Behaine=cha cả, từng có lăng tại Saigon), giáo sĩ dòng Tên Philippe Bỉnh (vừa
là văn sĩ, thi sĩ, sử gia), và giáo sĩ ‘tử đạo’Phan văn Minh rất giỏi cả văn lẫn
thơ.
Vào chi tiết Văn Học :
Nói về những ‘văn hữu’ cỡ lớn của Công giáo vào thời đầu chữ quốc ngữ, thì
ta phải kể tới 2 ông Petrus Trương vĩnh Ký và Paulus Huỳnh tịnh Của.
Trương vĩnh Ký rất thông minh, giỏi chữ Hán, chữ Nôm, quốc ngữ, Pháp và
La tinh cùng vài ngôn ngữ Á châu khác. Ông dịch thuật và sáng tác thơ văn
hầu như không biết mệt mỏi. Suốt 35 năm liền, ông để lại một di sản văn học
vĩ đại, khiến dân gọi ông là một nhà bác học.
Còn Huỳnh tịnh Của nổi tiếng với tờ báo ‘tiền phong’ Gia Định Báo. Ngoài
nhiều văn phẩm, ông còn cho ra cuốn tự điển có cả chữ Nôm và Quốc ngữ,
mang tên ‘Đại Nam quốc âm tự vị’. Văn hữu Phạm thế Ngũ gọi ông là một ân
nhân, đã làm một việc phi thường cho nước nhà.
Nối gót 2 vị tiên phong này, ta còn ghi nhận công lao của văn sĩ Phan-xi-cô,
gốc gác là một nhà sư Phật giáo. Ông viết rất nhiều, nay còn lại bài văn tế
‘Cầu hồn’ nổi tiếng; rồi tới Linh mục Lữ Y Đoan, có nhiều tác phẩm thơ giá
trị, nhất là tập ‘Sấm truyền ca’. Sau đó là danh nhân Nguyễn trường Tộ, nổi
tiếng với những sớ (điều trần) dâng vua Tự Đức đề nghị canh tân nước nhà.
Những áng văn này đề cập mọi lãnh vực sinh hoạt quốc gia. Rồi tới Linh mục
Đặng đức Tuấn, viết nhiều tác phẩm thơ văn, cùng với mấy bản điều trần giá
trị lên vua Tự Đức. Rồi ‘cụ cử’ Thiện sáng tác nhiều ‘ca vãn’ tôn giáo rất hay.
Kế là ông Mai lão Bạng, viết nhiều thơ nổi tiếng. Giáo sĩ Trần Lục nổi tiếng
với việc xây dựng thánh đường đá Phát Diệm, nhưng cũng được biết qua
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |
