Néi dung 4. X¢Y DùNG Vµ PH¸T TRIÓN V¡N HO¸ D¢N TéC TRONG C¸C THÕ KØ X – XV A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH
T tëng vµ t«n gi¸o : Nho gi¸o, PhËt gi¸o vµ §¹o gi¸o, sù thay ®æi vai trß thèng trÞ vÒ t tëng cña PhËt gi¸o vµ Nho gi¸o.
BiÕt ®îc gi¸o dôc ngµy cµng ph¸t triÓn vµ cã quy cñ h¬n ; sù ph¸t triÓn cña v¨n häc ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m.
BiÕt ®îc ®Æc ®iÓm næi bËt cña nghÖ thuËt kiÕn tróc, ®iªu kh¾c ; kh¸i qu¸t vÒ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng lo¹i h×nh s©n khÊu, ®Æc biÖt lµ móa rèi níc.
KÓ ®îc nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc ®Æc s¾c.
B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG
1. T tëng, t«n gi¸o
BiÕt ®îc t×nh h×nh t tëng vµ t«n gi¸o, gi¶i thÝch ®îc sù thay ®æi vai trß thèng trÞ vÒ t tëng cña PhËt gi¸o vµ Nho gi¸o :
Nho gi¸o, PhËt gi¸o vµ §¹o gi¸o vèn ®îc du nhËp vµo níc ta tõ thêi B¾c thuéc ; sang thêi k× ®éc lËp, cµng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn.
+ Nho gi¸o dÇn dÇn trë thµnh hÖ t tëng chÝnh cña giai cÊp thèng trÞ vµ lµ t tëng chi phèi néi dung gi¸o dôc, thi cö.
+ MÆc dï vËy, tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIV, trong nh©n d©n ¶nh hëng cña Nho gi¸o cßn Ýt. Trong khi ®ã, PhËt gi¸o l¹i gi÷ vÞ trÝ quan träng vµ phæ biÕn. Tõ vua ®Õn quan vµ d©n ®Òu sïng ®¹o PhËt, c¸c nhµ s ®îc triÒu ®×nh coi träng.
+ §¹o gi¸o tån t¹i song song víi Nho gi¸o vµ PhËt gi¸o. Mét sè ®¹o qu¸n ®îc x©y dùng.
Tõ cuèi thÕ kØ XIV, PhËt gi¸o vµ §¹o gi¸o suy gi¶m. Trong khi ®ã, ë thÕ kØ XV, Nho gi¸o ®îc n©ng lªn ®Þa vÞ ®éc t«n, trë thµnh hÖ t tëng chÝnh thèng cña nhµ níc phong kiÕn thêi Lª s¬. Sù ph¸t triÓn cña gi¸o dôc Nho häc còng gãp phÇn cñng cè vÞ trÝ cña Nho gi¸o.
2. Gi¸o dôc, v¨n ho¸, nghÖ thuËt, khoa häc kÜ thuËt
BiÕt ®îc gi¸o dôc ngµy cµng ph¸t triÓn vµ cã quy cñ h¬n ; sù ph¸t triÓn cña v¨n häc ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m ; kÓ tªn ®îc nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc ®Æc s¾c :
Gi¸o dôc :
+ Tõ thÕ kØ XI ®Õn thÕ kØ XV, gi¸o dôc §¹i ViÖt tõng bíc ®îc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn, trë thµnh nguån ®µo t¹o quan l¹i chñ yÕu.
+ N¨m 1070, vua Lý Th¸nh T«ng cho lËp V¨n MiÕu. N¨m 1075, khoa thi quèc gia ®Çu tiªn ®îc tæ chøc ë kinh thµnh.
+ Sang thêi TrÇn, gi¸o dôc, thi cö ®îc quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n.
+ Thêi Lª s¬, nhµ níc quy ®Þnh : cø 3 n¨m cã mét k× thi Héi ®Ó chän tiÕn sÜ. Trong d©n gian, sè ngêi ®i häc ngµy cµng ®«ng vµ sè ngêi ®ç ®¹t còng t¨ng thªm nhiÒu. Riªng thêi Lª Th¸nh T«ng (1460 1497) ®· tæ chøc ®îc 12 khoa thi Héi, cã 501 ngêi ®ç tiÕn sÜ. N¨m 1484, nhµ níc quyÕt ®Þnh dùng bia ghi tªn tiÕn sÜ. NhiÒu trÝ thøc tµi giái ®· gãp phÇn quan träng vµo c«ng cuéc x©y dùng, ph¸t triÓn ®Êt níc.
T×m hiÓu thªm vÒ viÖc tæ chøc thi cö, lËp bia tiÕn sÜ...
V¨n häc :
+ Ban ®Çu, v¨n häc mang nÆng t tëng PhËt gi¸o. Tõ thêi TrÇn, v¨n häc d©n téc cµng ph¸t triÓn. C«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc vµ c¸c cuéc kh¸ng chiÕn chèng ngo¹i x©m trë thµnh chñ ®Ò chÝnh cña c¸c bµi th¬, phó vµ hÞch nh "HÞch tíng sÜ", "B¹ch §»ng giang phó", "B×nh Ng« §¹i c¸o"... Hµng lo¹t tËp th¬ ch÷ H¸n ra ®êi thÓ hiÖn lßng yªu níc vµ tù hµo d©n téc.
+ Cïng víi v¨n häc ch÷ H¸n, c¸c tËp th¬ b»ng ch÷ N«m ra ®êi nh : "Hång §øc quèc ©m thi tËp" cña Lª Th¸nh T«ng vµ "Quèc ©m thi tËp" cña NguyÔn Tr·i.
NghÖ thuËt :
+ NghÖ thuËt kiÕn tróc ph¸t triÓn, c¸c chïa, th¸p ®îc x©y dùng nh chïa Mét Cét, chïa D©u, chïa PhËt TÝch, th¸p B¸o Thiªn, th¸p Phæ Minh, kinh ®« Th¨ng Long ®îc x©y dùng tõ thêi Lý. Thµnh nhµ Hå ®îc x©y dùng ë cuèi thÕ kØ XIV lµ nh÷ng c«ng tr×nh nghÖ thuËt tiªu biÓu vµ ®Æc s¾c cña ViÖt Nam. Ngoµi ra, c¸c ®Òn th¸p Ch¨m còng ®îc x©y dùng.
+ NghÖ thuËt ®iªu kh¾c còng cã nh÷ng nÐt ®Æc s¾c nh : rång m×nh tr¬n cuén trong l¸ ®Ò, bÖ ch©n cét h×nh hoa sen në, c¸c bøc phï ®iªu cã c¸c c« tiªn, vò n÷ võa móa, võa ®¸nh ®µn...
+ NghÖ thuËt s©n khÊu nh tuång, chÌo ngµy cµng ph¸t triÓn. Móa rèi níc lµ mét lo¹i h×nh nghÖ thuËt ®Æc s¾c, ph¸t triÓn tõ thêi Lý.
+ ¢m nh¹c ph¸t triÓn víi c¸c nh¹c cô nh trèng c¬m, s¸o, tiªu, ®µn cÇm, ®µn tranh.
+ Ca móa trong c¸c ngµy lÔ héi d©n gian kh¸ phæ biÕn.
+ Quan s¸t c¸c h×nh 39 Chïa Mét Cét (Hµ Néi), h×nh 40 Th¸p chïa Phæ Minh (Nam §Þnh), h×nh 41 Lan can ®¸ ch¹m rång t¹i ®iÖn KÝnh Thiªn (Hµ Néi) ®Ó gi¶i thÝch, minh ho¹ cho nh÷ng c«ng tr×nh v¨n ho¸ nghÖ thuËt tiªu biÓu ë ViÖt Nam trong c¸c thÕ kØ X XV, tæ chøc tham quan nÕu cã ®iÒu kiÖn.
Khoa häc kÜ thuËt :
+ Tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XV, nhiÒu c«ng tr×nh khoa häcra ®êi, nh : "§¹i ViÖt sö kÝ" cña Lª V¨n Hu (thêi TrÇn), "Lam S¬n thùc lôc",
"D ®Þa chÝ" cña NguyÔn Tr·i, "Hång §øc b¶n ®å" thêi Lª Th¸nh T«ng.
+ VÒ qu©n sù cã "Binh th yÕu lîc" vµ "V¹n KiÕp t«ng bÝ truyÒn th" cña Hng §¹o V¬ng TrÇn Quèc TuÊn. To¸n häc cã "§¹i thµnh to¸n ph¸p" cña L¬ng ThÕ Vinh, "LËp thµnh to¸n ph¸p" cña Vò H÷u.
+ §Çu thÕ kØ XV, Hå Nguyªn Trõng ®· cho chÕ t¹o sóng thÇn c¬ vµ thuyÒn chiÕn. Kinh ®« Th¨ng Long ®îc x©y dùng tõ thêi Lý, sang thêi TrÇn vµ thêi Lª s¬ ®îc x©y dùng thªm.
Sö dông kiÕn thøc c¸c m«n häc cã liªn quan ®Ó hiÓu s©u h¬n vÒ nh÷ng c«ng tr×nh v¨n ho¸ tiªu biÓu nhÊt trªn c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc, v¨n häc, nghÖ thuËt vµ khoa häc mµ nh©n d©n ta ®· lµm ®îc trong c¸c thÕ kØ X XV. Tõ ®ã, x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc g×n gi÷ vµ ph¸t huy di s¶n v¨n ho¸ d©n téc.
Chñ ®Ò 7
VIÖT NAM Tõ THÕ KØ XVI §ÕN THÕ KØ XVIII
A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH
BiÕt ®îc kh¸i qu¸t vÒ nh÷ng biÕn ®æi cña nhµ níc phong kiÕn trong c¸c thÕ kØ XVI XVIII : nguyªn nh©n sôp ®æ cña nhµ Lª, thµnh lËp nhµ M¹c ; nguyªn nh©n ®Êt níc bÞ chia c¾t (B¾c triÒu vµ Nam triÒu, §µng Ngoµi vµ §µng Trong) ; tæ chøc nhµ níc phong kiÕn ë §µng Ngoµi vµ §µng Trong.
Tr×nh bµy ®îc t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ gi¶i thÝch ®îc nguyªn nh©n ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸.
HiÓu ®îc t×nh h×nh v¨n ho¸ ë c¸c thÕ kØ XVI XVIII : Nho gi¸o suy tho¸i, sù du nhËp cña ®¹o Thiªn Chóa ; sù ph¸t triÓn cña gi¸o dôc, nghÖ thuËt vµ khoa häc kÜ thuËt.
Tr×nh bµy ®îc vai trß cña NguyÔn HuÖ trong sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt níc (®¸nh ®æ chóa NguyÔn, chóa TrÞnh, bíc ®Çu thèng nhÊt ®Êt níc) vµ chèng ngo¹i x©m (chèng qu©n Xiªm vµ qu©n Thanh).
Sù thµnh lËp V¬ng triÒu T©y S¬n. Tr×nh bµy ®îc c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸.
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |