Đào tạo đức tin cho các Kitô hữu theo lệnh truyền thừa sai của Hội thánh

THEO LỆNH TRUYỀN THỪA SAI CỦA HỘI THÁNH

1. 
   Đức tin được lãnh nhận từ Hội Thánh
   

2. 
   Nền tảng và mục đích của sự giáo dục đức tin Kitô giáo
   

3. 
   Định hướng thừa sai trong việc đào tạo đức tin
   

Trước tiên, việc đào tạo đức tin dẫn đến việc Tin Mừng hóa bên trong Hội Thánh sẽ Tin Mừng hóa bên ngoài xã hội và thế giới. Chân phước Giáo hoàng Gioan Phaolô II nói rõ: “Con người thời nay tin vào các nhân chứng hơn thầy dạy, vào các kinh nghiệm hơn là đạo lý, vào đời sống và các hành động hơn là các lý thuyết.”²¹² Do đó, Kitô hữu đích thật sẽ là một nhà thừa sai chân chính và một nhà thừa sai chân chính sẽ là một vị thánh (x. RM 90). Như vậy, khi nhận ra giá trị của mỗi người Công giáo, chúng ta phải nhiệt tình và khuyến khích nhau sống đức tin của mình qua việc canh tân đời sống cá nhân và thông hiệp vào sự thánh thiêng cộng đoàn, bởi vì “chính việc tuyên xưng đức tin là một hành vi bản thân và đồng thời cũng có tính chất cộng đoàn.... “Tôi tin” cũng là Hội Thánh Mẹ chúng ta, đáp lại Thiên Chúa bằng đức tin của mình và dạy chúng ta nói “Tôi tin”, “Chúng tôi tin.”“²¹³ Việc đào tạo đức tin sẽ thực hiện nhiệm vụ này như một phần quan trọng cho sứ vụ loan báo Tin Mừng của Hội Thánh.

Thứ hai, việc đào tạo đức tin làm cho người Kitô hữu nhận ra sự cần thiết của một cuộc gặp gỡ lại với Đức Kitô. Đời sống Kitô hữu đòi hỏi một bổn phận xây dựng Nước Thiên Chúa trên trần gian. Như thế, các Kitô hữu cần có một cuộc gặp gỡ lại với Đức Kitô và canh tâm đức tin và bổn phận của mình. Chỉ có cuộc gặp gỡ lại với Đức Kitô mới có thể khơi dậy sự nhiệt tình và tự tin thừa sai của chúng ta và làm cho cộng đoàn tín hữu sống động và mỗi thành viên được thúc đẩy đi loan báo Tin Mừng. Như vậy, việc học hỏi giáo lý giúp chúng ta đi sâu vào trong kinh nghiệm qua một cuộc gặp gỡ thuộc cộng đoàn và cá nhân và hiến dâng khả năng phát sinh hành trình đức tin cá nhân của con người, trong mối quan hệ với tính chất độc đáo của cứ liệu đức tin Kitô giáo. “Để hiểu một cách hệ thống về nội dung đức tin, tất cả mọi người đều có thể tìm thấy trong Sách Giáo Lý Công Giáo một trợ lực quí giá và không thể thiếu được. ... Sách này có thể là một dụng cụ đích thực nâng đỡ đức tin, nhất là những ai quan tâm đến việc huấn luyện các tín hữu Kitô, một điều rất quan trọng trong bối cảnh văn hóa ngày nay.”²¹⁴ Do đó, việc học hỏi giáo lý có thể trở thành một cuộc khám phá từng bước một về sự hiểu biết và chấp nhận tự ý của con người về Đức Giêsu trong những cách thức có liên hệ với cuộc sống và cá nhân.

Thứ ba, việc đào tạo đức tin đưa đến một cuộc hoán cải và biến đổi thật nơi nhà thừa sai. Sự hoán cải này có nghĩa là một cuộc metanoia thực sự, một sự thay đổi của tâm-trí hướng đến một đức tin sâu xa hơn nơi Thiên Chúa và Chúa Giêsu Kitô và đưa đến một đời sống yêu thương và đầy tình bằng hữu. Loại thay đổi sâu xa này là một sự kiện quyết định trong đời sống của mỗi Kitô hữu, như cuộc hoán cải của thánh Phaolô, một nhà thừa sai vĩ đại. Cuộc hoán cải và đức tin là hoa trái đầu tiên của việc loan báo Tin Mừng. Do đó, việc đào tạo đức tin được hiến tặng trong tầm nhìn của việc thức tỉnh, nuôi dưỡng và giáo dục đức tin và của việc đào sâu và hoàn thành cuộc hoán cải ban đầu. Vì thế, việc đào tạo đức tin có một vai trò đặc biệt dẫn đưa tín hữu Kitô đến nhận thức rõ về cuộc hoán cải thật trong Chúa Kitô để tiếp tục sứ vụ của Ngài.

Thứ tư, việc đào tạo đức tin có thể làm chúng ta truyền thông Tin Mừng. Đức Giêsu sai các môn đệ vào trong thế giới tiếp tục sứ vụ của Ngài và phải giữ quan điểm và lối sống thuộc Tin Mừng. Như vậy, mục đích cơ bản của việc loan báo Tin Mừng là xây dựng Nước Thiên Chúa mà cốt ở việc thể hiện tình yêu của Thiên Chúa ra thành tình yêu người thân cận. Chúng ta phải trình bày Đức Giêsu là Đấng cứu độ duy nhất, Đấng Trung gian duy nhất, Thiên Chúa trọn vẹn và Con Người trọn vẹn và hiện thân của tình yêu Thiên Chúa Cha, được bày tỏ trong những việc làm cụ thể để mời gọi người ta tin vào Ngài với tất cả sự tự do của mỗi người. Đây là cách thích đáng để trình bày về Đức Kitô và cho phép chính mỗi người tìm kiếm Ngài, như khi Đức Giêsu nói với các môn đệ của ông Gioan Tẩy Giả, “Đến và xem” (Ga 1,37).

Cuối cùng, việc đào tạo đức tin vì một định hướng thừa sai dẫn đến một quá trình đối thoại với các tôn giáo khác. Công Đồng Vaticanô II đã cho chúng ta một tầm nhìn và sự hiểu biết mới về các tôn giáo khác. Công Đồng nhận ra “hạt của Lời” hiện diện và hoạt động nơi cá tôn giáo khác nhau (AG 11, LG 17). Đặc biệt trong tuyên ngôn về Mối Liên Hệ của Hội Thánh với các Tôn Giáo ngoài Kitô Giáo (Nostra Aetate) dạy: “Hội Thánh Công giáo không hề phủ nhận những gì là chân thật và thánh thiện nơi các tôn giáo khác. Hội Thánh có sự chú tâm cao đối với những phương tiện hành động và lối sống, những giáo giới và giáo thuyết, chúng thường đem lại ánh sáng của Chân lý, Chân lý chiếu soi cho hết mọi người.”²¹⁵ Trong cách thực hành việc đối thoại liên tôn này Tông huấn Hội Thánh tại Á Châu khẳng định: “Những quan hệ giữa các tôn giáo sẽ được mở mang tôt đẹp nhất là khi mọi người sống trong bầu không khí cởi mở với nhau, có ý muốn lắng nghe, tôn trọng và cảm thông người khác trong những dị biệt của họ. Để làm được những việc này cần phải có tình yêu đối với người khác. Từ đó mới có sự cộng tác, hòa hợp và làm phong phú cho nhau.”²¹⁶ Như vậy, việc đào tạo đức tin cần có một đường đi mới hướng đến các niềm tin khác có liên quan đến các quốc gia giống như Việt Nam là một quốc gia đa tôn giáo và văn hóa.

Chúng ta cố gắng hiểu việc đào tạo đức tin trong các hoạt động thừa sai của Hội Thánh. Hội Thánh là loan báo Tin Mừng – xây dựng Nước Thiên Chúa, được sai đi bởi Đức Kitô, vị thừa sai vĩ đại của Thiên chúa Cha. Hội Thánh phải công bố Tin Mừng của Đức Kitô như một thực tại cứu độ. Sứ vụ căn bản của việc loan báo Tin Mừng này là sự liên tục sứ vụ Đức Kitô đã được ủy thác cho mỗi người được dìm trong chúa Kitô qua bí tích Thánh tẩy. Chúng ta cũng đã trình bày chi tiết việc đào tạo đức tin như sự thân mật với Đức Kitô và sự trưởng thành trong đức tin của cộng đoàn năng động. Như vậy, thừa tác vụ của việc đào tạo đức tin có một vai trò quyết định để định hướng mọi Kitô hữu hướng đến ơn gọi thừa sai của họ trong tình cảnh hiện tại như Thượng Hội Đồng Giám Mục Thế Giới gửi đến cộng đoàn tín Hữu Kitô tại Á châu: “... sự hiện diện của anh chị em là một hạt giống phong phú, được phó thác cho quyền năng của Chúa Thánh Linh, hạt giống ấy tăng trưởng trong đối thoại với các nền văn hóa khác nhau, với các tôn giáo cổ kính, với vô số người nghèo. Mặc dù nhiều khi bị gạt ra ngoài lề xã hội, và bị bách hại nhiều nơi, Hội Thánh tại Á châu với đức tin kiên vững, là một sự hiện diện quí giá của Tin Mừng Chúa Kitô, loan báo công lý, sự sống và sự hài hòa.”²¹⁷ Việc đào sâu nhận thức về sứ vụ loan báo Tin Mừng là rất quan trọng đối vớ Hội Thánh và các thành phần của Hội Thánh, từ việc loan báo Tin Mừng hướng ra bên ngoài trở thành có hiệu lực và hữu ích hơn qua việc loan báo Tin Mừng hướng vào bên trong, đòi hỏi những quan điểm, lối sống và đường đi tới đặc biệt trong việc hoàn thành trọn vẹn sứ vụ của Đức Kitô.

Lm. Phêrô Đinh Ngọc Lâm, CSsR

4. 
   Những điều phải tin… theo cấu trúc “Ba Ngôi”
   

THEO CẤU TRÚC “BA NGÔI”

Không đi ngược với tự do của con người, đức tin là một hành vi nhân linh của con người. Khi tin, con người sử dụng trí khôn (wisdom) để “hiểu biết” điều mình đang làm (mặc dù không thể hiểu hết được) và thực sự tự do “ước muốn” (free will) làm điều ấy (có sự ưng thuận của ý chí).²¹⁸

Tự do là khả năng, bắt nguồn từ lý trí và ý chí, có thể hành động hay không hành động, có thể làm việc này hoặc việc khác; và như vậy, tự mình làm những hành động có ý thức. Nhờ có ý chí tự do, mỗi người tự quyết định về chính bản thân mình. Trong con người, sự tự do là một sức mạnh để tăng trưởng và trưởng thành trong chân lý và điều thiện. Sự tự do đạt tới mức hoàn hảo, khi nó được quy hướng về Thiên Chúa, là vinh phúc của chúng ta.²¹⁹

Thật ra, để đáp ứng những nhu cầu các thời đại khác nhau, Giáo hội đã từng đưa ra nhiều tín biểu: những tín biểu thời các tông đồ,²²⁰ tín biểu Quicumque,²²¹ tín biểu Công đồng Tôlêđô,²²² tín biểu Công đồng Latêranô,²²³ tín biểu Công đồng Lyon,²²⁴ tín biểu Công đồng Trentô,²²⁵ tín biểu của Ðức Giáo hoàng Ðamaxiô,²²⁶ bản “Kinh Tin Kính của dân Thiên Chúa” của Ðức Giáo hoàng Phaolô VI (1968).²²⁷ Vậy đâu là những điều một tín hữu Công giáo cần tin; một tín hữu Công giáo thực sự phải tin những gì?

Mặc dù sách Giáo lý Giáo hội Công giáo có đến hai ngàn tám trăm sáu mươi lăm (2.865) số,²²⁸ người ta vẫn có thể đắc dụng Tín biểu Công đồng Nicea-Constantinople để giải đáp cho câu hỏi “Một tín hữu Công giáo thực sự phải tin những gì?”²²⁹

Các tín hữu Công giáo nói chung phải tin những điều được mạc khải trong Thánh kinh và Thánh truyền, những điều được truyền dạy qua hành vi long trọng định tín của Giáo hội hoặc qua huấn quyền thông thường và phổ quát. Trong ý thức đó, người ta cần nhận ra rằng Tín biểu Công đồng Nicea-Constantinople bao hàm cách “tổng quát mà chi tiết” những điều phải tin, cả những tín điều đã được định tín lẫn chưa được định tín, những giáo huấn tỏ tường và vô ngộ của Giáo hội.²³⁰ Đó là những chân lý phải được tin nhận bằng đức tin.

Vì thế, để tìm hiểu thêm về Tín biểu Công đồng Nicea-Constantinople, chúng tôi đặt tín biểu này đối chiếu với Tín biểu Các Tông Đồ. Với sự thêm vào phần Anh ngữ đặt phía dưới phần tiếng Việt (trích dẫn từ số 184 trong Sách Giáo lý Giáo hội Công giáo của Ủy ban Giáo lý Đức tin trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam; Hà Nội: Nxb. Tôn Giáo, 2009), ý nghĩa các từ ngữ tiếng Việt trong phần này như rõ rệt thêm hơn dẫu rằng có đôi chỗ nên được sửa lại (khi thuận tiện).²³¹

(1) nói nhiều hơn về ngôi vị Chúa Kitô; (2) bỏ cụm từ “từ bản thể của Đức Chúa Cha” sau từ homoousios; (3) nói nhiều hơn về Chúa Thánh Thần; (4) bổ túc một số điều về Giáo hội, về nhiệm tích rửa tội, về sự sống lại và cuộc sống đời đời; và (5) không có một án phạt tuyệt thông nào.²³⁵

… theo cấu trúc “Ba Ngôi”

Vẽ nên những đường nét lớn về thần học Ba Ngôi, Thánh Âutinh cho rằng, để có thể mon men tìm hiểu mầu nhiệm Thiên Chúa, người ta cần phải có tâm hồn đạo đức, trong sạch, đầy ơn Chúa. Suy luận chỉ là bước đầu để hướng tới chiêm niệm, yêu mến, rồi thực hành.²³⁶ Chính khi cử hành thánh lễ Chúa Ba Ngôi cũng là lúc Giáo hội muốn người Kitô hữu nhìn lại hình ảnh của một Thiên Chúa duy nhất: Cha, Con và Thánh Thần. Sự duy nhất ấy nói lên tình yêu Thiên Chúa.²³⁷ Vì vậy, để ứng với “Ba chương của ấn tín rửa tội”,²³⁸ Tín biểu Công đồng Nicea-Constantinople trước hết không chỉ nói về Thiên Chúa Ngôi Thứ Nhất và công trình sáng tạo kỳ diệu; kế đến Thiên Chúa Ngôi Thứ Hai và mầu nhiệm cứu chuộc con người; sau là Thiên Chúa Ngôi Thứ Ba, cội nguồn và nguyên lý thánh hóa nhân loại, mà còn nói đến yếu tố thực hành của niềm tin này trong Giáo hội, một Giáo hội công giáo, duy nhất, thánh thiện và tông truyền.

Chính vì thế, Tín biểu Công đồng Nicea-Constantinople gồm bốn phần: ba phần nói về các Ngôi Thiên Chúa—một phần về Chúa Cha, một phần về Chúa Giêsu Kitô,²³⁹ một phần về Chúa Thánh Thần²⁴⁰—và phần cuối về Giáo hội Công giáo duy nhất, thánh thiện và tông truyền. Những tín điều này là các chân lý được Thiên Chúa mạc khải, những điều các tín hữu Công giáo phải tin (tin = thái độ đáp ứng phù hợp với tín điều).²⁴¹ Hơn nữa, liên quan đến các điều một người Công giáo phải tin, ta không nên quên các chân lý “nền tảng” mặc dù chưa bao giờ được định tín:

Bởi vì, nếu miệng bạn tuyên xưng Đức Giêsu là Chúa, và lòng bạn tin rằng Thiên Chúa đã làm cho Người sống lại từ cõi chết, thì bạn sẽ được cứu độ. Quả thế, có tin thật trong lòng, mới được nên công chính; có xưng ra ngoài miệng, mới được ơn cứu độ. Thánh kinh nói: “Mọi kẻ tin vào Người sẽ không phải thất vọng.”²⁴²

Ai khước từ Ta và không đón nhận lời Ta, thì có quan tòa xét xử người ấy: chính lời Ta đã nói sẽ xét xử người ấy trong ngày sau hết. Thật vậy, không phải Ta tự mình nói ra, nhưng là chính Chúa Cha, Đấng đã sai Ta, truyền lệnh cho Ta phải dạy gì hay nói gì.²⁴³

Vì vậy, niềm tin Công giáo nói chung đòi các tín hữu phải sống công bình và yêu thương, thành thật và can đảm, hòa thuận và tha thứ. Những ai sống như vậy sẽ tìm được sự hướng dẫn cho mình trong Phúc âm và giáo huấn của Giáo hội. Trên thực tế, người Công giáo phải làm tất cả điều này chủ yếu dựa vào quyền giảng dạy của Giáo hội, được gọi là huấn quyền, tức là quyền được thực thi cách long trọng như trong những tuyên bố chính thức của các đức giáo hoàng, trong các công đồng chung gồm các giám mục được các đức giáo hoàng chỉ định, hoặc qua cách bình thường với những phương thế quen hướng dẫn cho các tín hữu.²⁴⁴

Huấn quyền Giáo hội thi hành quyền bính đã được Chúa Kitô ban cho đến mức độ đầy đủ nhất khi tuyên bố các tín điều, tức là khi đưa ra các chân lý trong mạc khải thánh và buộc các Kitô hữu phải suy phục bằng đức tin không thể đảo ngược, hoặc khi dứt khoát đưa ra các chân lý có mối tương quan thiết yếu với những chân lý này.²⁴⁵

Theo Công đồng Vaticanô I, mọi người Công giáo buộc phải tin tất cả các tín điều của Giáo hội vì người ta không thể đạt được ơn công chính hóa và phần rỗi đời đời nếu như không hoàn toàn tin nhận đức tin tín lý đã được Giáo hội Công giáo Rôma xác định. Các tín điều của Giáo hội là những chân lý liên quan đến đức tin và luân lý mà Thiên Chúa đã mạc khải, được các tông đồ truyền lại trong Thánh kinh hoặc được Thánh truyền và Giáo hội trình giải, được sự phán quyết trang trọng và được huấn quyền phổ quát thông thường giảng dạy (which are truths concerning faith and morals revealed by God, transmitted from the Apostles in the Scriptures or Tradition and proposed by the Church, are taught by solemn judgment and by ordinary universal magisterium).²⁴⁶

Phải tin bằng đức tin thần linh và Công giáo tất cả những điều chứa đựng trong lời Chúa, được viết ra hoặc được lưu truyền, và những điều được Giáo hội trình giải, hoặc bằng phán đoán long trọng hoặc bằng nhiệm vụ giảng dạy thông thường và phổ quát, để được tin như đã được Thiên Chúa mạc khải.²⁴⁷

Ngoài các tín điều được công nhận cách hiển nhiên trong Tín biểu Công đồng Nicea-Constantinople, các điều giáo lý Công giáo trong tín biểu này chắc hẳn có liên quan đến nhiều giáo lý chính yếu khác về đức tin Công giáo, Giáo hội Công giáo, và đời sống Công giáo. Tín biểu đem đến cho người tín hữu Công giáo ánh sáng để hiểu biết các giáo lý khác:²⁴⁸ trung thành với giáo huấn chung quyết, tôn trọng giáo huấn có thẩm quyền, chấp nhận giáo huấn được chuẩn nhận mà không loại bỏ giáo huấn được cho phép (adhering to definitive teaching, respecting authoritative teaching, accepting approved teaching, not rejecting allowed teaching).²⁴⁹ Thực vậy, mặc dù phải tin tất cả các tín điều, nhưng tín hữu Công giáo không buộc phải tin các giáo lý bởi vì các giáo lý không được đoàn sủng vô ngộ bảo vệ. Rõ ràng mọi tín điều đều là giáo lý, nhưng không phải giáo lý nào cũng là tín điều. Hơn nữa, “… không có một danh mục các tín điều nào được toàn thể các tín hữu Công giáo chấp nhận, kể cả các giám mục và các nhà thần học”²⁵⁰ bởi vì không phải lúc nào cũng dễ dàng xác định được sự dị biệt giữa các giáo lý và các tín điều.

Tuy nhiên, với Kinh Tin Kính thì khác. Francis A. Sullivan, trong tác phẩm Creative Fidelity: Weighing and Interpreting Documents of the Magisterium, đã khẳng định: “không thể hoài nghi rằng mỗi điều của Kinh Tin Kính đều là một tín điều”.²⁵¹ Chẳng vậy mà vào mỗi Chúa nhật, các tín hữu Công giáo công khai tuyên xưng đức tin của mình qua Kinh Tin Kính (Tín biểu Công đồng Nicea-Constantinople).²⁵²

Tôi tin kính một Thiên Chúa là Cha toàn năng, Đấng tạo thành trời đất, muôn vật hữu hình và vô hình. Tôi tin kính một Chúa Giêsu Kitô, Con Một Thiên Chúa, sinh bởi Đức Chúa Cha từ trước muôn đời. Người là Thiên Chúa bởi Thiên Chúa, Ánh Sáng bởi Ánh Sáng, Thiên Chúa thật bởi Thiên Chúa thật, được sinh ra mà không phải được tạo thành, đồng bản thể với Đức Chúa Cha: nhờ Người mà muôn vật được tạo thành. Vì loài người chúng ta và để cứu độ chúng ta, Người đã từ trời xuống thế. Bởi phép Đức Chúa Thánh Thần, Người đã nhập thể trong lòng Trinh nữ Maria, và đã làm người. Người chịu đóng đinh vào thập giá vì chúng ta, thời quan Phongxiô Philatô; Người chịu khổ hình và mai táng, ngày thứ ba Người sống lại như lời Thánh kinh. Người lên trời, ngự bên hữu Đức Chúa Cha, và Người sẽ lại đến trong vinh quang, để phán xét kẻ sống và kẻ chết, nước Người sẽ không bao giờ cùng. Tôi tin kính Đức Chúa Thánh Thần là Thiên Chúa và là Đấng ban sự sống, Người bởi Đức Chúa Cha và Đức Chúa Con mà ra. Người được phụng thờ và tôn vinh cùng với Đức Chúa Cha và Đức Chúa Con: Người đã dùng các tiên tri mà phán dạy. Tôi tin Hội thánh duy nhất, thánh thiện, công giáo và tông truyền. Tôi tuyên xưng có một Phép Rửa để tha tội. Tôi trông đợi kẻ chết sống lại và sự sống đời sau. Amen.²⁵³