ĐIỂm báo ngàY 01. 12

Soi bóng Ngàn Phố

Một bữa, khi nghe anh Hiệp đọc đến đoạn: “Thúy Kiều mắc mưu Hồ Tôn Hiến” và viên quan tổng đốc này ép Kiều gảy đàn:

Bên ngọn đèn dầu tù mù, tự nhiên, tôi thấy ông Lê chảy nước mắt. Không khí lúc ấy càng im ắng hơn. Tôi nghe bác giảng giải cho mọi người hiểu quan tổng đốc Hồ Tôn Hiến dưới triều phong kiến là người đứng ở ngôi thứ nào? Vì sao Kiều mắc mưu Hồ Tôn Hiến để dụ Từ Hải ra hàng. Hồi lâu tan cuộc, tôi thấy ông Lê đốt bó đuốc nứa rồi đi ra ngõ, miệng vẫn lẩm bẩm “Chết đứng như Từ Hải mà mình vẫn thấy thương”. Trời ơi! Một người không biết chữ, quanh năm rau cháo qua ngày mà vẫn mê Kiều, lẽ nào bác mình có Truyện Kiều mà mình lại không tranh thủ đọc, tranh thủ ghi.

Thuý Kiều

Khó nhất là đoạn minh họa các trang nhưng Dùng vẫn vẽ được, nào cảnh chị em Thúy Kiều đi chơi xuân gặp chàng Kim Trọng, rồi hình ảnh Hoạn Thư đánh ghen Kiều, đến anh hùng Từ Hải “Vai năm tấc rộng thân mười thước cao”. Tuy còn bé tẹo nhưng thằng Dùng đã nghĩ ra những ý tưởng rất độc đáo. Nó giải thích: “Đối với Thúy Kiều thì phải dùng bút chì đỏ tô môi hồng, má hồng cho nàng đẹp lên; còn đối với Từ Hải lại dùng bút chì đen tô lông mày dài và thật đậm vì nhân vật này thuộc diện “Râu hùm hàm én mày ngài” mà.

Chẳng thể ngờ, chính nhờ đọc Truyện Kiều bằng bản chép tay này mà tôi và Dùng đứa nào cũng thuộc gần như trọn quyển sách, dù nhiều điển tích chúng tôi còn phải mò mẫm suốt cả cuộc đời. Nhưng có một điều tôi khẳng định rằng: chúng tôi yêu văn học, yêu tiếng Việt và yêu quê hương, bè bạn, xóm làng bắt đầu từ Truyện Kiều. Được chép Truyện Kiều từ hồi nhỏ và được học Truyện Kiều, 2 đứa tôi khoan khoái như “trúng tủ” đề thi. Mỗi lần làm văn về đề tài này, tôi và Dùng đều được điểm 8, là mức điểm xuất sắc thời ấy. Học xong phổ thông, vào bộ đội, mỗi lần gửi thư về cho gia đình hay bạn bè, cả tôi và Dùng đều không quên nhắc hay họa vài câu Kiều. Có lần Dùng đưa cho tôi một tấm ảnh của bạn gái rất thân hồi học phổ thông, sau bức ảnh đen trắng nhỏ xíu ấy, Dùng đề 2 câu Kiều:

Tiếc thay một đóa trà mi

Con ong đã tỏ đường đi lối về.

Tôi hỏi: “Sao cậu lại đề thế?”. Dùng buồn bã đáp: “Tao đang định tấn công nhưng nó đã có người bỏ trầu rồi”.

Rằm tháng bảy năm nay đúng là duyên kỳ ngộ, sau bao nhiêu năm xa cách, cả hai tóc đã bạc, chúng tôi gặp lại nhau. “Hội đọc Kiều” ở nhà bác tôi thuở xưa đều trở thành “người muôn năm cũ”. Tôi và Dùng thành kính thắp nén nhang trước bàn thờ bác. Thật ngạc nhiên, cuốn Truyện Kiều năm xưa vẫn được đặt trên bàn thờ. Anh Hiệp cho biết: “Lúc còn sống, ông dặn, khi ông mất, cứ đặt cuốn Truyện Kiều này lên bàn thờ”.

“Từ khi ông mất, tưởng xóm làng vắng bóng người mê Kiều, nhưng không, làng này vẫn có tới hàng chục thanh niên thuộc Truyện Kiều. Hôm vừa rồi liên hoan văn nghệ xóm, ai ngờ nam nữ thanh niên dựng vở “Kim Kiều gặp nhau” hay lắm. Hôm đó, chú mà về xem thì biết văn hóa Kiều đã ăn sâu vào tiềm thức con người Việt Nam như thế nào” - anh Hiệp xúc động kể thêm.

Sau này lớn lên, đọc và nghiên cứu Truyện Kiều, tôi mới hay là mẹ đã “chế” thêm câu cuối Cửa đóng mặc cửa, then cài mặc then để tạo nên một tình huống mới cho truyện theo cách hát giặm (đan vào, cài vào) của người Hà Tĩnh, chứ thực chất nguyên tác của Truyện Kiều là: Đầy thềm hoa rụng, biết người ở đâu? Mấy câu này trong cảnh Kim Trọng đi tìm Kiều sau lần gặp gỡ đầu tiên. Đến tận bây giờ, khi hỏi lại mẹ, mẹ vẫn đọc lại y nguyên câu ấy.

Nghe mẹ đọc câu này nhiều lần mà đến tận bây giờ tôi mới thấm thía hết cảm xúc của mẹ ngày ấy. Thân phận của một góa phụ sống đi chết lại mấy lần (mẹ tôi đã 4 lần lên bàn mổ, lần cuối cùng suýt chết) đã được mẹ ví như nàng Kiều 2 lần kề bên cái chết, 15 năm chìm nổi lưu lạc.

Mẹ cứ ngâm ngợi như vậy sau những buổi tất tả ngược xuôi chợ búa kiếm ăn cho đàn con, sau những lời ong, tiếng ve, sau những buồn bực khi con cái còn dại dột, chưa vừa ý mẹ. Bà ngoại đông con, mẹ vừa học hết lớp xóa mù chữ và làm được vài con tính thì đã phải nghỉ học đi ở trông con cho người khác. Ru em, ru con người khác, ru con mình, mẹ đều học từ ông bà và làng xóm những câu Kiều mượt mà, êm ái, thấm đẫm nhân tình. Cuốn sách duy nhất mẹ có và mang bên mình là Truyện Kiều.

Có phải thân phận nàng Kiều vận vào mẹ không mà mẹ thường giở Kiều đọc sau những buổi chợ trưa vắng người, những đêm đông giá lạnh bên ngọn đèn dầu tù mù, trong mùi trầu cay phảng phất:

Hình như những câu thơ ấy đã an ủi được mẹ rất nhiều, nhất là những khi nhìn vào gia cảnh người khác sung túc, chồng con đề huề, để rồi mẹ lại an phận thờ chồng, nuôi con, tận tụy chăm sóc mẹ già, ngược xuôi mua lá tro về ngâm bùn lợp lại mái nhà dột nát, thuê người sửa sang lại gian bếp, tất bật chợ sớm, chợ chiều, bếp núc giỗ chạp, chăm lo sách áo cho đàn con tới trường... Khi buồn, mẹ đã có Kiều bên cạnh:

Khi vui mẹ cũng có Kiều. Ấy là khi đàn con học hành giỏi giang, ngoan ngoãn, biết đỡ đần mẹ, được xóm giềng, thầy cô ngợi khen. Những lúc ấy, mẹ lại giở cảnh đoàn viên ra đọc:

Tôi nhớ mãi một trong nhiều lần bói Kiều ở gia đình tôi hồi ấy. Đó là lúc đất nước đã hòa bình, dưới mái tranh nghèo, bên ngọn đèn dầu, mẹ gọi các cô em gái sang và chúng tôi, tất nhiên cũng xúm lại. Mẹ bảo dì út, lúc ấy sắp sửa lấy chồng, gấp cuốn Truyện Kiều lại, ngồi khoanh tròn, thành kính, nghiêm trang đọc theo mẹ: “Lạy vua Từ Hải, lạy vãi Giác Duyên, lạy tiên Thúy Kiều, cho con bói một quẻ xem tình duyên thế nào”.

Bây giờ mẹ tôi đã không còn đọc được Kiều nữa vì mắt kém. Thỉnh thoảng, buổi tối về chơi với mẹ, tôi lại lấy Kiều ra đọc và kể cho mẹ những trích đoạn mẹ đã quên

Đây là đoạn nói về chuyện Từ Hải chuẩn bị cưới nàng Kiều, rất đẹp đôi, vừa lứa, mẹ giải thích. Thấy linh ứng quá, dì tôi về đọc lại cho chồng chưa cưới nghe và chúng tôi thì đọc đi, đọc lại đến thuộc làu.

Bây giờ thì mẹ tôi đã không còn đọc được Kiều nữa vì mắt kém. Thỉnh thoảng, buổi tối về chơi với mẹ, tôi lại lấy Kiều ra đọc và kể cho mẹ những trích đoạn mẹ đã quên. Mẹ bảo: “Mẹ không nhớ nhiều, các con bây giờ thuộc nhiều hơn mẹ, nhưng những câu này thì các con phải nhớ nhập tâm:

Thiện căn ở tại lòng ta

Chữ Tâm kia mới bằng ba chữ Tài.

Phật cũng dạy như vậy đó. Làm bất cứ việc gì cũng phải có Tâm các con ạ!”.

Lãnh đạo địa phương và ngành VH-TT&DL cắt băng khai trương phòng trưng bày

Phòng trưng bày trên 1.000 tác phẩm, tài liệu, hiện vật, hình ảnh, trong đó có hơn 600 tác phẩm, tài liệu khoa học, luận văn, luận án, hiện vật và sách báo tiêu biểu về Nguyễn Du và Truyện Kiều; trên 150 đầu sách quý được số hóa, các hiện vật gốc về dòng họ và quê hương Nguyễn Du; trên 150 bức tranh sơn dầu phóng tác minh họa truyện Kiều được trưng bày theo chủ đề nội dung.

Đông đảo đại biểu, du khách trong và ngoài nước, người dân tham quan phòng trưng bày

Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở Vương Duy Bảo...

... và Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nguyễn Thiện phát biểu tại lễ khai mạc

Trao cờ lưu niệm cho các đoàn về tham dự

Ngoài tổ chức liên hoan tại Nghi Xuân, các đoàn sẽ tổ chức biểu diễn phục vụ nhân dân tại các huyện Can Lộc, TX. Hồng Lĩnh và TP. Hà Tĩnh.

Tiết mục diễn kịch Kiều trích đoạn "Hoạn Thư đánh ghen" và tiết mục Lẩy Kiều của trường THPT Lý Chính Thắng

Tiết mục Đố Kiều của Trường THPT Hương Sơn

Tiết mục múa hát " Tiếng đàn Thúy Kiều" của Trường THPT Hương Sơn

Chương trình Giao lưu nghệ thuật Nguyễn Du và Truyện Kiều đã thu hút trên 500 cán bộ, giáo viên, học sinh và những người yêu Truyện Kiều tham dự.

Tiết mục dân ca ví, dặm "Ngàn năm sau nhớ Nguyễn Du ..."

Thông qua các hoạt động đó đã giúp cho các thầy cô giáo, các em học sinh và mỗi người dân có dịp tìm hiểu sâu hơn về cuộc đời, sự nghiệp của Đại thi hào Nguyễn Du và tác phẩm Truyện Kiều với sức sống vượt thời gian góp phần khơi dậy lòng tự hào dân tộc và hướng con người đến những giá trị nhân văn cao đẹp.

Dở dang công trình Hội trường trung tâm văn hóa xã Thạch Đồng

Đến nay, công trình này mới cơ bản hoàn thành phần thô. Được biết, do phải thi công ngắt quãng nên gây ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả công việc của cán bộ, công chức xã trong thời gian dài. Ngoài ra, máy móc, thiết bị và vật liệu xây dựng để ngổn ngang ngay tại sân trụ sở cũng gây cản trở cho người dân khi đến giao dịch.

Để giải quyết vấn đề này, UBND xã Thạch Đồng đã ký cam kết với đơn vị thi công đẩy nhanh tiến độ công trình và sẽ tiến hành giải ngân cho bên B 70% tổng số vốn đầu tư. Tuy nhiên, vấn đề này rất khó thực hiện bởi theo như lời Chủ tịch UBND xã Thạch Đồng thì xã vẫn chưa có đủ kinh phí để giải ngân.