Mừng xuân mới nhớ bài thơ xuân 1947 “Cảnh rừng Việt Bắc” của Bác Hồ
Bác Hồ được tổ chức UNESCO (Văn hóa – Giáo dục và Khoa học của Liên Hợp Quốc) công nhận ngoài danh hiệu Anh hùng giải phóng dân tộc còn là Danh nhân thế giới về văn hóa chắc chắn có liên quan tới tài nghệ thi họa của Bác, đặc biệt về Hán văn mà thi phẩm “Nhật ký trong tù” là một nét đặc trưng.
Trong thời gian ở tù của quân Tưởng Giới Thạch (1941-1942) mặc dù sống cảnh tù đày, khổ sở và đau yếu nhưng tư tưởng, tâm hồn của của nhà ái quốc họ Nguyễn (Nguyễn Ái Quốc) vẫn luôn trong sáng hướng về cách mạng, về ngày đánh đổ ách đô hộ của thực dân Pháp, Nhật để giành lại độc lập cho dân tộc, thống nhất đất nước.
Tất cả thơ của Bác bằng chữ Hán hay chữ Việt đều có nội dung chiến đấu và xây dựng đầy khí phách lạc quan cách mạng, yêu đời. Suốt trong những năm tháng gian khổ kháng chiến, lúc ở Pắc Bó hay khi ở An toàn khu (ATK) mà trung tâm là “Thủ đô kháng chiến” hay “Thủ đô gió ngàn”, sau ngày toàn quốc kháng chiến (1946) Bác đều sáng tác thơ, đặc biệt vào những đêm trăng sáng và những ngày Tết cổ truyền, đặc biệt Tết nào Bác cũng có bài thơ nổi tiếng chúc Tết đồng bào các giới và chức mừng thắng lợi của cách mạng.
Riêng đối với trăng thì Bác coi như người bạn đời bởi vì giữa cảnh rừng núi bao la vắng vẻ, đêm đêm Bác và trăng luôn là đôi bạn tâm giao “trăng xưa, hạc cũ”. Từ đó, có người nghĩ là “Trăng xưa” chữ Hán là “Cổ nguyệt” là “Hồ” (chữ nguyệt ghép với chữ cổ thành chữ Hồ) mà trăng xưa lại “rất sáng” tức Chí Minh.
Xin trở lại chuyện thi phú của Bác ở chiến khu Việt Bắc. Khi Bác trở lại ATK ở đồi Khau Tý thuộc xã Điềm Mặc huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên để cùng Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ lãnh đạo cuộc kháng chiến trường kỳ thì ngay mùa xuân đầu tiên ở đây (1947) Bác đã cảm hứng xuất khẩu thành thơ “Cảnh rừng Việt Bắc” :
Cảnh rừng Việt Bắc thật là hay
Vượn hót, chim kêu suốt cả ngày.
Khách đến thì mời ngô nếp nướng
Săn về thường chén thịt rừng quay
Non xanh, nước biếc tha hồ dạo
Rượu ngọt, chè tươi mặc sức say
Kháng chiến thành công ta trở lại/
Trăng xưa, hạc cũ với xuân này.
Luật sư Phan Anh là thành viên của Hội đồng Chính phủ được Bác Hồ là Chủ tịch Hội đồng mời về họp ở một thôn thuộc huyện Sơn Dương (tỉnh Tuyên Quang) và dân làng đã chiêu đãi một bữa cơm ngon với đầy đủ thổ sản, thú rừng. Bác đã có bài thơ như trên. Luật sư Phan Anh họa lại như sau :
Cảnh rừng càng biết lại càng hay
Khác cảnh phồn hoa sống mỗi ngày.
Ngựa bước dồn câu, ta vẫn vững
Tàu bay hết nước, địch đành quay.
Núi rừng cách mặt tình thêm mặn
Thơ phú, không men vẫn ý say.
Hạc cũ, trăng xưa đâu đó ta.
Ngày xuân tô điểm nước non này.
Chưa ngủ vì lo nỗi nhớ nhà.
Quân Pháp đánh lên căn cứ địa Việt Bắc (8/10/1947) nhưng chiến sĩ cách mạng đã dũng cảm chiến đấu bảo vệ an toàn ATK. Bác tạm lánh một tuần lễ lại quay về chốn cũ ở “Phủ Chủ tịch” bên thác nước 7 tầng, dòng suối mát và cây đa cổ thụ rợp bóng vào những đêm trăng sáng cùng với Đại tướng Võ Nguyên Giáp bàn việc quân sự. Bác làm bài thơ “Cảnh khuya” :
Đêm khuya nhân lúc quan hoài
Lên câu thơ thẩn chờ ai họa vần
Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa
Cảnh khuya như vẽ, Người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà
Nước nhà đương gặp lúc gay go
Trăm việc ngàn công đều phải lo
Giúp đỡ nhờ anh em gắng sức
Sức nhiều thắng lợi lại càng to. (1947)
Bác đánh máy ra nhiều bản gởi cho cụ Bùi Bằng Đoàn (Thường trực Quốc Hội), cụ Cù Huy Cận (nhà thơ), luật sư Phan Anh… Mấy hôm sau, luật sư Phan Anh họa lại gởi lên Bác như sau :
Họa vần xin gởi cho ai
Đường xa sẻ tấm quan hoài nước non.
Quanh quanh dòng suối cảnh đường xa
Trời có trăng và núi có hoa
Trăng sáng bao lao trời đất nước
Hoa thơm phảng phất vị hương nhà.
Nước nhà tuy gặp bước gay go
Lái vững chèo dai ta chẳng lo
Vượt sóng, dựng buồm, ta lựa gió
Thuận chiều, ta mở cánh buồm to.
Sau đó, Bác lại có bài thơ “Báo tiệp” bằng chữ Hán gởi cho các nhân sĩ, trí thức, ai có điều kiện thì dịch họa lại :
Nguyệt thôi song vấn : thi thành vị ?
Quan vụ nhưng mang vị tố thi
Sơn lâu chung hưởng kinh thu mộng
Chính thị Liên khu báo tiệp thì. (1948)
Nhà thơ Cù Huy Cận dịch gởi lại, Bác khen hay :
Tin thắng trận, Trăng vào cửa sổ đòi thơ
Việc quân đang bận xin chờ hôm sau
Chuông lầu chợt tỉnh giấc thu
Ấy tin thắng trận Liên khu báo về .
Một đêm, Hội đồng chính phủ họp trong rừng ATK (1953). Trăng lên đẹp, rất nên thơ. Bên cửa sổ, Bác bỗng nẩy ý thơ, Người viết bằng bút chì truyền cho luật sự Phan Anh dịch :
Song ngoại, nguyệt minh lung cổ thụ
Nguyệt di, thụ ảnh đáo song tiền.
Quân cơ, quốc kế thương đàm liễu
Huề chẩm, song bàng đối nguyệt niên.
Dịch nghĩa :
Ngoài sân, trăng sáng lồng cây
Trăng đưa bóng ngả, bóng cài bên song.
Việc quân, việc nước bàn xong
Bên song ôm gối, gối cùng trăng mơ.
Về sau, có bài dịch rất tuyệt của cụ Nam Trân :
Ngoài song, trăng rọi cây sân
Ánh trăng nhích bóng cây gần trước song.
Việc quân, việc nước bàn xong
Gối khuya yên giấc, bên song trăng nhòm.
Thật là thú vị lẫn thi vị những sinh hoạt văn hóa, văn nghệ độc đáo của núi rừng Việt Bắc ở “Thủ đô gió ngàn” trong thời kỳ 9 năm kháng chiến chống quân thù !
Vương Liêm
Nguồn : Theo ghi chép của Đồng Khắc Thọ “Bác Hồ ở ATK”, NXB Hội nhà văn, Hà Nội – Xuân Đinh hợi.
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |