VII. Nguồn gốc loài người và chọn lọc giới tính

    VII. Nguồn gốc loài người và chọn lọc giới tính

    Rất nhiều động vật, nhất là những loài ”đa thê”, ngoài đặc trưng giới tính thứ nhất (khác biệt giữa cơ quan sinh dục đực và cái), còn có đặc trưng giới tính thứ hai. Chẳng hạn như con đực thường to con hơn, sư tử đực có bờm, tiếng hót và bộ lông sặc sỡ của chim trống…Darwin đã giải thích sự hình thành đặc trưng giới tính thứ hai bằng ”chọn lọc giới tính”. Những con đực có những đặc điểm riêng dễ dàng lọt qua “mắt xanh” con cái hơn, có cơ hội giao phối lớn hơn và để lại con cháu nhiều hơn. Những đặc điểm nhỏ nhặt ban đầu được tích lũy dần lại và hình thành nên đặc trưng giới tính thứ hai. Trên thực tế nhiều đặc trưng giới tính thứ hai đã trở thành của dư thừa trong tiến hóa. Chẳng hạn bộ lông sặc sỡ của nhiều loài chim trống dễ làm cho kẻ thù phát hiện. Chọn lọc giới tính của loài nai dẫn đến con đực có cặp sừng quá cỡ, khó di chuyển trong rừng, dẫn đến một số loài nai cổ ở Bắc Mỹ bị tuyệt chủng. Về chọn lọc giới tính Darwin viết: “ Đây là dạng chọn lọc được xác định không phải bởi cuộc đấu tranh sinh tồn giữa các cá thể với các loài khác và với điều kiện thiên nhiên, mà là cuộc đấu tranh giữa các cá thể cùng giới tính (thường là con đực) để chinh phục các cá thể thuộc giới tính khác. Do đó không đưa đến cái chết của cá thể thất bại mà chỉ làm giới hạn hoặc làm mất đi sự tồn tại con cái”. Sự chọn lọc theo hướng vũ lực (tranh giành nhau) và hấp dẫn con mái bằng màu lông, tiếng hót… Đối với sự tiến hóa của loài người, Darwin cho rằng chọn lọc giới tính đóng vai trò quan trọng. không chỉ dẫn đến nam giới có có râu, hạch cổ, hệ cơ bắp phát triển hơn, mà còn dẫn đến có khối lượng óc lớn hơn, do đó có năng lực dũng cảm hơn và sáng tạo hơn so với nữ giới. Điều này rất giống với quan điểm của Aristotle thời cổ Hy lạp.

    Nhũng quan điểm không rõ ràng của ông về các nhóm cấu thành loài người, khiến những những luồng tư tưởng khác nhau đều có thể lợi dụng để làm chỗ dựa cho các quan điểm của mình. Đó là từ chủ nghĩa hòa bình đến lái buôn chiến tranh, từ chủ trương bình đẳng giữa các chủng tộc đến phân biệt chủng tộc, từ nam nữ bình quyền đến phân biệt giới tính...

    Năm 1872 Darwin cho xuất bản cuốn “Biểu đạt cảm xúc ở người và động vật” (The Expression of Emotion in Man and Animals), đặt nền móng cho Khoa học tính cách . Những phương pháp nghiên cứu của ông như quan sát nét mặt của trẻ sơ sinh, của người tâm thần, của nhà giám đinh khi thưởng thức các danh họa, các tác phẩm điêu khắc, so sánh nét mét mặt giữa các dân tộc khác nhau, tất cả đều đã trở thành những phương pháp nghiên cứu kinh điển.

    Darwin cũng đã chúng minh sư tiến hóa của hành vi cũng như sự tiến hóa của các cơ quan, có thể trở thành ”hành vi thoái hóa” hoặc ”hành vi dấu vết”. Giống như động vật thủy sinh khi lên cạn, khe mang thứ nhất biến thành lỗ tai, động tác ”gào thét” của loài người thoát thai từ động tác “cấu xé” của động vật khi muốn tấn công kẻ thù.

    VIII. Darwin và Wallace

    Một sự kiện xẩy ra khiến ông choáng váng và thay đổi tất cả. Ông đã nhận được một bản luận văn ngắn ”Bàn về khuynh hướng ly khai vô hạn khỏi mô thức ban đầu của các biến chủng” của nhà khoa học kém ông 14 tuổi là Alfred Russel Wallace (1823 – 1913) gửi từ Malay, xin ý kiến của ông. Quan điểm của Wallace gần như hoàn toàn giống với quan điểm của ông. Ông viết: ”Trên đời lại có hai sự kiện trùng hợp đến mức kỳ lạ vậy sao?”, ông nói, thậm chí ông muốn buông xuôi nhường quyền tác giả cho Wallace.  

    Giáo sư Charles Lyell (1797-1875) và Joseph Dalton Hooker (1817-1911) nắm biết rất rõ công việc của Darwin ròng rã trong 20 năm trời, cho nên hai ông đã đứng ra xử lý vụ tranh chấp khoa học này một cách công minh. Darwin đã viết quan điểm của mình thành một luận văn cô đọng, cùng với bài của Wallace gửi lên Học hội Linné London (Linnean Society of London) và đồng thời phát biểu trên nội san của Hội vào tháng 8 năm 1858. Tiếp theo ông đã mất hơn 13 tháng để hỏa tốc hoàn thành và xuất bản cuốn”Nguồn gốc các loài”. Trong cuốn sách đó, ông nói: ”Tôi ít khi quan tâm đến vinh dự lớn lao về quyền phát minh thuộc về tôi hay về Wallace”.

    Được sự hỗ trợ ngấm ngầm nhưng đắc lực của bè bạn, quyền ưu tiên cuối cùng đã thuộc về Darwin. Wallace ý thức được nếu chỉ dựa vào luận văn của mình thi ảnh hưởng cũng rất hạn chế, nên ông đã coi đây là một trong những chuỗi sư kiện bất hạnh của mình, tiếp nhận địa vị phụ thuộc một cách rất phong độ. Ông đã sáng tạo ra nhóm từ “Chủ nghĩa Darwin” (Darwinism) để suy tôn Darwin và phân biệt với những người đi tiên phong khác theo thuyết tiến hóa. Chính Darwin cũng thấy Wallace đã khiêm tốn quá mức, ông nói: ”Ông ấy là người tôi chưa từng thấy”. Wallace về sau đã viết nhiều tác phẩm như “Phân bố địa lý của động vật” ( The Geographical Distribution of Animals, 1876), “Quần đảo Malay” (The Malay Archipelago,1869), “Đóng góp vào lý thuyết Chọn lọc tự nhiên” ( Contributions to the Theory of Natural Selection, 1870) , ” Thiên nhiên nhiệt đới và các khảo nghiệm khác” ( Tropical Nature, and Other Essays,1878),” Sự sống trên đảo” (Island Life, 1881). Tất cả đều là những tài liệu quý giá về địa động vật và khu hệ động thực vật trên hải đảo. Ông cũng viết nhiều sách phổ biến khoa học, phổ cập kiến thức về Thuyết tiến hóa của Darwin, chẳng hạn như cuốn “Một thuyết trình về thuyết Chọn lọc tự nhiên, với một số ứng dụng của chúng” (Darwinism: An Exposition of the Theory of Natural Selection, with Some of Its Applications 1889) … Wallace tin vào thuyết duy linh, nhưng lại có khuynh hướng xã hội chủ nghĩa, như ủng hộ quyền bầu cử của phụ nữ, chủ trương quốc hữu hóa đất đai v.v…Nhiều người đương thời đã trêu ông là “Một nửa thiên tài, một nửa điên khùng”. Từ năm 1908 Học hội Linnean đã đặt ra Huy chương Darwin-Wallace (Darwin-Wallace Medal) để kỷ niệm 50 năm công bố các công btrình về Chọn lọc tự nhiên của Darwin và Wallace.