VUÕ thuïY ÑAÊng lan chöÕ taâm trong thö phaùp nhaø xuaát baûn vaên hoùa thoâng tin haø noäI 2003 chöÕ taâm trong thö phaùp taùc giaû: vuõ thuïY ÑAÊng lan thö phaùP

PHUÏ LUÏC

• 
  Cöïc ñoan thöù nhaát laø laáy duïc laïc laøm muïc ñích ñôøi ngöôøi. Cöïc ñoan thöù hai laø soáng khoå haïnh eùp xaùc. Caû hai cöïc ñoan ñeàu phaûi traùnh xa.
  

• 
  Tri voïng thò phi, Taâm chi thích daõ. (Bieát queân thò phò thì loøng thoâng suoát)
  

• 
  Haõy suy nghó nhöõng ñieàu baïn noùi nhöng ñöøng noùi nhöõng ñieàu baïn nghó.
  

• 
  Ñöùc nhoû ôû ngoâi cao neáu khoâng gaëp hoïa laø hieám laém vaäy.
  

• 
  Ñieàu coát yeáu laø bieát söû duïng ñôøi soáng chöù khoâng phaûi söï soáng laâu.
  

• 
  Trí tueä giaøu leân nhôø noù nhaän vaøo
  

- VICTOR HUGO

• 
  Neân khoan dung vôùi ngöôøi döôùi bôûi loøng traéc aån vôùi ngöôøi treân bôûi loøng töï troïng.
  

• 
  Ñieàu quan troïng nhaát laø caùi nhìn cuûa baïn chöù khoâng phaûi söï vaät ñöôïc nhìn.
  

• 
  Tri tuùc vi an laïc
  

- KINH ÑIEÅN TAÂY TAÏNG

• 
  Phuùc traïch khoâng höôûng heát
  

Quyeàn theá khoâng neân söû duïng heát

heát quyeàn seõ bò ngöôøi ñôøi khinh reû.

Khuoân pheùp khoâng thi haønh heát

heát khuoân pheùp thì khoâng sao giöõ ñöôïc loøng ngöôøi nöõa.

Lôøi hay khoâng noùi heát

heát lôøi noùi hay seõ khoâng coù keá giöõ thaân.

- SAÙCH DAÕ LUÏC

• 
  Baïn muoán khaùc ngöôøi ö? Khaùc ngöôøi chöa haún laø saùng taïo. Khaùc ngöôøi do laäp dò laïi laø söï phaù caùch, laø söï baøo moøn tính caùch vaø töï huûy hoaïi saùng taïo.
  

• 
  Moãi giôø maát ñi trong tuoåi xanh laø moät böôùc thuït luøi cuûa tính caùch, keùo ngöôøi ñoù ñeán gaàn thaát baïi hôn thaønh coâng, gaàn vôùi taø ma hôn chính nghóa, gaàn vôùi ñau khoå hôn haïnh phuùc.
  

• 
  Ngöôøi khoâng phaûi laø thaùnh, chaúng ai hoaøn myõ. Nhöng phaûi laø ngöôøi coù caên baûn. Caùi goác ñoù naèm ôû tính caùch, ôû löông tri, vaø neáu coù taøi naêng thì phaûi laø taøi naêng coù löông tri, laø trí tueä coù taâm hoàn.
  

• 
  Ñöøng sôï ñeâm khoâng saùng maø lo mình coù ñoát ñeøn leân khoâng.
  

• 
  Moät boä oùc trí thöùc laø gì? Ñoù laø moät boä oùc coù theå nhìn moät soá lôùn phöông dieän.
  

• 
  Trong ñôøi coù hai caùch töï naâng mình hoaëc bôûi taøi trí cuûa mình, hoaëc bôûi söï ngu ñaàn cuûa keû khaùc.
  

• 
  Saùch laø ngoïn ñeøn saùng baát dieät cuûa söï thoâng thaùi tích luõy laïi.
  

• 
  Duy tueä thò nghieäp.
  

- COÅ NHAÂN

• 
  Boû ñaïo thöôøng, chuoäng keû hieàn thì loaïn
  

- HAØN PHI TÖÛ

• 
  Söï hoaøn chænh ñaït ñöôïc khoâng phaûi ôû choã coù gì ñeå theâm nöõa, maø laø khoâng coù gì ñeå bôùt nöõa.
  

• 
  Theå cuûa ñaïo thì troáng khoâng
  

- LAÕO TÖÛ

• 
  Nghòch caûnh laøm phaùt loä thieân taøi
  

- HORACE

• 
  Trong thi cöû noùi chung vaø tuyeån sinh noùi rieâng, khoâng theå laáy thaønh baïi maø luaän anh huøng. Trong cuoäc ñôøi noùi chung vaø höôùng nghieäp noùi rieâng, khoâng theå laáy vinh hieån maø luaän nhaân caùch.
  

• 
  Thuoäc loøng khoâng phaûi laø tri thöùc maø chæ laø tröõ vaøo trí nhôù nhöõng gì ngöôøi ta daïy cho mình.
  

Nhöõng naêm gaàn ñaây, thö phaùp coù nhieàu chuyeån bieán maïnh meõ trong vieäc khai thaùc nhöõng chuû ñeà tö töôûng môùi vaø tìm toøi saùng taïo nhöõng phong caùch theå hieän môùi. Ñieàu naøy khoâng phaûi laø ngaãu nhieân. Thö phaùp ñaëc bieät phaùt trieån trong nhöõng thôøi kyø maø cuoäc soáng coù nhieàu thay ñoåi vaø tính caùch con ngöôøi ñang traûi qua nhöõng böôùc ngoaët, nhöõng thaêng traàm cuûa soá phaän.

Moät trong nhöõng hình thöùc theå hieän môùi cuûa ngheä thuaät thö phaùp ñoù laø vieäc trình baøy bìa saùch.

Neáu nhan saéc con ngöôøi gaén lieàn vôùi quaàn aùo “ngöôøi ñeïp vì luïa” vaø nhaân caùch theå hieän qua aên maëc “nhìn trang phuïc bieát tö caùch”, thì bìa saùch aûnh höôûng ñeán noäi dung cuoán saùch cuõng y nhö vaäy. Xöa nay, saùch ñöôïc ñoùn nhaän noàng nhieät bôûi coù moät giaù trò noäi dung ñaëc bieät neân khoâng theå khoâng coù moät hình thöùc töông xöùng. Ñieàu naøy traùch nhieäm cuûa ngöôøi hoïa só vaø vaán ñeà ñang baøn ôû ñaây coù theâm traùch nhieäm cuûa ngöôøi caàm buùt vieát thö phaùp, ngheä só trình baøy bìa khoâng phaûi laø saùng taïo töø baûn thaân, maø saùng taïo töø ñoái töôïng - thöïc teá laø noäi dung cuûa saùch. Saùng taïo trong tröôøng hôïp naøy laø saûn phaåm töø söï caûm nhaän, cuûa myõ caûm kinh nghieäm vaø ñöôïc taïo thaønh baèng söï nhaïy caûm ngheä thuaät. Do ñoù, chæ vôùi moät noäi dung maø tuøy töøng ngheä só ôû goùc ñoä nhìn khaùc nhau neân vieäc laøm bìa cuõng khaùc. Vaø ngoaøi ra, vaán ñeà naøy coøn aûnh höôûng theo töøng thôøi ñaïi vaên minh nöõa. Cuõng laø taùc phaåm cuûa GOETHE, nhöng ñöôïc xuaát baûn ôû nhieàu nöôùc, nhieàu thôøi ñaïi, qua tay nhieàu ngheä só neân Goethe vaãn laø Goethe nhöng coù nhieàu boä maët khaùc nhau bieán ñoåi theo tieán trình vaên hoùa cuûa nhaân loaïi.

Tuy nhieân, laøm bìa saùch khoâng phaûi laø moät troø chôi, noù laø söï saùng taïo cöïc nhoïc. Taïo ra moät bìa saùch vaø ñem giaù trò cho caû cuoán saùch laø ñieàu khoâng deã, ñieàu khoù hôn laø baûo veä ñöôïc giaù trò ñoù. Tieác raèng ngaøy nay ngöôøi ta laïi duøng saùch baùo vôùi muïc ñích truïc lôïi, hôn laø ñeå truyeàn baù caùi hay caùi ñeïp. Khoâng keå ôû caùc leà ñöôøng, ngay ôû caùc thöông hieäu, nhieàu loaïi saùch “thöôïng vaøng haï caùm” chen chaân nhau xuaát hieän. Coù nhöõng nôi nghieâm tuùc hôn, phaân ranh giôùi cho caùc loaïi saùch coù giaù trò, nhöng, cuoái cuøng vaãn “hoa thì mau heùo coû moïc xanh”. Thaåm myõ bìa saùch bò boâi baùc ñeán möùc khoâng theå naøo... Chí Pheøo hôn. Caùc ñaàu naäu saùch vôùi moân theå thao duy nhaát laø maratoâng vaøo caùi tuùi, baèng caùch “Fan” ñuû kieåu, sao cheùp gaùn gheùp laáy raâu oâng noï caém caèm baø kia. Bìa saùch thieáu giaù trò vaên hoùa, noäi dung taàm thöôøng, coù nhöõng bìa saùch in hình coâ ngöôøi maãu maëc aùo hai daây, teân saùch vieát baèng chöõ thö phaùp ñeå voû boïc cho ñeà taøi “taâm lyù giaùo duïc” (!) ; coù cuoán in bìa moät kyø quan theá giôùi, doøng laïc khoaûn laø nhöõng caâu thô vieát baèng chöõ thö phaùp ñeå minh hoïa cho loaïi tieåu thuyeát ba xu... Mieãn sao kích thích maét ngöôøi mua ñaït ñöôïc hieäu quaû thöông maïi. Coøn giôùi ngheä só thì ngöôøi coù taøi khoâng ñöôïc hôïp ñoàng ñuùng möùc, caùc ngheä só taàm thöôøng phaàn nhieàu hoaït ñoäng taàm thöôøng hôn caû khaû naêng cuûa hoï, veà phía nhaø in thì thöïc söï trôû thaønh caùi maùy chæ bieát laøm ra saûn phaåm, chöa bao giôø bìa saùch laïi noùi leân söï nhieãu nhöông cuûa moät thôøi kyø hoãn loaïn ñeán theá.

Xöa nay, ngöôøi ta thöôøng thaáy chöõ thö phaùp treân caùc hình thöùc ñeå dieãn ñaït söï thaâm saâu, taûi ñaïo, nhöõng caâu chöõ theå hieän trí tueä, nhöõng caâu ñoái chuùc phuùc cho moïi ngöôøi, nhöõng danh ngoân mang tính giaùo duïc saâu saéc hoaëc thö phaùp ñeå theå hieän tö chaát, cuoäc soáng tao nhaõ cuûa chính ngöôøi vieát. Chöa bao giôø ngöôøi ta laïi thaáy thö phaùp “bò” söû duïng böøa baõi, leäch laïc nhö luùc naøy. Vieäc duøng ngheä thuaät thö phaùp ñeå trình baøy bìa saùch laø ñieàu ñaùng traân troïng vì noù laø moät loaïi hình ñoäc ñaùo cuûa vaên hoùa, nhöng phaûi thöïc hieän sao cho phuø hôïp vôùi giaù trò, baûn chaát cuûa noù. Töø ñoù, chuùng ta coù theå laøm theo lôøi khuyeân cuûa Ngoâ Thì Nhaäm: “Bieát naém caùi thöïc laø coát töû, roài duøng ñeïp ñeõ trang söùc theâm”, chöù khoâng phaûi vôùi noäi dung, hình thöùc naøo ngöôøi ngheä só cuõng ñöa tay phoùng buùt. Do vaäy, laøm ngheä thuaät phaûi heát söùc caân nhaéc vaø choïn loïc, khoâng theå tuøy tieän ñaët moùn aên tinh thaàn leân caùi beáp vaên hoùa ñeå cheá bieán thaønh caùi laåu thaäp caåm khieán moïi ngöôøi phaûi bò nhieãm ñoäc vì aên phaûi moùn taïp.

Haàu heát nguyeân nhaân cuûa toäi loãi ñeàu ñöôïc gaây neân bôûi duïc voïng. Con ngöôøi vì quyeàn lôïi cuûa rieâng mình ñaõ gaây taùc haïi cho tha nhaân. Muoán coù söï tænh taùo saùng suoát nhaän ñònh cho ñuùng leõ phaûi, chuùng ta caàn coù moät cuoäc soáng thanh khieát ñôn giaûn, ñöøng ñeå duïc voïng chi phoái. Thoaùt ñöôïc goâng keàm cuûa duïc voïng, coù ñöôïc noäi taâm an tónh bao la, ngoøi buùt cuûa chuùng ta seõ vieát ra bao ñieàu kyø dieäu laøm töôi saùng taâm hoàn cuûa muoân ngöôøi ñang bò boùng toái voâ minh che phuû. AÛnh höôûng cuûa ngoøi buùt raát lôùn, baïn coù theå trôû thaønh ngöôøi coù coâng hay keû coù toäi. Söùc maïnh vaø tieàm löïc cuûa ngoøi buùt ôû taïi caùi taâm cuûa ngöôøi ngheä só. Ngöôøi hieåu ñöôïc chaân lyù, leõ phaûi nhöõng gì hoï vieát ra coù coâng naêng taùc ñoäng cho ngöôøi ñoïc raát nhieàu. Coøn ngöôøi chöa töøng reøn luyeän mình trong moãi yù nghó saâu kín, chöa thanh loïc mình trong moãi haønh vi nhoû nhaát, thì ngoøi buùt cuûa hoï seõ khoâng coù söùc maïnh chuyeån hoùa taâm hoàn cuûa baát cöù ai.

Cho neân, vieäc theå hieän bìa saùch laø ngöôøi ngheä só ñang caém saâu coát loõi vaên hoùa vaøo chính mình. Teân cuûa ngheä só trình baøy bìa bao giôø cuõng ñaët ôû trang saùch cuoái cuøng, naêm thì möôøi hoïa môùi coù ngöôøi ñeå yù tôùi, nhöng vaán ñeà khoâng phaûi teân naèm ôû vò trí naøo maø laø nhöõng gì laøm ñöôïc ñöùng tröôùc caùi teân ñoù. Do ñoù, con ngöôøi ñaõ laøm neân nhöõng ñieàu kyø dieäu vaø cuõng chính hoï laøm maát taát caû. Trieát lyù Phöông Ñoâng khoâng bao giôø coå xuùy caùi cöïc ñoan, ôû choã maïnh nhaát chaéc chaén seõ xuaát hieän ñieåm yeáu nhaát. Haõy ngaên nhöõng cöïc ñoan töø cöûa ngoõ cuûa neàn vaên hoùa hieän ñaïi, vaán ñeà khoâng phaûi noùi veà vieäc ñaõ hieån nhieân quaù söùc taàm thöôøng, maø chính laø ñöøng cho söï vieäc aáy laøm oâ nhieãm tieáp tuïc cuoäc soáng tinh thaàn chuùng ta.

Maët khaùc, coù ngöôøi cho raèng soáng theo doøng chaûy thôøi theá thì môùi sinh toàn, giöõa thôøi nhieãu nhöông maø laøm ngöôøi töû teá e khoâng phuø hôïp. Khoâng ai chia xeû vôùi loái nghó cöïc ñoan nhö theá, neân duø aûnh höôûng cuûa cuoäc soáng coù quyeát ñònh ñi chaêng nöõa thì ngheä thuaät cuõng laø chuyeän cuûa taâm hoàn. Laøm ngheä thuaät maø khoâng taïo ñöôïc aán töôïng maïnh meõ trong taâm thöùc ngöôøi xem, khoâng ñi beân caïnh cuoäc ñôøi, khoâng khôi gôïi nieàm yeâu ñeán chaùy boûng vaøo cuoäc soáng vaø con ngöôøi ñöông ñaïi thì seõ ra sao ñaây?

Ñeå baïn ñoïc coù theâm tö lieäu veà ñeà taøi naøy xin ñöôïc trích daãn ñoaïn vieát sau ñaây cuûa oâng Nguyeãn Thuïy Kha ñaêng treân baùo Kieán thöùc Ngaøy nay soá 161 “Trong theá kyû 20 naøy, töø khi coù cuoán saùch ñaàu tieân in baèng chöõ quoác ngöõ, bìa saùch ñaõ gaén vôùi caùc theá heä hoïa só. Nhöõng baäc cao nieân hoäi hoïa nhö Nguyeãn Gia Trí, Nguyeãn Töôøng Laân, Toâ Ngoïc Vaân, Traàn Vaên Caån ñaõ töøng laø nhöõng ngöôøi taïo moát ñaàu tieân cho trang phuïc saùch, cho bìa saùch. Sau ñoù laø ñeán caùc hoïa só lôùp keá tieáp nhö Nguyeãn Saùng, Nguyeãn Tö Nghieâm, Döông Bích Lieân. Ñaëc bieät ôû theá heä naøy, caùc hoïa só nhö Buøi Xuaân Phaùi, Vaên Cao, Syõ Ngoïc, .v.v... ñaõ taïo ra moät aán töôïng maïnh cho vaên minh bìa saùch. Hình nhö töø bìa saùch cuûa caùc oâng, ngöôøi ñoïc saùch môùi aø leân moät tieáng raèng thì ra coù moät thöù vaên minh maø ñeán baây giôø ta môùi bieát. Ñoù laø “vaên minh bìa saùch”. Cuõng chính nhöõng ngöôøi naøy ñaõ ghi ñaäm daáu aán cho tranh minh hoïa, tranh phuï baûn ôû caùc cuoán saùch. Vieäc thoáng keâ ra nhöõng bìa saùch ñeïp ñoái vôùi caùc cao nhaân treân laø khoâng caàn thieát. Xin ngöôøi ñoïc cöù töï laàn tìm laïi maø kieåm chöùng. Sau ñoù laïi ñeán thôøi cuûa nhöõng Leâ Huy Hoøa, Traàn Löu Haäu .v.v... Noåi leân cuøng thôøi toâi laø moät hoïa só ñaõ quaù coá - anh Hoaøng Höõu. Bìa saùch Hoaøng Höõu laø ñaëc saûn moät thôøi trong theá giôùi saùch. Bìa saùch Hoaøng Höõu noåi tieáng nhö baøi thô “Hai nöûa vaàng traêng” cuûa anh. Cuøng thôøi naøy ôû mieàn Nam, cuõng khoâng theå naøo queân nhöõng teân tuoåi nhö: Ñinh Cöôøng, Hoaøng Ngoïc Bieân .v.v... Coøn ñeán baây giôø laø thôøi kyø cuûa nhöõng Thaønh Chöông, Hoaøng Hoàng Caåm, Phaïm Quang Vinh, Vieät Haûi (moät hoïa só treû ôû Saøi Goøn chöù khoâng phaûi baùc Vieät Haûi, “seáp” cuûa gallery Haøng Khay)... Toâi vöøa ñoïc hoài kyù Ta ñaõ laøm chi ñôøi ta cuûa thi só Vuõ Hoaøng Chöông. Thaät caûm ñoäng khi oâng ghi laïi nhöõng kyû nieäm vôùi danh hoïa Toâ Ngoïc Vaân - ngöôøi laøm bìa cho taäp thô ñaàu tieân cuûa oâng. OÂng Chöông vieát: “Maây (taäp thô ñaàu tieân cuûa Vuõ hoaøng Chöông laø taäp thô Maây) vôùi Vaân coù duyeân vôùi nhau töø caùi thôøi xa xöa chöõ Nho gaëp tieáng Vieät. Cho neân lôøi goïi phaùt xuaát töø caây buùt cuûa nhaø danh hoïa kia ñaõ ñöôïc ñaùm maây - giang hoà höôûng öùng, baèng loøng töï thu nhoû laïi trong moät caùi baàu röôïu, xuoáng naèm baát töû ngay treân bìa saùch cuûa Hoaøng (töùc laø Vuõ Hoaøng Chöông - N.T.K). Baàu röôïu vaø ñaùm maây ñeàu maøu naâu, bìa saùch thì maøu vaøng röïc rôõ, trong khi nhöõng chöõ nhaø in saép teân taùc giaû vaø taùc phaåm thì in baèng möïc ñen treân moät caùi neàn nhoû hình vuoâng, cuõng maøu naâu vaø ñaët ôû khoaûng treân, boán phía laïi ñoùng khung ñen, gioáng nhö khung aûnh.

Chieác baàu röôïu naøy, chaúng hieåu coù phaûi Toâ Ngoïc Vaân ñaõ chieâm bao nhaët ñöôïc ôû taän Ñoâng Haûi, do Lyù Thieát Quaøi ñaïi tieân boû queân hay khoâng. Chæ bieát hình thuø noù maäp troøn, neùt veõ ñaäm, vaø ñaët cheânh cheách töôûng ñaâu saép teù ngöûa ñeán nôi, vaø teù ra ngoaøi... bìa saùch”. OÂng Chöông vieát tieáp: “Nhaø Ñôøi Nay (nhaø xuaát baûn in taäp thô Maây cuûa Vuõ Hoaøng Chöông - N.T.K) quyeát ñònh in nhaø in nhaø töùc laø in taïi aán quaùn. Ngaøy Nay soá 80 ñöôøng Quan Thaùnh Haø Noäi. Saùch in côõ lôùn maø maùy in ñöôïc daønh cho laïi laø thöù nhoû nhaát - maùy Minerve. OÂng Mieán quaûn lyù baûo raèng phaûi thöù maùy ñoù môùi thöïc hieän ñöôïc heát nhöõng khía caïnh teá nhò cuûa taäp thô do hoïa só Toâ Ngoïc Vaân veõ”.

Thaät ñaùng kính troïng caùi tình traân troïng cuûa thi só Vuõ Hoaøng Chöông vaø nhöõng ngöôøi thôï in daønh cho danh hoïa Toâ Ngoïc Vaân vôùi tö caùch moät hoïa só laøm bìa saùch. Than oâi! Caùi tình traân troïng naøy ñeán baây giôø khoâng bieát coù coøn khoâng? Hy voïng laø vaãn coøn, ít nhaát ôû moät soá ngöôøi vieát saùch chaân chính vaø ôû nhöõng nhaø in coù tö caùch.

Maõi maõi bao giôø bìa saùch cuõng phaûi ñuû thaåm myõ nhö moät kyû nieäm ñeïp giöõa ngöôøi vieát saùch, hoïa só vaø nhaø in. Ñoù laø vaên minh bìa saùch. Ñoù laø ngöôøi vôï sang troïng cuûa cuoán saùch do cuoäc hoân phoái giöõa hoïa só vaø nhaø in sinh ra. Muøa xuaân, nhìn nhöõng gaùy saùch môùi treân giaù saùch, bieát ôû ñaáy coù moät toå aám. Vaø moät vaên minh”.

Theá thì, ñang baøn veà vaên hoùa bìa saùch laø ñeà caäp ñeán nhaân vaät chính ôû ñaây ngöôøi coù danh vò “hoïa só”, hoaëc nhö hieän nay bìa saùch ñöôïc trình baøy qua ngheä thuaät thö phaùp thì ngöôøi aáy coù theâm danh goïi “nhaø thö phaùp”. Danh vò khoâng phaûi laø taát caû nhöng duø sao noù cuõng ñaùnh daáu möùc tröôûng thaønh cuûa ngöôøi ngheä só veà naêng löïc, ñaïo ñöùc, cuõng nhö ngheà nghieäp. Cuõng coù nghóa ngöôøi ngheä só phaûi soáng vaø laøm vieäc toát hôn, xöùng ñaùng vôùi danh vò ñaït ñöôïc, nhaát laø trong chuyeân moân “laøm bìa saùch”. Ngöôøi vieát saùch voán ñeå gôûi gaém taâm huyeát cuûa mình cho bao theá heä, chöù khoâng phaûi phaán söùc taøi hoa trong nhaát thôøi vaø ngöôøi ngheä só laøm bìa chính laø böôùc ñoàng haønh vôùi hoï ñeå ñaït thaønh lyù töôûng.

Cho neân, laøm ngheä thuaät laø laøm ra taùc phaåm, ñöøng ñeå noù bieán thaønh saûn phaåm loá bòch, laïi xuaát hieän ôû maät ñoä ñaäm ñaëc khaép nôi, khieán tö töôûng ngöôøi ñoïc bò boäi thöïc, phaûi hoa maét leân vì xaõ hoäi ñang... loaïn vaên hoùa.

“Muoán dieät coû daïi phaûi troàng nhieàu hoa” ñoù laø tieâu chí caàn thieát cho nhöõng ngöôøi coù naêng löïc caàm buùt vaø ngay caû trong moãi chuùng ta.

“NGUOÀN GOÁC CHÖÕ VIEÁT”

cuûa Marcel Cohen

nxb Imprimerie nationale 1958, 2 taäp

- L’art de l’eùcriture - Exposition en cinquante panneaux

UNESCO 1965, 102 tr

cuûa Donald Jackson

nxb Dencel 1982, 176 tr

- L’eùcriture, meùmoire des hommes

cuûa Georges Jean

nxb Gallimard 1987, 224 tr

- Histoire de l’eùcriture

cuûa James G.Feùvrier

nxb Payot 1988, 624 tr

- Le pouvoir de l’eùcrit : au pays des premieøres eùcritures

cuûa Louis Godard

nxb Armand Colin, 1992, 256 tr

- Forgotten Scripts : their ongoing discovery and decipherment

cuûa Cyrus H. Gordon

nxb University of California Press 1990, 384 tr

nxb U.K. Souvenir Press, Suffolk 1961, 327 tr

1. 
   YÙ töôûng trong thö phaùp 2
   
2. 
   Chöõ Taâm trong thö phaùp 6
   
3. 
   Thö phaùp vôùi “Ngoä”, Ñaïo vaø ñôøi 11
   
4. 
   Chöõ “Nhaãn” trong thö phaùp 23
   
5. 
   Taâm Thieàn vôùi nguoàn caûm höùng ngheä thuaät 32
   
6. 
   Coù hay khoâng ngheä thuaät thö phaùp chöõ Vieät? 37
   

7. 
   Lôøi taùc giaû 43
   
8. 
   Minh Ñöùc - Trieàu Taâm AÛnh 44
   - Neùt chöõ vaø hö voâ
   
9. 
   Nguyeãn Thieân Chöông 46
   - Tieáng trong baùt ñóa, gioïng ngoaøi coû hoa...
   
10. 
    Nguyeät Ñình 48
    - Taâm baát taïi an ...
    
11. 
    Tröông Tuaán Haûi 50
    - ... Moät caûm giaùc töï taïi trong moïi hoaøn caûnh
    
12. 
    Song Nguyeân 51
    - Vôùi thö phaùp ngöôøi ta ñoïc ñeå thaáy mình
    
13. 
    Y Sa 52
    - Non xanh thöôøng tónh taïi ...
    
14. 
    Nguyeãn Thanh Sôn 54
    - Vieát thö phaùp ñeå thö giaõn...
    
15. 
    Chính Vaên 55
    - Taâm vaø chöõ
    
16. 
    Truï Vuõ 58
    

17. 
    Ñoâi neùt veà boä moân ngheä thuaät thö phaùp 60
    
18. 
    Hoà sô - Nguoàn goác chöõ vieát 65-66
    
19. 
    Thö phaùp vaø vaên hoùa quaø taëng 67
    
20. 
    Thö phaùp trong traø ñaïo 75
    
21. 
    Söû duïng chöõ Vieät trong thö phaùp? 78
    
22. 
    Thö phaùp chöõ Vieät vaø giao löu vaên hoùa 82
    
23. 
    Thö phaùp vaø nhöõng giai thoaïi veà Thieàn 86
    

24. 
    Baøi thô Xuaân ñoäc ñaùo coù taùm caùch ñoïc khaùc nhau 95
    
25. 
    Chôi chöõ trong caâu ñoái - Thuù chôi trí tueä cuûa ngöôøi xöa 98
    
26. 
    Nhöõng maãu chuyeän veà thuù chôi chöõ cuûa ngöôøi Trung Hoa 106
    
27. 
    Vaøi maãu chuyeän veà taøi öùng ñoái cuûa só phu ta vôùi Taøu 111
    
28. 
    Caâu ñoái vaø chöõ nghóa ngaøy Teát 117
    

29. 
    Ñoâi neùt veà coâng phu trong thö phaùp 126
    
30. 
    Baøi vieát cuûa nhaø thö phaùp Tröông Loä 130
    

31. 
    Nhaø Thô Truï Vuõ vôùi thö phaùp 138
    
32. 
    Baøi vieát cuûa hoïa só Chính Vaên 143
    

33. 
    Thö caùm ôn 147
    

34. 
    Hoa yù töôûng trong vöôøn thö phaùp 150
    
35. 
    Vieát saùch thö phaùp - Laïm baøn veà vaên hoùa bìa 153
    
36. 
    Chuù thích - Taøi lieäu tham khaûo trang 65-66 “Nguoàn goác chöõ vieát” 157