BỘ giao thông vận tảI

BỘ GIAO THÔNG VẬN TẢI	CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
Số: /2014/TT-BGTVT	Hà Nội, ngày tháng 6 năm 2014

Thông tư này quy định về việc quản lý chất lượng sản phẩm nhựa đường (bitum) sử dụng trong xây dựng công trình giao thông.

Thông tư này áp dụng đối với các tổ chức, cá nhân có liên quan đến việc cung ứng và sử dụng sản phẩm nhựa đường trong xây dựng công trình giao thông.

1. Nhựa đường là sản phẩm cuối cùng thu được từ công nghệ lọc dầu mỏ; bao gồm các hợp chất hydrocacbua cao phân tử như: C_nH_2n+2, C_nH_2n, hydrocacbua thơm mạch vòng (C_nH_2n-6) và một số dị vòng có chứa O, S, N; ở trạng thái tự nhiên, có dạng đặc quánh, màu đen.

1. Nhựa đường phải đồng nhất, không chứa nước và không tạo bọt khi gia nhiệt đến 175^oC. Ngoài các hợp chất ở trạng thái tự nhiên theo Điều 3, trong bitum không được chứa bất kỳ lượng hóa chất nào phối trộn thêm.

2. Dựa vào độ kim lún, bitum được chia thành các mác: 20-30; 40-50; 60-70; 85-100, 120-150 và 200-300. Các chỉ tiêu kỹ thuật của bitum được quy định theo Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư này.

Điều 5: Phương pháp lấy mẫu và phương pháp thử

1. Phương pháp lấy mẫu

Mẫu để xác định các chỉ tiêu quy định Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư này được lấy theo tiêu chuẩn TCVN 7494:2005 (ASTM D 140) Bitum – Phương pháp lấy mẫu.

2. Phương pháp thử

Các phương pháp thử ứng với từng chỉ tiêu kỹ thuật của nhựa đường được quy định theo Phụ lục I và Phụ lục II ban hành kèm theo Thông tư này.

Chương III:

QUY ĐỊNH QUẢN LÝ

Điều 6: Đối với đơn vị cung ứng bitum cho công trình giao thông

1. Về năng lực: phải có đầy đủ năng lực, kinh nghiệm, hệ thống quản lý chất lượng và hệ thống kho bãi, bồn chứa, phương tiện vận chuyển và các quy trình nhập khẩu, tồn trữ, bảo quản và vận chuyển nhựa đường.

2. Về nhập khẩu:

a. Chỉ được phép nhập khẩu các sản phẩm hàng bitum có chất lượng và các chỉ tiêu kỹ thuật đáp ứng yêu cầu quy định tại Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư này.

b. Để phù hợp với đặc điểm thời tiết, khí hậu của Việt Nam, các đơn vị nhập khẩu chỉ được nhập loại nhựa đường có mác theo độ kim lún 40-50 và 60-70 theo quy định tại Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư này.

Đối với các loại nhựa đường có độ kim lún lớn hơn 70 phải được Bộ Giao thông vận tải chấp thuận. Giao Vụ Khoa học – Công nghệ chịu trách nhiệm xem xét đề nghị của đơn vị nhập khẩu và tham mưu trình Lãnh đạo Bộ có văn bản chấp thuận.

c. Có trách nhiệm cung cấp đầy đủ cho các cơ quan, đơn vị liên quan bản sao có chứng thực còn hiệu lực: Giấy chứng nhận nguồn gốc xuất xứ hàng hóa của nước xuất khẩu; Giấy kiểm định chất lượng tại nước xuất khẩu (do một đơn vị kiểm định độc lập phát hành) và Chứng chỉ phân tích chất lượng (trong đó có phiếu thí nghiệm 11 chỉ tiêu kỹ thuật của nhựa đường đáp ứng yêu cầu quy định tại Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư này do phòng thí nghiệm mang mã số LAS-XD tại Việt Nam thực hiện).

3. Về tồn trữ và bảo quản nhựa đường:

a. Đối với nhựa đường bồn: Phải có hệ thống bồn chứa, hệ thống gia nhiệt, hệ thống cân và các quy trình vận hành và kiểm soát chất lượng. Việc trộn lẫn các loại nhựa đường từ các sản phẩm nhập khẩu khác nhau phải được thể hiện trong nhật ký bảo quản nhựa đường và phải được lấy mẫu thí nghiệm đạt tiêu chuẩn chất lượng theo quy định. Không tồn trữ các loại nhựa đường của các nhà cung ứng khác nhau chung cùng một bồn chứa.

b. Đối với nhựa đường phuy: Nhựa đường phuy phải được bảo quản trong nhà hoặc khu vực có mái che và có biện pháp bảo quản để các thùng nhựa không bị thủng, rò rỉ nhựa đường để đảm bảo vệ sinh môi trường, không bị suy giảm về chất lượng nhựa đường.

4. Về vận chuyển:

a. Đối với nhựa đường bồn: Các công ty cung ứng nhựa đường phải tăng cường các biện pháp kiểm soát chất lượng trong quá trình vận chuyển nhựa đường: Khuyến khích các xe bồn vận chuyển nhựa đường đặc nóng được lắp đặt thiết bị giám sát hành trình để theo dõi trong và sau hành trình cung ứng. Toàn bộ các họng ra của bồn chứa xe bồn (van mở trên nóc, van xả đáy, vòi bơm và các thiết bị có liên quan khác) cần được niêm phong trong quá trình vận chuyển. Niêm phong phải được thiết kế chuyên dụng, có đánh số và được các đơn vị cung ứng ghi rõ trên phiếu giao hàng và được các đơn vị sử dụng trực tiếp đối chiếu số niêm phong và mở niêm phong.

b. Đối với nhựa đường phuy: Nhựa đường phuy giao cho đơn vị sử dụng phải đảm bảo còn nguyên nhãn mác hàng hóa, các thùng nhựa không bị thủng, rò rỉ nhựa đường, đảm bảo đủ trọng lượng.

5. Về ghi nhãn sản phẩm:

a. Đối với nhựa đường bồn: Phiếu giao hàng phải ghi rõ đơn vị cung ứng, chủng loại nhựa đường, nhà máy và nước sản xuất nhựa đường, ngày nhập khẩu, sản phẩm nhập khẩu.

b. Đối với nhựa đường phuy nhập khẩu: Phải có nhãn mác hàng hóa ghi đầy đủ các thông tin như chủng loại nhựa đường, nguồn gốc xuất xứ, trọng lượng tịnh, trọng lượng cả phuy.

c. Đối với nhựa đường đặc nóng đóng phuy tại Việt Nam: Cần ghi rõ sản xuất tại Việt Nam, chủng loại nhựa đường, nguồn gốc xuất xứ nhựa đường đặc nóng nhập khẩu để đóng phuy, trọng lượng tịnh, trọng lượng cả phuy.

Điều 7: Đối với Chủ đầu tư, Ban quản lý dự án

Kiểm tra hồ sơ của sản phẩm nhựa đường sẽ sử dụng vào công trình (chứng chỉ xuất xứ hàng hóa, chứng chỉ chất lượng có hiệu lực, nhãn mác), trực tiếp kiểm tra năng lực và quy trình nhập khẩu, quản lý chất lượng (nhập khẩu, tồn trữ, bảo quản và vận chuyển) của các đơn vị nhập khẩu và cung ứng, kiểm tra chứng chỉ chất lượng nhựa đường đảm bảo tiêu chuẩn theo quy định tại Phụ lục I để làm cơ sở chấp thuận sản phẩm nhựa đường đưa vào dự án.

Chịu trách nhiệm cùng tư vấn giám sát và nhà thầu về chất lượng nhựa đường khi đưa vào dự án xây dựng công trình giao thông.

Điều 8: Đối với Tư vấn thiết kế dự án

Phải áp dụng đúng loại và mác nhựa đường đã được quy định tại Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư này trong hồ sơ thiết kế của các dự án công trình giao thông.

Kiểm tra hồ sơ của sản phẩm nhựa đường trước khi sử dụng vào công trình:

- Chứng chỉ xuất xứ hàng hóa, chứng chỉ chất lượng có hiệu lực, nhãn mác;

- Trực tiếp kiểm tra năng lực và quy trình nhập khẩu, quản lý chất lượng (nhập khẩu, tồn trữ, bảo quản và vận chuyển) của các đơn vị nhập khẩu và cung ứng;

- Lấy mẫu nhựa đường để thí nghiệm đảm bảo tiêu chuẩn theo quy định tại Phụ lục I trước khi thi công hạng mục mặt đường bê tông nhựa.

Trong quá trình sản xuất hỗn hợp bê tông nhựa phải kiểm tra kiểm tra vật liệu nhựa đường các chỉ tiêu (Độ kim lún, Điểm hóa mềm, Chỉ số độ kim lún, Độ nhớta động lực học theo quy định tại Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư này).

Ngoài ra, việc kiểm tra chất lượng nhựa đường trong quá trình thi công phải tuân thủ các quy định của Chỉ dẫn kỹ thuật của dự án.

Điều 10: Yêu cầu đối với nhà thầu, đơn vị trực tiếp sản xuất bê tông nhựa

Lựa chọn loại nhựa đường đảm bảo chất lượng sử dụng cho công trình;

Thường xuyên giám sát và kiểm tra việc cung ứng nhựa đường (việc cam kết của nhà cung ứng về chủng loại, nhãn mác, vận chuyển theo đúng quy định phải được thể hiện trong hợp đồng mua bán nhựa đường).

Cử nhân viên đảm bảo việc giám sát và nhận nhựa đường: kiểm tra từng niêm phong của xe bồn (đối với nhựa đường đặc nóng), kiểm tra nhãn mác và sự nguyên vẹn với nhựa đường phuy tại cùng thời điểm thi công, hạn chế sử dụng trên hai nhà cung ứng nhựa đường.

Không sử dụng nhựa đường của nhà cung ứng khi chưa được chủ đầu tư chấp thuận.

Không tồn trữ các loại nhựa đường của các nhà cung ứng khác nhau trong cùng một bồn chứa.

Lấy mẫu lưu tất cả các chuyến hàng giao hàng ngày tại công trường. Việc lấy mẫu phải tuân thủ quy định lấy mẫu trong quá trình bơm nhựa (đối với nhựa bồn), trong quá trình xả nhựa từ phuy (đối với nhựa đường phuy) và phải được lập biên bản xác nhận, ký xác nhận trên mẫu nhựa của các bên liên quan. Mẫu lưu phải được lưu trữ và bảo quản ít nhất 03 tháng kể từ khi lấy mẫu nhựa đường để đối chiếu, phân loại và xác định chất lượng nhựa đường của các nhà cung ứng, tại từng thời điểm cụ thể khi có vấn đề về chất lượng bê tông nhựa.

Ghi chép đầy đủ việc nhận sản phẩm nhựa đường và sản xuất bê tông nhựa đường, lý trình rải bê tông nhựa hàng ngày.

2. Vụ Khoa học - Công nghệ chủ trì, phối hợp với Cục Quản lý xây dựng và Chất lượng công trình giao thông hướng dẫn, tổ chức kiểm tra việc thực hiện quy định của Thông tư này.

3. Trong quá trình thực hiện, nếu có vướng mắc, các tổ chức, cá nhân phản ánh về Bộ Giao thông vận tải để xem xét, giải quyết./.

YÊU CẦU KỸ THUẬT ĐỐI VỚI BITUM DÙNG TRONG XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH GIAO THÔNG

PHƯƠNG PHÁP THỬ NGHIỆM XÁC ĐỊNH CHỈ SỐ ĐỘ KIM LÚN PI CỦA BITUM

Chỉ số độ kim lún PI (Penetration Index) của bitum là chỉ số đánh giá độ nhạy cảm của bitum với nhiệt độ.

Chỉ số độ kim lún PI được xác định theo biểu thức sau:

(1)

Trong đó:

PI là chỉ số độ kim lún;

A là hệ số nhạy cảm với nhiệt độ.

Hệ số A được xác định từ phương trình hồi quy tuyến tính:

logP = AxT + K (2)

Trong đó:

T là nhiệt độ thí nghiệm độ kim lún;

P là độ kim lún tại nhiệt độ thí nghiệm T;

K là hằng số.

Tùy thuộc vào mác bitum để xác định các giá trị nhiệt độ thí nghiệm độ kim lún. Ít nhất phải thí nghiệm độ kim lún ở 3 nhiệt độ khác nhau: nhiệt độ thấp nhất, nhiệt độ ở giữa và nhiệt độ cao nhất trong các nhiệt độ được quy định ở Bảng 1. Nếu có điều kiện thì thí nghiệm độ kim lún ở cả 5 nhiệt độ như quy định ở Bảng 1.

Trên cơ sở kết quả thí nghiệm độ kim lún của bitum ở các nhiệt độ khác nhau, vẽ biểu đồ quan hệ giữa logarit của độ kim lún P với các nhiệt độ thí nghiệm T tương ứng.

Xác định phương trình hồi quy tuyến tính bậc nhất logP = AxT + K.

Yêu cầu hệ số hồi quy của phương trình hồi quy tuyến tính phải lớn hơn hoặc bằng 0,997 (R²≥0,997). Nếu R²<0,997 thì phải làm lại thí nghiệm độ kim lún cho đến khi R²≥0,997.

Trên cơ sở phương trình hồi quy tuyến tính bậc nhất logP = AxT + K đã xác lập, lấy giá trị hệ số A của phương trình đưa vào biểu thức (1) để tính toán chỉ số PI.

Theo quy định tại Bảng PL.1, với mác bitum 60/70 thì phải thí nghiệm độ kim lún tại tối thiểu 3 nhiệt độ là 15C, 25C và 35C.

Trình tự thí nghiệm độ kim lún theo quy định tại TCVN 7495:2005. Kết quả thí nghiệm được đưa ra tại Bảng 2.

Bảng 2: Kết quả thí nghiệm độ kim lún của bitum 60/70

Trên cơ sở kết quả thí nghiệm tại Bảng 2, vẽ biểu đồ quan hệ giữa logarit của độ kim lún P với các nhiệt độ thí nghiệm T tương ứng (Hình 1).

Từ biểu đồ quan hệ giữa logarit của độ kim lún P với các nhiệt độ thí nghiệm T tương ứng tại Hình PL.1, xác định được phương trình hồi quy tuyến tính là logP = 0,0388xT + 0,8188, hệ số hồi quy là R² = 0,9999 (thỏa mãn yêu cầu R²≥0,997). Từ đó xác định được hệ số A = 0,0388 (A chính là tang của góc hợp thành bởi đường thẳng logP = AxT + K với trục hoành ở hình PL.1).

Đưa giá trị A = 0,0388 vào biểu thức PL.1 để tính toán chỉ số PI:

Kết quả là PI=0,2.

Kết luận: Mẫu bitum 60/70 thỏa mãn quy định tại Bảng 1.

3. Biểu thức Chỉ số độ kim lún PI theo độ kim lún và nhiệt độ hóa mềm của bitum

a. Các tác giả Pfeiffer và Van Doormaal đã phát hiện thấy: Ở nhiệt độ điểm hóa mềm (xác định theo ASTM D36) hầu hết các loại bitum đều có độ kim lún khoảng 800 (P_{T mềm} = 800), do vậy hệ số nhạy cảm với nhiệt độ A của bitum có thể được xác định theo biểu thức (3) dưới đây:

Biểu thức (PL.3) xuất phát từ việc xác định hệ số A bằng cách chọn nhiệt độ T₁ = 25^oC (là nhiệt độ thí nghiệm độ kim lún tiêu chuẩn) và chọn nhiệt độ T₂ = T_mềm (là nhiệt độ ở điểm hóa mềm theo thí nghiệm vòng và bi) với việc xem như độ kim lún của bitum ở nhiệt độ điểm hóa mềm đều khoảng 800 (dmm)

Thay (3) vào (1) ta có biểu thức tính ra chỉ số độ kim lún PI thông qua độ kim lún P ở 25^oC và điểm hóa mềm T_mềm như ở biểu thức (4) dưới đây:

(4)

b. Xác định chỉ số PI theo cách tính ở biểu thức (4) có thể không chuẩn vì những kinh nghiệm gần đây cho thấy: không phải bất kỳ bitum nào, độ kim lún của nó ở nhiệt độ điểm hóa mềm cũng là 800 mà trị số độ kim lún này còn phụ thuộc vào hàm lượng paraphin thực có trong bitum. Hơn nữa, việc thí nghiệm kiểm chứng và xác định độ kim lún tương ứng với nhiệt độ điểm hóa mềm hiện ở nước ta cũng chưa có kinh nghiệm, do vậy trong quy chuẩn này chưa khuyến nghị việc xác định chỉ số PI theo biểu thức tính toán (4) để thay thế cho việc xác định chỉ số PI thông qua thí nghiệm độ kim lún ở các nhiệt độ khác nhau đã đề cập ở 2.a. Tuy nhiên, có thể áp dụng cách tính theo (4) để sơ bộ đánh giá nhanh chỉ số độ kim lún PI của bitum./.