Lª-nin sinh ngµy 22 – 4 – 1870, trong mét gia ®×nh nhµ gi¸o tiÕn bé. Tõ nhá, Lª-nin sím cã tinh thÇn c¸ch m¹ng chèng l¹i chÕ ®é chuyªn chÕ Nga hoµng. N¨m 1893, Lª-nin trë thµnh ngêi l·nh ®¹o cña nhãm c«ng nh©n m¸c-xÝt ë Pª-t¬-r«-gr¸t, råi bÞ b¾t vµ bÞ tï ®µy.
N¨m 1903, Lª-nin thµnh lËp §¶ng C«ng nh©n x· héi d©n chñ Nga, th«ng qua C¬ng lÜnh c¸ch m¹ng lËt ®æ chÝnh quyÒn t s¶n, x©y dùng x· héi chñ nghÜa.
Quan s¸t h×nh 79 V. I. Lª-nin (SGK) vµ nhËn xÐt vÒ vai trß cña Lª-nin ®èi víi sù ra ®êi cña §¶ng v« s¶n kiÓu míi ë Nga.
+ §Çu thÕ kØ XX, níc Nga l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, ®êi sèng nh©n d©n nãi chung, nhÊt lµ c«ng nh©n rÊt cùc khæ, ph¶i lao ®éng tõ 12 ®Õn 14 giê/ngµy nhng tiÒn l¬ng kh«ng ®ñ sèng.
+ Tõ n¨m 1905 ®Õn n¨m 1907, Nga hoµng ®Èy nh©n d©n vµo cuéc chiÕn tranh víi NhËt B¶n ®Ó tranh giµnh thuéc ®Þa, bÞ thua nÆng nÒ, cµng lµm cho nh©n d©n ch¸n ghÐt chÕ ®é. NhiÒu cuéc b·i c«ng næ ra víi nh÷ng khÈu hiÖu "§¶ ®¶o chÕ ®é chuyªn chÕ", "§¶ ®¶o chiÕn tranh", "Ngµy lµm 8 giê",...
+ Trong c¸c phong trµo ®Êu tranh cña c«ng nh©n Nga ®Çu thÕ kØ XX, lín nhÊt lµ cuéc C¸ch m¹ng 1905 – 1907 cã sù tham gia cña c«ng nh©n, n«ng d©n vµ binh lÝnh.
+ Më ®Çu lµ ngµy 9 – 1 – 1905, 14 v¹n c«ng nh©n Xanh Pª-tÐc-bua vµ gia ®×nh tay kh«ng vò khÝ kÐo ®Õn tríc Cung ®iÖn Mïa §«ng ®a b¶n yªu s¸ch ®Õn Nga hoµng. Nga hoµng ra lÖnh cho qu©n ®éi næ sóng vµo ®oµn ngêi lµm h¬n 1000 ngêi chÕt vµ bÞ th¬ng. Ngµy nµy trë thµnh "Ngµy chñ nhËt ®Ém m¸u". LËp tøc, c«ng nh©n næi dËy cÇm vò khÝ khëi nghÜa.
+ TiÕp ®ã, th¸ng 5 – 1905, n«ng d©n nhiÒu vïng næi dËy ph¸ dinh c¬ cña ®Þa chñ phong kiÕn, lÊy cña ngêi giµu chia cho ngêi nghÌo.
+ §Ønh cao lµ cuéc khëi nghÜa vò trang ë M¸t-xc¬-va (12 – 1905) cña c¸c chiÕn sÜ c¸ch m¹ng kÐo dµi gÇn hai tuÇn lÔ khiÕn chÝnh phñ Nga hoµng lo sî.
+ Sau cuéc khëi nghÜa vò trang ë M¸t-xc¬-va, phong trµo c¸ch m¹ng vÉn tiÕp tôc diÔn ra ë nhiÒu n¬i, ®Õn n¨m 1907 míi t¹m dõng.
+ C¸ch m¹ng Nga 1905 – 1907 tuy thÊt b¹i nhng lµm lung lay chÝnh phñ Nga hoµng vµ bän t s¶n.
+ Lµ bíc chuÈn bÞ cÇn thiÕt cho cuéc c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa sÏ diÔn ra 10 n¨m sau ®ã.
+ C¸ch m¹ng còng cæ vò m¹nh mÏ phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë c¸c níc thuéc ®Þa vµ phô thuéc trªn thÕ giíi.
LÞch sö thÕ giíi thêi nguyªnthuû,
cæ ®¹i vµ trung ®¹i
Chñ ®Ò 1
X· HéI NGUY£N THUû
A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH
Nguån gèc loµi ngêi : vîn cæ, qu¸ tr×nh lao ®éng vµ chuyÓn biÕn tõ Ngêi tèi cæ thµnh Ngêi tinh kh«n, sù h×nh thµnh chñng téc.
§êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn : chÕ t¸c c«ng cô, dïng löa, s¨n b¾t, h¸i lîm, trång trät, ch¨n nu«i.
Tæ chøc x· héi.
V¨n ho¸ nguyªn thuû : tranh vÏ trong hang ®éng, tîng (vËt, ngêi), tôc mai t¸ng...
Sù tan r· cña x· héi nguyªn thuû. Sù xuÊt hiÖn t h÷u, gia ®×nh phô hÖ, ph©n chia giai cÊp.
B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG
1. Nguån gèc loµi ngêi : vîn cæ, qu¸ tr×nh lao ®éng vµ chuyÓn biÕn tõ Ngêi tèi cæ thµnh Ngêi tinh kh«n, sù h×nh thµnh chñng téc
HiÓu ®îc nguån gèc loµi ngêi vµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ vîn thµnh Ngêi tèi cæ, Ngêi tinh kh«n :
Kh¸i niÖm "vîn cæ" :
C¸c kh¸i niÖm "vîn cæ", "Ngêi tèi cæ", "Ngêi tinh kh«n" ®îc h×nh thµnh th«ng qua viÖc n¾m c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n :
+ Nguån gèc loµi ngêi : do qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña sinh giíi.
+ Thêi gian tån t¹i : kho¶ng 6 ®Õn 15 triÖu n¨m tríc.
+ §Æc ®iÓm : ®øng vµ ®i b»ng 2 ch©n, 2 chi tríc cã thÓ cÇm, n¾m, ¨n hoa qu¶, cñ vµ c¶ ®éng vËt nhá.
+ N¬i t×m thÊy ho¸ th¹ch : §«ng Phi, T©y ¸, §«ng Nam ¸.
Ngêi tèi cæ :
+ Thêi gian tån t¹i : tõ kho¶ng 4 triÖu ®Õn 4 v¹n n¨m tríc.
+ §Æc ®iÓm : ®· lµ ngêi, hoµn toµn ®i ®øng b»ng 2 ch©n, ®«i tay ®· trë nªn khÐo lÐo, thÓ tÝch sä n·o lín vµ h×nh thµnh trung t©m ph¸t tiÕng nãi trong n·o... (tuy nhiªn d¸ng ®i cßn lom khom, tr¸n thÊp vµ bît ra sau, u mµy cao...).
+ BiÕt chÕ t¹o c«ng cô vµ ph¸t minh ra löa.
+ N¬i t×m thÊy di cèt : §«ng Phi, §«ng Nam ¸, Trung Quèc,
ch©u ¢u...
Ngêi tinh kh«n :
+ Thêi gian xuÊt hiÖn : 4 v¹n n¨m tríc.
+ §Æc ®iÓm : cã cÊu t¹o c¬ thÓ nh ngêi ngµy nay, thÓ tÝch sä n·o lín, t duy ph¸t triÓn.
+ N¬i t×m thÊy di cèt : ë kh¾p c¸c ch©u lôc (sö dông lîc ®å).
§éng lùc cña qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ vîn thµnh ngêi
+ Do vai trß cña quy luËt tiÕn ho¸.
+ Vai trß cña lao ®éng : t¹o ra con ngêi vµ x· héi loµi ngêi.
Sù h×nh thµnh chñng téc :
+ Ngay tõ khi trë thµnh Ngêi tinh kh«n ®· xuÊt hiÖn nh÷ng mµu da kh¸c nhau lµ da vµng, da tr¾ng vµ da ®en.
+ Nguyªn nh©n : lµ do ®iÒu kiÖn ®Þa lÝ m«i trêng sèng
kh¸c nhau.
LËp b¶ng so s¸nh vÒ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ vîn cæ sang Ngêi tèi cæ, råi sang Ngêi tinh kh«n.
Quan s¸t h×nh 1 Ngêi tèi cæ (SGK) vµ m« t¶ h×nh d¸ng
bªn ngoµi.
2. §êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn : chÕ t¸c c«ng cô, dïng löa, s¨n b¾t, h¸i lîm, trång trät, ch¨n nu«i
Tr×nh bµy ®îc ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn vµ tæ chøc x· héi trong giai ®o¹n ®Çu cña x· héi nguyªn thuû :
Thêi k× bÇy ngêi nguyªn thuû :
+ Sö dông ®¸ ghÌ, ®Ïo, biÕt chÕ t¹o cung tªn, sèng chñ yÕu nhê s¨n b¾t, h¸i lîm.
+ Ngñ trong c¸c hang ®éng, m¸i ®¸.
+ BiÕt lµm ra löa ®Ó sëi vµ níng chÝn thøc ¨n.
C«ng x· thÞ téc mÉu hÖ :
+ Sö dông c«ng cô b»ng ®¸ mµi, x¬ng vµ sõng.
+ Kinh tÕ chñ yÕu nhê trång trät vµ ch¨n nu«i nguyªn thuû kÕt hîp víi s¨n b¾n, h¸i lîm.
+ BiÕt lµm ®å gèm, dÖt v¶i, ®an líi ®¸nh c¸, lµm nhµ ë (sö dông kªnh h×nh, tµi liÖu tham kh¶o).
C«ng x· thÞ téc phô hÖ :
+ Sö dông c«ng cô b»ng kim lo¹i.
+ N«ng nghiÖp dïng cµy, ch¨n nu«i nh÷ng ®µn sóc vËt lín trªn ®ång cá.
+ Thñ c«ng nghiÖp vµ th¬ng nghiÖp trë thµnh ngµnh kinh tÕ riªng.
+ XuÊt hiÖn s¶n phÈm d thõa thêng xuyªn (sö dông kªnh h×nh, tµi liÖu tham kh¶o).
3. Tæ chøc x· héi
HiÓu ®îc tæ chøc x· héi c¸c thêi k× x· héi nguyªn thuû :
Thêi k× bÇy ngêi : hä sèng thµnh tõng bÇy gåm 5 ®Õn 7 gia ®×nh, kh«ng æn ®Þnh.
Thêi k× c«ng x· thÞ téc :
+ ThÞ téc : lµ mét nhãm ngêi gåm h¬n 10 gia ®×nh cã quan hÖ huyÕt thèng víi nhau.
+ C«ng x· thÞ téc : lµ mét tæ chøc x· héi mµ trong ®ã mäi ngêi ®Òu cã quan hÖ huyÕt thèng víi nhau vµ cïng lµm chung, hëng chung.
+ C«ng x· thÞ téc mÉu hÖ : trong ®ã ngêi ®µn bµ ®îc t«n träng, cã quyÒn ®iÒu hµnh vµ cã thÓ ®îc bÇu lµm téc trëng hoÆc tï trëng.
+ Bé l¹c lµ tËp hîp mét sè thÞ téc sèng c¹nh nhau, cã hä hµng víi nhau vµ cïng mét nguån gèc tæ tiªn xa x«i.
+ C«ng x· thÞ téc phô hÖ : gåm nhiÒu gia ®×nh phô hÖ, trong ®ã ngêi ®µn «ng n¾m mäi quyÒn hµnh dÉn tíi sù xuÊt hiÖn lÇn ®Çu tiªn sù bÊt b×nh ®¼ng vµ sù ®èi kh¸ng.
4. V¨n ho¸ nguyªn thuû : tranh vÏ trong hang ®éng, tîng (vËt, ngêi), tôc mai t¸ng
BiÕt ®îc bíc ®Çu sù h×nh thµnh v¨n ho¸ thêi nguyªn thuû :
Thêi k× bÇy ngêi : ®· cã ng«n ng÷, mÇm mèng cña t«n gi¸o vµ nghÖ thuËt nguyªn thuû.
Thêi k× c«ng x· thÞ téc : ng«n ng÷, t«n gi¸o vµ nghÖ thuËt nguyªn thuû ph¸t triÓn (v¹n vËt h÷u linh, ma thuËt, thê cóng tæ tiªn ; héi ho¹, ®iªu kh¾c vµ ®å trang søc).
5. Sù tan r· cña x· héi nguyªn thuû. Sù xuÊt hiÖn t h÷u, gia ®×nh phô hÖ, ph©n chia giai cÊp
BiÕt ®îc qu¸ tr×nh tan r· cña x· héi thÞ téc ®îc b¾t ®Çu tõ khi xuÊt hiÖn c«ng cô b»ng kim lo¹i :
Sù xuÊt hiÖn c«ng cô b»ng kim lo¹i :
Sö dông kªnh h×nh khi tr×nh bµy
+ Kho¶ng 5.500 n¨m tríc, ph¸t hiÖn ®ång ®á. N¬i ph¸t hiÖn sím nhÊt lµ T©y ¸ vµ Ai CËp.
+ Kho¶ng 4.000 n¨m tríc ph¸t hiÖn ®ång thau ë nhiÒu n¬i (trong ®ã cã ViÖt Nam).
+ Kho¶ng 3.000 n¨m tríc biÕt sö dông ®å s¾t.
HÖ qu¶ cña viÖc sö dông c«ng cô b»ng kim lo¹i :
+ TÝnh vît tréi cña nguyªn liÖu ®ång vµ s¾t so víi ®¸, x¬ng
vµ sõng.
+ Sù tiÕn bé cña kÜ thuËt chÕ t¸c c«ng cô : kÜ thuËt luyÖn kim, ®óc ®ång vµ s¾t ; lo¹i h×nh c«ng cô míi : lìi cuèc, lìi cµy b»ng s¾t.
+ S¶n xuÊt ph¸t triÓn : n«ng nghiÖp dïng cµy (khai ph¸ ®Êt hoang, më réng diÖn tÝch trång trät) ; thñ c«ng nghiÖp (luyÖn kim, ®óc ®ång, lµm ®å gç...) ; n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng, lµm xuÊt hiÖn mét lîng s¶n phÈm thõa thêng xuyªn.
+ Quan hÖ x· héi : c«ng x· thÞ téc phô hÖ thay thÕ c«ng x· thÞ téc mÉu hÖ.
Sù xuÊt hiÖn t h÷u vµ ph©n chia giai cÊp :
+ Mét sè ngêi lîi dông chøc phËn chiÕm cña d thõa, lµm xuÊt hiÖn chÕ ®é t h÷u.
+ Trong mçi gia ®×nh phô hÖ xuÊt hiÖn sù bÊt b×nh ®¼ng vµ sù ®èi kh¸ng gi÷a ®µn «ng vµ ®µn bµ.
+ Do qu¸ tr×nh chiÕm h÷u cña c¶i d thõa vµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña mçi gia ®×nh kh¸c nhau lµm xuÊt hiÖn kÎ giµu – ngêi nghÌo. X· héi nguyªn thuû ®ang chuyÓn dÇn sang x· héi cã giai cÊp.
Chñ ®Ò 2
X· HéI Cæ §¹I
Chia sẻ với bạn bè của bạn: