A. phần mở ĐẦu I. LÝ Do chọN ĐỀ TÀI

Trong những năm gần đây, Lịch sử luôn là một trong những môn được Bộ Giáo dục chọn để thi tốt nghiệp. Kết quả của môn thi này qua các kỳ thi tốt nghiệp và đại học, cao đẳng lại rất thấp. Phần lớn học sinh rất sợ học môn này.

Vì sao kết quả môn Lịch sử thường thấp hơn các môn khác? Đó là câu hỏi được nhiều nhà chuyên môn và cả xã hội quan tâm.

Là một giáo viên giảng dạy Lịch sử ở trường phổ thông, qua 4 năm trực tiếp dạy khối 12, qua trao đổi với nhiều giáo viên cùng chuyên môn trong tỉnh, tôi xin đưa ra nhận xét về thực trạng này như sau:

• 
  Chỉ tiêu tuyển sinh đại học, cao đẳng của các ngành xã hội thấp hơn nhiều so với các ngành kinh tế, kỹ thuật. Sau khi ra trường, số sinh viên học các ngành xã hội khó kiếm được việc làm và thu nhập cũng thấp hơn các ngành nghề khác.
  
• 
  Học sinh ít chọn khối C khi đăng ký thi đại học, cao đẳng nên không đầu tư cho môn học này. Chỉ khi biết đó chính thức là môn thi tốt nghiệp các em mới bắt đầu học. Nhiều em xác định chỉ cần học để tránh được điểm liệt nên học “tủ “vài câu trước ngày thi.
  
• 
  Nội dung chương trình nặng nên thời gian trên lớp chỉ đủ cho giáo viên cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản.
  
• 
  Nhiều giáo viên có tâm lý chán dạy nên không đầu tư nhiều cho chuyên môn.
  

Mỗi giáo viên phải chọn lọc để cung cấp cho học sinh những kiến thứ cơ bản nhất. Bên cạnh đó, người giáo viên phải hướng dẫn cho học sinh những cách để hiểu và ghi nhớ được những kiến thức đó, biến kiến thức của sách, vở, của thầy, cô thành kiến thức của mình.

Việc dạy cách học và cách làm bài thi để có kết quả đóng vai trò quan trọng trong quá trình học của học sinh nhất là trước những kỳ thi quan trọng. Đó là lý do tôi chọn đề tài này!

II. GIỚI HẠN ĐỀ TÀI

Nội dung thi tốt nghiệp môn Lịch sử gồm 2 phần lớn:

• 
  Lịch sử thế giới 1945-2000.
  
• 
  Lịch sử Việt Nam 1919-2000.
  

Khối 12- Trường THPT Hắc Dịch- Năm học 2009-2010

Phần Lịch sử Việt Nam 1919-2000 bao gồm rất nhiều kiến thức có liên quan đến nhau. Trước khi học từng đơn vị kiến thức cụ thể, học sinh cần phải hiểu một cách tổng quát về giai đoạn lịch sử này. Theo tôi có thể hướng dẫn học sinh các cách để hiểu và ghi nhớ kiến thức lịch sử trong giai đoạn này bằng những cách sau:

Có thể chia lịch sử Việt Nam từ 1919 đến 2000 thành các giai đoạn sau:

- 1919-1930

- 1930-1945

- 1945-1954

- 1954-1975

- 1975-1986

- 1986-2000

Đây là cơ sở chính dể phân chia lịch sử thành các giai đoạn. Mỗi sự kiện lịch sử luôn chịu sự chi phối của những hoàn cảnh nhất định. Trong mỗi hoàn cảnh có nhiệm vụ khác nhau. Sự kiện xảy ra là để giải quyêt nhiệm vụ đó. Cụ thể:

Đầu thế kỷ XX, sau khi dập tắt được phong trào Cần Vương, thực dân Pháp đã hoàn thành việc bình định nước ta. Phong trào Cần Vương kết thúc (1896) chứng tỏ đường lối cứu nước dưới ngọn cờ phong kiến đã thất bại. Nước ta đang khủng hoảng về đường lối cứu nước và giai cấp lãnh đạo.Vì vậy nhiệm vụ quan trọng nhất là phải tìm ra con đường cứu nước phù hợp với lịch sử dân tộc.

*1930-1945: Tiến hành giải phóng dân tộc.

Sau khi ra đời, với đường lối của mình, Đảng đã lãnh đạo nhân dân ta đấu tranh chống Pháp và phong kiến qua các phong trào cách mạng (1930-1931, 1936-1939, 1939-1945). Vơi thắng lợi của cách mạng tháng Tám 1945 nhiệm vụ này đã được hoàn thành.

*1945-1954: Giữ chính quyền, nền độc lập vừa mới giành lại được- kháng chiến chống Pháp tái xâm lược.

Sau cách mạng tháng Tám, nước ta đứng trước muôn vàn khó khăn và thử thách. Thực dân Pháp quay lại xâm lược. Đảng và Mặt trận Việt Minh đã lãnh đạo nhân dân ta kháng chiến chống Pháp qua các chiến dịch lớn: chiến dịch Việt Bắc thu đông 1947, Biên giới thu đông 1950, cuộc tấn công đông xuân 1953-1954 với đỉnh cao là chiến dịch Điện Biên Phủ.

Sau khi Pháp buộc phải rút quân khỏi nước ta (vì Pháp buộc phải ký hiệp định Giơnevơ), Mỹ đã thay chân Pháp lập lên chính quyền Sài Gòn làm tay sai để thực hiện âm mưu biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới và là 1 căn cứ quân sự. Một lần nữa nhân dân ta phải đứng lên chống Mỹ và tay sai.

Sau cuộc tổng tiến công xuân 1975, nước ta đã được thống nhất về mặt lãnh thổ nhưng về mặt nhà nước thì chưa. Hậu quả mà 2 cuộc chiến tranh để lại là rất nặng nề.

Mười năm đầu sau ngày đất nước được thống nhất (1975-1985), trong quá trình xây dựng kinh tế, bên cạnh những thành tựu, nước ta đã vấp phải nhiều khuyết điểm sai lầm. Tình hình thế giới cũng có nhiều thay đổi. Nước ta cần phải cải cách để thoát khỏi khủng hoảng và đưa đất nước đi lên.

Lịch sử gòm 2 phần:

• 
  Lịch- ngày, tháng, năm.
  
• 
  Sử: sự kiện của ngày, tháng, năm đó.
  

Những sự kiện lớn cách nhau 5 năm

• 
  1920: Nguyễn Ái Quốc đọc được luận cương của Lênin ->xác định con đường cách mạng vô sản là con đường giải phóng dân tộc Việt Nam.
  
• 
  1925: Nguyễn Ái Quốc thành lập hội Việt Nam cách mạng thành niên- chuẩn bị về mặt tổ chức cho sự ra đời của Đảng Cộng Sản Việt Nam.
  
• 
  1930: Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập.
  
• 
  1935: Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 1 của Đảng- đánh dấu Đảng đã được phục hồi sau thời gian bị Pháp “khủng bố trắng”.
  
• 
  1940: Phát xít Nhật vào Đông Dương, câu kết với thực dân Pháp- nhân dân ta sống trong cảnh “1 cổ 2 tròng”.
  
• 
  1945: Tổng khởi nghĩa tháng 8 thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời.
  
• 
  1950: Chiến dịch biên giới thu đông diễn ra và giành thắng lợi- tạo ra 1 bước ngoặt trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
  
• 
  1955(-1= 1954): Chiến dịch Điện Biên Phủ thắng lợi, hiệp định Giơnevơ được kí- cuộc kháng chiến chống Pháp kết thúc thắng lợi, Pháp rút quân khỏi nước ta. Mỹ can thiệp ngày càng sâu vào miền Nam nước ta.
  
• 
  1960: Phong trào Đồng khởi ở miền Nam thắng lợi– đánh dấu 1 bước ngoặt trong cuộc kháng chiến chống Mỹ: từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công, kết hợp đấu tranh chính trị với khởi nghĩa vũ trang.
  
• 
  1965: Chiến tranh đặc biệt của Mỹ ở miền Nam thất bại, Mỹ mở rộng chiến tranh phá hoại miền Bắc lần thứ 1.
  
• 
  1970: Mỹ mở rộng chiến tranh xâm lược Campuchia- Hội nghị cấp cao 3 nước Đông Dương họp thể hiện quyết tâm đoàn kết chống Mỹ của nhân dân Đông Dương.
  
• 
  1975: Cuộc tổng tiến công và nổi dậy của quân dân miền Nam, chiến dịch Hồ Chí Minh
  

Dựa vào những sự kiện cách nhau 5 năm ở trên để nhớ các sự kiện cách nhau 10, 15 năm.

Phần lịch sử Việt Nam 1919-2000 luôn chịu tác động của tình hình thế giới và khu vực.Vì vậy cũng phải hiểu và nhớ những sự kiện sau:

- Quốc tế Cộng sản: Là 1 tổ chức quốc tế do Lênin sáng lập năm 1919, với các thành viên là các Đảng Cộng Sản của các nước. Quốc tế Cộng sản chỉ đạo thống nhất đường lối, chủ trương để thực hiện nhiệm vụ chống chủ nghĩa đế quốc. Các đại hội quan trọng: đại hội lần II (1920)- thông qua Luận cương các vấn đề Dân tộc và thuộc địa của Lênin, đại hội VII (1935)- chống chủ nghĩa phát xít và nguy chiến tranh chiến tranh thế giới 2.

• 
  Là cuộc chiến tranh do phe phát xít (cầm đầu là phát xít Đức) phát động nhằm chia lại thị trường thế giới.
  
• 
  Ban đầu là 1 cuộc chiến tranh đế quốc phi nghĩa. Khi Liên Xô đứng lên chống phát xít, tính chất chiến tranh đã thay đổi.
  
• 
  9/1940: Nhật nhảy vào Đông Dương.
  
• 
  12/1941: chiến tranh Châu Á –Thái Bình Dương bùng nổ.
  
• 
  Đầu 1945: Chiến tranh bước vào giai đoạn cuối: phe phát xít lần lượt bị tiêu diệt.
  
• 
  Cuối tháng 4/1945: Phát xít Đức bị tiêu diệt hoàn toàn- chiến tranh kết thúc ở Châu Âu.
  
• 
  Ngày 6 và 8/8/1945: Mỹ ném 2 quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản.
  
• 
  15/8/1945: Phát xít Nhật kí văn kiện đầu hàng không điều kiện. Chiến tranh thế giới 2 kết thúc.
  

• 
  Cứ 4 năm 1 tiến hành bầu cử 1 lần vào tháng 11.
  
• 
  Một tổng thống được tối đa là 2 nhiệm kỳ (8 năm).
  
• 
  Các Đảng phái (Đảng Dân Chủ và Đảng Cộng Hòa) cử đại diện ra tranh cử, phải vận động cử tri ủng hộ mình. Đảng nào có những đường lối, chính sách giải quyết được những vấn đề mà cử tri quan tâm, được đa số cử tri ủng hộ sẽ thắng cử và trở thành Đảng cầm quyền.
  

Trong nội dung kiến thức của phần này, tôi thấy có nhiều câu hỏi mà nội dung trả lời có những điểm chung. Tôi gọi đó là những gói câu hỏi. Mỗi gói câu hỏi, tôi đưa ra cách lập dàn ý cụ thể, hướng dẫn học sinh nắm được dàn ý đó. Khi gặp câu hỏi nào trong các gói câu hỏi này thì cứ trình bày theo dàn ý đó. Cụ thể tôi có các gói câu hỏi sau:

• 
  Tại nước Pháp: 1917- cuối 1923.
  
• 
  Tại Liên Xô: cuối 1923- giữa 1924.
  
• 
  Tại Trung Quốc: 1924- 1927 và đầu 1930.
  

Sau khi trình bày song các các hoạt động, cần rút ra ý nghĩa của những hoạt động này.

- Tại nước Pháp (1917- cuối 1923)

Đảng Xã hội Pháp- 1918.

Gửi bản yêu sách 8 điểm đến hội nghị Vecxai- đòi quyền lợi cho

dân tộc Việt Nam -1919.

Đại hội Tua– Sáng lập Đảng cộng sản Pháp- là người cộng sản

đầu tiên của Việt Nam.-1920.

+ Viết bài Báo Người cùng khổ, Nhân đạo.

Tạp chí Thư tín quốc tế.

Tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp.

+ Thành lập: Hội Liên hiệp thuộc địa ở Pari.

Đại hội V Quốc tế cộng sản

Tạp chí Thư tín quốc tế

-> Chuẩn bị về mặt chính trị, tư tưởng cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam đầu 1930.

* Hoàn cảnh triệu tập các hội nghị

Khi trình bày về hoàn cảnh của bất kỳ một hội nghị nào của Đảng cũng phải trình bày các

ý sau:

Tình hình (bối cảnh lịch sử).

Người chủ trì.

-Hoàn cảnh Thời gian.

Địa điểm.

Thành phần.

• 
  Tình hình: + Nước ta nửa sau năm 1929.
  

• 
  Người chủ trì: Nguyễn Ái Quốc.
  
• 
  Thời gian: Đầu 1930.
  
• 
  Địa điểm: Hương Cảng- Trung Quốc.
  
• 
  Thành phần: NAQ+ đại diện của Đông Dương Cộng sản đảng và An Nam Cộng sản đảng
  

Cần ghi nhớ: từ cuối 1939, Đảng chủ trương đặt vấn đề giải phóng dân tộc lên hàng đầu vì tình hình thế giới và trong nước đã thay đổi.

• 
  Nhìn vào thời gian để tìm ý cơ bản sau:
  

Chủ trương mới của Đảng.

- Đồng ý hợp nhất 3 tổ chức thành 1 Đảng.

- Đặt tên Đảng: ĐCSVN. - Đổi tên Đảng: ĐCSVN-> ĐCSĐD.

- Thông qua Chính cương vắn tắt, - Thông qua Luận cương chính trị

sách lược vắn tăt , điều lệ vắn tăt

do Nguyễn Ái Quốc soạn. do Trần Phú soạn

- Bầu Ban chấp hành TW lâm thời. - Bầu Ban chấp hành TW chính thức do

Trần Phú làm Tổng Bí thư.

Lập và ghi nhớ theo bảng sau:

Thời gian	Nơi giành được chính quyền
-16/8/1945 -18/8/1945 -19/8/1945 -23/8/1945 -25/8/1945 -28/8/1945	Thị xã Thái Nguyên. Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam. Hà Nội. Huế. Sài Gòn. Đồng Nai Thượng, Hà Tiên - những tỉnh cuối cùng.

- Khó khăn Chính trị: Chính quyền non trẻ nằm giữa vòng vây của những kẻ thù nào?

Văn hóa giáo dục: Số người mù chữ, hủ tục của chế độ cũ

Nước ta rơi vào thế “ngàn cân treo sợi tóc”.
- Thuận lợi Trong nước.

Quốc tê.

- Lâu dài: mỗi khó khăn có những biện pháp khác nhau.

• 
  Sự kiện đó diễn ra đã đem lại kết quả chung cuộc như thế nào? Chứng tỏ điều gì?
  
• 
  Tác động như thế nào đối với lịch sử dân tộc ngay tại thời điểm đó và cả giai đoạn sau.
  
• 
  Tác động như thế nào đến tình hình thế giới nói chung và nhất là với châu lục nào, khu vực nào trên thế giới?
  

- Kết quả:

• 
  Chấm dứt cuộc chiến tranh xâm lược và ách thống trị của thực dân Pháp gần một thế kỉ trên đất nước ta.
  
• 
  Giải phóng hoàn toàn miền Bắc, tạo cơ sở để giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
  

• 
  Giáng một đòn nặng nề vào tham vọng xâm lược và âm mưu nô dịch của chủ nghĩa
  

• 
  Cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc ở Á, Phi, Mĩ la tinh.
  

• 
  Nguyên nhân chủ quan (nguyên nhân bên trong):
  

• 
  Sự lãnh đạo của Đảng.
  
• 
  Truyền thống yêu nước của dân tộc, tinh thần chiến đấu kiên cường của nhân dânta.
  
• 
  Vai trò của hậu phương.
  

• 
  Sự giúp đỡ của các nước anh em.
  
• 
  Sự ủng hộ của nhân dân yêu chuộng hòa bình thế giơi nhất là nhân dân lao động
  

Phải nắm được:

• 
  Hoàn cảnh lịch sử.
  
• 
  Âm mưu của Pháp.
  
• 
  Chủ trương của ta.
  
• 
  Diễn biến.
  
• 
  Kết quả.
  
• 
  Ý nghĩa.
  

• 
  Bản đồ chiến dịch 1cách sơ lược nhất: các con đường và 1 vài địa danh có liên
  

• 
  Ngày mở đầu và ngày kết thúc chiến dịch.
  
• 
  Nơi Pháp hoặc Ta chọn làm điểm mở đầu cuộc tấn công.
  
• 
  Lực lượng và hướng tiến quân của quân Pháp.
  
• 
  Cách đối phó của ta: Đánh từng hướng, từng vị trí và diệt từng lực lượng như thế
  

• 
  Số quân Pháp bị ta tiêu diệt.
  
• 
  Số vũ khí và phương tiện chiến tranh của Pháp bị ta phá hủy,
  

Cần sắp xếp lại các điều khoản và ghi nhớ 3 nội dung chính:

• 
  Những điều mà phía Pháp (Mỹ) phải cam kết thực hiện đối với ta.
  
• 
  Những điều mà ta phải thực hiện.
  
• 
  Những điều mà cả 2 bên cùng phải thực hiện.
  

• 
  Tôn trọng độc lập chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam.
  
• 
  Chấm dứt mọi hoạt động chống phá miền Bắc.
  
• 
  Rút hết quân của mình và quân các nước đồng minh, hủy các căn cứ quân sự
  
• 
  Không dính líu về quân sự, không can thiệp vào công việc nội bộ của miền Nam
  
• 
  Góp phần hàn gắn vết thương ở Việt Nam và Đông Dương.
  

• 
  Tự quyết định tương lai chính trị thông qua tổng tuyển cử tự do không có sự can thiệp của nước ngoài.
  

• 
  Ngừng bắn ở miền Nam vào lúc 24h ngày 27/1/1973.
  
• 
  Trao trả tù binh và dân thường bị bắt trong chiến tranh.
  
• 
  Thừa nhận ở miền Nam có 2 chính quyền, 2 quân đội, 2 vùng kiểm soát và 3 lực lượng chính trị.
  

• 
  Nhớ khái niệm trước và phải hiểu được ý đồ, tham vọng của Mỹ khi thực hiện chiến lược chiến tranh này.
  
• 
  Căn cứ vào âm mưu và lực lượng để tìm ra thủ đoạn.
  

• 
  Trong “chiến tranh đặc biệt” âm mưu của Mỹ là “dùng người Việt đánh người Việt” thì trước nhất Mỹ phải thực hiện các thủ đoạn:
  

• 
  Bắt lính để tăng thêm quân cho quân đội Sài Gòn.
  
• 
  Tăng đầu tư, viện trợ cho chính quyền Sài Gòn.
  
• 
  Đưa thêm vào MN nhiều cố vấn quân sự.
  
• 
  Dồn dân lập các ấp chiến lược để cô lập cách mạng.
  

• 
  Kể về các chiến công của ta phải xét trên 3 mặt trận: Quân sự, chính trị, chống phá bình định (phá ấp chiến lược):
  

• 
  Quân sự: Những trận đánh lớn và ý nghĩa của chiến thắng đó.
  
• 
  Phong trào đấu tranh chính trị chủ yếu diễn ra ở các đô thị lớn.
  
• 
  Phong trào chống phá bình định diễn ra ở các vùng nông thôn.
  

• 
  Để tránh nhầm lẫn giữa các chiến lược chiến tranh nên lập và ghi nhớ bảng sau:
  

• 
  Cả 3 chiến lược chiến tranh đều giống nhau ở các mặt sau:
  

• 
  Đều là hình thức chiến tranh xâm lược thực dân kiểu mới của Mỹ.
  
• 
  Do cố vấn Mỹ chỉ huy.
  
• 
  Có sự tham gia của quân đội Sài Gòn.
  
• 
  Sử dụng các phương tiện chiến tranh hiện đại của Mỹ.
  
• 
  Nhằm mục tiêu: tiêu diệt lực lượng cách mạng và nhân dân ta, biến miền Nam thành thuộc địa kiểu và là 1 căn cứ quân sự của Mỹ ở Đông Nam Á.
  

• 
  Điểm khác nhau cơ bản nhất về chiến lược giữa các loại hình chiến tranh trên là ở lực lượng chủ yếu mà Mỹ sử dụng.
  

• 
  GDP tăng bình quân hàng năm.
  
• 
  Công nghiệp.
  
• 
  Nông nghiệp.
  
• 
  Cơ cấu kinh tế từng bước chuyển dịch.
  
• 
  Xuất-nhập khẩu.
  
• 
  Số vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài.
  
• 
  Mở rộng đầu tư ra nước ngoài.
  

- Quan hệ đối ngoại.

Giáo viên phải xác định được có bao nhiêu thời gian để thực hiện việc ôn tập. Căn cứ vào lượng thời gian đó để chia kiến thức cho mỗi tiết, mỗi tuần, mỗi đợt rồi “khoán” kiến thức để học sinh thưc hiện. Trong thời gian ôn tập, giáo viên không cung cấp kiến thức mới, không dạy lại kiến thức cũ mà chỉ khái quát kiến thức trọng tâm, giải đáp thắc mắc của học sinh, hướng dẫn cách học và kiểm tra việc học của học sinh.

Việc thường xuyên kiểm tra việc học của học sinh là rất quan trọng. Cuối mỗi tuần, mỗi đợt có thể cho học sinh bắt thăm và trả lời câu hỏi bất kỳ trong số các câu hỏi mà giáo viên đã “khoán”. Có thể cho học sinh trình bày miệng, hoặc viết trên bảng, sau đó giáo viên chấm, nhận xét, nhắc nhở để học sinh tránh mắc lỗi khi làm bài. Tổ chức kiểm tra cần nhẹ nhàng để giảm áp lực. Có thể tổ chức thi đua giữa các tổ trong lớp để tạo không khí hào hứng cho học sinh. Nếu có điều kiện thì tổ chức thi đua giữa các lớp.
III. HƯỚNG DẪN LÀM BÀI THI

Các bước làm bài thi môn lịch sử:

• 
  Đọc kỹ đề, gạch chân những từ quan trọng.
  
• 
  Xác định câu dễ làm trước, câu khó làm sau.
  
• 
  Lập dàn ý sơ lược.
  
• 
  Dựa vào dàn ý để viết vào giấy thi.
  
• 
  Kiểm tra lại bài làm, sửa lỗi, bổ sung phần còn thiếu.
  
• 
  Nộp bài.
  

Ôn tập cho học sinh trước những kỳ thi là công việc rất vất vả đối với giáo viên. Để có kết quả như mong muốn, đòi hỏi người giáo viên phải có sự chuẩn bị trước. Những nội dung, phương pháp trên phải thực hiện trong suốt quá trình học để học sinh làm quen.