Tre hành trình cùng con người Việt làm nên lịch sử

Cây tre có từ bao giờ? Trong tất cả chúng ta đều không biết được rằng: “Tre xanh, xanh từ bao giờ ?” Chỉ biết rằng: “Chuyện ngày xưa đã có bờ tre xanh”. Cây tre đã gắn bó với bao thăng trầm của lịch sử nước nhà. “...Đất nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre và đánh giặc...”. Không phải ngẫu nhiên sự tích loại tre thân vàng được người Việt gắn với truyền thuyết Thánh Gióng, hình ảnh Thánh Gióng nhổ bụi tre đằng ngà đánh đuổi giặc Ân xâm lược đã trở thành biểu tượng cho sức mạnh chiến thắng thần kỳ, đột biến của dân tộc ta đối với những kẻ thù xâm lược lớn mạnh. Trải qua nhiều thời kỳ lịch sử, các lũy tre đã trở thành “pháo đài xanh” vững chắc chống quân xâm lược, chống thiên tai, đồng hóa. Tre thật sự trở thành chiến lũy và là nguồn nguyên vật liệu vô tận để chế tạo vũ khí tấn công trong các cuộc chiến. Chính những cọc tre trên sông Bạch Đằng, Ngô Quyền đã đánh tan quân Nam Hán. Lịch sử có kể về cuộc khởi nghĩa Ba Đình, hai người lãnh đạo Phạm Bành và Đinh Công Tráng đã dựa vào hàng rào cây tre dày đặc mà đạn của Pháp không bắn xuyên qua được. Chính ngọn tầm vông góp phần rất lớn trong việc đánh đuổi quân xâm lược để giành độc lập tự do cho Tổ quốc: “Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”. Còn ở những cuộc chiến tranh thời hiện đại, trong lúc quân xâm lược tàn bạo, tung hoành với bao nhiêu là vũ khí tối tân, đầy tính hủy diệt thì dân tộc Việt Nam với gậy tầm vông vót nhọn, với hố chông bẫy người đã không ngần ngại đối đầu và chiến thắng. Tre là gậy tầm vông, đòn càn, đòn xóc, chông tre... trong chín năm kháng chiến chống thực dân Pháp. Tre là “Gậy Trường Sơn” xuất xứ từ xã anh hùng Hòa Xá (Mỹ Đức, Hà Nội ngày nay) theo trai làng đi đánh Mỹ xâm lược...

Vốn gần gũi và thân thiết với dân tộc, cây tre đã từng là nguồn cảm hứng vô tận trong văn học, nghệ thuật. Từ những câu chuyện cổ tích (Nàng Ưt ống tre, Cây tre trăm đốt...) đến những bài ca dao, tục ngữ đều có mặt của tre. Đã có không ít tác phẩm nổi tiếng viết về tre: “Cây tre Việt Nam” của Thép Mới và bài thơ cùng tên của thi sỹ Nguyễn Duy,... Tre còn góp mặt trong những làn điệu dân ca, điệu múa sạp phổ biến hầu khắp cả nước. Và nó là một trong những chất liệu khá quan trọng trong việc tạo ra các nhạc khí dân tộc như: Đàn tơ rưng, sáo, kèn,... Tre đi vào cuộc sống của mỗi người, đi sâu thẳm vào tâm hồn người Việt. Mỗi khi xa quê hương, lữ khách khó lòng quên được hình ảnh lũy tre làng thân thương, những nhịp cầu tre êm đềm... Hình ảnh của tre luôn gợi nhớ về một làng quê Việt Nam mộc mạc, con người Việt Nam thanh cao, giản dị mà chí khí. Tôi nghĩ rằng, tre trong lòng mỗi người chúng ta không chỉ có sự thực tế, thực dụng; không đơn giản chỉ là hình ảnh anh hùng, dũng mạnh. Mà khi đứng cạnh cây đa, bến nước, con đò... ở mọi làng quê Việt Nam, trong tiềm thức, suy nghĩ; trong những điệu nhạc, vần thơ thì tre vẫn bình dị, duyên dáng như một thiếu nữ xuân thì.

Tre theo người cùng một lúc làm nên cả văn hóa vật thể lẫn văn hóa phi vật thể. Tre là người bạn thân của con người, từ khi lọt lòng nằm trong chiếc nôi tre, lớn lên gắn bó với tre qua các trò chơi: làm diều, làm lồng đèn trung thu,... Trưởng thành lao động dưới bóng tre, những đêm trăng:

“Đêm trăng thanh anh mới hỏi nàng.

Đến khi lấy vợ gả chồng thì cùng dựng mái nhà tranh có kèo cột tre, giường tre.... Trong kiến trúc thì nhà tranh tre nứa lá, với phên, liếp tre đan. Tiện nghi sinh hoạt thì nào là giường chõng, bàn ghế, tủ chạn... cho đến những thứ đồ đựng thức ăn như: Nong nia, dần sàng, thúng mủng, rổ rá... Đi lại trên sông nước, đánh bắt cá thì có thuyền nan, thuyền thúng, cần câu, vó bè, nơm, đó, dậm tre đan. Công cụ nhà nông thì tre được sử dụng để làm đòn càn, đòn xóc, quang gánh. Đồ chơi và nhạc cụ thì có que khăng, que chuyền, cây đu, diều, sáo, tiêu, khèn bè, đàn tơ rưng, cả cây nêu ngày Tết và cột cờ lễ hội đình làng. Khi có người qua đời thì cây tre lại là cây triệu dẫn đường đưa con người trở về với cõi âm. Từ lúc sinh ra cho đến lúc mất đi, tre với con người sống chết có nhau chung thuỷ son sắt “Dưới bóng tre, thấp thoáng mái đình chùa cổ kính” là một nền văn hoá nông nghiệp, những nhọc nhằn, giần sàng, xay, giã đều có tre. Tre chẻ lạt gói bánh chưng khi tết đến xuân về. Tre trong niềm vui trẻ thơ, trong chút khoan khoái của tuổi già, khăng khít ràng buộc như định sẵn, như tơ duyên. Tre đi vào đời sống tâm linh như một nét văn hoá. Từ những câu hát, câu thơ như xâu chuỗi tâm hồn dân tộc “Bóng tre trùm mát rượi”, một lời tâm sự về mùa màng “Cánh đồng ta năm đôi ba vụ? Tre với người vất vả quanh năm”, hay một khúc hát giao duyên:

       “Lạt này gói bánh chưng xanh.

Cho mai lấy trúc cho anh lấy nàng”.

Những buổi trưa hè lộng gió, tiếng võng tre kẽo kẹt bay bổng, xao xuyến bâng khuâng man mác lời đồng quê của cuộc sống thanh bình. Như vậy tre đã là bạn đồng hành thủy chung, thân thiết của con người từ thuở xa xưa, suốt nhiều thế kỷ khai hoang mở đất để rồi dựng nước, khai hoang lập làng. Trong sâu xa tâm thức người Việt từ thuở xưa đã bình yên và xanh mát bóng tre.

Đến lượt con người lại nhận ra sự tương hợp kỳ lạ giữa phẩm chất của tre với cốt cách của chính mình, đến mức như là tri kỷ. Có thể thấy rằng bản lĩnh, bản sắc của người Việt và văn hóa Việt có những nét tương đồng với sức sống và vẻ đẹp của cây tre đất Việt. Tre không mọc riêng lẻ mà sống thành từng lũy tre, rặng tre. Đặc điểm cố kết này tượng trưng cho tính cộng đồng của người Việt. Tre có rễ ngấm sâu xuống lòng đất, sống lâu và sống ở mọi vùng đất. Chính vì thế tre được ví như là con người Việt Nam cần cù, siêng năng, bám đất bám làng:

“Rễ sinh không ngại đất nghèo

Tre cùng con người Việt Nam trải qua bao thăng trầm của lịch sử, qua bao cuộc chiến tranh giữ nước, tre xứng đáng là hình ảnh biểu tượng cho tính kiên cường, bất khuất của người Việt Nam, là cái đẹp Việt Nam. Tre “Ăn ở với người, đời đời, kiếp kiếp”, “Sống có nhau, chết có nhau chung thủy”. Tre “mộc mạc”, “nhũn nhặn” mà nhẫn nại không chê đất cằn, sá gì sương gió. Tre “Ngay thẳng, thủy chung, can đảm”, giàu lòng vị tha, bao dung, đùm bọc. Tre “Thanh cao, giản dị, chí khí như người”. “Tre xanh không đứng khuất mình bóng râm”. Tre cũng như người, từ trong gian lao, tâm hồn bay bổng: “Vươn mình trong gió tre đu. Cây kham khổ vẫn hát ru lá cành”. Tre hóa thành diều: “Diều bay, diều lá tre bay lưng trời... Sáo tre, sáo trúc vang lưng trời...” ngân nga trầm bổng “Tiếng hát giữa trời cao của trúc, của tre”.

 Cây tre chiếm một phần quan trọng trong linh hồn của nền văn hóa Việt. Tre đã lặng lẽ bên đường chứng kiến biết bao sự biến chuyển diệu kỳ và kiệt xuất của thời gian, của lịch sử, của người Việt và Tổ quốc Việt Nam. Mong rằng những ý nghĩa và tầm vóc của cây tre sẽ được trường tồn và tiếp tục bay cao, bay xa vì tre mang trong nó nghị lực và niềm kiêu hãnh của một dân tộc biết đấu tranh và dám đấu tranh để giành quyền lái “con tàu số phận” của chính mình.

Như vậy, đến ngày nay mặc dù ở mỗi làng quê Việt Nam, cây tre không còn nhiều nữa mà thay thế vào đó là những dãy bờ rào được xây kín đáo. Nhưng đâu đó trong tận sâu thẳm tâm thức của người dân quê Việt Nam vẫn thấp thoáng những bóng tre xanh mát vào những trưa hè, những buổi chiều muộn, hay những đêm trăng thanh. Mỗi người con Việt Nam ở xa quê hương vẫn tự hào một Việt Nam anh dũng bao đời gắn bó với cây tre. Để cây tre mãi là biểu tượng của Việt Nam, là niềm tự hào của các thế hệ con cháu mai sau, cây tre đang được trồng lại ở các vùng quê của miền sông nước nhằm chắn sóng bảo vệ xóm làng vừa để bảo tồn cho cây tre không bị mất đi trong tâm thức của mỗi người dân Việt Nam.

“Ôi hàng tre xanh xanh Việt Nam

Đồng Tháp là một tỉnh nằm trong khu vực Đồng Bằng Sông Cửu Long với diện tích 3.441 km2, dân số 1.639.357 người (thống kê năm 2004). Phía Ðông giáp tỉnh Tiền Giang và Long An, phía Tây giáp tỉnh An Giang, phía Nam giáp tỉnh Vĩnh Long và Cần Thơ, phía Bắc giáp với Vương quốc Campuchia(Ðồng Tháp có 52 km đường biên giáp với Campuchia). Đồng Tháp là vùng đất Châu Thổ Sông MêKông có khí hậu ôn hoà, nhiệt độ trung bình 27oC. Đồng Tháp có hệ thống kênh rạch chằng chịch, mang nhiều phù sa bồi đắp cho những cánh đồng lúa thêm màu mỡ và vun đắp cho cây trái xanh tươi bốn mùa.

Đồng Tháp có tài nguyên đất màu mỡ bởi phù sa do hai con sông Tiền và Sông Hậu cung cấp hàng năm. Chính vì thế nơi đây cây trái xanh tươi, trù phú, đồng lúa bát ngát mênh mông và từng được biết đến như là vựa lúa của cả nước.

Đồng Tháp là một trong những tỉnh có dân cư đông đúc, có nhiều tôn giáo: Cao Đài, Hòa Hảo, Phật Gíao và Kito, người dân nơi đây mang đậm nét đặc trưng Trung như cần cù, hiền lành, cởi mở và giàu lòng mến khách. Nhắc đến Đồng Tháp là nhắc đến vùng Đồng Tháp mênh mông đồng nước với những cánh đồng cò bay thẳng cánh.

Đồng Tháp có những điểm du lịch thiên nhiên khá hấp dẫn như vườn Quốc Gia Tràm chim Tam Nông - nơi trú ngụ của lòai Sếu đầu đỏ đã từng ghi vào sách đỏ thế giới. Bên cạnh đó còn có những khu du lịch sinh thái Gáo Giồng, có thể xem đây là Đồng Tháp Mười thu nhỏ, ngoài những cây tràm hiện hữu còn có những thảm thực vật đặt trưng như lúa trời , năng, lác, bông súng, điên điển... Động vật có các lòai quý hiếm như Cồng Cộc, Trích , Le Le ….

Về tài nguyên du lịch nhân văn, Đồng Tháp là vùng đất giàu truyền thống yêu nước nên có nhiều di tích văn hóa, lịch sử được xếp hạng cấp Quốc Gia như khu di tích cụ Phó Bảng Nguyễn Sinh Sắc (Thân sinh Chủ Tịch Hồ Chí Minh ). Nơi đây là điểm thu hút khách du lịch nội địa đến tham quan và hành hương. Bên cạnh đó còn có khu di tích Gò Tháp, là căn cứ của Thiên Hộ Dương, Đốc Binh Kiều trong kháng chiến chống Pháp. Đặc biệt nơi đây có di chỉ của nền văn hóa Óc Eo thuộc vương quốc Phù Nam đang được khai quật. Nơi đây hàng năm có hai kỳ lễ hội: Lễ hội bà Chúa Xứ tháng 3AL và lễ hội Thiên Hộ Dương và Đốc Binh Kiều vào tháng 11AL. Hàng năm đã thu hút hàng trăm ngàn lượt khách từ các nơi đến đây hành hương.

Với phù sa bồi đắp hàng trăm năm tạo cho Đồng Tháp có những vườn cây ăn trái trĩu quả, đây cũng là một trong những loại hình du lịch sinh thái miệt vườn khá hấp dẫn ở Đồng Bằng Sông Cửu Long hiện nay.

Với những nét thiên nhiên ưu đãi đã tạo cho Đồng Tháp có những làng nghề hấp dẫn khách du lịch như làng hoa kiểng Tân Quí Đông (TX Sadec), làng làm bánh phồng tôm Sa Giang (TX Sadec), làng dệt chiếu Định Yên (H. Lấp Vò), làng làm nem Lai Vung (H. Lai Vung) ….

Tất cả yếu tố đó làm cho du lịch Đồng Tháp rất hấp dẫn trở thành địa chỉ quen thuộc đối với du khách mỗi khi về Đồng Bằng Sông Cửu Long.

GIỚI THIỆU VÀI NÉT ĐẬC SẮC TRONG DI TÍCH