Thứ tự
|
Nhận thức cảm tính
|
Nhận thức lý tính
|
Cơ sở, công cụ
|
- Các sự vật hiện tượng cụ thể
- Các giác quan (chủ yếu)
|
- Cảm giác, tri giác và biểu tượng
-Bộ não người (chủ yếu)
|
Cơ chế thực hiện
|
Biến đổi năng lượng kích thích thành xung lượng thần kinh
|
Phân tích, tổng hợp, trừu tượng hóa, khái quát hóa, phán đoán suy luận
|
Tính chất phản ánh
|
Trực tiếp, cụ thể, sinh động
|
Gián tiếp, trừu tượng, khái quát
|
Nội dung phản ánh
|
Bề ngoài, riêng lẻ, ngẫu nhiên
|
Bên trong, chung, bản chất, quy luật
|
Kết quả phản ánh
|
Tri thức kinh nghiệm, cảm tính (cảm giác, tri giác, biểu tượng)
|
Tri thức, lý tính, mối liên hệ, bản chất, quy luật
|
Đánh giá
|
Ưu điểm: Cung cấp thông tin trực tiếp, cơ sở để hình thành tri thức của con người.
Hạn chế: Tri thức, bề ngoài, cảm tính, chưa chỉ ra bên trong của sự vật hiện tượng
|
Ưu điểm: Khái quát bản chất, quy luật của sự vật, hiện tượng, tạo nên chiều sâu, tinh tế của tri thức
Hạn chế: Bỏ qua cái phong phú, sinh động của sự vật, hiện tượng
|
2.1.4. Quan hệ tương hỗ giữa nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính
Nhận thức cảm tính là cơ sở, là nền tảng của nhận thức lý tính. Không có nhận thức cảm tính, thì không có nhận thức lý tính. Nhận thức lý tính chỉ diễn ra và triển khai được trên cơ sở nền tảng của nhận thức cảm tính. Nếu không dựa trên nền tảng của nhận thức cảm tính và tách khỏi nhận thức cảm thính, nhận thức lý tính chỉ còn là tư duy thuần túy, thiếu sức sống, cằn cỗi.
Theo Lê nin “Cảm giác xuất hiện ở chúng ta như là cái gì nguyên thủy nhất”
Nhận thức lý tính được hình thành trên mỗi bước đi của nhận thức cảm tính nhưng tham gia vào nhận thức cảm tính. Nó làm cho nhận thức cảm tính trở nên sâu sắc hơn, tinh tế hơn. Không có nhận thức lý tính thì nhận thức cảm tính chỉ còn là những cảm nhận riêng lẻ, rời rạc, chỉ là những tri thức vụn vặt , lẻ tẻ, hời hợt về thế giới, không có nhận thức cảm tính, không dựa vào nhận thức lý tính, nhận thức cảm tính chỉ giới hạn trong cái cảm tính vụn vặt.
“Không suy nghĩ về sự vật thì con người không cảm hết mọi phương diện, mọi khía cạnh của nó” (Khuyết danh)
Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính không tách rời nhau, độc lập với nhau mà liên hệ, rang buộc nhau, bao hàm trong nhau và thẩm thấu vào nhau. Trên mỗi bước đi của nhận thức cảm tính đã có, đã chứa đựng nhận thức lý tính và ngược lại trên mỗi bước đi của nhận thức lý tính đã có, đã chứa đựng nhận thức cảm tính
C.Mác: “Cái gì đã xảy ra trong lòng bàn tay thì xảy ra trong bộ não người”
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |