Trường Đại học Ngoại thương Khoa Kinh tế và Kinh doanh quốc tế Chuyên ngành Kinh tế đối ngoại

============

Nhóm thực hiện: Nhóm 9 1. Phạm Trung Kiên-Trưởng nhóm 2. Phạm Tuấn Anh 3. Phạm Minh Quang 4. Mai Quý Hanh 5. Nguyễn Văn Huấn Lớp: TMA 402.7_LT Giáo viên hướng dẫn: Ts. Trần Sỹ Lâm

Hiện nay thị trường hàng hải Việt Nam đang rất phát triển, từng bước hội nhập sâu rộng vào thị trường hàng hải quốc tế, nhưng việc áp dụng pháp luật trong lĩnh vực bảo hiểm hàng hải luôn tiềm ẩn những tranh chấp và những rủi ro khó lường. Trong khi đó, Luật bảo hiểm hàng hải Anh (MIA) năm 1906 luôn được coi là chuẩn mực cho việc giải quyết các tranh chấp trong bảo hiểm hàng hải và trọng việc xây dựng các Luật bảo hiểm hàng hải của các nước trên thế giới.

Do đó, việc nghiên cứu MIA, đặc biệt là các quy định liên quan đến hợp đồng bảo hiểm theo MIA 1906, là rất cần thiết trong quá trình hội nhập và gia nhập WTO của Việt Nam, tạo thuận lợi trong quá trình thông thương vì kênh vận chuyển hàng hải quốc tế vẫn là kênh chủ yếu trong quá trình xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam, trong khi Bộ luật hàng hải Việt Nam năm 2005 cũng còn nhiều bất cập.

Xuất phát từ thực tiễn trên và trên cơ sở kiến thức được học về bảo hiểm hàng hải, nhóm chúng tôi mạnh dạn quyết định lựa chọn đề tài: “Phân tích các quy định về hợp đồng bảo hiểm hàng hải theo MIA 1906” làm bài tiểu luận môn Bảo hiểm trong kinh doanh.

Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo, tiểu luận được chia làm 3 chương với kết cấu như sau:

- Chương 1: Giới thiệu chung về Luật bảo hiểm hàng hải Anh-MIA 1906.

- Chương 2: Phân tích các quy định về hợp đồng bảo hiểm hàng hải theo MIA 1906.

- Chương 3: Một số vấn đề cần chú ý khi áp dụng các quy định về hợp đồng bảo hiểm hàng hải theo MIA 1906.

Nhóm chúng tôi xin trân trọng cảm ơn thầy giáo Tiến sỹ Trần Sỹ Lâm đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ chúng tôi hoàn thành bài tiểu luận này.

Chương 1

Giới thiệu chung về Luật bảo hiểm hàng hải Anh - MIA 1906

1.1. Lịch sử ra đời của Luật bảo hiểm hàng hải Anh - MIA 1906

Ngành thương mại hàng hải được coi là một trong những phương thức vận tải đầu tiên trong lịch sử nhân loại, tạo sự thông thương hàng hóa giữa các châu lục. Nhưng tương ứng với mức lợi nhuận mang lại là mức độ và số lượng rủi ro phải ứng phó, dẫn đến sự ra đời của bảo hiểm hàng hải.

Những hình thức sơ khai của ngành bảo hiểm bắt đầu từ khá sớm, khoảng thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, với hình thức “cho vay mạo hiểm” để kinh doanh. Đến thế kỷ XIV, các hợp đồng bảo hiểm hàng hải đầu tiên đã xuất hiện Ý. Đến thế kỷ XV, các văn bản pháp luật về bảo hiểm đầu tiên đã xuất hiện ở Tây Ban Nha. Tuy nhiên, phải đến thế kỷ XVI - XVII, cùng với sự ra đời của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, thì hoạt động bảo hiểm mới phát triển rộng rãi và ngày càng đi sâu vào nhiêu lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. Mở đường cho sự phát triển này là Luật bảo hiểm năm 1601 của Anh thời Nữ hoàng Elisabeth. Sau đó là Chiếu dụ 1681 của Pháp do Vua Louis XIV ban hành, đó là những đạo luật mở đường cho lĩnh vực bảo hiểm hảng hải.

Văn bản pháp luật đầu tiên trong hệ thống pháp luật về bảo hiểm hàng hải của Anh thể hiện sự cần thiết phải điều chỉnh các quan hệ phát sinh trong lĩnh vực bảo hiểm hàng hải là Luật bảo hiểm hàng hải năm 1745. Luật này đã phá vỡ những thói quen lạc hậu trước đó và pháp điển hóa một số tập quán, án lệ thành luật. Tiếp theo là đạo luật về bảo hiểm hàng hải năm 1788, thừa nhận tất cả hợp đồng bảo hiểm phải để trống, điều này bị coi là vô hiệu trong quy định của Luật sửa đổi năm 1795, yêu cầu tất cả các hợp đồng bảo hiểm hàng hải phải bằng văn bản và được đóng dấu. Năm 1894, Dự thảo Luật bảo hiểm hàng hải được đưa ra thảo luận tại Nghị viện Anh, là nền tảng sau này cho sự ra đời của Luật bảo hiểm hàng hải Anh 1906.

Ngày 21.12.1906, Luật bảo hiểm hàng hải Anh (Marine Insurance Act-MIA 1906) được thông qua và ban hành chủ yếu dựa trên phán quyết của tòa án trong vòng 200 năm trước đó, có hiệu lực từ 01/01/1907 và cho đến ngày nay vẫn được áp dụng một cách rộng rãi. MIA 1906 bao gồm 93 điều, chia làm 14 phần, với các nội dung cơ bản sau: Lợi ích bảo hiểm; Giá trị bảo hiểm; Việc khai báo và lời khai; Hợp đồng bảo hiểm, Bảo hiểm trùng, Các bảo đảm, Hành trình, Việc chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm; Tổn thất và sự từ bỏ; Hạn mức bồi thường; Quyền của người bảo hiểm đối với việc thanh toán; Bảo hiểm tương hỗ, Phần bổ sung.

1.2. Ý nghĩa của sự ra đời Luật bảo hiểm hàng hải Anh-MIA 1906

Luật bảo hiểm hàng hải Anh - MIA 1906 ra đời đã trở thành biện pháp hữu hiệu để điều chỉnh các quan hệ pháp lý phát sinh trong lĩnh vực bảo hiểm hàng hải, nó giúp cho việc tập hợp các án lệ thành hệ thống các quy định, tạo cho các quy phạm của bảo hiểm hàng hải được áp dụng mang tính hệ thống, dễ dàng giải quyết các tranh chấp, bảo vệ lợi ích hợp pháp của các bên.

MIA đã thể hiện đầy đủ và có hệ thống các nguyên tắc cơ bản của bảo hiểm hàng hải hiện đại như: nguyên tắc trung thực tuyệt đối, nguyên tắc có lợi ích thực sự, nguyên tẳc bồi thường, nguyên tắc thế quyền. Các điều khoản trong MIA cũng đã đưa ra các định nghĩa, khái niệm cơ bản, những nguyên tắc cụ thể áp dụng trong bảo hiểm hàng hải và làm cơ sở cho việc ban hành các văn bản pháp luật sau đó, giúp cho hệ thống pháp luật về hàng hải nói chung và hệ thống pháp luật bảo hiểm hàng hải nói riêng được hoàn chỉnh.

Các án lệ đã được đúc kết thể hiện trong các Điều khoản của MIA, kết tinh những kinh nghiệm và sự sáng tạo trong giải quyết các tranh chấp từ hơn một thế kỷ trước. Điều này đã tạo cho MIA có thể tồn tại và trở thành Luật mẫu cho nhiều nước học tập, cũng như thông lệ quốc tế về bảo hiểm hàng hải cho việc thiết lập hợp đồng bảo hiểm, giải quyết tranh chấp của các bên trong thương mại quốc tế về lĩnh vực này.

MIA cũng mở ra cho các bên lựa chọn việc áp dụng MIA hoặc các quy định trong hợp đồng. Nhưng cũng đồng thời có những quy định mang tính bắt buộc nếu các bên không có thỏa thuận khác.

Chương 2

Phân tích các quy định về hợp đồng bảo hiểm hàng hải theo MIA 1906

2.1. Khái niệm và nội dung các cam kết trong hợp đồng bảo hiểm hàng hải

Các cam kết (warranties) được coi là van an toàn cho người bảo hiểm. Cùng với các cam kết này và tất cả khai báo trung thực thì người bảo hiểm có thể khẳng định rủi ro này là rủi ro họ có ý định bảo hiểm. Điều 33 - MIA (Bản chất của cam kết) đã nêu định nghĩa cam kết như sau: “Một cam kết và những điều khoản sau đây liên quan đến cam kết, có nghĩa là một hứa hẹn của người bảo hiểm với người được bảo hiểm, thông thường là về bảo vệ và cải tiến rủi ro”. Do đó, các hợp đồng bảo hiểm hàng hải luôn được “bảo vệ và cải tiến rủi ro” bằng các cam kết cho phù hợp với tình hình thực tế cũng như sự phát triển của ngành hàng hải.

Một cam kết là một điều kiện phải tuân theo một cách chính xác, dù điều kiện này có cần thiết cho rủi ro này hay không. Nếu không tuân theo điều kiện được quy định trong hợp đồng, người bảo hiểm được miễn trừ trách nhiệm từ ngày vi phạm cam kết đó. Tuy nhiên, điều này không có bất cứ tác động nào đến trách nhiệm mà người bảo hiểm phải gánh chịu trước ngày này.

Có thể so sánh giữa khai báo và cam kết: khai báo là đúng nếu cụ thể là đúng, nghĩa là nếu khác biệt giữa khai báo và sự thật là không quan trọng, nhưng cam kết thì phải thi hành đúng từng từ.

Các cam kết trong hợp đồng bảo hiểm hàng hải:

* Căn cứ vào tính chất được quy định trong hợp đồng hoặc mặc nhiên được công nhận trong luật chia ra hai loại cam kết là: cam kết minh thị và cam kết mặc nhiên.

- Cam kết minh thị (Express Warranties): Điều 35 MIA quy định: Một cam kết minh thị có thể bằng bất kỳ hình thức từ ngữ nào mà có thể xuất phát từ mục đích của cam kết được suy luận ra. Một cam kết minh thị là một cam kết được để trong hợp đồng bảo hiểm hay sát nhập vào hợp đồng bảo hiểm. Một cam kết minh thị không bao gồm một cam kết mặc nhiên, trừ khi nó mâu thuẫn với cam kết mặc nhiên đó.

- Cam kết mặc nhiên (Implied warranty): Các cam kết mặc nhiên không được nêu trong hợp đồng bảo hiểm, song theo phát luật thì được hiểu là mặc nhiên ràng buộc. Có hai cam kết mặc nhiên: tàu có đủ khả năng đi biển và hành trình hợp pháp.

Điều 41-MIA quy định cam kết về sự hợp pháp: Khi có cam kết mặc nhiên rằng hành trình được bảo hiểm là hợp pháp, cho đến khi người được bảo hiểm có thể kiểm soát được vấn đề, thì hành trình đó sẽ được tiến hành theo cách thức hợp pháp.

- Không có cam kết mặc nhiên về tình trạng đi biển được của hàng hóa.

Điều 40-MIA quy định rằng không có cam kết mặc nhiên về tình trạng đi biển được của hàng hóa:

+ Trong một hợp đồng bảo hiểm về hàng hóa hoặc động sản khác, sẽ không có cam kết mặc nhiên về tình trạng đi biển được của hàng hóa hay động sản đó.

+ Trong một hợp đồng bảo hiểm bao đối với hàng hóa hay động sản khác, sẽ có một cam kết mặc nhiên rằng vào thời điểm bắt đầu hành trình, tàu chở hàng không chỉ có khả năng đi biển mà nó còn có khả năng phù hợp để chở hàng hóa và động sản đó đến nơi dự tính theo như hợp đồng.

Ngoài ra, MIA cũng nêu lên một số loại cam kết thường hay được sử dụng như: Cam kết trung lập (Điều 36), Cam kết mặc nhiên về quốc tịch (Điều 37), Cam kết về tình trạng an toàn (Điều 38).

Cam kết trung lập quy định tàu và hàng hóa (tùy trường hợp) phải là trung lập vào lúc bắt đầu và trong suốt thời gian bảo hiểm, trong phạm vi người được bảo hiểm có thể kiêm soát được. Đối với tàu: phải có đầy đủ tài liệu chứng minh sự trung lập đó, nếu không người bảo hiểm có quyền từ chối đơn bảo hiểm. Điều 36 MIA quy định: “Những đặc tính trung lập vào thời điểm bắt đầu rủi ro, cho đến khi người được bảo hiểm có thể kiểm soát được rủi ro, đặc tính trung lập của tài sản đó vẫn tồn tại trong quá trình rủi ro”.

Cam kết mặc nhiên về quốc tịch quy định: “Quốc tịch của tàu không được chi phối bởi một cam kết mặc nhiên, hay quốc tịch đó sẽ không bị thay đổi trong quá trình xảy ra rủi ro” (Điều 37).

Cam kết về tình trạng an toàn quy định: “Khi đối tượng bảo hiểm được cam kết về tình trạng an toàn trong một ngày nhất định, thì điều này là đủ nếu nó an toàn trong suốt ngày đó” (Điều 38).

Cam kết không được miễn thứ kể cả khi người được bảo hiểm có sửa sai vi phạm, thì cũng không phục hồi trách nhiệm của người bảo hiểm được. Tuy nhiên, MIA cũng quy định các trường hợp vi phạm các cam kết nhưng người được bảo hiểm được miễn thứ vì vi phạm này xảy ra ngoài ý muốn và mang tính chất bất khả kháng. Trường hợp vi phạm các cam kết được miễn thứ được quy định tại Điều 34-MIA:

- Khi có lý do thay đổi tình trạng, cam kết đó được hủy bỏ áp dụng hoàn cảnh này theo hợp đồng.

- Việc thi hành cam kết là vi phạm pháp luật mới.

Khi một cam kết bị vi phạm, người được bảo hiểm không thể lợi dụng biện hộ vi phạm đã được sửa sai và cam kết đã được thực hiệm trước khi tổn thất xảy ra. Một vi phạm cam kết có thể là lý do để hủy bỏ bởi người bảo hiểm.

2.2. Quá trình thiết lập hợp đồng

1. 
   Hiệu lực pháp lý giấy nhận bảo hiểm
   

Điều 89 quy định: Sau khi hợp đồng bảo hiểm được ký kết, giấy nhận bảo hiểm được coi như chứng cứ có giá trị trong bất kỳ vụ kiện pháp lý nào. Hợp đồng bảo hiểm mới là tài liệu pháp lý thể hiện cho hợp đồng, song khi hợp đồng bảo hiểm được ký kết, giấy nhận bảo hiểm sẽ trở thành chứng cứ pháp lý được sử dụng để sửa đổi một đơn bảo hiểm khi có nhầm lẫn thông thường hoặc trong các vụ kiện tranh chấp pháp lý.

Thời điểm hợp đồng được coi là có hiệu lực (Điều 21) khi sự đề nghị của người được bảo hiểm được chấp thuận của người bảo hiểm, bất kể hợp đồng sau đó có được soạn thảo hay không, và sự đề nghị được chấp thuận có thể dưới hình thức là đơn, giấy nhận bảo hiểm hoặc các hình thức khác theo tập quán mà không cần đóng dấu.

2. 
   Hình thức của hợp đồng bảo hiểm.
   

MIA quy định những nội dung cần thiết, phải có trong hợp đồng bảo hiểm. Nếu không tuân thủ, hợp đồng sẽ không có giá trị pháp lý và không thể dùng để khởi kiện được. Những nội dung chủ yếu của hợp đồng (Điều 23) bao gồm: (1) Tên của người được bảo hiểm, hoặc người thay mặt người thụ hưởng; (2) Đối tượng bảo hiểm và cảc rủi ro cần bảo hiểm; (3) Chuyến hàng hoặc khoảng thời gian hoặc cả hai; (4) Khoản tiền bảo hiểm; (5) Tên của người bảo hiểm.

Hợp đồng bảo hiểm hàng hải phải được ký bởi người bảo hiểm hoặc nhân danh người đó. Chỉ cần chữ ký của người bảo hiểm, dấu của công ty cũng cần thiết, nhưng không bắt buộc. Khi một hợp đồng bảo hiểm do nhiều người bảo hiểm nhận bảo hiểm, được coi là từng hợp đồng riêng rẽ với những người được bảo hiểm, trừ khi hợp đồng có quy định khác (Điều 24).

2.2.3. Việc giải thích các điều khoản trong hợp đồng

Điều 30 quy định: Theo quy định của luật này, trừ khi hợp đồng có quy định khác, các từ ngữ và diễn đạt đề cập trong hợp đồng mẫu của Luật này sẽ được hiểu trong phạm vi và theo nghĩa mà hợp đồng đó xác định. Ngoài ra còn quy định hợp đồng bảo hiểm có thể theo mẫu trong phụ bản 1 của Luật này.

Điều 26 quy định đối tượng phải tuân theo các yêu cầu sau:

- Phải được biểu thị trong hợp đồng bảo hiểm một cách rõ ràng, hợp lý.

- Không cần thiết phải ghi bản chất và giới hạn quyền lợi của người được bảo hiểm trong hợp đồng bảo hiểm.

- Khi hợp đồng biểu thị đối tượng bảo hiểm trong điều khoản chung, thì nó sẽ hiểu để áp dụng cho những lợi ích của người được bảo hiểm chưa được nêu rõ.

* Giá trị bảo hiểm trong hợp đồng: Trị giá ghi trên hợp đồng bảo hiểm như thế trở thành một giới hạn bồi thường, và trị giá này được gọi là trị giá có thể bảo hiểm và được xác định theo Điều 16. Điều này nói về các đơn bảo hiểm mà không có thỏa thuận về trị giá quyền lợi trên đơn bảo hiểm ấy, nghĩa là các đơn bảo hiểm không trị giá.

Giá trị của hàng hóa có sự xác định khác nhau, khi mà người được bảo hiểm được đặt vào cùng vị trí như trước khi có tổn thất, và đối với tàu, khi mà trị giá lúc bắt đầu bảo hiểm biểu thị trị giá thực của chủ tàu.

Giá trị của đối tượng bảo hiểm: được quy định trong cam kết minh thị hoặc định giá trong hợp đồng, được xác định theo những quy định sau (Điều 16):

+ Trong bảo hiểm tàu, giá trị có thể được bảo hiểm là giá trị của tàu xác định vào thời điềm bắt đầu của tổn thất, bao gồm cả trang thiết bị, lương thực dự trữ và đồ dự trữ cho nhân viên và thủy thủ đoàn, tiền lương ứng trước cho thủy thủ đoàn và các khoản chi tiêu khác (nếu có) trong hành trình biển hoặc hành trình dự định theo hợp đồng, cộng cả phí bảo hiểm cho toàn bộ.

+ Bảo hiểm đối với cước phí, kể cả khi cước phí được trả trước hay trả sau, giá trị có thể được bảo hiểm bao gồm tổng khoản chí về cước phí đối với rủi ra mà người được bảo hiểm gặp phải cộng thêm phí bảo hiểm.

+ Bảo hiểm đối với tài sản và hàng hóa, giá trị bảo hiểm của hàng hóa là giá tài sản bảo hiểm lúc ban đầu (giá gốc) cộng với những chi phí về việc xếp hàng và những chi phí về bảo hiểm đối với toàn bộ tài sản.

+ Bảo hiểm đối với các đối tượng bảo hiểm khác, giá trị có thể được bảo hiểm là tổng số chi phí đối với rủi ro của người được bảo hiểm khi hợp đồng bảo hiểm đã có hiệu lực cộng với phí bảo hiểm.

* Phí bảo hiểm trong hợp đồng: Điều 31 quy định: Khi một bảo hiểm có hiệu lực, phí bảo hiểm căn cứ theo thỏa thuận, nếu không có thỏa thuận phí bảo hiểm căn cứ theo khoản phí bảo hiểm hợp lý phải trả. Khi một bảo hiểm có hiệu lực theo các điều khoản là khoản phí phụ thu sẽ theo thỏa thuận trong một sự kiện nhất định, thi khi sự kiện đó xảy ra nhưng chưa có thỏa thuận về khoản phí đó, thì khoản phí phụ thu là khoản hợp lý phải trả.

2.3. Các loại hợp đồng bảo hiểm hàng hải

- Căn cứ vào thời điểm bắt đầu và kết thúc hiệu lực của bảo hiểm, có thể chia ra là hợp đồng bảo hiểm theo chuyến và hợp đồng bảo hiểm theo định hạn:

Hợp đồng bảo hiểm theo chuyến là hợp đồng bảo hiểm cho đối tượng bảo hiểm từ chỗ này đến chỗ khác (Điều 25). Khi một hợp đồng bảo hiểm cho đối tượng bảo hiểm trong một thời gian xác định trong hợp đồng được gọi là hợp đồng định hạn (Điều 26). Một hợp đồng có thể bao gồm cả bảo hiểm theo chuyến và bảo hiểm theo thời gian xác định.

- Căn cứ vào xác định giá trị của đối tượng được bảo hiểm trong hợp đồng có thể chia thành hợp đồng định giá và hợp đồng không định giá:

- Căn cứ vào số lượng tàu được bảo hiểm có thể chia thành hợp đồng bảo hiểm bao cho một tàu hoặc nhiều tàu.

Hợp đồng bao là một hợp đồng được thể hiện theo những thuật ngữ bảo hiểm chung, việc xác định tên tàu hoặc nhiều tàu và các chi tiết khác được xác định theo thông báo của người được bảo hiểm về sau (Điều 29).

2.4. Việc chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm

- Hiệu lực của việc chuyển nhượng Hợp đồng bảo hiểm: Tác dụng của điều khoản chuyển nhượng thể hiện ở Điều 15-Việc chuyển nhượng quyền lợi, Điều 50-Hợp đồng bảo hiểm có thể được chuyển nhượng khi nào và như thế nào và Điều 51-Người được bảo hiểm không có quyền lợi không thể chuyển nhượng.

Trong MIA, việc phân biệt giữa chuyển nhượng quyền lợi và chuyển nhượng hợp đồng là rất quan trọng. Chuyển nhượng hợp đồng là chuyển nhượng quyền hưởng lợi ích trên hợp đồng, còn chuyển nhượng quyền lợi là chuyển nhượng quyền lợi trên đối tượng bảo hiểm.

Điều 50 quy định: “Hợp đồng bảo hiểm có thể chuyển nhượng trừ khi nó có những điều khoản quy định không được chuyển nhượng. Việc chuyển nhượng có thể trước hoặc sau tổn thất. Một hợp đồng bảo hiểm hảng hải có thể được chuyển nhượng cho bất kỳ ai cùng với quyền lợi trên đối tượng, chỉ trừ cho kẻ thù nước ngoải, hoặc khi hợp đồng cấm chuyển nhượng. Điều này khác hẳn với cách thức của các ngành bảo hiểm khác, song trong nghiệp vụ bảo hiểm hảng hải thì cần thiết vì tài sản thường xuyên thay đổi chủ sở hữu nhiều lần trong một hành trình. Trừ khi đã thỏa thuận chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm trước lúc chấm dứt quyền lợi của người được bảo hiểm trên đối tượng bảo hiểm, nếu không mọi chuyển nhượng đều vô hiệu”.

