em và tăng cường phúc lợi xã hội cho trẻ em trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó khăn

Nội hàm quan trọng nhất của thuật ngữ bảo vệ trẻ em là đảm bảo sự an toàn cho mọi trẻ em, đảm bảo không có sự ngược đãi, không có sự phân biệt đối xử, kỳ thị, vì bản thân thuật ngữ không bị ngược đãi đã bao hàm trong đó việc chống lại sự bạo lực, xâm hại tình dục trẻ em và chống lại sự bóc lột lao động trẻ em. Tuy vậy, ngôn ngữ Việt Nam khá đa dạng và phong phú, dẫn đến có nhiều cách hiểu khác nhau, người ta có thể hiểu từ ngược đãi theo nghĩa đen, song cũng có thể hiểu theo nghĩa bóng hoặc cùng một lúc hiểu theo cả hai cách nói trên, do vậy trong phạm vi tài liệu này chúng tôi cố gắng diễn đạt đầy đủ để mong muốn những người đọc hiểu nó một cách đầy đủ nhất và có sự thống nhất về thuật ngữ này. Vì quan trọng hơn những người làm công tác bảo vệ chăm sóc trẻ em không chỉ là người đọc mà còn người phải hành động để bảo vệ trẻ em; sự thống nhất về nhận thức sẽ có tác dụng tốt cho sự thống nhát về hành động. Nhóm trẻ em có nguy cơ không được đảm bảo sự an toàn nhất là nhóm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt; vì vậy việc quan tâm nhiều đến nhóm trẻ em này trong thực tiễn là một yêu cầu tất yếu khách quan của công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em ở nước ta.

Thực hành bảo vệ trẻ em ở nhiều nước trên thế giới được xác định theo ba chức năng chủ yếu đó là phòng ngừa, giảm thiểu và trợ giúp hoà nhập. Cả ba chức năng này đều có mối quan hệ chặt chẽ với nhau và hỗ trợ lẫn nhau, để làm rõ hơn mối quan hệ này chúng ta sẽ nghiên cứu sâu thêm về các chức năng đó:

- Chức năng phòng ngừa đảm bảo cho mọi trẻ em được sống trong môi trường an toàn, không bị ngược đãi, phân biệt đối xử, kỳ thị; không bị bạo lực, xâm hại tình dục; không phải lang thang kiếm sống, lao động trong điều kiện nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm và không phải làm việc xa gia đình hay nói gọn hơn là phòng ngừa hạn chế tình trạng trẻ em rơi vào hoàn cảnh đặc biệt., chức năng này còn gọi là bảo vệ trẻ em cấp độ I hay cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em cấp độ I.

- Chức năng trợ giúp hoà nhập cộng đồng đối với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt còn được gọi là bảo vệ trẻ em cấp độ III hay dịch vụ bảo vẹ trẻ em cấp độ III. Bảo vệ trẻ em cấp độ III là một trong những chức năng quan trọng nhất của bảo vệ trẻ em trong bối cảnh hiện nay ở nước ta. Mặc dù các biện pháp phòng ngừa hay giảm thiểu nguy cơ trẻ em rơi vào hoàn cảnh đặc biệt đã được thực hiện, song vẫn có một bộ phận trẻ em rơi vào hoàn cảnh đặc biệt, tức là vẫn bị ngược đãi, bị bạo lực, xâm hại tình dục, phải lang thang kiếm sống, lao động trong điều kiện tồi tệ, không được bảo đảm sự an toàn. Nhiệm vụ quan trọng để thực hiện chức năng này là tiến hành hàng loạt các biện pháp trợ giúp trực tiếp trẻ em hoặc gia đình, cộng đồng nơi có trẻ em đó sinh sống tiếp cận các dịch vụ bảo vệ trẻ em, dịch vụ xã hội; loại bỏ các yếu tố gây nên sự mất an toàn cho trẻ em vì lợi ích tốt nhất cho trẻ em. Các biện pháp bảo vệ trẻ em được thực hiện có thể là các biện pháp tuyên truyền vận động, giáo dục, các biện hành chính, các biện pháp hình sự và các biện pháp trợ giúp tiếp cận các dịch vụ xã hội cần thiết cho trẻ em, gia đình và cộng đồng.

Đối tượng của bảo vệ trẻ em cấp độ III là trẻ em bị ngược đãi, xâm hại, bị phân biệt đối xử và gia đình, cộng đồng có nhóm trẻ em nêu trên. Thông thường đối với các nước đang phát triển như nước ta và các nước chậm phát triển thường hay quan tâm đến cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em cấp độ III, vì họ cho rằng đấy mới là vấn đề bức xúc nhất cần quan tâm giải quyết. Đối với các nước phát triển thì việc dịch vụ bảo vệ trẻ em cấp độ I và cấp độ II được quan tâm ưu tiên giải quyết và dẫn đến tình trạng trẻ em rơi vào hoàn cảnh bị ngược đãi, bạo lực, xâm hại, phải lang thang kiếm sống, phải lao động trong điều kiện tồi tệ rất ít.Việc chi phí cho các hoạt động dịch vụ bảo vệ trẻ em cấp độ I và cấp độ II cũng tỏ ra ít tốn kém hơn việc chi phí cho dịch vụ bảo vệ trẻ em cáp độ III. Hội nhập với quốc tế và cùng với quá trình nhận thức cho phép chúng ta đổi mới tư duy đặt nhiệm vụ phòng ngừa, giảm thiểu nguy cơ mất an toàn cho trẻ em lên hàng đầu (tức là hoạt động bảo vệ trẻ em cấp độ I và cấp độ II lên hàng đầu); còn việc bảo vệ trẻ em cấp độ III chỉ là những giải pháp cuối cùng. Hệ thống dịch vụ bảo vệ trẻ em có trách nhiệm kết nối dịch vụ liên tục bảo vệ trẻ em, tùy theo tính chất và cấp độ bảo vệ cụ thể; đối với bảo vệ trẻ em cấp độ III, nhất là trong trường hợp khẩn cấp, thì việc kết nối dịch vụ liên tục bảo vệ trẻ em có ý nghĩa cực kỳ quan trọng.

• 
  BVTE cấp độ I
  

• 
  BVTE cấp độ II
  

• 
  BVTE cấp độ III
  

Có nhiều cách tiếp cận khác nhau khi đưa ra khái niệm hay nội hàm của chăm sóc trẻ em như chăm sóc trong gia đình hay chăm sóc ngoài gia đình. Khi thu thập thông tin về chỉ tiêu số lượng hay tỷ lệ trẻ em được chăm sóc cũng có cách hiểu khác nhau và việc thu thập số liệu hay đánh giá ở các địa phương cũng khác nhau. Thông thường khi thu thập thông tin đánh giá về trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn được chăm sóc, người ta thường quan tâm đến việc đánh giá tỷ lệ trẻ em được chăm sóc dưới các hình thức khác nhau ngoài gia đình như được trợ cấp xã hội, được trợ giúp về về chăm sóc sức khoẻ, khám chữa bệnh, được trợ giúp về tiếp cận giáo dục, học nghề, tạo việc làm, được trợ giúp về chỗ ở, điều kiện sống, tiếp cận giao thông, công nghệ thông tin... Nội hàm chung nhất của thuật ngữ chăm sóc trẻ em mà nhiều nước đang sử dụng và không phân biệt đó là sự chăm sóc trong gia đình hay ngoài gia đình. Chăm sóc trẻ em là sự đáp ứng một cách phù hợp nhất, tốt nhất những nhu cầu cần được chăm sóc của trẻ em về thể chất, tâm lý, tình cảm, nhận thức, đạo đức và xã hội.

- Nhu cầu chăm sóc về nhận thức: là nhu cầu phát triển kiến thức và kỹ năng. Chăm sóc về nhận thức là khuyến khích và hỗ trợ cho khả năng học hỏi của trẻ, tạo cho trẻ những cơ hội học tập thông qua trường lớp và gia đình để có thể học hỏi được những kiến thức và hiểu biết mới. Chăm sóc về nhận thức cho trẻ cần tùy theo khả năng nhận thức học hỏi của từng cá nhân trẻ. Người chăm sóc khuyến khích trẻ thái độ tích cực và yêu thích việc học hỏi.

Việc thanh tra chỉ thực hiện khi phát hiện có vấn đề hoặc có biểu hiện vi phạm luật pháp, chính sách về bảo vệ chăm sóc trẻ em. Việc chủ trì các cuộc thanh tra này thường do cơ quan thanh tra của ngành Lao động Thương Xã hội chủ trì ; Tuy nhiên tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm hoặc quy mô của vấn đề có thể cơ quan thanh tra nhà nước sẽ trực tiếp chủ trì các cuộc thanh tra. Những vấn đề khiếu nại, tố cáo chỉ liên quan đến hình thức xử phạt hành chính thì các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyết sẽ giải quyết theo quy định hiện hành.

Việc giải quyết khiếu nại, tố cáo thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền sẽ tham gia vào quá trình xử lý giải quyết khiếu nại tố cáo. Trường hợp khiếu nại, tố cáo có các nội dung liên quan đến các vụ việc phải giải quyết bằng luật hình sự thì các cơ quan toà án, viện kiểm và ngành Công an phải tham gia giải quyết theo quy định của luật pháp hiện hành.

8. Xử lý vi phạm trong việc thi hành pháp luật, chính sách đối với trẻ em

Việc xử lý vi phạm trong việc thi hành luật pháp, chính sách đối với trẻ em thường được chi theo hai cấp độ chính đó là xử lý các vụ việc trong phạm vi xử phạt hành chính và xử phạt các vụ việc theo quy định của luật hình sự. Việc sử phạt hành chính thường do các cơ quan quản lý nhà nước thực hiện , còn việc sử phạt theo quy định của Luật hình sự thì do các cơ quan tư pháp như Toà án, Viện kiểm sát giải quyết, và có sự tham gia của cơ quan Công an.