Budjet tashkilotlarida moliyaviy natijalar hisobi
Budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar hisobi
tải về 148 Kb.
|
| Budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar hisobi
Budjet tashkilotining budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalari bu tashkilotning budjet mablag`lari hisobiga moliya yili mobaynida, ya’ni hisobot yilining 1-yanvaridan 31 dekabriga qadar bo`lgan davr mobaynida amalga oshirilgan kassa xarajatlari (bunda moliya yiliga qo`shimcha vaqt mobaynida o`tgan moliya yili uchun amalga oshirilgan kassa xarajatlari ham hisobga olinishi lozim) va mazkur vaqt mobaynida budjet mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlarini solishtirish natijasida olingan ko`rsatkichdir. Budjet mablag`lari bo`yicha moliyaviy natija 23 “Budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyotida hisobga olinadi. 23 “Budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyoti hisobda quyidagi subschyotlarga bo`linadi: 230 “Budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar”; 231 “Budjet mablag`lari bo`yicha xaqiqiy xarajatlar”; 232 “Budjetdan moliyalashtirish”. 231 “Budjet mablag`lari bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” subschyotida tashkilotni saqlash va boshqa tadbirlar uchun budjet mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan haqiqiy xarajatlari hisobga olinadi. Budjet mablag`lari bo`yicha amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar yil davomida 231 “Budjet mablag`lari bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” subschyotning debetida aks ettirilib boriladi, bunda, hisob-kitoblar va boshqalarni hisobga oluvchi subschyotlar kreditlanadi. Yil oxirida 231 “Budjet mablag`lari bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” subschyot debetida aks ettirilgan barcha xaqiqiy xarajatlar budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalarni hisobga oluvchi 230 “Budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotining debetiga yozib, hisobdan o`chirish yo`li bilan yopiladi va subschyot bo`yicha yil oxirida qoldiq qolmaydi. Shartli misol: g`azna ijrosiga o`tilgan budjet tashkilotining 2011 yil mobaynidagi (moliya yiliga qo`shimcha vaqtni ham hisobga olgan holda) budjet mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan barcha xaqiqiy xarajatlari 50.0 mln so`mni tashkil qildi. Bu summa, albatta, 231-subschyotning debetida 2011 yilning oxirigacha yig`ilib boradi. Mazkur davr mobaynidagi amalga oshirilgan barcha kassa xarajatlari 51.0 mln.so`mni tashkil qildi. Bu summa, albatta, 232-subschyotning kreditida 2011 yilning oxirigacha yig`ilib boradi. Yilning oxirida ushbu subschyotlar quyidagicha yopiladi: amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar (50.0 mln so`m)ni yopilishi: Debet 230-subschyot 50.0 mln. so`m; Kredit 231-subschyot 50.0 mln.so`m. b) amalga oshirilgan kassa xarajatlarini (51.0 mln. so`mni) yopilishi: Debet 232-subschyot 51.0 mln. so`m; Kredit 230-subschyot 51.0 mln. so`m. Mazkur operatsiyalardan keyin 230-subschyotning “Bosh-jurnal kitobi”dagi ko`rinishi quyidagicha bo`ladi: D-t 230-subschyot K-t 50.0 mln.so`m 51.0 mln.so`m 1.0 mln.so`m Ya’ni, joriy yilga budjet mablag`lari bo`yicha tashkilotning moliyaviy natijasi 1.0 ln so`mga yakunlandi. Bu esa, yuqorida aytib o`tganimizdek, mazkur tashkilotning yil yakunlari bo`yicha balansida quyidagi ikki holatdan biri bo`lishi mumkinligini bildiradi, jumladan: a) debitorlik qarzlar vujudga kelgan bo`lishi mumkin; b) tashkilotning nomoliyaviy va moliyaviy aktivlarining qoldiq qiymati oshgan bo`lishi mumkin. 230 “Budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotida tashkilotning budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalari aks ettiriladi. Ushbu subschyotning debetida yuqorida aytib o`tganimizdek, yil oxirida hisobdan chiqarilgan budjet mablag`lari bo`yicha amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar aks ettiriladi, bunda 231 “Budjet mablag`lari bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” subschyoti kreditlanadi. Subschyot kreditida esa, yil mobaynida budjetdan moliyalashtirilgan mablag`larni (amalga oshirilgan to`lovlarni) hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi, bunda 232 “Budjetdan moliyalashtirish” subschyot debetlanadi. Har yil moliya yilining oxirida joriy yilga budjet mablag`lari bo`yicha moliyaviy natijalar 280 “Budjet mablag`lari bo`yicha yakuniy moliyaviy natija” subschyotining kreditiga (debetiga) hisobdan chiqariladi va subschyot bo`yicha yil oxirida qoldiq qolmaydi. Budjet tashkilotlarida amalga oshirilgan kassa va xaqiqiy xarajatlarining analitik hisobi 294-son shakldagi kassa va xaqiqiy xarajatlarni hisobga olish daftarida yuritiladi. To`lovlarni mahsus turlariga doir hisoblashuvlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar hisobi. Budjet tashkilotining to`lovlarni mahsus turlariga doir hisoblashuvlarbo`yichajoriy yilga moliyaviy natijasi bu tashkilotning mazkur mablag`lar bo`yicha moliya yili mobaynida, ya’ni hisobot yilining 1-yanvaridan 31 dekabriga qadar bo`lgan davr mobaynida hisoblangan ota-onalarning mablag`lari va ushbu vaqt mobaynida amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlarini solishtirish natijasida olingan ko`rsatkichdir. to`lovlarni mahsus turlariga doir hisoblashuvlarbo`yichajoriy yilga moliyaviy natija 24 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyotida hisobga olinadi. 24 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyoti schyoti hisobda quyidagi subschyotlarga bo`linadi: 240 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar”; 241 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha mablag`lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar”; 242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag`lari”. 241 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha mablag`lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotida tashkilotlar tomonidan bolalarni maktabgacha ta’lim muassasalari va boshqa muassasalarda saqlaganligi (o`qitganligi) uchun ularning ota-onalari bilan hisob-kitoblardan tushadigan mablag`lar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar hisobga olinadi. Ushbu mablag`lar bo`yicha amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar yil davomida 241 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha mablag`lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotning debetida aks ettirilib boriladi, bunda, hisob-kitoblar va boshqalarni hisobga oluvchi tegishli subschyotlar kreditlanadi. Yil oxirida 241 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha mablag`lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyot debetida aks ettirilgan barcha xaqiqiy xarajatlar 240 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotning debetiga yozib hisobdan o`chirish yo`li bilan yopiladi. Yil oxirida 241 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha mablag`lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotda qoldiq qolmaydi. Xarajatlarning analitik hisobi har bir xarajat turi va moddalari bo`yicha alohida holda yuritiladi. 242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag`lari” subschyotida ota-onalardan bolalarni ta’lim muassasalarida saqlanganlik uchun hisoblangan mablag`lar hisobi yuritiladi. Yil mobaynida hisoblangan badal summalariga 242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag`lari” subschyot kreditlanadi va 156 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar” subschyot debetlanadi. Yil oxirida 242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag`lari” subschyot bo`yicha barcha hisoblangan mablag`lar 240 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyot debetiga hisobdan chiqarish yo`li bilan yopiladi. 242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag`lari” subschyot bo`yicha yil oxirida qoldiq qolmaydi. Shartli misol. G`azna ijrosiga o`tilgan budjet tashkilotining 2011 yil mobaynidagi to`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha mablag`lar hisobidan amalga oshirilgan barcha xaqiqiy xarajatlari 10.0 mln so`mni tashkil qildi. Bu summa, albatta, 241-subschyotning debetida 2011 yilning oxirigacha yig`ilib boradi. Mazkur davr mobaynidagi hisoblangan ota-onalarning mablag`lari 14.0 mln.so`mni tashkil qildi. Bu summa, albatta, 242-subschyotning kreditida 2011 yilning oxirigacha yig`ilib boradi. Yilning oxirida ushbu subschyotlar quyidagicha yopiladi: amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar (10.0 mln so`m)ni yopilishi: Debet 240-subschyot 10.0 mln. so`m; Kredit 241-subschyot 10.0 mln.so`m. b) hisoblangan ota-onalar mablag`larini (14.0 mln. so`mni) yopilishi: Debet 242-subschyot 14.0 mln. so`m; Kredit 240-subschyot 14.0 mln. so`m. Mazkur operatsiyalardan keyin 240-subschyotning “Bosh-jurnal kitobi”dagi ko`rinishi quyidagicha bo`ladi: D-t 240-subschyot K-t 10.0 mln.so`m 14.0 mln.so`m 4.0 mln.so`m Ya’ni, joriy yilga ota-onalar mablag`lari bo`yicha tashkilotning moliyaviy natijasi 4.0 mln so`mga yakunlandi. Bu esa, yuqorida aytib o`tganimizdek, mazkur tashkilotning yil yakunlari bo`yicha balansida quyidagi ikki holatdan biri bo`lishi mumkinligini bildiradi, jumladan: a) debitorlik qarzlar vujudga kelgan bo`lishi mumkin; b) tashkilotning nomoliyaviy va moliyaviy aktivlarining qoldiq qiymati oshgan bo`lishi mumkin. 240 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotida to`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalari aks ettiriladi. Ushbu subschyotning debetida yil oxirida hisobdan chiqarilgan mazkur mablag`lar bo`yicha amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar aks ettiriladi, bunda 241 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha mablag`lar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyoti kreditlanadi. Subschyot kreditida esa, yil mobaynida hisoblangan ota-onalarning mablag`larini hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi, bunda, 242 “Ta’lim muassasalarida hisoblangan ota-onalarning mablag`lari” subschyoti debetlanadi. Har yil moliya yilining oxirida joriy yilga to`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha moliyaviy natijalar 281 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha yakuniy moliyaviy natija” subschyotining kreditiga (debetiga) hisobdan chiqariladi va subschyot bo`yicha yil oxirida qoldiq qolmaydi. Bu subschyot bo`yicha analitik hisob 292-son shakldagi joriy hisoblar va hisob-kitoblar daftarida yuritiladi. 240-subschyot bilan bog`liq joriy yil oxiridagi operatsiyalarning sxematik ko`rinishini quyidagicha berishimiz mumkin. Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar hisobi Budjet tashkilotining ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontraktmablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalari bu tashkilotning ushbu mablag`lar bo`yicha moliya yili mobaynida, ya’ni hisobot yilining 1-yanvaridan 31 dekabriga qadar bo`lgan davr mobaynida hisoblangan to`lov-kontrakt mablag`lari va mazkur vaqt mobaynida amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlarini solishtirish natijasida olingan ko`rsatkichdir. Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontraktmablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natija 25 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyotida hisobga olinadi. 25 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyoti hisobda quyidagi subschyotlarga bo`linadi: 250 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar”; 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar”; 252 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha daromadlar”. 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan mablag`lar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar hisobga olinadi. Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar yil davomida 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotning debetida aks ettirilib boriladi, bunda, hisob-kitoblar va boshqalarni hisobga oluvchi tegishli subschyotlar kreditlanadi. Yil oxirida avvalo, foydalanilgan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar summasiga to`g`ri keluvchi xaqiqiy xarajatlar summasi (ushbu mablag`lar hisobidan sotib olingan moddiy aktivlarning sarflanishi (eskirishi) yoki moddiy aktivlar sotib olish bilan bog`liq bo`lmagan holda tashkilotning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash maqsadlariga ishlatilishi munosabati bilan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar) 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotidan hisobdan chiqariladi. Bunda, 285 “Budjetga va budjetdan tashqari jamg`armalarga hisoblangan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar” subschyoti debetlanadi va 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyoti kreditlanadi. Qolgan barcha xaqiqiy xarajatlar 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotning kreditida va 250 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyoti debetida aks ettirish yo`li bilan yopiladi. Yil oxirida 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotda qoldiq qolmaydi. 252 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotida ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushadigan daromadlarning hisoblanishi aks ettiriladi. O`qitishning to`lov-kontrakt shakli bo`yicha mablag`larning hisoblanishi 175 “Talabalar bilan boshqa hisob-kitoblar” subschyotining debetida va 252 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotning kreditida, mablag`larning kelib tushishi 111 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar” subschyotning debetida va 175 “Talabalar bilan boshqa hisob-kitoblar” subschyotning kreditida aks ettiriladi. Yil oxirida o`qitishning to`lov-kontrakt shakli bo`yicha barcha hisoblangan tushumlarning hisobdan chiqarilishi 250 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotining debetida va 252 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotning kreditida aks ettiriladi. Yil oxirida 252 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyot bo`yicha qoldiq qolmaydi. Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlarnining analitik hisobi talabalarning kurslari (bosqichlari), fakultetlar (dekanatlar, o`qish yo`nalishlari), guruhlar, shuningdek talabalar (familiyasi, ismi, otasining ismi) bo`yicha alohida holda yuritiladi. Shartli misol. Ta’lim muassasasining 2011 yil mobaynidagi hisoblangan to`lov-kontrakt mablag`lari 250.0 mln so`mni tashkil qildi. Bu muomala hisobda quyidagicha aks ettiriladi: Debet 175-subschyot 250.0 mln.so`m; Kredit 252-subschyot 250.0 mln.so`m. Mazkur mablag`larni ta’lim muassasasiga kelib tushishi: Debet 111-subschyot 250.0 mln.so`m; Kredit 175-subschyot 250.0 mln.so`m. Mazkur hisoblangan daromadlardan soliqlarni hisoblanishi (shartli ravishda faqatgina budjetga hisoblanadigan 9% soliqni o`zini keltiramiz): Debet 252-subschyot 22.5 mln.so`m; Kredit 160-subschyot 22.5 mln.so`m. Ma’lumki, O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2001 yil 12 iyundagi 250-son “2001/2002 o`quv yilida O`zbekiston Respublikasining oliy ta’lim muassasalariga qabul to`g`risida”gi qaroriga muvofiq oliy ta’lim muassasalarining to`lov-kontrakt asosida kadrlar tayyorlashdan tushgan mablag`lari, ulardan moddiy-texnika bazani mustahkamlash, o`quv jarayonini o`qitishning yangi vositalari bilan ta’minlash, oliy ta’lim muassasalari xodimlarini moddiy rag`batlantirish uchun maqsadli foydalanilgan taqdirda, istisno tariqasida, soliqlardan va O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi budjetdan tashqari Pensiya jamg`armasi, Respublika yo`l jamg`armasi, budjetdan tashqari Ta’lim muassasalarini rekonstruksiya qilish, mukammal ta’mirlash va jihozlash jamg`armasiga ajratmalardan 2015 yil 1 yanvargacha ozod qilingan. Mazkur hisoblangan 22.5 mln.so`m soliq summasini imtiyozlarda aks ettirilishi: Debet 160-subschyot 22.5 mln.so`m; Kredit 285-subschyot 22.5 mln.so`m. To`lov-kontrak mablag`lari hisobidan ta’lim muassasasining 2015 yil mobaynidagi amalga oshirgan xaqiqiy xarajatlari 222.5 mln. so`mni, shundan berilgan imtiyozlar summasi hisobidan joriy ta’mirlash xarajatlari uchun 22.5 mln.so`m xaqiqiy xarajat amalga oshirildi: Debet 251-subschyot 222.5 mln.so`m Kredit 159 va boshqa tegishli subschyotlar 222.5 mln.so`m. Yilning oxirida avvalo, foydalanilgan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar summasiga to`g`ri keluvchi xaqiqiy xarajatlar summasi 22.5 mln.so`m (joriy ta’mirlash munosabati bilan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar) 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotidan hisobdan chiqariladi. Bunda, 285 “Budjetga va budjetdan tashqari jamg`armalarga hisoblangan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar” subschyoti debetlanadi va 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyoti kreditlanadi. Debet 285-subschyot 22.5 mln.so`m; Kredit 251-subschyot 22.5 mln.so`m. Qolgan barcha xaqiqiy xarajatlar 200.0 mln.so`m 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotning kreditida va 250 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyoti debetida aks ettirish yo`li bilan yopiladi. Debet 250-subschyot 200.0 mln.so`m; Kredit 251-subschyot 200.0 mln.so`m. Yil oxirida o`qitishning to`lov-kontrakt shakli bo`yicha barcha hisoblangan tushumlarning (227.5 mln.so`mni) hisobdan chiqarilishi 250 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotining debetida va 252 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotning kreditida aks ettiriladi. Debet 252-subschyot 227.5 mln.so`m; Kredit 250-subschyot 227.5 mln.so`m. Mazkur operatsiyalardan keyin 250-subschyotning “Bosh-jurnal kitobi”dagi ko`rinishi quyidagicha bo`ladi: d-t 250-subschyot K-t 200.0 mln.so`m 227.5 mln.so`m 27.5 mln.so`m Ya’ni, joriy yilga to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha ta’lim muassasasining moliyaviy natijasi 27.5 mln so`mga (ijobiy) yakunlandi. Bu esa, yuqorida aytib o`tganimizdek, mazkur tashkilotning yil yakunlari bo`yicha balansida quyidagi ikki holatdan biri bo`lishi mumkinligini bildiradi, jumladan: a) debitorlik qarzlar vujudga kelgan bo`lishi mumkin; b) tashkilotning nomoliyaviy va moliyaviy aktivlarining qoldiq qiymati oshgan bo`lishi mumkin. 250 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalari aks ettiriladi. Ushbu subschyotning debetida yil oxirida hisobdan chiqarilgan mazkur mablag`lar bo`yicha amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar aks ettiriladi, bunda 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyoti kreditlanadi. Subschyot kreditida esa, yil mobaynida hisoblangan ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha daromadlarni hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi, bunda, 252 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyoti debetlanadi. Har yil moliya yilining oxirida joriy yilga to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha moliyaviy natijalar 282 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha yakuniy moliyaviy natija” subschyotining kreditiga (debetiga) hisobdan chiqariladi va subschyot bo`yicha yil oxirida qoldiq qolmaydi. 5. Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar hisobi. Budjet tashkilotining rivojlantirish jamg`armasimablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalari bu tashkilotning ushbu mablag`lar bo`yicha moliya yili mobaynida, ya’ni hisobot yilining 1-yanvaridan 31 dekabriga qadar bo`lgan davr mobaynida hisoblangan daromadlari va mazkur vaqt mobaynida amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlarini solishtirish natijasida olingan ko`rsatkichdir. Budjet tashkilotlarida rivojlantirish jamg`armasimablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natija 26 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyotida hisobga olinadi. 26 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyoti hisobda quyidagi subschyotlarga bo`linadi: 260 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar”; 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar”; 262 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar”. 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotida tashkilotlarning budjetdan tashqari rivojlantirish jamg`armasi hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlari hisobi yuritiladi. Ushbu mablag`lar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar yil davomida 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotning debetida aks ettirilib boriladi, bunda, hisob-kitoblar va boshqalarni hisobga oluvchi tegishli subschyotlar kreditlanadi. Yil oxirida avvalo, iqtisod qilingan va budjetdan tashqari hisobvaraqqa o`tkazilgan budjet mablag`lari summasiga to`g`ri keluvchi 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyot debetida aks ettirilgan xaqiqiy xarajatlar mos ravishda 230 “Budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotning debetiga yozish yo`li bilan yopiladi. Shundan so`ng, foydalanilgan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar summasiga to`g`ri keluvchi xaqiqiy xarajatlar summasi (ushbu mablag`lar hisobidan sotib olingan moddiy aktivlarning sarflanishi (eskirishi) yoki moddiy aktivlar sotib olish bilan bog`liq bo`lmagan holda tashkilotning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash maqsadlariga ishlatilishi munosabati bilan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar) 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotidan hisobdan chiqariladi. Bunda, 285 “Budjetga va budjetdan tashqari jamg`armalarga hisoblangan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar” subschyoti debetlanadi va 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyoti kreditlanadi. Qolgan barcha xaqiqiy xarajatlar 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotning kreditida va 260 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyoti debetida aks ettirish yo`li bilan yopiladi. Yil oxirida 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotda qoldiq qolmaydi. Analitik hisob amalga oshirilgan xarajatlarning xarajat moddalari va xarajat manbalariga (qaysi daromad yoki tushum hisobiga amalga oshirilishiga qarab) bo`lingan holda yuritiladi. 262 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotida qonunchilikda belgilangan tartibda quyidagi yo`nalishlar bo`yicha daromadlar va tushumlarning hisobi yuritiladi: - budjet tashkilotlarining faoliyat turiga muvofiq mahsulot (ish, xizmat)larning sotilishidan olingan daromadlar; - vaqtincha foydalanilmayotgan binolarni va davlatning boshqa mol-mulklarini boshqa tashkilotlarga ijaraga berishdan kelib tushadigan tushumlar; - yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan budjet tashkilotlariga berilgan homiylik (beg`araz) yordam hisobidan tushumlar. Ishlab chiqarilgan mahsulot (bajarilgan ishlar va ko`rsatilgan xizmatlar)ning realizatsiya qilinishidan xaridor va buyurtmachilardan kelib tushadigan daromadlarning aynan o`sha mahsulot (ish, xizmat)lar uchun sarflangan jami xarajatlardan (tannarxidan) oshgan qismi 200 “Mahsulot (ish, xizmat)lar realizatsiyasi” subschyotining debetida va 262 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotning kreditida aks ettiriladi. Tashkilotlar tomonidan vaqtincha foydalanilmayotgan binolarni va davlatning boshqa mol-mulkini o`zga tashkilotlarga ijaraga berishda o`zaro tuzilgan ijara shartnomasida belgilangan summaning har oyga (chorakka) to`g`ri keladigan ulushi miqdoriga (har oyda yoki chorakda) 159 “Boshqa debitor va kreditorlar bilan hisob-kitoblar” subschyotning debeti va 262 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotning krediti bo`yicha buxgalteriya provodkasi beriladi. Ijara shartnomasiga asosan kelib tushgan mablag`larga 112 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari” subschyotning debeti va 159 “Boshqa debitor va kreditorlar bilan hisob-kitoblar” subschyotning krediti bo`yicha yozuv amalga oshiriladi. Tashkilotga yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan berilgan homiylik (beg`araz) yordam hisobda 112 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari” subschyotning (agarda naqd pulda berilsa, 12 schyotning tegishli subschyotlari) debeti va 262 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotning krediti bo`yicha buxgalteriya provodkasi bilan aks ettiriladi. Yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan mol-mulk ko`rinishida yuyerilgan beg`araz yordam hisobda ushbu mol-mulklarni hisobga oluvchi tegishli subschyotlarni debetida va 262 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotning kreditida aks ettiriladi. Yil oxirida 262 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotning kreditida aks ettirilgan barcha daromadlar 260 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotining kreditiga hisobdan chiqarish yo`li bilan yopiladi va 262 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyot bo`yicha qoldiq qolmaydi. Daromadlarni hisobi bo`yicha operatsiyalarning analitik hisobi budjetdan tashqari mablag`larning har bir turi bo`yicha alohida yuritiladi. Shartli misol: Budjet tashkilotining 2011 yil mobaynidagi rivojlantirish jamg`armasi bo`yicha hisoblangan daromadlari 80.0 mln so`mni tashkil qildi. Bu summa albatta, 262-subschyotning kreditida yig`ilib boradi. Bundan tashqari rivojlantirish jamg`armasiga tejalgan budjet mablag`lari hisobidan 5.0 mln.so`m budjet mablag`i o`tkazildi. Bu operatsiya hisobda quyidagicha aks ettiriladi: Debet 112-subschyot 5.0 mln.so`m; Kredit 232-subschyot 5.0 mln.so`m. Yuqoridagi hisoblangan daromadlardan (80.0 mln.so`mdan) soliqlarni hisoblanishi (shartli ravishda faqatgina budjetga hisoblanadigan 9% soliqni o`zini keltiramiz): Debet 262-subschyot 7.2 mln.so`m; Kredit 160-subschyot 7.2 mln.so`m. Ma’lumki, O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 3 sentyabrdagi 414-son “Budjet tashkilotlarini mablag` bilan ta’minlash tartibini takomillashtirish to`g`risida”gi qaroriga muvofiq rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha qo`shimcha daromad olayotgan budjet tashkilotlari 2000 yil 1 yanvardan boshlab 2015 yil 1 yanvargacha Davlat budjetiga undiriladigan soliqlar va yig`imlarning barcha turlaridan ozod qilingan, bo`shab qolgan mablag`lar esa, moddiy-texnika va ijtimoiy bazani mustahkamlashga, shuningdek ularning xodimlarini moddiy rag`batlantirishga maqsadli yo`naltirilishi lozim. Ushbu imtiyoz O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi budjetdan tashqari Pensiya jamg`armasiga, Respublika yo`l jamg`armasiga va budjetdan tashqari Ta’lim muassasalarini rekonstruksiya qilish, mukammal ta’mirlash va jihozlash jamg`armasiga ajratmalar to`lashga ham joriy etilgan. Mazkur hisoblangan 7.2 mln.so`m soliq summasini imtiyozlarda aks ettirilishi: Debet 160-subschyot 7.2 mln.so`m; Kredit 285-subschyot 7.2 mln.so`m. Rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan budjet tashkilotiining 2011 yil mobaynidagi amalga oshirgan xaqiqiy xarajatlari 75.2 mln. so`mni, shundan berilgan imtiyozlar summasi hisobidan joriy ta’mirlash xarajatlari uchun 7.2 mln.so`m xaqiqiy xarajat amalga oshirildi: Debet 261-subschyot 75.2 mln.so`m Kredit 159 va boshqa tegishli subschyotlar 75.2 mln.so`m. Yil oxirida avvalo, iqtisod qilingan va budjetdan tashqari hisobvaraqqa o`tkazilgan budjet mablag`lari summasiga (5.0 mln.so`m) to`g`ri keluvchi 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyot debetida aks ettirilgan xaqiqiy xarajatlar mos ravishda 230 “Budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotning debetiga yozish yo`li bilan yopiladi. Debet 230-subschyot 5.0 mln.so`m; Kredit 261-subschyot 5.0 mln.so`m. Shundan so`ng, foydalanilgan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar summasiga (7.2 mln.so`m) to`g`ri keluvchi xaqiqiy xarajatlar summasi (ta’mirlash munosabati bilan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar) 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotidan hisobdan chiqariladi. Bunda, 285 “Budjetga va budjetdan tashqari jamg`armalarga hisoblangan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar” subschyoti debetlanadi va 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyoti kreditlanadi. Debet 285-subschyot 7.2 mln.so`m; Kredit 261-subschyot 7.2 mln.so`m. Qolgan barcha xaqiqiy xarajatlar (75.2-7.2-5.0=63.0 mln.so`m) 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotning kreditida va 260 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyoti debetida aks ettirish yo`li bilan yopiladi. Debet 260-subschyot 63.0 mln.so`m; Kredit 261-subschyot 63.0 mln.so`m. Yil oxirida 262 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyotning kreditida aks ettirilgan barcha daromadlar (72.8 mln.so`m) 260 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotining kreditiga hisobdan chiqarish yo`li bilan yopiladi va 262 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyot bo`yicha qoldiq qolmaydi. Debet 262-subschyot 72.8 mln.so`m; Kredit 260-subschyot 72.8 mln.so`m. Mazkur operatsiyalardan keyin 260-subschyotning “Bosh-jurnal kitobi”dagi ko`rinishi quyidagicha bo`ladi: D-t 260-subschyot K-t 63.0 mln.so`m 72.8 mln.so`m 9.8 mln.so`m Ya’ni, joriy yilga rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha budjet tashkilotining moliyaviy natijasi 9.8 mln so`mga (ijobiy) yakunlandi. Bu esa, yuqorida aytib o`tganimizdek, mazkur tashkilotning yil yakunlari bo`yicha balansida quyidagi ikki holatdan biri bo`lishi mumkinligini bildiradi, jumladan: a) debitorlik qarzlar vujudga kelgan bo`lishi mumkin; b) tashkilotning nomoliyaviy va moliyaviy aktivlarining qoldiq qiymati oshgan bo`lishi mumkin. 260 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotida rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalari aks ettiriladi. Ushbu subschyotning debetida yil oxirida hisobdan chiqarilgan mazkur mablag`lar bo`yicha amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar aks ettiriladi, bunda 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyoti kreditlanadi. Subschyot kreditida esa, yil mobaynida rivojlantirish jamg`armasi bo`yicha daromadlarni hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi, bunda, 262 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha daromadlar” subschyoti debetlanadi. Har yil moliya yilining oxirida joriy yilga rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha moliyaviy natijalar 283 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha yakuniy moliyaviy natija” subschyotining kreditiga (debetiga) hisobdan chiqariladi. Boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar hisobi Budjet tashkilotining boshqa daromadlari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalari bu tashkilotning ushbu mablag`lar bo`yicha moliya yili mobaynida, ya’ni hisobot yilining 1-yanvaridan 31 dekabriga qadar bo`lgan davr mobaynida hisoblangan daromadlari va mazkur vaqt mobaynida amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlarini solishtirish natijasida olingan ko`rsatkichdir. Bunda ikkilamchi xom ashyoni topshirishdan tushgan tushumlar, keraksiz va eskirgan moddiy qiymatliklarni (budjetdan tashqari mablag`lar hisobiga olinganlarini) sotishdan tushgan tushumlar va ular hisobidan amalga oshirilgan xarajatlar bo`yicha moliyaviy natijalari aks ettiriladi. Budjet tashkilotlarida boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natija 27 “Boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyotida hisobga olinadi. 27 “Boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” schyoti hisobda quyidagi subschyotlarga bo`linadi: 270 “Boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar”; 271 “Boshqa daromadlar bo`yicha xaqiqiy xarajatlar”; 272 “Boshqa budjetdan tashqari daromadlar”; 273 “Inventarizatsiya natijasida ortiqcha chiqqan mol-mulklar”. 271 “Boshqa daromadlar bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” subschyotida tashkilotlar tomonidan yuqorida keltirilgan manbalar bo`yicha qilingan xaqiqiy xarajatlardan tashqari amalga oshirilgan barcha xaqiqiy xarajatlar, jumladan qonunchilikka muvofiq soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha berilgan imtiyozlar hisobiga amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlari hisobga olinadi. Sarf qilingan materiallar, pul mablag`lari va boshqa xaqiqiy xarajatlar summalari yil mobaynida 271 “Boshqa daromadlar bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” subschyot debetiga va tegishli subschyotlar kreditiga yoziladi. Yil davomida qilingan barcha xaqiqiy xarajatlarning summasi yil oxirida 271 “Boshqa daromadlar bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” subschyot kreditidan 270 “Boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyot debetiga yozilib hisobdan o`chiriladi. 271 “Boshqa daromadlar bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” subschyotda yil oxirida qoldiq qolmaydi. Xarajatlarning analitik hisobi maxsus mablag` turlari va xarajat moddalari bo`yicha 294-son shakldagi kassa va xaqiqiy xarajatlarni hisobga olish daftarida yuritiladi. 272 “Boshqa budjetdan tashqari daromadlar” subschyotida tashkilotlar tomonidan hisobot yilida olingan va qonunchilik bilan taqiqlanmagan boshqa daromadlari va tushumlarining hisobi yuritiladi. Yuqoridagi tushumlar va daromadlarning hisoblanishi 272 “Boshqa budjetdan tashqari daromadlar” subschyotining kreditida tegishli subschyotlar bilan bog`langan holda aks ettiriladi. Yil oxirida 272 “Boshqa budjetdan tashqari daromadlar” subschyotning kreditida aks ettirilgan barcha daromadlar va tushumlar 270 “Boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotning kreditiga hisobdan chiqarish yo`li bilan yopiladi va 272 “Boshqa budjetdan tashqari daromadlar” subschyot bo`yicha qoldiq qolmaydi. Analitik hisob tushgan tushumlarning turlari bo`yicha alohida holda yuritiladi. 273 “Inventarizatsiya natijasida orttiqcha chiqqan mol-mulklar” subschyotida tashkilotlarda o`tkazilgan inventarizatsiya natijalariga ko`ra aniqlangan ortiqcha mol-mulklarning kirim qilinishi aks ettiriladi. O`tkazilgan inventartizatsiya natijalariga ko`ra aniqlangan ortiqcha mol-mulklarning kirim qilinishi 273 “Inventarizatsiya natijasida ortiqcha chiqqan mol-mulklar” subschyot kreditida, mol-mulklarni hisobga oluvchi tegishli subschyotlarning debetida aks ettiriladi. Yil oxirida inventartizatsiya natijalariga ko`ra aniqlangan ortiqcha mol-mulklar qiymatini moliyaviy natijalarga hisobdan chiqarilishi 273 “Inventarizatsiya natijasida ortiqcha chiqqan mol-mulklar” subschyotning debetida va 270 “Boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotning kreditida aks ettiriladi. Analitik hisob inventartizatsiya natijalariga ko`ra aniqlangan ortiqcha mol-mulklarning turlari bo`yicha alohida holda yuritiladi. 270 “Boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotida tashkilotning boshqa daromadlari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalari aks ettiriladi. Ushbu subschyotning debetida yil oxirida hisobdan chiqarilgan mazkur mablag`lar bo`yicha amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar aks ettiriladi, bunda 271 “Boshqa daromadlar bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” subschyoti kreditlanadi. Subschyot kreditida esa, yil mobaynida boshqa budjetdan tashqari daromadlarni va inventartizatsiya natijasida ortiqcha chiqqan mol-mulklar summasini moliyaviy natijalarga yopilishi aks ettiriladi, bunda, 272 “Boshqa budjetdan tashqari daromadlar” va 273 “Inventarizatsiya natijasida orttiqcha chiqqan mol-mulklar” subschyotlari debetlanadi. Har yil moliya yilining oxirida joriy yilga boshqa daromadlar bo`yicha moliyaviy natijalar 284 “Boshqa daromadlar bo`yicha yakuniy moliyaviy natija” subschyotining kreditiga (debetiga) hisobdan chiqariladi va subschyot bo`yicha yil oxirida qoldiq qolmaydi. Shartli misol: Budjet tashkilotining 2011 yil mobaynidagi hisoblangan boshqa mablag`lar bo`yicha daromadlari 100.0 mln so`mni (ya’ni, 272-subschyotni krediti), shuningdek inventarizatsiya natijasida aniqlangan ortiqcha chiqqan mol-mulklarni kirim qilinishi natijasida olgan daromadlari 5.0 mln so`mni(ya’ni, 273-subschyotning krediti) tashkil qildi. Yuqoridagi mablag`lar hisobidan budjet tashkilotining 2011 yil mobaynidagi amalga oshirgan xaqiqiy xarajatlari 95.0 mln. so`mni tashkil qildi. Ya’ni: Debet 271-subschyot 95,0 mln.so`m Kredit 159 va boshqa tegishli subschyotlar 95,0 mln.so`m. Yil davomida qilingan barcha xaqiqiy xarajatlarning summasi yil oxirida 271 “Boshqa daromadlar bo`yicha xaqiqiy xarajatlar” subschyot kreditidan 270 “Boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyot debetiga yozilib hisobdan o`chiriladi. Debet 270-subschyot 95,0 mln.so`m; Kredit 271-subschyot 95,0 mln.so`m. Yil oxirida 272 “Boshqa budjetdan tashqari daromadlar” va 273 “Inventarizatsiya natijasida orttiqcha chiqqan mol-mulklar” subschyotlari kreditida aks ettirilgan barcha daromadlar va tushumlar 270 “Boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotning kreditiga hisobdan chiqarish yo`li bilan yopiladi va 272 “Boshqa budjetdan tashqari daromadlar” subschyot bo`yicha qoldiq qolmaydi. Debet 272-subschyot 100.0 mln.so`m; Debet 273-subschyot 5.0 mln.so`m; Kredit 270-subschyot 105.0 mln.so`m. Mazkur operatsiyalardan keyin 270-subschyotning “Bosh-jurnal kitobi”dagi ko`rinishi quyidagicha bo`ladi: D-t 270-subschyot K-t 95.0 mln.so`m 105.0 mln.so`m 10.0 mln.so`m Ya’ni, joriy yilga to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha ta’lim muassasasining moliyaviy natijasi 10.0 mln so`mga (ijobiy) yakunlandi. Bu esa, yuqorida aytib o`tganimizdek, mazkur tashkilotning yil yakunlari bo`yicha balansida quyidagi ikki holatdan biri bo`lishi mumkinligini bildiradi, jumladan: debitorlik qarzlar vujudga kelgan bo`lishi mumkin;b) tashkilotning nomoliyaviy va moliyaviy aktivlarining qoldiq qiymati oshgan bo`lishi mumkin. 270-subschyot bilan bog`liq joriy yil oxiridagi operatsiyalarning sxematik ko`rinishini quyidagicha berishimiz mumkin. Yakuniy moliyaviy natijalar hisobi Yakuniy moliyaviy natija - bu budjet tashkilotining hisobot yili yakunida daromadlar va harajatlar smetalari ijrosi bo`yicha daromadlar bilan haqiqiy harajatlar o`rtasida yuzaga keladigan farqidir. Shuningdek budjet tashkilotining yakuniy moliyaviy natijasi barcha aktivlarining (nomoliyaviy aktivlari, moliyaviy aktivlari va debitorlari) umumiy summasidan uning majburiyatlarini (kreditorlik qarzlarini) ayirmasiga tengdir. Budjet tashkilot faoliyatining yakuniy bo`yicha moliyaviy natijalari 28 “Yakuniy moliyaviy natijalar” schyotida aks ettiriladi. Agarda, yil yakunlari bo`yicha yakuniy moliyaviy natijalarini hisobga oluvchi subschyotlarda umumiy holda kredit qoldig`ining qolishi tashkilotning barcha aktivlarini (nomoliyaviy aktivlari, moliyaviy aktivlari, debitorlar) umumiy summasi tashkilot majburiyatlarining umumiy summasidan ortiq bo`lganligini, debet qoldig`ining qolishi esa, tashkilotning umumiy majburiyatlari summasi uning barcha aktivlari (nomoliyaviy aktivlari, moliyaviy aktivlari, debitorlar) umumiy summasidan ortib ketganligini bildiradi.Ya’ni (chizma), Buxgalteriya hisobida 28 “Yakuniy moliyaviy natijalar” quyidagi subschyotlarga bo`lingan holda aks ettiriladi: 280 “Budjet mablag`lari bo`yicha yakuniy moliyaviy natija”; 281 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha yakuniy moliyaviy natija”; 282 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha yakuniy moliyaviy natija”; 283 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha yakuniy moliyaviy natija”; 284 “Boshqa daromadlar bo`yicha yakuniy moliyaviy natija”; 285 “Budjetga va budjetdan tashqari jamg`armalarga hisoblangan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar”. 280 “Budjet mablag`lari bo`yicha yakuniy moliyaviy natija” subschyotining kreditiga (debetiga) joriy yilning oxirida 230 “Budjet mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotining kredit (debet) qoldig`i hisobdan chiqariladi. 281 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha yakuniy moliyaviy natija” subschyotining kreditiga (debetiga) joriy yilning oxirida 240 “To`lovlarning maxsus turlariga doir hisob-kitoblar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotining kredit (debet) qoldig`i hisobdan chiqariladi. 282 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha yakuniy moliyaviy natija” subschyotining kreditiga (debetiga) joriy yilning oxirida 250 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotining kredit (debet) qoldig`i hisobdan chiqariladi. 283 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha yakuniy moliyaviy natija” subschyotining kreditiga (debetiga) joriy yilning oxirida 260 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotining kredit (debet) qoldig`i hisobdan chiqariladi. 284 “Boshqa daromadlar bo`yicha yakuniy moliyaviy natija” subschyotining kreditiga (debetiga) joriy yilning oxirida 270 “Boshqa daromadlar bo`yicha joriy yilga moliyaviy natijalar” subschyotining kredit (debet) qoldig`i hisobdan chiqariladi. 285 “Budjetga va budjetdan tashqari jamg`armalarga hisoblangan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar” subschyotida tashkilotlarga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ularning budjetdan tashqari olgan daromadlari uchun hisoblangan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha berilgan imtiyozlar summalari va ularning belgilangan maqsadlar uchun ishlatilishi aks ettiriladi. Agarda, qonunchilikda boshqacha tartib belgilanmagan bo`lsa, tashkilotlarga soliq va boshqa majburiy to`lovlar uchun berilgan imtiyozlar tufayli tejalgan (bo`shab qolgan) mablag`lar tashkilotning moddiy-texnika bazasini mustahkamlashga ishlatiladi. Ushbu subschyotning kreditida budjetga va budjetdan tashqari jamg`armalarga hisoblangan soliq va boshqa majburiy to`lov turlari bo`yicha belgilangan imtiyoz summasi aks ettiriladi, bunda, 160 “Budjetga to`lovlar bo`yicha budjet bilan hisob-kitoblar”, 163 “Budjetdan tashqari Pensiya jamg`armasi bilan hisob-kitoblar”, va 169 “Boshqa budjetdan tashqari jamg`armalar bilan hisob-kitoblar” subschyotlarning tegishlisi debetlanadi. Ushbu mablag`lar hisobidan sotib olingan moddiy aktivlarning sarflanishi (eskirishi) yoki moddiy aktivlar sotib olish bilan bog`liq bo`lmagan holda tashkilotning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash maqsadlariga ishlatilishi munosabati bilan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar mos ravishda 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” va 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotlarning debetida aks ettiriladi. Hisobot yilining oxirida mazkur subschyotlarda aks ettirilgan xaqiqiy xarajatlar avvalo, foydalanilgan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar summasiga to`g`ri keluvchi qismi doirasida 285 “Budjetga va budjetdan tashqari jamg`armalarga hisoblangan soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha imtiyozlar” subschyotining debetiga hisobdan chiqariladi, bunda, mos ravishda 251 “Ta’lim muassasalarida o`qitishning to`lov-kontrakt shaklidan tushgan tushumlar hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” va 261 “Budjet tashkilotini rivojlantirish jamg`armasi mablag`lari hisobidan amalga oshirilgan xaqiqiy xarajatlar” subschyotlari kreditlanadi. Analitik hisob har bir soliq va boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha hisoblangan imtiyozlar bo`yicha alohida holda yuritiladi. Adabiyotlar: 1.“O’zbekiston Respublikasining 2016 yil 13 apreldagi “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi Qonuni, O`RQ-404-sonli. 2.O’zbekiston Respublikasining “Budjet kodeksi” 2013 yil 26 dekabrdagi 360-sonli qonun bilan qabul qilingan. 3.“Budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi Yo’riqnoma 22 dekabr 2010 yil № 2169-son bilan O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligidan ro’yxatdan o’tgan. 4.O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 3 sentyabrdagi 414-sonli "Budjet tashkilotlarini mablag` bilan ta’minlash tartibini takomillashtirish to`g`risida"gi qarori. 5. “Budjet tashkilotlari va budjet mablag`lari oluvchilarning xarajatlar smetasi va shtat jadvallarini tuzish, tasdiqlash va ro`yxatdan o`tkazish tartibi “to`g`risidagi nizom .(O`zbekiston respublikasi qonun hujjatlari to`plami, 2014 y., 51-son, 612-modda) O`zbekiston respublikasi adliya vazirligi tomonidan 2014 yil 15 dekabrda ro`yxatdan o`tkazildi, ro`yxat raqami 2634. 6. O`zR. qonuni bilan tasdiqlangan“O`zbekiston Respublikasi Davlat budjetidan mablaglar bilan ta’minlanadigan tashkilotlarning davriy moliyaviy xisobotlarini tuzish tasdiqlash xamda taqdim qilish bo`yicha qoidalar.”27-sentyabr 2011-yil 2270-son bilan ro`yxatdan o`tgan. 7. “Budjet tashkilotlari daromadmalari va xarajatlarining buxgalteriya xisobi “tugrisidagi Nizom.13-noyabr 2012 yil 2400- son bilan ruyxatdan o`tgan. tải về 148 Kb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|