Vài nét về thị trường cà phê thế giới và tình hình sản xuất, chế biến
tải về 0.81 Mb.
|
- Điều hướng trang này:
- I. GIỚI THIỆU VÀI NÉT VỀ CÂY CÀ PHÊ
- II. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ CÀ PHÊ THẾ GIỚI
- III. MẬU DỊCH CÀ PHÊ THẾ GIỚI
- * Những khu vực khác
- IV. TRIỂN VỌNG THỊ TRƯỜNG CÀ PHÊ THẾ GIỚI
Vài nét về thị trường cà phê thế giới và tình hình sản xuất, chế biến, xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam những năm gần đây LỜI MỞ ĐẦU Trong những năm qua, cà phê luôn giữ vai trò là một trong số ít những mặt hàng trọng yếu của nền kinh tế quốc dân. Hàng năm, cà phê đóng góp tới 10% vào tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Với tầm quan trọng của mình, cà phê được xếp vào danh sách 10 mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam và được chọn là một trong những mặt hàng trọng điểm cần phát huy trong giai đoạn 2005-2010. Cũng như nhiều mặt hàng nông sản khác, hoạt động sản xuất và xuất khẩu cà phê phụ thuộc nhiều vào các yếu tố khách quan như thời tiết, khí hậu và sự bấp bênh, không ổn định luôn là đặc tính cố hữu của thị trường này. Chỉ trong một thập kỷ qua, thị trường cà phê thế giới đã trải qua tới ba đợt biến động mạnh, đấy là cuộc khủng hoảng thừa niên vụ 1994/1995, cơn sốt cà phê niên vụ 1997/1998 và cuộc khủng hoảng vừa qua, trong đó đợt biến động mới đây được coi là nghiêm trọng nhất. Đến nay, trải qua những ngày giá cà phê xuống tới mức kỷ lục, thấp nhất trong vòng 30 năm trở lại đây, chúng ta mới thực sự cảm thấy được sự tàn phá dữ dội của cuộc khủng hoảng này. Tuy nhiên, mức độ thiệt hại đối với mỗi nước là khác nhau tuỳ thuộc vào sự chủ động của nước đó vào thị trường cà phê thế giới. Có thể nói, Việt Nam là một trong những nước chịu hậu quả nặng nề nhất do tính phụ thuộc của ngành cà phê Việt Nam vào thị trường thế giới rất cao, có tới 98% sản lượng là dành cho xuất khẩu. Bên cạnh đó còn do những yếu kém trong hoạt động của ngành vốn tồn tại từ trước tới nay: cà phê phát triển ồ ạt không theo quy hoạch, khâu chất lượng và chế biến chưa được chú trọng, chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc quảng bá cà phê Việt Nam ra thị trường thế giới và xây dựng thương hiệu cho cà phê Việt Nam. Đây mới chính là nguyên nhân sâu xa của vấn đề và những biến động của thị trường cà phê thế giới vừa qua chỉ là một nguyên nhân khách quan và là giọt nước đầy làm tràn ly. Với những lí do nêu trên, tác giả chọn viết Khoá luận tốt nghiệp với đề tài “Vài nét về thị trường cà phê thế giới và tình hình sản xuất, chế biến xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam những năm gần đây”. Nội dung khoá luận tốt nghiệp gồm 3 chương sau : Chương I: Khái quát về thị trường cà phê thế giới. Chương II: Tình hình sản xuất, chế biến và xuất khẩu mặt hàng cà phê trong những năm gần đây. Chương III: Phương hướng và những biện pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, chế biến và xuất khẩu cà phê của Việt Nam thời gian tới. Để thực hiện khoá luận với nội dung trên, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau để giải quyết các yêu cầu mà đề tài đặt ra : - Phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử - Phương pháp phân tích, tổng hợp. - Phương pháp thống kê, đối chiếu, so sánh... Tác giả xin trân trọng cảm ơn các cô chú, anh chị trong Vụ Kế hoạch thống kê - Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn, Trung tâm thông tin Thương mại - Bộ Thương mại, thư viện quốc gia, phòng thư viện - Viện kinh tế thế giới cũng như các thầy cô và anh chị trong khoa Kinh tế Ngoại thương, thư viện trường Đại học Ngoại Thương đã nhiệt tình cung cấp tài liệu và số liệu liên quan, và xin đặc biệt cảm ơn thầy giáo Tô Trọng Nghiệp, người đã trực tiếp hướng dẫn tác giả trong quá trình chọn đề tài, định hướng tài liệu và hoàn thiện khoá luận./. Đại học Ngoại Thương, tháng 12-2003 Sinh viên thực hiện Trần Phúc Long . CHƯƠNG I KHÁI QUÁT VỀ THỊ TRƯỜNG CÀ PHÊ THẾ GIỚI I. GIỚI THIỆU VÀI NÉT VỀ CÂY CÀ PHÊ1. Lịch sử cây cà phê Cách đây khoảng 1000 năm, một người du mục Ethiôpi đã ngẫu nhiên phát hiện ra hương vị tuyệt vời của 1 cây lạ mọc ở làng Capfa gần thủ đô Ethiôpi. Đàn gia súc của ông sau khi ăn xong những cây này bỗng “tươi tỉnh” và đã không chịu để chủ lùa vào bãi trú đêm, thấy vậy, ông nếm thử và cảm thấy rất sảng khoái, tỉnh táo và từ đó trái cây đó đã trở thành đồ uống cho con người. Từ thế kỷ VI, cà phê không chỉ được người Ethiôpi dùng mà do tác dụng kích thích mạnh mẽ mà thời đó được coi là hiện tượng thần kỳ, cây cà phê được lan cả sang Yemen, các nước khác ở Trung Cận Đông và nhanh chóng vượt biển đổ sang ARập (Arabica) do đó có loại cà phê tên là Arabica. Thế kỷ XVI các nhà buôn nước cộng hòa Vernize nhập khẩu cà phê vào Châu Âu, như vết dầu loang, cà phê lan sang Châu Á, Châu Đại Dương. Giống cà phê Arabica do người Hà Lan đưa vào Xrilanca, Côlômbia và Java (Inđônêxia) năm 1670. Cuối thế kỷ XVII, cây cà phê đã tìm được chỗ đứng vững chắc trên thế giới. 2. Các loại cà phê Vẫn còn nhiều tranh cãi về số lượng loại cà phê, người ta nói rằng có thể có từ 25-100 loại cà phê trên thế giới nhưng những loại quan trọng nhất là:
3. Ích lợi của cây cà phê Cây cà phê được dùng trong y học, trong công nghiệp thực phẩm. Cà phê còn tạo ra công ăn việc làm, góp phần bảo vệ môi trường. Đặc biệt cây cà phê đem lại nguồn thu nhập lớn. Hiện nay kim ngạch xuất khẩu cà phê thế giới khoảng 10 tỷ USD/năm. II. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ CÀ PHÊ THẾ GIỚITrong vài thập kỷ qua sản xuất cà phê thế giới tăng giảm thất thường, nhưng nhìn chung có xu hướng tăng lên (biểu 1). Sự biến động ở tất cả các khía cạnh của sản xuất là sản lượng, diện tích, canh tác và năng suất đều không giống nhau. 1. Diện tích Diện tích trồng cà phê thế giới từ năm 1990 đến 2002 tăng trung bình là 0,1%/năm, đạt 14.593.940 ha năm 2002. Diện tích trồng cà phê ở các khu vực khác nhau trên thế giới tăng giảm không đồng đều. Trong khi diện tích trồng cà phê của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tăng trung bình là 2,8%/năm thì diện tích trồng cà phê ở những nước khác lại giảm 0,3% (tính từ 1990 đến 2002). 2. Năng suất Trái với việc gia tăng về diện tích, năng suất trồng cà phê trên thế giới lại có xu hướng giảm xuống, giảm 0,2%/năm. Nếu như năng suất cà phê của thế giới năm 1990 đạt trung bình là 580kg/ha thì năng suất năm 2002 chỉ đạt 553kg/ha. Tất nhiên năng suất trồng cà phê trong thời gian qua không giảm ở tất cả các nước – chẳng hạn ở các nước Châu Á- Thái Bình Dương năng suất cà phê không những không giảm mà lại còn tăng lên trung bình 0,4%/năm. 3. Sản lượng Sản xuất cà phê thế giới đã tăng lên. Qua bảng tổng kết sản lượng cà phê thế giới (biểu đồ 1) trong thời gian là 42 năm của các nhà phân tích kinh tế của Bộ Nông nghiệp Mỹ, ta thấy rằng sản lượng cà phê vụ 2001/2002 là 118,8 triệu bao, tăng 51 triệu bao tương đương với 77% so với năm 1960/1961. Trung bình mỗi năm tăng 1,2 triệu bao hay nói cách khác là 1,83%/năm. Tuy nhiên sản lượng tăng không đều ở các năm. Sản lượng thấp nhất là 53 triệu bao/năm (1964/1965) và mức cao nhất là 118,8 triệu bao/năm (2001/2002 – niên vụ năm ngoái). Nhìn chung sản lượng tăng từ năm 1976/1977 đến nay. Sản lượng thấp vào đầu những năm 1960 và năm 1975 do sương muối. Từ năm 1987/1988 đến nay sản xuất cà phê cũng tăng giảm thất thường nhưng nhìn chung là có xu hướng tăng lên về sản lượng. (Chi tiết xin xem tại phụ lục 1) Sản xuất cà phê tập trung chủ yếu ở các nước đang phát triển: Chiếm hơn 90% sản lượng của cà phê thế giới, các nước phát triển sản xuất với khối lượng rất nhỏ và chủ yếu nhập khẩu để tiêu dùng. Châu Mỹ la tinh là khu vực trồng cà phê lớn nhất thế giới, trong đó Braxin có sản lượng đứng đầu thế giới. Trước chiến tranh thế giới lần thứ II, sản xuất cà phê của Braxin chiếm 80% sản lượng của cả thế giới, những năm sau này do nhiều nước Châu Á, Châu Phi đẩy mạnh sản xuất nên hiện nay sản lượng cà phê của Braxin chỉ chiếm khoảng 30% sản lượng thế giới. Tính từ tháng 9/2002 đến tháng 8/2003, sản xuất cà phê của Braxin đạt 27,7 triệu bao, chiếm tỷ trọng 31,5% trong tổng sản lượng cà phê thế giới. Sản lượng cà phê của các nước Châu Á, Châu Phi tăng đáng kể và đã tăng dần tỷ trọng so với sản lượng thế giới. Hiện nay nhiều nước đã chú trọng đến sản xuất cà phê hòa tan để xuất khẩu.
4. Tình hình tiêu thụ cà phê Cà phê là một mặt hàng buôn bán có giá trị kim ngạch lớn thứ 2 của thế giới đang phát triển sau dầu mỏ. Cà phê được trồng và xuất khẩu ở các nước đang phát triển thuộc vành đai nhiệt đới và á nhiệt đới, phần lớn sản phẩm được nhập khẩu và tiêu thụ ở các nước công nghiệp phát triển. Năm 1922 tổng lượng cà phê tiêu thụ trên thế giới là 31,2 triệu bao thì 80 năm sau lượng tiêu thụ đã lên đến 112,4 triệu bao (2002) tăng đến 3,6 lần. Trong những năm gần đây lượng cà phê được tiêu thụ trên thế giới tăng bình quân mỗi năm 1%. Gần 75% lượng cà phê được tiêu thụ ở các nước phát triển. Sự tăng trưởng tiêu thụ cà phê là khá ổn định. 4.1. Tiêu thụ cà phê ở các nước nhập khẩu thành viên ICO Bảng 4: Tiêu thụ cà phê ở các nước nhập khẩu thành viên ICO Đơn vị: triệu bao
Nguồn: ICO, coffee statistics (9/2003) Trong 21 nước nhập khẩu thành viên ICO thì Mỹ là nước tiêu thụ cà phê lớn nhất và ổn định từ 17,5-18 triệu bao/năm, chiếm 30% thị trường cà phê thế giới, nhưng cũng chỉ đạt bình quân 4kg/người/năm, còn thấp hơn so với các nước ở Châu Âu. Các nước EU cà phê là đồ uống thông dụng, chiếm khoảng 20% thị trường đồ uống, tiêu thụ cà phê hàng năm từ 33-35 triệu bao, chiếm 57-58% thị trường thế giới. Nhật Bản là nước tiêu thụ cà phê lớn nhất Châu Á, với mức tiêu thụ 6 triệu bao/năm. Các nước đang phát triển lượng tiêu thụ tăng lên đáng kể là do điều kiện kinh tế được cải thiện. 4.2. Tiêu thụ cà phê ở các nước sản xuất. Đơn vị: triệu bao
Nguồn: ICO statisctics on coffee Các nước sản xuất cà phê không chỉ để xuất khẩu mà xu hướng tiêu dùng nội địa ngày càng tăng. Năm 1996 tiêu thụ khoảng 20,5 triệu bao, đến năm 2002 mức tiêu thụ đã là 23 triệu bao. Hai nước Brazil và Indonexia và có mức tiêu thụ nội địa cao, thường chiếm trên 30% sản lượng hàng năm. Theo kế hoạch thì đến hết năm 2003 Brazil có thể tiêu thụ tới 15,5 triệu bao, Clombia 1,6 triệu bao, Indonexia 2,1 triệu bao. Khối lượng tiêu dùng ở các nước Châu Á cũng tăng lên. Tiêu thụ cà phê ở các nước sản xuất khá ổn định, riêng vụ cà phê 2001/2002 có xu hướng giảm xuống do tình hình khủng hoảng kinh tế trên thế giới, đặc biệt là các nước Châu Á, Mỹ La tinh. Ngoài ra người dân ở các nước Trung và Đông Âu rất thích uống cà phê, hàng năm các nước này tiêu thụ khoảng 5-6 triệu bao. Các nước nhập khẩu cà phê không phải là thành viên ICO hàng năm nhập khẩu khoảng 5 triệu bao như Angirni, Triều Tiên, Achentina,... Về chủng loại, thì cà phê Arabica vẫn được ưa chuộng hơn và ngày càng có nhu cầu tiêu thụ nhiều hơn bởi chất lượng cũng như hương vị thơm ngon của nó. Do vậy giá cà phê Arabica thường cao gấp 2-2.5 lần giá cà phê Robusta.
Xuất khẩu cà phê thế giới trong tháng 9 năm nay đạt 6,55 triệu bao, giảm 7,3% so với tháng 9 năm ngoái. Tuy nhiên, tổng xuất khẩu tất cả các loại cà phê trong niên vụ 2002/2003 (từ tháng 10/2002 đến tháng 9/2003) đạt 87,34 triệu bao, tăng 1,7% so với niên vụ trước (2001-2002). Xuất khẩu cà phê của Braxin niên vụ 2002/03 tăng 5,9% đạt 27,5 triệu bao chiếm tới 31% tổng sản lượng xuất khẩu cà phê thế giới. Xuất khẩu của Việt Nam đạt 11,56 triệu bao, đứng thứ hai thế giới và nước có sản lượng xuất khẩu cao thứ ba là Colombia với 10,48 triệu bao. Nhiều nước khác cũng có mức xuất khẩu tăng trong niên vụ 2002/03 như Burundi, Camơrun, Ecuađo, Ethiôpia, Guantêmala, Inđônêxia, Mađagaxca, Nicaragoa, Niu Ghinê, Tanzania và Thái Lan trong khi một số nước lại có mức xuất khẩu giảm so với cùng kì là Coxta Rica, Bờ biển Ngà, Ele Xanvađo, Honđurax, Mêhicô và Uganđa. (Chi tiết xin xem phụ lục 3). * Các loại cà phê xuất khẩu: Trước năm 1962, cà phê thường được phân loại khi xuất khẩu theo chủng loại: là cà phê chè (Arabica) và cà phê vối (Robusta). Nhưng sau này, Tổ chức Cà phê thế giới (ICO) lại phân loại cà phê Arabica ra làm 3 loại: loại cà phê dịu Colombia (Colombian Milds), loại cà phê dịu khác (Other Milds) và cà phê chè không rửa (unwashed Arabica). Sau này loại cà phê chè không rửa lại được gọi tên là cà phê Brazil (Brazilian Naturals) và các loại cà phê chè khác. Nhưng sau đó, Brazils không những chỉ xuất khẩu cà phê chè mà Brazils còn xuất khẩu cà phê vối nên cách phân loại trên lại gặp rắc rối. Một cách phân loại khác theo chất lượng cà phê là: + “Cà phê hảo hạng”(gourmet coffee) đó là loại cà phê có chất lượng cao được xuất khẩu từ nước xuất xứ, thường là từ một trang trại hoặc một khu vực nào đó và giá thường cao. + Ngày nay do yêu cầu bảo vệ môi trường và sức khỏe, người sản xuất và xuất khẩu lại đưa ra một tên gọi mới cho cà phê là “cà phê sạch” (organic coffee) đó là loại cà phê được trồng mà không cần dùng đến phân bón và thuốc trừ sâu. Loại cà phê này đang càng ngày càng được ưa chuộng ở liên minh Châu Âu và Mỹ. + Cà phê đã tách cafein (decaffemated coffee) Tuy nhiên nhiều người còn nghi ngờ về phẩm chất thực của các loại cà phê được phân loại theo kiểu trên. Theo ICO thì hơn 90% khối lượng cà phê xuất khẩu của thế giới là loại cà phê hạt còn sống. Trên thị trường cũng xuất hiện kinh doanh cà phê dạng đã rang chín (Roasted coffee) và dạng đã qua chế biến kỹ có thể hòa tan được ngay (instant coffee). 1.2. Một số nước xuất khẩu cà phê chủ yếu * Braxin Là nước xuất khẩu lớn nhất thế giới, trung bình hàng năm nước này bán ra thị trường thế giới 16 triệu bao (60 kg/bao), chiếm hơn 20% xuất khẩu thế giới trong đó 75% là cà phê chè (Arabica), còn 25% là cà phê vối (Robusta). Mỗi khi khối lượng xuất khẩu của Braxin thay đổi, xuất khẩu của thế giới cũng thay đổi theo. Theo số liệu của chính phủ Braxin, từ tháng 10/2002 đến tháng 9/2003, sản lượng xuất khẩu của nước này là 27,5 triệu bao. Gần đây Braxin đã trở thành đối thủ cạnh tranh của các nước Châu Á và Châu Phi về cà phê vối. Hàng năm Braxin xuất khẩu 4-5 triệu bao cà phê vối. * Côlômbia Là nước đứng thứ 2 trên thế giới về xuất khẩu cà phê, trung bình hàng năm nước này xuất khẩu 12 triệu bao. Điều đáng chú ý là nước này dùng khoa học kỹ thuật để tăng năng suất cà phê đều tăng sản lượng mà không phải dùng biện pháp tăng diện tích trồng trọt. Một điều thú vị là xuất khẩu cà phê hạt của Colombia lại thường được đóng trong bao nặng 70 kg, trong khi đó nhiều nước đóng 60 kg/bao. * Côxtarica Đây là một nước nổi tiếng về sản xuất cà phê chè ướt có chất lượng cao. Xuất khẩu trung bình là 2,3 triệu bao/năm. Nhưng vụ 10/2002-9/2003 xuất khẩu của nước này chỉ đạt 1,7 triệu bao. * Cốt-đi-voa (Bờ biển Ngà) Là một trong những nước sản xuất và xuất khẩu cà phê vối lớn nhất thế giới. Đầu những năm 80, sản xuất của Cốt-đi-voa đứng thứ 3 thế giới, sau Braxin và Côlômbia. Nhưng đến đầu năm 1990. do chính phủ không quan tâm đến sản xuất cà phê nên nhiều người trồng cà phê lại chuyển sang trồng ca cao, một loại hàng nông sản xuất khẩu số một của Cốt-đi-voa. Lúc này, Cốt-đi-voa đứng hàng thứ 12 trên thế giới, xuất khẩu chỉ trên 2 triệu bao. Sau đó chính phủ Cốt-đi-voa đã nhìn nhận lại vấn đề và tăng giá thu mua cà phê, tăng cường đầu tư cho ngành này. Ngoài ra với sự tự do hóa mậu dịch và giá cả cà phê thế giới tăng lên làm cho người trồng cà phê lại trồng cà phê và sản xuất bắt đầu tăng. Sản xuất hàng năm trung bình đạt 4,4 triệu bao và xuất khẩu trung bình là 4 triệu bao chiếm 4,8% xuất khẩu của thế giới. Xuất khẩu cà phê của Cốt-đi-voa chủ yếu sang Pháp và Italia, EEC chiếm 80% lượng cà phê xuất khẩu của nước này, trong đó 7% - 10% là cà phê hòa tan. Tương lai với việc trồng lại cà phê có thể đưa sản lượng cà phê của Cốt-đi-voa lên mức 5 triệu bao/năm * Inđônêxia Với mức sản xuất trung bình là 6,8 triệu bao/năm (1990-1997) và 6,34 triệu bao ( 1998-2002), Inđônêxia chiếm 7% sản xuất cà phê thế giới và đứng vào hàng thứ 3 sau Braxin và Côlômbia, sản xuất cà phê vối lớn nhất, vượt Cốt-đi-voa. Xuất khẩu trung bình là 5,5 triệu bao (cả hai loại cà phê vối và cà phê chè, nhưng chủ yếu là cà phê vối). Inđônêxia xuất khẩu nhiều cà phê vối được chế biến bằng phương pháp khô sang Châu Âu, Nhật và Mỹ. Để đáp ứng với yêu cầu của thị trường, tháng 3/1998, Inđônêxia đã chính thức khai trương một nhà máy làm cà phê hòa tan trị giá 25 triệu đô la Mỹ. Đây là nhà máy liên doanh của hãng Parasidha ở Indonexia và hãng Itochu và Ieshima (Nhật Bản). Indonexia hy vọng sẽ sản xuất 3600 tấn cà phê hòa tan và 2400 tấn cà phê đã xay hàng năm. Tuy nhiên, năm 2001 do ảnh hưởng của ElNino, Indonexia đã phải mua 30.000 tấn cà phê của Việt Nam để đảm bảo hợp đồng với các nước. * Ấn Độ Là một nước trồng cả 2 loại cà phê ( cà phê chè và cà phê vối). Sản xuất trung bình là 2,5 triệu bao, trong đó chừng 50% là cà phê chè. Ấn Độ đứng sau Indonexia về xuất khẩu cà phê chè ở Châu Á. Xuất khẩu hàng năm chừng 2 triệu bao. Trong ba năm qua Ấn Độ đã đầu tư nhiều vào việc quản lý và trồng cà phê và đã thu được nhiều kết quả trong ngành cà phê. Theo dự báo của Ủy ban kế hoạch Ấn Độ, sản lượng cà phê của Ấn Độ sẽ tăng lên mức 5 triệu bao vào năm 2004. * Goatêmala Sản xuất của Guatemala gần đây đạt 4,1 triệu bao/năm (1999-2003), chủ yếu là cà phê chè. Xuất khẩu hàng năm chừng 3,7 triệu bao chủ yếu sang Mỹ và Đức. Trong những thập kỷ qua, do sự căng thẳng về chính trị và xã hội cũng đã làm ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành cà phê. * Ethiôpia Là nước xuất khẩu cà phê thế giới lâu đời nhất, đây cũng là nước đầu tiên trồng cà phê chè. Cà phê chiếm một vị trí quan trọng trong nền kinh tế của đất nước, chiếm 60% kim ngạch xuất khẩu. Hàng năm sản xuất chừng 2,9 triệu bao (1990-1996) chủ yếu là cà phê chè và 50% dùng cho xuất khẩu. Đây là một nước tiêu thụ cà phê lớn nhất ở Châu Phi. Ethiopia xuất khẩu chủ yếu sang Đức, Mỹ, Pháp và Nhật Bản, trước đây chủ yếu xuất sang Liên Xô cũ và các nước Đông Âu. * Uganđa Là một trong những nước sản xuất cà phê Robusta chính của thế giới, Uganda chỉ sản xuất 10% cà phê Arabica. Do sự bất ổn về chính trị trong những năm 70 và đầu những năm 80 đã làm ảnh hưởng lớn đến ngành cà phê( giảm từ 3,5 triệu bao đầu những năm 60 xuống còn 2,5 triệu bao những năm 80). Nhưng sau đó do có sự thay đổi về chính trị và tự do hóa kinh tế đã làm cho sản xuất cà phê phục hồi lại. Hai năm qua sản xuất chừng 3,1 triệu bao/năm. Dự báo vụ 2003/2004 sản xuất giảm xuống còn chừng 2,8 triệu bao, nhưng sẽ tăng lên đến mức 5 triệu bao/năm vì Uganda sẽ đưa vào trồng giống mới (clonal coffee) với năng suất tăng lên rất nhiều (từ 600 kg/ha lên 1300 kg/ha). Loại cà phê này ngắn ngày (18 tháng là cho quả và 2 năm là đạt được năng suất cao) và chịu được sâu bệnh. Mấy năm qua tình hình sâu bệnh cà phê ở Uganda khá cao. Chính phủ đã hỗ trợ 200.000USD để chống bệnh héo lá và 250.000 USD để cung cấp giống mới cho người trồng cà phê vì theo ước tính của Chính phủ nếu không kiểm soát được sâu bệnh cà phê thì 5 năm tới sâu bệnh sẽ làm ảnh hưởng lớn đến sản lượng cà phê và tổn thất sẽ chừng 2%/vụ, tương đương 3,5 triệu USD. * Kênya Là một trong những nước sản xuất cà phê Arabica loại dịu lớn nhất thế giới. Sản xuất trung bình 1,2 triệu bao/năm ( 1999-2003), xuất khẩu trung bình 0,9 triệu bao, chủ yếu sang Đức, Anh, Hà Lan, Mỹ, Bỉ và Nhật. 2. Tình hình nhập khẩu cà phê thế giới
Nếu như sản xuất cà phê tập trung chủ yếu ở các nước đang phát triển Nam Mỹ, Châu Á, Châu Phi thì nhập khẩu lại tập trung chính ở các nước có nền kinh tế phát triển (chiếm 90% nhập khẩu thế giới) (Biểu 3). Trong những năm đầu của thập kỷ 90, nhập khẩu cà phê thế giới biến động không ngừng. Trung bình từ năm 1990 đến 1994 nhập khẩu giữ ở mức 91 triệu bao/năm (trừ năm 1991 giảm xuống 85 triệu bao). Năm 2002 do mức dự trữ ở các nước nhập khẩu còn lớn nên các nước này đã giảm nhập khẩu vì vậy khối lượng nhập khẩu của cả thế giới chỉ còn 89,6 triệu bao. (Chi tiết xin xem phụ lục 4) Các nước tiêu thụ và nhập khẩu cà phê lớn trên thế giới là: Mỹ, Phần Lan, Đức, Pháp, Italia, Hà Lan, Thụy Điển, Anh, Nhật Bản. Mỹ là nước tiêu thụ cà phê lớn nhất thế giới. Sau đó đến Đức, Nhật Bản, Italia. Do dân số tăng nhanh và một phần do thu nhập đời sống khá hơn, tốc độ tiêu thụ và nhập khẩu cà phê ở các nước đang phát triển cũng tăng lên từ 3,5%/năm trong những năm 90 lên 4,1% trong những năm gần đây. Điều đáng chú ý trong nhập khẩu cà phê thế giới là nhiều nước phương Tây ngày càng nhập khẩu cà phê hạt để chế biến thành cà phê hòa tan để xuất khẩu đặc biệt là ở Mỹ. Việc phát triển công nghiệp chế biến cà phê trong đó có cà phê hòa tan ở nhiều nước làm nhu cầu cà phê thế giới tăng đáng kể vì loại cà phê này rất tiện lợi cho người tiêu dùng. 2.2. Những nước nhập khẩu cà phê chủ yếu * MỹMỹ là nước nhập khẩu cà phê lớn nhất thế giới (biểu 3). Tiêu dùng cà phê ở Mỹ có chiều hướng giảm nhẹ kể từ khi đạt ở mức cao nhất là gần 19 triệu bao năm 1990. Tiêu thụ giảm vào cuối năm 1994 do giá cà phê bán lẻ tăng lên gấp đôi. Tiêu dùng cà phê năm 2001 là 21,4 triệu bao, năm 2002 tăng lên mức 21,7 triệu bao. Ba nhà chế biến cà phê lớn ở Mỹ là Kraft General, Proctor & Gamble và Nestle. Những nhà sản xuất này chế biến chiếm chừng 70% cà phê của cả nước. Nhiều nhà sản xuất nhỏ cũng bắt đầu hoạt động để phục vụ nhu cầu của thị trường đối với loại cà phê hảo hạng. Người ta ước tính là loại cà phê này chỉ chiếm chừng 16% thị trường cà phê bán lẻ. Theo kết quả cuộc thăm dò mùa đông 2001 của Hiệp hội cà phê quốc gia Mỹ cho thấy chỉ có 2,7% số người được phỏng vấn là uống loại cà phê hảo hạng này hàng ngày. Tuy nhiên, thị phần của loại cà phê hảo hạng này đang tăng lên và theo người phát ngôn của những nhà sản xuất loại cà phê này thì họ tin rằng vào thế kỷ 21 loại cà phê này sẽ chiếm 1/3 thị trường cà phê của Mỹ. Mỹ cũng như những nước nhập khẩu khác đều có tái xuất. Ví dụ năm 2002, Mỹ nhập tổng số là 21,7 triệu bao và tái xuất 2,6 triệu bao (chiếm 12%). Đặc biệt, Mỹ xuất khẩu cà phê rang và cà phê hòa tan rất lớn. Năm 2001, Mỹ nhập 21,449 triệu bao cà phê hạt và Mỹ lại xuất khẩu 2,485 triệu bao trong đó cà phê rang và cà phê hòa tan chiếm 50%.
Đây là nơi cà phê hòa tan được tiêu dùng lớn nhất, theo báo cáo của Data Monitor, nhóm nghiên cứu thị trường, cà phê đã và đang thay thế chè, trung bình mỗi năm mỗi người dân Anh sử dụng 15 bảng cho cà phê. Cũng theo báo cáo này, tốc độ tăng của cà phê là 11%/năm kể từ năm 1997, và hiện nay cà phê chiếm phần lớn nhất trong các loại đồ uống ở Anh. Hàng năm (từ năm 1998-2002) Anh quốc nhập khẩu chừng hơn 3 triệu bao. * Châu Âu Ở Pháp, Áo và Hy Lạp, nhiều người chuyển sang dùng cà phê chè. Nhiều người chuyển sang uống cà phê chè vì lượng cà phê vối đã chế biến xuất sang Trung và Đông Âu giảm đi. Ngược lại ở Đức, nhiều người lại chuyển sang dùng loại cà phê vối thay vì dùng loại cà phê chè có vị dịu. Mức tiêu thụ cà phê chè gần đây đã giảm ở một số nước Châu Âu chủ yếu do giá bán lẻ cà phê tăng nhanh, những nước đó là: Bỉ, Luxembourg, Đan Mạch, Pháp, Đức, Hà Lan. Mức tiêu thụ của Tây Âu trong năm 2001/2002 giảm hơn 2 triệu bao, nói cách khác là giảm hơn 5% so với năm 2000/2001 và có thể còn tiếp tục giảm trong những năm tới. Một điều đáng lo ngại cho những nhà sản xuất cà phê là ở thị trường Châu Âu giới trẻ được tiếp xúc với cà phê rất sớm, nhưng họ thường chỉ uống cà phê nhiều khi họ bắt đầu đi làm. Nhưng ở một số nước khác, mà điển hình là Đan Mạch và Đức, giới trẻ lại thích uống các loại đồ uống khác ví dụ các loại ướp lạnh. Sự thay đổi trong thói quen dùng đồ uống được thấy ở Mỹ trong những năm 60 và ngày nay thói quen đó vẫn không thay đổi. Một số nhà quan sát cũng thấy rằng, ngày nay ở Tây Âu người tiêu dùng lại thích uống loại cà phê hảo hạng như cà phê đậm (espresso), cà phê sữa Ý (cappuccino), cà phê Moea Thổ Nhĩ Kỳ (Turkish Mocha) v.v... Người ta cho rằng giới trẻ ở Châu Âu sẽ đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong việc hình thành nên thị trường tiêu thụ cà phê trong tương lai, do đó ngành sản xuất cà phê cần phải tự điều chỉnh để theo kịp với sự thay đổi của môi trường xã hội ở đây. * Trung và Đông Âu Đây là thị trường có tiềm năng tiêu thụ cà phê lớn, mặc dầu gần đây sức mua có giảm đi. Vì khu vực này nhập khẩu nhiều cà phê từ Tây Âu, nên khó có thể xác định được số lượng cà phê chè và vối trên thị trường này. Tuy nhiên, theo số liệu thống kê của ICO trong những năm qua do thu nhập cá nhân giảm đi và giá cả cà phê tăng lên nên số lượng tiêu thụ ở các nước này giảm đi, ví dụ ở Nga năm 1999 là 1,77 triệu bao và năm 2002 là 1,5 triệu bao. Nhiều người cũng đã chuyển sang dùng cà phê vối vì loại này rẻ hơn cà phê chè. Vì lượng cung cấp cà phê còn ít và giá cả cao so với thu nhập, nên cà phê thường được coi như một loại hàng hóa có giá trị ở Đông Âu. Người ta thường tặng nhau những gói cà phê nhỏ để thể hiện lòng biết ơn đã giúp đỡ, sự mến khách chứ không tặng hoa hay kẹo sôcôla như những nơi khác thường làm. Tiêu dùng tính theo đầu người ở Trung và Đông Âu còn xếp vào loại thấp nhất thế giới nhưng đây là khu vực có tiềm năng tiêu thụ cà phê rất lớn, đặc biệt ngày nay. * Những khu vực khácMặc dầu những thị trường nhập khẩu cà phê lớn nhất thế giới nằm ở Bắc Mỹ và Châu Âu, nhưng vẫn còn những khu vực khác, ví dụ như Nhật Bản, Hàn Quốc, Algeria. Nhìn chung việc nhập khẩu cà phê của Nhật Bản có biến động trong phạm vi chừng 6 triệu bao từ 1994-1998 và 7 triệu bao từ năm 1999-2002. Hàn Quốc nhập khẩu trong những năm qua trung bình 1 triệu bao. Có nhiều tiềm năng tiêu thụ cà phê ở những nước này, đặc biệt là ở Nhật Bản và những nước Châu Á khác. Thị trường Nhật Bản được coi là một thị trường ngày càng khó tính. Ở đây người ta thường bán những loại cà phê hảo hạng, và thị phần cho loại cà phê chất lượng cao này ngày càng tăng lên. Trong khi Nhật được coi là một nước dùng loại cà phê “truyền thống”, thì nước này cũng là một trong những nước đứng đầu phát minh ra nhiều sản phẩm về cà phê như cà phê hộp, cà fê đá, cà phê hỗn hợp. Cà phê tan cũng nhanh chóng giành được vị trí trên thị trường Nhật Bản. Một điều thú vị là thói quen tiêu dùng cà phê của Nhật Bản cũng lan sang cả những nước Châu Á khác như Hongkong và Singapore. Kết quả là Châu Á sẽ trở thành không những là người khách hàng lớn về cà phê thông thường và cà phê tan mà còn là khách hàng của các loại cà phê hảo hạng, ngày càng nhiều loại này được sản xuất trong khu vực. Cuối cùng là thị trường Trung Quốc đầy tiềm năng đang mở ra do tốc độ tăng trưởng kinh tế ổn định, dân số đông và lượng khách du lịch lớn (năm 2002 là 51,127 triệu khách nước ngoài), Sản xuất cà phê trong nước cũng đang có nhiều hứa hẹn. Dù sao thị trường này cũng đang đưa ra những cơ hội và thách thức cho các nhà sản xuất cà phê thế giới, đặc biệt là ở khâu bán lẻ đòi hỏi phải đa dạng hóa mặt hàng và chất lượng cũng đóng vai trò rất quan trọng để thúc đẩy bán loại cà phê thông thường và tăng lượng tiêu thụ cà phê. 3. Dự trữ cà phê thế giới Xuất khẩu thế giới và việc tiêu thụ đã vượt quá sản xuất. Điều này đã dẫn đến giảm mức dự trữ ở kho của những nước sản xuất cà phê. Gần đây chỉ có Colombia và Braxin là vẫn còn lượng lưu kho đáng kể, nhưng nhiều phần của lượng lưu kho của Braxin đã để quá lâu và chất lượng cần phải xem xét lại. Mức dự trữ ở các nước nhập khẩu tăng nhanh trong thời gian 1989-1992 do việc bán hàng ồ ạt của những nước sản xuất cà phê sau khi bỏ cô-ta năm 1989. Hiện nay do nhiều nhà sản xuất thực hiện phương thức mua bán đúng lúc (Just in time- JIT) để giảm chi phí lưu kho nên mức lưu kho ở những nước nhập khẩu đã giảm đi nhiều. Ví dụ năm 1999 số lưu kho ở những nước nhập khẩu là 19 triệu bao, đến năm 2002 chỉ còn 11,5 triệu bao. 4. Giá cả Từ những năm 1980 trở lại đây, do tác động của nhiều yếu tố mà chủ yếu là quan hệ cung cầu trên thị trường, giá cà phê biến động thất thường: cứ 4 đến 5 năm giá liên tục tăng lên thì sau đó lại có từ 4 đến 5 năm giá liên tục giảm xuống. Riêng năm 2003, giá cả cà phê thế giới chia làm 2 giai đoạn: đầu năm là 100 xu Mỹ/pound và giá tăng lên đến 311 xu Mỹ/pound vào giữa năm, thời kỳ thứ 2 là thời kỳ giá giảm xuống đột ngột còn 150 xu/pound. Giá của các loại cà phê khác nhau thì khác nhau. Do những đặc điểm về sản xuất và tính hơn hẳn về mặt chất lượng, giá cà phê chè thường cao hơn giá cà phê vối. (Chi tiết xin xem phụ lục 5). 5. Tập quán kinh doanh cà phê thế giới Cà phê cũng được mua bán theo tập quán kinh doanh loại cây công nghiệp dài ngày như bông và cao su. Người ta thường mua bán thực hoặc mua bán kỳ hạn cà phê trên các cơ sở giao dịch hàng hóa của thế giới như London và New York. Hiện nay nhiều nước đã ký kết theo mẫu hợp đồng Châu Âu 1997. 6. Xúc tiến mậu dịch cà phê Hiện nay tổng số tiền dùng cho quảng cáo của các loại đồ uống khác đã vượt rất xa số tiền dùng cho quảng cáo cà phê. Để tăng lượng tiêu dùng cà phê chủ yếu ở những nước nhập khẩu và để cạnh tranh với các loại đồ uống khác, gần đây ICO đã quyết định dành 2 triệu USD cho chiến dịch xúc tiến bán cà phê ở Trung Quốc và Nga. Côlômbia cũng tiến hành một chiến dịch quảng cáo và xúc tiến mậu dịch cà phê trên toàn thế giới cho đất nước này. Cũng theo ICO, các nhà chế biến cà phê trên thế giới đã đầu tư hàng chục triệu đô la Mỹ để xúc tiến bán hàng của họ. Người ta cho rằng tiền chi cho quảng cáo và xúc tiến mậu dịch chiếm từ 3-6% tổng số tiền bán hàng. Xúc tiến mậu dịch có thể ở dưới dạng bán hàng, quảng cáo, phát tờ rơi, triển lãm hội chợ và thông qua các phương tiện thông tin đại chúng. Ủy ban xúc tiến mậu dịch của ICO đã được thành lập từ năm 1964 ở London để xúc tiến việc bán cà phê nói chung và để đạt được và duy trì được chất lượng tốt nhất của cà phê. Tiền nộp của các nước thành viên là 15 xu/bao cà phê xuất khẩu để dùng vào công việc xúc tiến mậu dịch cà phê và các công việc khác của ICO. 7. Tổ chức cà phê thế giới (ICO) và hiệp định cà phê thế giới (ICA) 7.1. Tổ chức cà phê thế giới ( International Coffee Organization – ICO) Do sự biến động thất thường của giá cả thị trường đã ảnh hưởng lớn đến những nước sản xuất và tiêu thụ cà phê nên những nước này đứng đầu là Braxin đã họp lại lần đầu tiên năm 1962 dưới sự bảo trợ của Liên Hợp Quốc tại New York để thành lập ICO và đã ký được hiệp định thứ nhất cà phê thế giới. Hiện nay ICO đã có 51 nước thành viên trong đó có 35 nước xuất khẩu và 16 nước nhập khẩu. Mục đích chủ yếu của ICO là nhằm tạo nên một thị trường cà phê ổn định về mặt giá cả bằng cách phân phối cota giữa các nước thành viên.
Hiện nay hiệp định ICA mới nhất được kí kết bởi 63 thành viên Chính phủ của Hội đồng Cà phê quốc tế (International Coffee Council) tại Luân Đôn vào tháng 9 năm 2000 sau khi hiệp định ICA 1994 hết hạn hiệu lực vào ngày 30/9/1999. Hiệp định kéo dài 6 năm này sẽ đẩy mạnh hơn nữa quan hệ hợp tác giữa các nước sản xuất và nước tiêu dùng cà phê trên thế giới và đã có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2001 (vì vậy hiệp định này được gọi tắt là ICA 2001). Những mục tiêu chính của ICA 2001 là :
IV. TRIỂN VỌNG THỊ TRƯỜNG CÀ PHÊ THẾ GIỚI1. Những yếu tố tác động đến thị trường cà phê thế giới Phần này chỉ nêu lên những yếu tố chính tác động đến cung, cầu và giá cả cà phê. 1.1. Những yếu tố chính tác động đến CUNG a. Thời tiết khí hậu Cà phê là cây công nghiệp nhiệt đới có những yêu cầu sinh thái rất khắt khe. Khi thời tiết thuận hòa, sản xuất đạt kết quả tốt dẫn đến cung tăng lên. Nhưng nếu thời tiết xấu như sương muối ở Braxin năm 1975 phá hoại 60% diện tích cà phê ở đây. Theo nghiên cứu của ICO về ảnh hưởng của khí hậu đối với thị trường và sản xuất cà phê đã làm cho nhiều người phải ngạc nhiên vì theo bảng báo cáo này thì sản xuất và thị trường cà phê rất nhạy cảm khi có sương muối và hạn hán nhưng khi có hiện tượng ElNino thì không có ảnh hưởng rõ rệt. Ví dụ năm 1982/1983 có ElNino – sản lượng toàn cầu giảm 16%, nhưng những năm 1969/1970, 1972/1973 và 1991/1992 tuy thế giới có hiện tượng ElNino nhưng sản xuất cà phê lại tăng lên rõ rệt. Có người cho rằng vì ElNino chỉ ảnh hưởng đến một số vùng nhất định của thế giới trong một thời điểm nhất định, nên một số khu vực này sản lượng bị giảm nhưng các khu vực khác của thế giới sản lượng có thể lại tăng. b. Giá cả Vì cà phê cũng giống như những cây nông sản dài ngày khác cần có sự đầu tư lớn về sản xuất và phải mất 3-5 năm cây cà phê mới cho năng suất cao nên người trồng cà phê không thể từ bỏ sản xuất cà phê ngay khi giá cà phê xuống quá thấp và ngược lại khi giá cả tăng vọt, người ta cũng không thể có ngay cà phê để bán. Những năm qua sản xuất cà phê nhìn chung không giảm khi giá thay đổi. Nhưng về lâu dài giá cả cà phê cũng vẫn ảnh hưởng đến cung. Vì nếu không có lãi, người trồng cà phê sẽ chuyển sang trồng loại cây mới. Hiện tượng này đã thấy ở nhiều nơi trước đây khi giá cà phê xuống thấp nhất là giai đoạn từ năm 1997 đến nay. c. Công nghệ và khoa học kỹ thuật Công tác khuyến nông, những thành tựu khoa học kỹ thuật mới: ví dụ như Uganda vừa đưa một loại cà phê giống mới (tên là Clonal coffee) đưa năng suất cà phê từ 600 kg/ha lên 1300 kg/ha cà phê giống mới làm cho năng suất cà phê tăng dẫn tới tăng cung. d. Các chi phí đầu vào Giảm giá các khoản đầu vào (như tiền công, chi phí cho phân bón, giống, tiền máy móc thấp hơn v.v...) sẽ làm cho các nhà sản xuất đầu tư vào sản xuất nhiều hơn và sẽ tăng cung. e. Sự điều tiết của chính phủ Một yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến cung cà phê là sự can thiệp của chính phủ như những quy định nghiêm ngặt của chính phủ về bảo vệ môi trường v.v...ví dụ như Chính phủ Bờ Biển Ngà vừa quyết định sẽ phá hủy tất cả cây cà phê và ca cao trồng trái phép trong khu vực rừng quốc gia. Hay để hỗ trợ giá, Chính phủ Colombia đã cho xây nhiều kho lớn để cất giữ cà phê dư thừa, vượt quá sức tiêu thụ trong nước và thế giới. Ngoài ra chính phủ nhiều nước khác như Nicaragua, Indonexia, Uganda v.v... đã cấp tín dụng để hỗ trợ sản xuất cho người trồng cà phê. Những sự điều tiết này cũng ảnh hưởng lớn đến lượng cung cà phê thế giới. f. Do yêu cầu của hiệp hội Ngày nay, để tồn tại người ta thường liên doanh, liên kết lại với nhau mang tính chất toàn cầu hay khu vực. Cà phê cũng không thể ở ngoài quy luật đó. Ví dụ tháng 5/1997 ACPC ( tổ chức của những nước trồng cà phê thế giới) đã thỏa thuận sẽ tiếp tục giảm hạn ngạch xuất khẩu cà phê xuống còn 52,75 triệu bao trong vòng 12 tháng( bắt đầu từ 1/7/1999) so với 53 triệu bao hạn ngạch cũ. Tuy nhiên đôi khi việc này cũng không có nhiều tác dụng lắm. 1.2. Những yếu tố chính tác động đến CẦU Tại sao người ta lại uống cà phê và họ uống bao nhiêu cà phê? Theo các tác giả của cuốn “Hướng dẫn cho các nhà xuất khẩu cà phê năm 1992” thì câu trả lời cho câu hỏi đó khá phức tạp do đó chúng ta chỉ xét đến những yếu tố chính tác động đến cầu như sau: a. Giá cả Đối với một người tiêu dùng bình thường, giá bán lẻ cà phê có ảnh hưởng lớn đến tiêu dùng cà phê hay không? Bản báo cáo của Ngân hàng thế giới đã trình bày độ co giãn của cầu đối với giá cà phê của 21 nước nhập khẩu (Bỉ, Đan Mạch, Pháp, Đức, Hy Lạp, Ái Nhĩ Lan, Ý, Hà Lan, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Anh, Mỹ, Australia, Canada, Phần Lan, Nhật Bản, Na Uy, Thụy Điển, Thụy Sỹ và New Zealand). Kết quả của khảo sát cho thấy cầu rất ít co giãn ở 21 nước nói trên khi thay đổi 1% giá. Do vậy, giá có ảnh hưởng đến cầu của những nước này nhưng không ảnh hưởng đến mức như người ta thường nói. Tuy nhiên giá trị co giãn khảo sát trên chỉ liên quan đến thay đổi nhỏ của giá 1%. Do đó khi có sự thay đổi lớn của giá có thể vẫn có ảnh hưởng lớn đến hành vi tiêu dùng của khách hàng. Trước đây cả nhà chế biến và tiêu dùng cuối cùng rất quan tâm đến chất lượng cà phê nhưng ngày nay họ lại quan tâm nhiều đến giá cả. Theo tổng kết mới nhất (11/2002) của hãng thông tin cà phê Đức (B.R Infa) và của ACPC cho thấy do sự chênh lệch giá quá cao giữa cà phê chè và cà phê vối tỷ lệ trung bình trong năm 2002 : 185/80 xu/pound đã làm cho các nhà chế biến và người tiêu dùng cuối cùng chuyển sang dùng cà phê vối. Các bà nội trợ đã nhạy cảm với giá cả gấp 10 lần so với vài năm trước đây đặc biệt ở Đức. Việc chuyển sang dùng loại cà phê vối được thể hiện rõ nhất là ở Mỹ (từ tháng 1- tháng 9/2003) cà phê vối nhập khẩu chiếm 25% lượng cà phê nhập khẩu và số cà phê vối lưu kho cũng giảm đi rất nhiều. Điều này đã lý giải tại sao lượng tiêu dùng cà phê không biến đổi lớn khi giá cả tăng vọt. Tuy nhiên mức độ phản ứng đối với giá cả ở các nước tiêu thụ khác nhau. Ở các nước Scandinavia thể hiện sự thay đổi ít nhất. Một loại co giãn theo giá khác là co giãn chéo, loại này đề cập đến sự thay đổi của nhu cầu về cà phê khi giá cả của các loại đồ uống khác thay đổi. Ví dụ giá cả của chè thay đổi có ảnh hưởng đến nhu cầu của cà phê không ? Vì chưa có nhiều nghiên cứu về vấn đề này nên chưa có kết quả rõ ràng. b. Thu nhập Cũng theo sự khảo sát trên của Ngân hàng thế giới, các tác giả cũng đã khảo sát độ co giãn của cầu khi thu nhập thay đổi (cụ thể là độ co giãn của cầu đối với 1% thay đổi của thu nhập). Kết quả là cầu nhạy cảm với thay đổi của thu nhập hơn đối với giá trong nhiều trường hợp. Một vài nước như Ái Nhĩ Lan có độ co giãn theo thu nhập cao vì mức độ uống cà phê thấp. Nhưng thu nhập đến một mức nào đó, nhu cầu đối với cà phê sẽ ổn định. Ví dụ như các nước ở Bắc Âu, tăng thu nhập ít ảnh hưởng đến cầu. c. Sở thích của người tiêu dùng Cà phê vốn thường được uống trong các bữa ăn của gia đình. Tuy nhiên với nhịp độ công nghiệp hóa ngày nay đòi hỏi cà phê phải được điều chỉnh để thích ứng với lối sống mới nếu không cà phê sẽ phải nhường thị phần của mình cho các loại đồ uống khác. Ở một số nước đồ uống “lạnh” (ví dụ như Cocacola) đang ngày càng phổ biến. Vì cà phê thường phải uống nóng nên cà phê khó cạnh tranh với đồ uống lạnh nêu trên. Ngày nay trên nhiều thị trường tiêu thụ truyền thống, người tiêu dùng không còn luôn luôn trung thành với một loại sản phẩm mà họ sẵn sàng chuyển sang dùng loại sản phẩm cà phê mới như loại sấy khô bằng phương pháp làm lạnh (freeze-dried coffee) hay loại cà phê xay hạt thô. Uống cà phê đá đang ngày càng được nhiều người ưa chuộng ở một số nước, đặc biệt ở Nhật Bản. Loại thức ăn người ta dùng cũng ảnh hưởng đến số lượng cà phê người ta uống. Có thể do thói quen và khẩu vị, cà phê thường được uống cùng với một số loại thức ăn này hơn là loại thức ăn khác. Điều đó lý giải tại sao người ta ít uống cà phê ở những cửa hàng ăn bán các món ăn phương Đông hơn là ở những nơi bán các món ăn của Mỹ và Châu Âu. Ở Mỹ có một sự thay đổi về khẩu vị từ thức ăn ngọt nhiều kem sang loại thức ăn nhiều gia vị. Người ta cho rằng đó chính là nguyên nhân làm giảm cầu về cà phê ở đây hiện nay. Đã từ lâu người ta cho rằng cà phê “tốt hơn” (có nghĩa là chất lượng hạt tốt hơn, chế biến được cải tiến hơn, thuận tiện cho người tiêu dùng hơn) sẽ tạo ra cầu cà phê nhiều hơn. Điều này đã được xác nhận qua kiểm nghiệm ở Mỹ. Với những cải tiến về pha trộn gần đây, lượng cầu hình như đã tăng lên đáng kể đối với các loại cà phê này. Với một số phát hiện gần đây về mối liên quan giữa cà phê và sức khỏe đã làm ảnh hưởng đến việc xúc tiến mậu dịch cà phê. Mặc dầu, người ta còn nghi ngờ về độ chính xác của kết quả nghiên cứu đó vì lượng dùng cà phê hay cafein ở đây quá cao nhưng những công bố đó cũng gây nên lo lắng và tác động xấu đến cầu cà phê. Ngành cà phê cũng đã hiểu được mối lo lắng đó nên đã cố gắng tuyên truyền về tác dụng tốt của cà phê và đã cho ra đời loại cà phê tách cafein. Việc làm đó cũng đã thu được những kết quả nhất định. d. Thuế Thuế đánh vào cà phê có ảnh hưởng lớn đến việc tiêu dùng cà phê. Thuế được coi là một hàng rào pháp lý đối với cầu về cà phê. Trong “Hiệp định cà phê quốc tế 2001” các nước thành viên của ICO đã nêu rõ “các nước thành viên sẽ cố gắng xin giảm thuế đánh vào cà phê hoặc tiến hành các hoạt động khác loại bỏ trở ngại đối với việc tăng tiêu thụ cà phê”. Hiện còn nhiều nước như Anh, Pháp, Đức, Hà Lan, Đan Mạch đánh mức thuế 4% đối với cà phê nguyên liệu từ những nước không phải là thành viên của những nước sản xuất cà phê thế giới (ACPC) hoặc từ những nước không được hưởng quyền tối huệ quốc. Hầu hết các nước đánh thuế vào những sản phẩm cà phê, ví dụ Nhật Bản là 20% đối với cà phê đã tách cafein, Đức và Hà Lan là 18% đối với cà phê hòa tan. 1.3. Những yếu tố chính tác động đến GIÁ CẢ Người ta thường nói cung cầu điều tiết giá cả, điều này vẫn đúng đối với cà phê. Nhưng giá cả lại biến động rất thất thường khi tình hình sản xuất và cầu thực sự của cà phê trên thế giới hầu như tương đối cân bằng trong suốt 30 năm qua. Vậy yếu tố nào đã tạo ra những cung cầu giả tạo để làm cho giá cả biến động như vậy ? Theo các nhà nghiên cứu cà phê ngoài những yếu tố khách quan như khí hậu, thời tiết, còn có những yếu tố chủ quan như: a. Các chiến lược của các nhà đầu cơ Qua biểu 4 thống kê trên ta thấy giá cả biến động theo quy luật cứ 4-5 năm tăng rồi lại giảm trong khi đó sản xuất và tiêu thụ không theo quy luật đó. Theo các nhà nghiên cứu về cà phê cho rằng chiến lược của các nhà đầu cơ cà phê, lượng mua vào bán ra của họ đã ảnh hưởng đến sự biến động của giá cả, ít nhất là trong một thời gian ngắn. Mỗi khi họ nghe tin thời tiết không ổn như sương muối ở Braxin, hạn hán ở Indonexia, họ lại có chiến lược mua vào. Việc này làm cho giá cả cà phê tăng lên nhanh chóng và ngược lại. Một ví dụ gần đây nhất, 6 tháng đầu năm 2002, giá cả cà phê đã tăng từ 100 xu Mỹ/pound (tháng 1) lên đến 311 xu Mỹ/pound (tháng 6). Vì các nhà buôn dự đoán là sẽ không đủ lượng cung cấp cà phê chè rửa do thu hoạch cà phê ở Côlômbia giảm. Chính vì vậy các nhà nhập khẩu và đầu cơ ào ạt mua vào đẩy giá cà phê tăng vọt lên. b. Sự chi phối của các nước xuất khẩu cà phê chính Sự điều chỉnh cân bằng hạn ngạch của ACPC cũng tác động đến giá. Khi giá cao, ACPC tăng mức hạn ngạch xuất khẩu lên và khi giá thấp ACPC lại cắt giảm hạn ngạch đi để tạo nên sự cân bằng cung cầu, duy trì ổn định giá. Tuy nhiên đôi khi việc này cũng không có tác dụng lớn. c. Sự can thiệp của Chính phủ Chính phủ một số nước còn can thiệp vào ngành cà phê bằng cách quy định giá sàn (giá tối thiểu). Nhiều nước trong đó có Việt Nam đã từng thực hiện “Quỹ bình ổn giá cho nông nghiệp”. Quỹ này được tạo nên nhờ việc thu phí xuất khẩu. Khi giá cả xuống quá thấp, nhà nước dùng quỹ này để hỗ trợ cho nhà sản xuất và nhà xuất khẩu. 2. Dự báo về triển vọng thị trường cà phê thế giới Theo các nhà kinh tế thế giới, nhìn chung rất khó dự báo thị trường cà phê thế giới vì cà phê chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố hay biến đổi như đã nói ở trên. Sau đây là một số dự báo mới nhất về thị trường cà phê. 2.1. Sản xuất Theo ICO ít có khả năng là sản xuất sẽ tăng. Nhưng với mức nhu cầu cà phê hiện nay, sản xuất sẽ vẫn đủ để đáp ứng và sẽ dư thừa nếu cầu giảm đi. Ước tính cà phê vối sẽ chiếm 1/3 lượng cà phê sản xuất của thế giới. Trong khi đó cà phê vối chỉ chiếm 29% tổng số cà phê thế giới trong năm 2000. Dự báo này dựa theo những con số thống kê của sản xuất cà phê trong 38 năm qua. Thực tế cho thấy khí hậu xấu có thể ảnh hưởng một khu vực nào đó của thế giới làm lượng cà phê sản xuất ở khu vực đó giảm đi nhưng lượng cà phê của khu vực khác lại tăng lên nên toàn bộ sản lượng thế giới sẽ ít bị biến động. 2.2. Xuất khẩu Mặc dù ACPC ( Hiệp hội các nước sản xuất cà phê thế giới) đã quyết định duy trì mức xuất khẩu là 60 triệu bao cho tới năm 2005, nhưng thị trường cà phê vẫn chưa có phản ứng gì vì theo ICO thực chất ACPC không có công cụ gì để thực hiện hạn chế xuất khẩu. Nếu vậy, xuất khẩu có thể vẫn được duy trì với mức độ tăng chậm (chừng 6% như những năm 95-2001). 2.3. Nhu cầu Theo nhận định gần đây của ICO và các nhà phân tích kinh tế của Pháp, tổng cầu có tăng nhưng tăng ít, nhất là sau khi ICO quyết định dành 2 triệu đô la Mỹ để marketing cà phê ở Nga và Trung Quốc năm 2002. Đây là 2 thị trường có tiềm năng lớn, đặc biệt là Trung Quốc có dân số lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, do ảnh hưởng trực tiếp của việc tăng giá và thu nhập giảm ở Đông Á sẽ làm giảm cầu chừng 0,8 triệu bao/năm. Nhu cầu về cà phê vối sẽ tăng lên rất nhiều so với cà phê chè và cà phê vối sẽ chiếm 1/3 tổng sản lượng cà phê thế giới. 2.4. Giá cả Theo dự báo của Mỹ và của ICO giá cả sẽ tăng do có sự hạn chế cung cấp cà phê của ACPC và nhu cầu tăng. Theo các nhà kinh tế Đức ngày nay các nhà chế biến cà hê thường dùng phương thức mua “đúng lúc- Just in time”( J.I.T) để hạn chế thấp nhất mức chi phí lưu kho (tỷ lệ lưu kho thường dưới mức 30%). Lưu kho thấp là một ấu hiệu nguy hiểm vì nó sẽ làm cho giá cả biến động thất thường khi tình hình sản xuất cà phê biến động. Do đó khó có thể dự báo chắc chắn về giá cả cà phê trong một thời gian dài. CHƯƠNG II TÌNH HÌNH SẢN XUẤT, CHẾ BIẾN VÀ XUẤT KHẨU CÀ PHÊ VIỆT NAM NHỮNG NĂM GẦN ĐÂY I. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT 1. Tiềm năng sản xuất cà phê của Việt Nam. 1.1. Về khí hậu. Nước ta năm trong vành đai nhiệt đới bắc bán cầu, trải dài theo phương kinh tuyến từ 80 30’ đến 230 30’ vĩ độ bắc. Điều kiện địa lý và khí hậu rất thích hợp với việc phát triển cây cà phê và đem lại cho cà phê Việt Nam một hương vị rất riêng. Hai loại cà phê chủ yếu đang được trồng phổ biến ở nước ta là cây cà phê vối và cà phê chè có những yêu cầu sinh thái khác nhau. Cây cà phê vối ưa thời tiết nóng ẩm và lượng ánh sáng dồi dào nên thích hợp trồng ở các tỉnh phía Nam. Cà phê chè ưa thời tiết mát, có cường độ ánh sáng mặt trời thấp và chịu được nhiệt độ thấp (thấp hơn cà phê vối 5-70C) nên thích hợp trồng ở các tỉnh phía Bắc.
Cây cà phê phát triển tốt trên đất bazan và các loại đất biến chất khác. Loại hình đất tốt đối với cây cà phê là: đất tơi xốp, có tầng dày trên 1 mét. Nước ta có vùng đất bazan ở Tây Nguyên, Tây Quảng Trị, Tây Nghệ An và nhiều loại đất khác ở trung du đều thích hợp với cây cà phê. 1.3. Về lao động. Nước ta có nguồn lao động dồi dào, đặc biệt là ở nông thôn và các tỉnh trung du. Giá nhân công rẻ khiến giá thành sản phẩm thấp, tăng sức cạnh tranh cho mặt hàng cà phê Việt Nam. 1.4. Về kỹ thuật và công nghệ. So với một số loại cây trồng khác, kỹ thuật trồng cũng như chăm sóc cây cà phê và chế biến sản phẩm khá đơn giản, hoàn toàn có khả năng giải quyết được. Các hộ gia đình trực tiếp trồng, chăm sóc, thu hoạch và sơ chế sản phẩm. Các đơn vị dịch vụ kỹ thuật và xuất nhập khẩu đóng vai trò cung ứng vật tư kỹ thuật cho người sản xuất và người thu mua, tái chế sản phẩm thành mặt hàng xuất khẩu. Hơn nữa, ngành cà phê Việt Nam đã có kinh nghiệm gần 100 năm nay về trồng cà phê. 1.5. Về nguồn vốn. Chính phủ đã có chủ trương, chính sách phát triển cây cà phê chè, chủ yếu là khu vực kinh tế hộ gia đình với quy mô vừa và nhỏ. Nguồn vốn chủ yếu là vốn tự có và vật tư, sức lao động của các hộ sản xuất, Nhà nước chỉ hỗ trợ phần nào dưới dạng vốn cho vay tín dụng dài hạn, lãi suất ưu tiên cho đồng bào miền núi và vùng kinh tế mới. Hiện nay Nhà nước ta đã thực hiện chính sách mở cửa, các nước có điều kiện đầu tư vào nước ta, vì vậy ngành cà phê có điều kiện mở rộng hợp tác, tranh thủ vốn đầu tư nước ngoài, vay vốn của các tổ chức, ngân hàng thế giới. 2. Các giống cà phê chủ yếu ở Việt Nam hiện nay. Các loại cà phê đều thuộc giống Coffea, gồm gần 70 loại khác nhau, chỉ có khoảng 10 loại đáng chú ý về giá trị trồng trọt. Ở Việt Nam hiện nay trồng 2 loại cà phê chính:
Tuỳ theo từng giống mà chúng đòi hỏi các điều kiện ngoại cảnh khác nhau cho nên việc bố trí cơ cấu giống vào trồng trong một vùng phải dựa trên các yêu cầu riêng của chúng, có như vậy mới phát huy được hiệu quả của từng giống. 2.1. Cà phê Arabica (cà phê chè) Đây là giống cà phê được trồng nhiều nhất trên thế giới (chiếm khoảng 70% sản lượng cà phê thế giới) tập trung chủ yếu ở Nam Mỹ, châu Phi nhưng lại chiếm một tỷ lệ rất nhỏ ở Việt Nam (chỉ khoảng 5% diện tích). Cà phê Arabica ưa nơi mát và hơi lạnh. Nhiệt độ thích hợp từ 18-250C, thích hợp nhất từ 20-250C. Do yêu cầu về nhiệt độ như vậy nên cà phê Arabica thường được trồng ở miền núi có độ cao từ 600-2500m (nguyên quán của cà phê chè ở cao nguyên Ethiopia, vùng nhiệt đới Đông Phi, nơi có độ cao trên dưới 2000m). Cà phê Arabica cho sản phẩm thơm ngon của các nước như: Kenya, Tanzania, Ethiopia, Columbia... thường được trồng ở nơi có độ cao từ 800m trở lên. Sở dĩ chúng ta gọi là cà phê chè vì loài này có lá gần giống lá chè. Thân cà phê chè có vỏ sần sùi, có giống phân cành cao, để trống đoạn thân tới khoảng 80cm như Typica, Bourbon; có giống phân cành thấp, cặp cành thứ nhất cách mặt đất 12-15cm, khoảng cách giữa các cặp cành ở trên thân cây là 3-7cm như Catimor, Caturra, Catuay... Đây là đặc điểm hình thái rất quan trọng của các giống cà phê chè trong canh tác, mà trước hết là phòng chống sâu hại như sâu đục thân. Bộ rễ cà phê chè khá phát triển. Gặp đất tơi xốp và có độ sâu lớn thì rễ cọc mọc thẳng và sâu tới trên 1m. Các rễ phụ và rễ lông hút mọc theo hướng chếch ngang và tập trung tới 80-90% ở lớp đất mặt có độ sâu 0-30cm. Cà phê Arabica tự thụ phấn (trên dưới 90%), cao từ 3-5m, trong điều kiện khí hậu đất đai thuận lợi có thể cao đến 7m, độc thân hoặc nhiều thân; quả hình trứng, dài 10-18mm. Số lượng quả từ 800-1200 quả/kg. Thời gian quả mang trên cây từ lúc bắt đầu hình thành quả non đến khi quả chín từ 7 -8 tháng. Trong điều kiện khí hậu miền Bắc nước ta, cà phê Arabica chín rộ vào tháng 12 và tháng 1. Ở Tây Nguyên, cà phê chín sớm hơn 2-3 tháng so với miền Bắc. Khi quả chín, nếu bị mưa dễ nứt và rụng. Trong một quả thường có hai nhân, một số ít quả có ba nhân. Nhân có vỏ lụa màu bạc bám chặt vào nhân, ngoài vỏ lụa là vỏ thóc, ngoài cùng là vỏ thịt. Từ 5-7 kg quả sẽ thu được 1kg nhân cà phê sống. Màu xám xanh, xanh lục, xanh nhạt tuỳ thuộc vào chủng loại cà phê và cách chế biến, bảo quản. Cà phê Arabica thơm, ngon, dịu, hàm lượng cafein có trong nhân khoảng 1-3%.
Robusta là loại cà phê có diện tích trồng đứng hàng thứ hai sau cà phê chè (xấp xỉ 30% sản lượng cà phê thế giới), được trồng tập trung ở châu Á, châu Phi. Khoảng 20 năm gần đây, diện tích cà phê phát triển nhanh, chủ yếu là cà phê vối ở khu vực châu Á và châu Phi do công nghiệp phát triển, đặc biệt là cà phê vối chiếm khoảng 60% trong thành phần cà phê tan. Đây là loại cà phê chủ yếu ở Việt Nam (chiếm tới 95% diện tích trồng). Nguồn gốc cà phê Robusta ở khu vực Công-gô và miền núi vùng thấp xích đạo và nhiệt đới Tây Phi. Cà phê Robusta thích hợp ở nơi nóng ẩm. Nhiệt độ thích hợp 22-26 0C, thích hợp nhất 24-260C. Lượng mưa cần thiết đối với cây cà phê vối từ 1300-2500mm. Robusta thụ phấn chéo (dị hoa thụ phấn) nên tạp giao và dẫn đến hiện tượng đa dạng trong bất kỳ vườn nào trồng bằng hạt, do đó việc phân loại cà phê vối rất phức tạp. Cây cao từ 5-7m, quả hình trứng hoặc tròn, quả chín có màu đỏ thẫm. Thời gian mang quả trên cây từ lúc bắt đầu hình thành quả non đến khi quả chín là từ 9-10 tháng. Vỏ quả cứng và dai hơn cà phê Arabica. Từ 5-6 kg quả sẽ thu được 1kg nhân. Ở miền Bắc nước ta, quả chín từ tháng 2 đến tháng 4, còn ở Tây Nguyên quả chín sớm hơn, tháng 12 đến tháng 2. Đặc biệt khác với Arabica, cà phê Robusta không ra hoa kết hạt tại các mắt củ của cành. Nhân hình hơi tròn, to ngang, vỏ lụa màu ánh nâu bạc. Màu của nhân xám xanh, xanh bạc, vàng mỡ gà.. Tuỳ thuộc chủng loại và phương pháp chế biến, lượng cafein trong nhân khoảng 1,5-3%. Trên thế giới, người tiêu dùng ưa chuộng cà phê Arabica hơn cà phê Robusta. Ngoài ra trong sản xuất cà phê, thế giới hiện nay có giống Arabusta do lai tạo giữa giống Arabica và Robusta nhằm đạt được năng suất cao, chống chịu khá của giống Robusta và có phẩm chất tốt của cà phê Arabica. Tuy nhiên chất lượng của nó không cao bằng cà phê Arabica. Ở Việt Nam mới trồng thử trên một ít diện tích ở Tây Nguyên. 3. Diện tích, năng suất, sản lượng.
Cây cà phê đã xuất hiện ở Việt Nam từ cuối thế kỷ XVI, nhưng đến cuối thập kỷ 80 của thế kỷ 20 cây cà phê mới thực sự được phát triển và diện tích cà phê cũng bắt đầu tăng nhanh. Năm 1975, khi vấn đề phát triển cây cà phê được đặt ra, cả nước ta mới chỉ có không đầy 20 ngàn ha, chủ yếu được trồng ở hai tỉnh ĐăkLăk và GiaLai. Đến năm 1980, toàn ngành cũng mới chỉ đạt 180 ngàn ha. Trong những năm qua, nhờ có chính sách khuyến khích sản xuất và xuất khẩu cà phê của Đảng và Nhà nước, cầy cà phê đã bắt đầu được phát triển trên quy mô lớn và diện tích cà phê không ngừng tăng. Đến năm 2002, diện tích cà phê trên cả nước đã đạt tới con số đáng kinh ngạc là 540.000 ha, điều này vượt ngoài dự kiến của ngành. Cà phê được trồng rộng khắp trên toàn quốc và chủ yếu tập trung ở một số tỉnh như Tây Nguyên, ĐăkLăk, Lâm Đồng, Gia Lai, KonTum….., đặc biệt Tây Nguyên chiếm tới 73,3 % diện tích cà phê cả nước.
Nguồn: Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Có thế thấy trong những năm qua, diện tích cà phê tăng với tốc độ nhanh chóng. Chỉ trong 10 năm mà diện tích đã tăng lên gần gấp 4 lần, tuy nhiên tăng không đều. Trong niên vụ 1996/1997 diện tích cà phê tăng chậm hơn so với năm trước đó do thị trường cà phê thế giới vừa trải qua cuộc khủng hoảng thừa vào năm 1994/1995. Tuy nhiên, do tình hình khan hiếm cà phê trong niên vụ 1998/1999, giá cà phê tăng cao nên đến niên vụ 1999/2000 diện tích cà phê lại tăng với tốc độ lớn hơn và diện tích cà phê đạt con số lớn nhất từ trước tới nay, 520.000 ha, cà phê được trồng tràn lan ở khắp nơi trong cả nước. Đến niên vụ 2000/2001, do giá cà phê trên thị trường thế giới sụt giảm nghiêm trọng, nhiều hộ nông dân trong nước đã chặt bỏ cây cà phê để trồng các loại cây công nghiệp khác khiến cho lần đầu tiên diện tích cà phê trong nước giảm khoảng 20.000ha xuống còn 500.000ha. Nhưng sang năm 2002, giá cà phê lại phục hồi và diện tích trồng cà phê tăng trở lại và đạt mức cao nhất trong vòng 10 năm qua. Nhìn chung, diện tích cà phê tăng qua các năm. Nguyên nhân chủ yếu là do: * Thứ nhất, điều kiện đất đai ở Việt Nam rất thuận lợi cho việc trồng và phát triển cây cà phê. Việt Nam có khoảng 10,5 triệu ha đất nông nghiệp (chiếm 1/3 diện tích cả nước). Trong đó, có những loại thổ nhưỡng có giá trị kinh tế cao như đất đỏ bazan trải dài từ cao nguyên Trung bộ đến Đông Nam Bộ. Theo thống kê của Viện quy hoạch và thiết kế nông nghiệp, diện tích đất có thể trồng được cà phê gồm 3 loại đất: S1 (rất thích hợp trồng cà phê); S2 (thích hợp trồng cà phê) và S3 (ít thích hợp trồng cà phê). Tổng số diện tích đất có thể trồng được cà phê trong cả nước là 2.368.765 ha, trong đó hai loại S1 và S2 là 1.084.660 ha chiếm 46%. Nếu chỉ so sánh với hai loại đất S1 và S2 thì với diện tích cà phê khoảng 500.000 ha chúng ta mới chỉ khai thác khoảng 47%. Vì vậy quỹ đất để trồng cà phê là rất dồi dào và diện tích cà phê vẫn có thế mở rộng được trong những năm tới. * Cà phê là một trong những loại cây công nghiệp mang lại lợi nhuận cao hơn so với cây lương thực. Theo tính toán của Viện quy hoạch và thiết kế nông nghiệp - Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn thì lợi nhuận của cà phê gấp 3,4 lần so với sản xuất gạo và 2,9 lần ngô. Hơn nữa, cây cà phê là một loại cây công nghiệp dài ngày, việc đầu tư ban đầu chỉ cần một lần, sau đó là đầu tư bổ sung. Điều này rất phù hợp với nguồn vốn eo hẹp của các hộ nông dân ở nước ta. Cụ thể Viện nghiên cứu đã đưa ra hiệu quả và mức vốn đầu tư cho một ha cây cà phê trồng ở Tây Nguyên, một vùng đất rất thích hợp với loại cây này, thì thứ tự mức lợi nhuận như sau (so với một số loại cây công nghiệp khác)
Nguồn: Viện qui hoạch và thiết kế nông nghiệp - Bộ Nông Nghiệp và PTNT Do hiệu quả kinh tế cao như vậy, nhiều vùng, nhiều nơi trong cả nước đã chuyển sang trồng và thâm canh cây cà phê. Thậm chí , do có một thời gian dài (1997 - 2000) cà phê bán được giá cao, sản xuất thu được lợi nhuận siêu ngạch, thêm vào đó các hộ nông dân lại được giao đất và tự quản lý công việc trồng trọt kinh doanh của mình. Chính vì vậy đã xảy ra tình trạng đua nhau ồ ạt trồng cà phê. Nhiều người nhất là dân di cư tự do vào chặt phá rừng để trồng cà phê. Theo thống kê sơ bộ, hàng chục ngàn ha rừng đầu nguồn đã bị tàn phá. Chính vì vậy, trong những năm qua diện tích cà phê tăng tràn lan, đặc biệt là giai đoạn 1995 - 2000. 3.2. Năng suất Một điều mà ngành cà phê Việt Nam đáng tự hào là năng suất cà phê Việt Nam được đánh giá là cao nhất thế giới, vượt xa năng suất của các nước sản xuất cà phê khác, kể cả những nước luôn dẫn đầu về sản lượng như Brazil, Colombia, Indonesia. Đấy chính là điểm mạnh và cũng là lợi thế cạnh tranh của cà phê Việt Nam khiến cho nhiều nước sản xuất cà phê trên thế giới phải kinh ngạc. Năng suất bình quân của Việt Nam qua một số năm như sau: Biểu 3: Năng suất bình quân qua các giai đoạn
Каталог: nonghocbucket -> UploadDocument server07 id24231 50525 UploadDocument server07 id24231 50525 -> Lời mở đầu 1 Chương 1: Sự phát triển của các hệ thống thông tin di động 3 UploadDocument server07 id24231 50525 -> ĐẠi học quốc gia thành phố HỒ chí minh trưỜng đẠi học kinh tế luậT UploadDocument server07 id24231 50525 -> Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp UploadDocument server07 id24231 50525 -> Dự án vie/61/94 Hỗ trợ xúc tiến thương mại và phát triển xuất khẩu ở Việt Nam nguyên tắc marketing UploadDocument server07 id24231 50525 -> MỤc lục phòng tổ chức nhân sự VÀ tiền lưƠng 11 phòng kiểm tra và kiểm toán nội bộ 12 trung tâm thông tin và CÔng nghệ tin họC 12 UploadDocument server07 id24231 50525 -> Tại các thị trường Nhật, eu, Hoa Kỳ UploadDocument server07 id24231 50525 -> TÀi liệu tham khảo môn học tư TƯỞng hồ chí minh phần: Tập trích tác phẩm của Hồ Chí Minh TÀi liệU ĐỌc thêM UploadDocument server07 id24231 50525 -> THỜi kì SƠ khai củA ĐIỆn từ HỌC: 2 những phát hiệN ĐẦu tiên về ĐIỆn và TỪ CỦa ngưỜi hy lạP: 2 UploadDocument server07 id24231 50525 -> MỤc lục danh mục bảng danh mục hình chưƠng I. TỔng quan về CÔng ty 1 SỰ HÌnh thành và phát triển của công ty tải về 0.81 Mb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
|