1.2. Các công cụ chính sách môi trường 1.2.1. Công cụ kinh tế Công cụ Kinh tế là một loạt các công cụ chính sách, từ thuế ô nhiễm và giấy phép bán được cho đến hệ thống hoàn trả tiền đặt cọc và trái phiếu hiệu suất,… Sử dụng nhằm tác động đến chi phí và lợi ích, tạo ra các tác động nhằm ảnh hưởng đến hành vi của các tác nhân kinh tế theo hướng có lợi cho môi trường. Công cụ kinh tế bao gồm các công cụ sau:
* Thuế tài nguyên:Là một khoản thu của NSNN đối với các DN về việc sử dụng các dạng TNTN trong quá trình sản xuất.
- Thuế tài nguyên nhằm nhằm hạn chế nhu cầu không cấp thiết trong sử dụng tài nguyên; hạn chế các tổn thất TN trong quá trình khai thác và sử dụng; tạo nguồn thu cho ngân sách và điều hòa quyền lợi của các tầng lớp dân cư về việc sử dụng TN.
* Thuế, phí môi trường:Là công cụ kinh tế nhằm đưa chi phí MT vào giá SP theo nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền”.
- Thuế, phí môi trường nhằm mục đích: Khuyến khích người gây ô nhiễm giảm lượng chất ô nhiễm thải ra MT; tăng nguồn thu cho ngân sách.
- Các loại thuế, phí môi trường:
+ Thuế, phí đánh vào nguồn ô nhiễm;
+ Thuế, phí đánh vào sản phẩm gây ô nhiễm;
+ Phí đánh vào người sử dụng.
* Giấy phép khai thác tài nguyên, xả thải có thể chuyển nhượng: Áp dụng cho tài nguyên môi trường khó có thể quy định quyền sở hữu.
* Hệ thống đặt cọc - hoàn trả - Điều kiện sử dụng: Quy định các đối tượng tiêu dùng các sản phẩm có khả năng gây ô nhiễm phải trả thêm một khoản tiền khi mua hàng. Cam kết sau khi tiêu dùng sẽ đem sản phẩm đó trả lại cho đơn vị xử lý phế thải, tái chế, sử dụng lại, hoặc tiêu hủy theo cách an toàn với môi trường.
- Phạm vi sử dụng: Các sản phẩm mà khi sử dụng có khả năng gây ô nhiễm môi trường nhưng có thể xử lý tái chế hoặc tái sử dụng. Các sản phẩm làm tăng lượng chất thải, cần các bãi thải có quy mô lớn và tốn nhiều chi phí tiêu huỷ. Các sản phẩm chứa chất độc, gây khó khăn đặc biệt cho việc xử lý; ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường.
