TuyÓn tËp tiªu chuÈn b¶o vÖ thùc vËt
|
10 TCN 224 - 2003
|
Nhãm B
tiªu chuÈn ngµnh
|
10 TCN 224 - 2003
|
Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra
ph¸t hiÖn sinh vËt h¹i c©y trång
Surveillance method of plant pests
(So¸t xÐt lÇn 1)
|
1. Nh÷ng quy ®Þnh chung
Tiªu chuÈn nµy quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c, néi dung, ph¬ng ph¸p, chØ tiªu theo dâi chñ yÕu trong c«ng t¸c ®iÒu tra ph¸t hiÖn sinh vËt h¹i (SVH) c©y trång, phôc vô cho c«ng t¸c ph¸t hiÖn, dù b¸o vµ phßng trõ SVH ®¹t hiÖu qu¶ cao, tiÕt kiÖm chi phÝ, an toµn cho ngêi, ®éng vËt, sinh vËt cã Ých (SVCI) vµ m«i trêng.
2. Ph¹m vi, ®èi tîng ¸p dông
2.1. Ph¹m vi ¸p dông: Tiªu chuÈn nµy b¾t buéc ¸p dông trong hÖ thèng tæ chøc chuyªn ngµnh B¶o vÖ vµ KiÓm dÞch thùc vËt.
2.2. §èi tîng ¸p dông:
- ¸p dông ®iÒu tra ph¸t hiÖn sinh vËt h¹i c©y trång trªn ph¹m vi c¶ níc;
- ¸p dông trong c«ng t¸c ®iÒu tra ph¸t hiÖn c¸c lo¹i SVH, SVCI chÝnh, chñ yÕu trong tõng giai ®o¹n sinh trëng, ph¸t triÓn cña c©y trång chÝnh ë tõng ®Þa ph¬ng. §èi víi nh÷ng c©y trång míi ph¶i ®iÒu tra theo dâi thµnh phÇn SVH, SVCI; sau ®ã x¸c ®Þnh c¸c lo¹i SVH chÝnh, chñ yÕu vµ SVCI chÝnh;
- Nh÷ng c©y trång cã ý nghÜa kinh tÕ, gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ nh÷ng lo¹i c©y trång cã triÓn väng ph¸t triÓn ë ®Þa ph¬ng bao gåm: c©y l¬ng thùc, c©y thùc phÈm, c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, c©y cã Ých kh¸c vµ c¸c yÕu tè cã liªn quan (gièng, thêi vô, thêi tiÕt, ®Þa h×nh, giai ®o¹n sinh trëng c©y trång);
- Theo dâi sinh vËt h¹i vµ sinh vËt cã Ých chÝnh cã kh¶ n¨ng khèng chÕ SVH.
3. ThuËt ng÷ vµ ®Þnh nghÜa
Trong tiªu chuÈn nµy c¸c thuËt ng÷ díi ®©y ®îc hiÓu nh sau:
3.1. Sinh vËt h¹i lµ nh÷ng sinh vËt ho¹t ®éng lµm gi¶m sè lîng, khèi lîng hoÆc chÊt lîng c©y trång, n«ng s¶n.
3.2. Sinh vËt h¹i chÝnh lµ nh÷ng sinh vËt thêng xuyªn xuÊt hiÖn phæ biÕn vµ h¹i nÆng hµng n¨m ë ®Þa ph¬ng.
3.3. Sinh vËt h¹i chñ yÕu lµ nh÷ng sinh vËt h¹i chÝnh, mµ t¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra cã møc ®é g©y h¹i cao hoÆc kh¶ n¨ng l©y lan nhanh, ph©n bè réng trong ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh thuËn lîi.
3.4. YÕu tè ®iÒu tra chÝnh lµ c¸c yÕu tè ®¹i diÖn bao gåm gièng, thêi vô, ®Þa h×nh, giai ®o¹n sinh trëng cña c©y trång.
3.5. Khu vùc ®iÒu tra lµ khu ®ång, ruéng, vên ®¹i diÖn cho c¸c yÕu tè ®iÒu tra ®îc chän cè ®Þnh ®Ó ®iÒu tra ngay tõ ®Çu vô.
3.6. MÉu ®iÒu tra lµ sè lîng l¸, th©n, qu¶, cñ, rÔ cña c©y trång trªn ®¬n vÞ ®iÓm ®iÒu tra.
3.7. §iÓm ®iÒu tra lµ ®iÓm ®îc bè trÝ ngÉu nhiªn n»m trong khu vùc ®iÒu tra.
3.8. MËt ®é sinh vËt h¹i lµ sè lîng c¸ thÓ sinh vËt h¹i trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch hoÆc mét ®¬n vÞ ®èi tîng kh¶o s¸t.
3.9. Tû lÖ bÖnh lµ sè lîng c¸ thÓ bÞ bÖnh tÝnh theo phÇn tr¨m (%) so víi tæng sè c¸c c¸ thÓ ®iÒu tra trong quÇn thÓ.
3.10. ChØ sè bÖnh lµ ®¹i lîng ®Æc trng cho møc ®é bÞ bÖnh cña c©y trång ®îc biÓu thÞ b»ng (%).
3.11. Sinh vËt cã Ých (SVCI hoÆc thiªn ®Þch) lµ kÎ thï tù nhiªn cña c¸c loµi SVH.
3.12. §iÒu tra ®Þnh kú lµ ho¹t ®éng ®iÒu tra thêng xuyªn cña c¸n bé b¶o vÖ thùc vËt trong kho¶ng thêi gian ®Þnh tríc trªn tuyÕn ®iÒu tra thuéc khu vùc ®iÒu tra nh»m n¾m ®îc diÔn biÕn SVH c©y trång.
3.13. §iÒu tra bæ sung lµ më réng tuyÕn ®iÒu tra vµo c¸c thêi kú xung yÕu cña c©y trång vµ SVH ®Æc thï cña c¸c vïng sinh th¸i, nh»m x¸c ®Þnh chÝnh x¸c thêi gian ph¸t sinh, diÖn ph©n bè vµ møc ®é g©y h¹i cña SVH chñ yÕu trªn c¸c c©y trång chÝnh ë ®Þa ph¬ng ®ã.
3.14. TuyÕn ®iÒu tra ®îc x¸c ®Þnh theo mét lÞch tr×nh ®· ®Þnh s½n ë khu vùc ®iÒu tra nh»m tho¶ m·n c¸c yÕu tè ®iÒu tra chÝnh cña ®Þa ph¬ng.
3.15. DiÖn tÝch nhiÔm sinh vËt h¹i lµ diÖn tÝch cã mËt ®é s©u, tû lÖ bÖnh h¹i tõ 50% trë lªn theo møc quy ®Þnh cña Côc BVTV vÒ mËt ®é s©u, tû lÖ bÖnh ®Ó thèng kª diÖn tÝch.
3.16. H×nh chiÕu t¸n l¸ lµ h×nh chiÕu cña t¸n l¸ c©y chiÕu (vu«ng gãc) xuèng mÆt ®Êt.
3.17. Cµnh ®iÒu tra lµ ®o¹n cµnh cã chiÒu dµi 20-50cm (tïy theo mçi lo¹i c©y) tÝnh tõ mÆt t¸n l¸, dïng ®Ó ®iÒu tra SVH c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp, c©y l©m nghiÖp.
3.18. §ît ®iÒu tra lµ khi phÇn chåi non cña c©y cã xuÊt hiÖn c¸c lo¹i SVH (nhÖn l«ng nhung, bä trÜ, rÖp).
3.19. C©y trång míi lµ nh÷ng lo¹i c©y trång míi ®îc trång ë ®Þa ph¬ng vµ cã triÓn väng ph¸t triÓn thµnh c©y trång chÝnh.
4. Quy ®Þnh Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra ph¸t hiÖn sinh vËt h¹i
4.1. Yªu cÇu kü thuËt
4.1.1. §iÒu tra
- §iÒu tra ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c diÔn biÕn c¸c lo¹i SVH, SVCI chÝnh vµ c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh t¸c ®éng ®Õn chóng.
- Dù b¸o nh÷ng lo¹i SVH thø yÕu cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thµnh ®èi tîng chÝnh, ph©n tÝch nguyªn nh©n cña hiÖn tîng ®ã.
4.1.2. NhËn ®Þnh t×nh h×nh: §¸nh gi¸ t×nh h×nh SVH hiÖn t¹i, nhËn ®Þnh kh¶ n¨ng ph¸t sinh, ph¸t triÓn vµ g©y h¹i cña SVH chÝnh trong thêi gian tíi.
4.1.3. Thèng kª diÖn tÝch: Tæng hîp tÝnh to¸n diÖn tÝch bÞ nhiÔm SVH (nhÑ, trung b×nh, nÆng), diÖn tÝch mÊt tr¾ng vµ diÖn tÝch ®· ®îc xö lý b»ng c¸c biÖn ph¸p phßng chèng.
4.2. ThiÕt bÞ vµ dông cô ®iÒu tra
4.2.1. Dông cô ®iÒu tra ngoµi ®ång:
- Vît, khay, khung, hè ®iÒu tra (phô lôc H);
- Thíc d©y,thíc gç ®iÒu tra, b¨ng giÊy dÝnh, b¨ng dÝnh, dao, kÐo;
- Sç ghi chÐp, bót viÕt, m¸y tÝnh bá tói, tói nilon c¸c cì, tói x¸ch tay ®iÒu tra;
- èng tuýp , hép petri vµ ho¸ chÊt cÇn thiÕt;
- BÉy ®Ìn; BÉy b¶.
4.2.2. ThiÕt bÞ trong phßng:
- KÝnh lóp, kÝnh hiÓn vi, lam, la men;
- Tñ l¹nh, tñ ®Þnh «n, m¸y «n, Èm kÕ tù ghi trong phßng;
- M¸y tÝnh vµ c¸c ch¬ng tr×nh phÇn mÒm cã liªn quan;
- M¸y khuÊy, m¸y l¾c, m¸y r©y.
4.2.3. Trang bÞ b¶o hé lao ®éng:
- Mò, ñng, ¸o ma, g¨ng tay, khÈu trang.
4.3. Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra
4.3.1. Thêi gian ®iÒu tra
4.3.1.1. §iÒu tra ®Þnh kú: §iÒu tra 7 ngµy mét lÇn theo tuyÕn ®iÒu tra trong khu vùc ®iÒu tra cè ®Þnh ngay tõ ®Çu vô vµo c¸c ngµy thø ba, thø t hµng tuÇn.
4.3.1.2. §iÒu tra bæ sung: TiÕn hµnh tríc vµ trong cao ®iÓm xuÊt hiÖn SVH.
4.3.2. YÕu tè ®iÒu tra: Mçi lo¹i c©y trång chän ®¹i diÖn theo gièng, thêi vô, ®Þa h×nh, giai ®o¹n sinh trëng c©y trång.
4.3.3. Khu vùc ®iÒu tra
4.3.3.1. §èi víi lóa:
- Tõ 20 - 40 ha ®èi víi vïng träng ®iÓm .
- Tõ 2 -5 ha ®èi víi vïng kh«ng träng ®iÓm .
4.3.3.2. §èi víi rau mµu, c©y thùc phÈm: Tõ 2 - 5 ha.
4.3.3.3. §èi víi c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp: Tõ 5-10 ha
4.3.4. §iÓm ®iÒu tra
Mçi yÕu tè ®iÒu tra 10 ®iÓm ngÉu nhiªn hoÆc n»m ngÉu nhiªn trªn ®êng chÐo cña khu vùc ®iÒu tra. §iÓm ®iÒu tra ph¶i c¸ch bê Ýt nhÊt 2 m (®èi víi lóa, c©y rau mµu) vµ 1 hµng c©y (®èi víi c©y ¨n qu¶, c©y c«ng nghiÖp).
4.3.5. Sè mÉu ®iÒu tra cña mét ®iÓm 4.3.5.1. C©y lóa S©u h¹i + Trªn m¹ vµ lóa s¹: 1 khung/ ®iÓm. + Trªn lóa cÊy: 10 khãm / ®iÓm.
C¸c lo¹i s©u trÝch hót (nhÖn, bä trÜ, bä phÊn...) 5 d¶nh /®iÓm
BÖnh h¹i
+ BÖnh trªn th©n: 10 d¶nh ngÉu nhiªn/ ®iÓm.
+ BÖnh trªn l¸: ®iÒu tra toµn bé sè l¸ cña 5 d¶nh ngÉu nhiªn/ ®iÓm.
4.3.5.2. Rau mµu vµ c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy (rau hä hoa thËp tù, cµ chua, ®Ëu ®ç, l¹c võng, ®Ëu t¬ng)
S©u h¹i.
+ C©y trång ngoµi ®ång: 1m2/®iÓm (víi c©y cã mËt ®é <50 c©y/m2);
1 khung/ ®iÓm (víi c©y cã mËt ®é >50 c©y/m2)
+ C©y trång cã mËt ®é cao, vên ¬m: 1 khung/ ®iÓm
(C¸c lo¹i trÝch hót nh bä phÊn, bä trÜ, nhÖn th× tÝnh 10 c©y hoÆc 10 l¸/ ®iÓm tuú theo vÞ trÝ g©y h¹i cña mçi ®èi tîng).
BÖnh h¹i
+ BÖnh toµn th©n: 10 th©n ngÉu nhiªn/ ®iÓm.
+ BÖnh trªn l¸: 10 l¸ ngÉu nhiªn/ ®iÓm .
+ BÖnh trªn cñ, qu¶: ®iÒu tra 10 cñ, qu¶ ngÉu nhiªn/ ®iÓm.
+ BÖnh trªn rÔ: 10 c©y/®iÓm
4.3.5.3. C©y c«ng nghiÖp dµi ngµy, c©y ¨n qu¶
S©u h¹i
+ S©u h¹i cµnh (cµnh l¸, cµnh hoa, cµnh qu¶): §iÒu tra 4 híng x mçi híng 2 cµnh (l¸, hoa, qu¶)/ c©y/ ®iÓm.
+ S©u h¹i th©n: 10 c©y/ ®iÓm + S©u h¹i vên ¬m: 1 khung/ ®iÓm BÖnh h¹i + BÖnh h¹i th©n: 10 c©y/ ®iÓm. + BÖnh h¹i cµnh: 4 híng x mçi híng 2 cµnh/1c©y/ ®iÓm
S©u bÖnh h¹i rÔ: 1 hè (khu vùc h×nh chiÕu t¸n l¸)/ ®iÓm.
4.3.6. C¸ch ®iÒu tra
4.3.6.1. Ngoµi ®ång Quan s¸t tõ xa ®Õn gÇn sau ®ã ®iÒu tra trùc tiÕp trªn c©y, trong trêng hîp kh«ng lµm ngay ®îc ngoµi ®ång ruéng th× thu mÉu vÒ phßng ph©n tÝch. Dïng vît ®iÒu tra c¸c lo¹i SVH vµ SVCI ho¹t ®éng bay nh¶y ë tÇng l¸ trªn cña c©y trång. Dïng khay ®Ó ®iÒu tra c¸c lo¹i SVH vµ SVCI ph©n bè ë tÇng l¸ díi cña c©y trång. Dïng khung ®Ó ®iÒu tra SVH vµ SVCI xuÊt hiÖn trªn mÆt níc, mÆt ®Êt trªn ruéng m¹, lóa s¹, mÆt t¸n l¸, t¸n chÌ, c¸c lo¹i c©y trång dÇy vµ vên ¬m. Thu mÉu ®Ó theo dâi ký sinh + Pha trøng
- Trøng ®¬n: 50 qu¶;
- æ trøng: 30 æ.
+ Pha s©u non, nhéng, trëng thµnh: 30 c¸ thÓ
4.3.6.2. Trong phßng: theo dâi, ph©n tÝch nh÷ng mÉu s©u h¹i ®· thu ®îc trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra vµ x¸c ®Þnh mËt ®é trøng, tû lÖ trøng në, tû lÖ ký sinh. 4.3.6.3. Sö dông bÉy BÉy ®Ìn (®èi víi lóa): c¸c trung t©m BVTV vïng, Chi côc BVTV tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng ®Æt bÉy ®Ìn liªn tôc trong vô lóa. §Þa ®iÓm bÉy ®Ìn ph¶i ®Æt ë khu vùc trång lóa. Thêi gian ®èt ®Ìn tõ 19 giê - 22 giê.
BÉy kh¸c: tuú theo ®èi tîng SVH mµ c¸c ®Þa ph¬ng sö dông c¸c lo¹i bÉy thÝch hîp.
4.3.7. C¸c chØ tiªu cÇn theo dâi
C©y trång vµ c¸c yÕu tè cã liªn quan (thêi tiÕt, c¬ cÊu gièng, thêi vô, giai ®o¹n sinh trëng cña c¸c lo¹i c©y trång);
MËt ®é s©u (con/m2), tû lÖ h¹i(%);
Tû lÖ c¸c pha ph¸t dôc cña s©u h¹i(%);
Tû lÖ, chØ sè bÖnh (%);
MËt ®é BMAT (b¾t måi ¨n thÞt)( con/m2), tû lÖ ký sinh (%);
DiÖn tÝch nhiÔm SVH (ha);
Sè lîng trëng thµnh vµo bÉy ®Ìn, bÉy b¶ ( con/®ªm).
4.4. Thu thËp, xö lý sè liÖu vµ quy ®Þnh th«ng b¸o kÕt qu¶
4.4.1. Sæ theo dâi
Sæ theo dâi SVH vµ SVCI vµo bÉy;
Sæ ghi chÐp sè liÖu ®iÒu tra SVH, SVCI ®Þnh kú, bæ sung cña tõng c©y trång;
Sæ theo dâi diÔn biÕn diÖn tÝch nhiÔm SVH thêng kú, hµng vô, hµng n¨m;
Sè theo dâi khÝ tîng.
4.4.2. Xö lý sè liÖu
4.4.2.1. §¬n vÞ tÝnh
MËt ®é SVH vµ SVCI: tuú theo tõng lo¹i c©y trång, tõng ®èi tîng mµ tÝnh theo c¸c ®¬n vÞ con/m2, con/cµnh (l¸, hoa, qu¶).
Ph¸t dôc cña s©u: tû lÖ cña tõng giai ®o¹n (pha) ph¸t dôc (%).
Tû lÖ c¸c bé phËn bÞ h¹i cña c©y (cµnh, c©y, l¸, bóp, qu¶) (%).
Tû lÖ bÖnh, chØ sè bÖnh (%).
Tû lÖ ký sinh (trøng, s©u non, nhéng, trëng thµnh) (%).
Mét sè lo¹i bÖnh h¹i trªn l¸, trªn th©n, trªn b«ng ®Òu ph©n cÊp thèng nhÊt theo phô lôc III.
C¨n cø ®Ó tÝnh diÖn tÝch nhiÔm SVH (nhÑ, trung b×nh, nÆng)
+ C¬ cÊu gièng c©y trång
+ Sè liÖu ®iÒu tra cña tõng yÕu tè cã liªn quan.
+ Møc mËt ®é s©u, tû lÖ bÖnh quy ®Þnh ®Ó thèng kª diÖn tÝch cô thÓ nh sau (phô luc I)
- DiÖn tÝch nhiÔm nhÑ: lµ diÖn tÝch cã mËt ®é s©u, tû lÖ bÖnh tõ 50 ®Õn100% møc quy ®Þnh.
- DiÖn tÝch nhiÔm trung b×nh: lµ diÖn tÝch cã mËt ®é s©u, tû lÖ bÖnh tõ trªn 100 ®Õn 200% møc quy ®Þnh.
- DiÖn tÝch bÞ nhiÔm nÆng: lµ diÖn tÝch cã mËt ®é s©u, tû lÖ bÖnh trªn 200% møc quy ®Þnh.
DiÖn tÝch mÊt tr¾ng:(dïng ®Ó thèng kª cuèi c¸c ®ît dÞch, cuèi c¸c vô s¶n xuÊt).
Lµ tæng sè diÖn tÝch céng dån do SVH lµm gi¶m trªn 70% n¨ng suÊt.
DiÖn tÝch ®· xö lý (thuèc ho¸ häc vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c).
4.4.2.2. C«ng thøc tÝnh - phô lôc II.
MËt ®é SVH ( con/m2, con/cµnh, con/hè...); Tû lÖ ph¸t dôc (%) ë tõng giai ®o¹n ph¸t dôc
Tû lÖ bÖnh (%), chØ sè bÖnh (%).
Lu ý c¸ch ph©n cÊp theo phô lôc III
C¸ch tÝnh mËt ®é SVCI (b¾t måi ¨n thÞt), tû lÖ ký sinh còng t¬ng tù nh SVH.
4.4.3. Th«ng b¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra
4.4.3.1. Néi dung th«ng b¸o SVH 7 ngµy/ lÇn ph¶i ®Çy ®ñ theo phô lôc IV.
4.4.3.2. Thêi gian göi th«ng b¸o
+ Tr¹m BVTV huyÖn
§iÒu tra t×nh h×nh SVH trªn ®Þa bµn huyÖn vµ göi th«ng b¸o 7 ngµy mét lÇn (theo mÉu phô lôc IV) vµo c¸c ngµy thø 5 hµng tuÇn cho Chi côc BVTV tØnh, b»ng ph¬ng tiÖn th«ng tin nhanh nhÊt.
+ Chi côc BVTV tØnh
KiÓm tra vµ tæng hîp t×nh h×nh SVH ë c¸c huyÖn trong tØnh vµ göi th«ng b¸o tinh h×nh SVH 7 ngµy 1 lÇn (theo mÉu Phô lôc V E) vµo c¸c ngµy thø 2 hµng tuÇn cho Trung T©m BVTV vïng, Côc BVTV b»ng ph¬ng tiÖn th«ng tin nhanh nhÊt.
+ Trung t©m BVTV vïng
KiÓm tra vµ tæng hîp t×nh h×nh SVH ë c¸c tØnh trong vïng vµ göi th«ng b¸o t×nh h×nh SVH 7 ngµy/1 lÇn (theo mÉu Phô lôc E ) vµo c¸c ngµy thø 5 hµng tuÇn cho Côc BVTV b»ng ph¬ng tiÖn th«ng tin nhanh nhÊt.
4.4.3.3. Th«ng b¸o, ®iÖn b¸o ®ét xuÊt
Khi SVH cã kh¶ n¨ng ph¸t sinh, ph¸t triÓn nhanh, trªn diÖn réng, cã nhiÒu nguy c¬ ®e do¹ s¶n xuÊt th× c¬ quan BVTV ë ®Þa bµn ®ã (tr¹m BVTV, chi côc BVTV, Trung t©m BVTV vïng) cã tr¸ch nhiÖm ra c¸c th«ng b¸o, ®iÖn b¸o ®ét xuÊt vµ göi
C¬ quan qu¶n lý trùc tiÕp;
C¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh cÊp trªn.
4.5. B¸o c¸o kh¸c
C¸c Trung t©m BVTV vïng vµ c¸c Chi côc BVTV tØnh cã tr¸ch nhiÖm ra c¸c lo¹i th«ng b¸o sau:
4.5.1. Th«ng b¸o th¸ng (theo mÉu Phô lôc E)
Thêi gian tÝnh tõ ngµy 15/ th¸ng tríc ®Õn ngµy 15/th¸ng sau.
Göi cho c¸c c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh cÊp trªn.
4.5.2. B¸o c¸o tæng kÕt vô (theo mÉu Phô lôc F)
Vô ®«ng xu©n: göi cho Trung t©m BVTV vïng vµ Côc BVTV tríc ngµy 15/6 hµng n¨m.
Vô hÌ thu vµ mïa: göi cho Trung t©m BVTV vïng vµ Côc BVTV tríc ngµy 30/11 hµng n¨m.
Vô ®«ng (rau, ng«, ®Ëu t¬ng, khoai t©y... chØ ¸p dông cho c¸c tØnh phÝa B¾c).
4.5.3. Dù b¸o vô (theo mÉu Phô lôc G): göi Trung t©m BVTV vïng vµ Côc BVTV tríc c¸c vô s¶n xuÊt 20 ngµy./.
50>
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |