Mục lục lời nóI ĐẦU
LIÊN HỆ NHÂN QUẢ THEO LỐI TRƯỚC SAU
tải về 1.24 Mb. Chế độ xem pdf
|
| LIÊN HỆ NHÂN QUẢ THEO LỐI TRƯỚC SAU
Đó là cách suy nghĩ: “ Nếu B xảy ra sau A, thì A là nguyên nhân gây ra B.” Lấy một thí dụ: 49 Một người bệnh nam 62 tuổi bị đau rát từ vai phải xuống tận cổ tay. Ông ta đi mua kem bôi aspirin, thoa lên vùng đau. Bổng chốc vùng da được bôi thuốc đỏ, nổi lên các bọng nước rất đau. Đến khám cấp cứu được chẩn đoán là dị ứng với kem bôi aspirin, BS cho toa dephenhydramine về uống. Các bọng nước mất hẳn nhưng đau càng nhiều hơn. Người bệnh tái khám trong tình trạng đau rát cánh tay. Chẩn đoán: bệnh dời ăn (shingles). Vậy thì điều gì làm cho chẩn đoán lần đầu tiên sai? Đó là vì ta thường liên hệ một hiện tượng đi sau là hậu quả của hiện tượng xảy ra trước đó. Da đỏ, nổi bọng nước đau rát là dấu hiệu điển hình của bệnh dời ăn, nhưng vì người bệnh có bôi kem thuốc trước đó, nên BS phòng cấp cứu dễ dàng liên tưởng đến dị ứng thuốc hơn, mặc dù họ có biết bệnh dời ăn. Tương tự như trong trường hợp người bệnh hạ sốt sau khi cho kháng sinh đều được kết luận là kháng sinh trị được bệnh. ĐOÁN BỆNH Đoán bệnh hay tự nghiệm (heuristics) là con đường ngắn nhất trong chẩn đoán. Trong một số trường hợp, ta đoán ra bệnh nhanh chóng dựa lên vài chi tiết mà chẳng cần nghĩ ngợi nhiều, hay chẳng cần đào thêm chứng cứ. Khả năng này tùy thuộc vào mức độ trải nghiệm của mỗi người và thường mang tính tự tin. Đoán bệnh thường dựa vào 3 kinh nghiệm chính: qua việc thử nhiều thứ thấy sai để lấy được cái đúng (trial and error); nhớ các chăm ngôn có sẵn trong thực hành (rule of thumb); và sử dụng các dự đoán hợp lý (educational guess). Như đã nói, đoán bệnh là điều các BS có kinh nghiệm hay dùng, vì nó nhanh, dễ hiểu, dễ truyền đạt, nhưng lại chẳng cần nhiều thông tin. Thí dụ: đau ngực. Dưới xương ức? Khi gắng sức? Giảm đau với nitroglycerin? Chẳng cần thêm thông tin gì nữa, hô lên chẩn đoán “cơn đau thắt ngực” liền. Thí dụ khác: “sau 48 giờ dùng kháng sinh thích hợp mà người bệnh viêm phổi vẫn sốt và bạch cầu vẫn cao thì nghĩ ngay đến mủ màng phổi.” Hay: “dùng que dò sắt chọc vào vết loét chân người bệnh tiểu đường nghe tiếng cạch thì là đã viêm xương tủy.” Nhưng đoán bệnh dễ bị mắc vào nhiều bẫy. Liệt kê dưới đây là những bẫy có thể gặp: |