Trường hợp không thể chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm khi người được bảo hiểm không có quyền lợi (Điều 51): Khi người được bảo hiểm đã từ bỏ hoặc bị mất quyền lợi đối với đối tượng bảo hiểm, mà không có thoả thuận rõ ràng hoặc mặc nhiên để chuyển nhượng hợp đồng vào trước hoặc cùng thời điểm từ bỏ hoặc bị mất quyền lợi, thì bất kỳ sự chuyển nhượng hợp đồng về sau đều không có hiệu lực. Không có quy định nào trong điều này ảnh hưởng đến việc chuyển nhượng hợp đồng sau khi có tổn thất xảy ra.

Khi không có thỏa thuận trước đó để chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm thì hợp đồng chấm dứt cùng với sự chấm dứt quyền lợi của người được bảo hiểm trên đối tượng bảo hiểm.

Mặc dù, MIA không có điều khoản riêng quy định về hợp đồng bảo hiểm hàng hải vô hiệu. Nhưng có thể tổng kết ở các điều khoản theo quy định của Luật bảo hiểm hàng hải Anh năm 1906, hợp đồng bảo hiểm có thể vô hiệu trong các trường hợp sau:

- Do vi phạm nguyên tắc trung thực tuyệt đối, các bên khai sai hoặc không khai những sự kiện được coi là cần thiết.

- Do các bên ký kết hợp đồng mà không có quyền lợi được bảo hiểm hoặc hợp đồng đó mang tính chất đánh cuộc.

- Do vi phạm các cam kết kể cả cam kết mặc nhiên hoặc cam kết minh thì. Mặc dù bên vi phạm đã sửa sai vi phạm đó nhưng hợp đồng vẫn có thể bị hủy bỏ.

- Do vi phạm hình thức của hợp đồng được quy định trong Luật.

Có thể thấy việc vô hiệu trong hợp đồng được quy định trong MIA đã được mở rộng bằng việc cho phép bên bị thiệt hại có thể lựa chọn hủy bỏ hợp đồng hoặc tiếp tục thực hiện hợp đồng. Ví dụ trong trường hợp vi phạm nguyên tắc trung thực không tới mức độ man trá thì người bảo hiểm nếu là bên thiệt hại có thể bỏ qua vi phạm đó hoặc có thể hủy bỏ hợp đồng theo cách lựa chọn của mình.

Người bảo hiểm khi huỷ bỏ hợp đồng được coi là đứng ngoài hợp đồng và hợp đồng đó chưa từng được chấp nhận trước đó. Tức là sự hủy bỏ bao giờ cũng là từ lúc bắt đầu. Tuy nhiên hợp đồng vẫn là tài liệu có giá trị pháp lý để người được bảo hiểm sử dụng hợp đồng như một văn bản trước toà án để yêu cầu bác bỏ quyền hủy bỏ hợp đồng của bên bảo hiểm. Tuy nhiên, cũng có ngoại lệ khi có thay đổi hành trình, người bảo hiểm không phải chịu trách nhiệm từ thời điểm quyết định thay đổi hành trình được biểu lộ. Những tổn thất trước đó người bảo hiểm vẫn phải chịu trách nhiệm.

Ở Anh, Luật bảo hiểm hàng hải MIA 1906 được xem là soạn thảo chủ yếu căn cứ theo các án lệ thời bấy giờ. Ngày nay, theo đánh giá của một số người, Luật bảo hiểm hàng hải Anh đã lạc hậu. Song, có thể thấy trên thực tế, Luật bảo hiểm hàng hải Anh năm 1906 đã được các Tòa án, các Hiệp hội bảo hiểm và các bên trong quan hệ bảo hiểm hàng hải mở rộng để điều chỉnh nhiều vấn đề phức tạp và đa dạng của hoạt động bảo hiểm hàng hải, đáp ứng yêu cầu điều chỉnh các quan hệ pháp luật phát sinh trong bảo hiểm hàng hải quốc tế hiện đại.

Tuy nhiên, khi nghiên cứu áp dụng các vấn đề liên quan đến hợp đồng bảo hiểm theo Luật bảo hiểm hàng hải Anh năm 1906 trong thực tiễn, cần phải chú ý một số vấn đề sau đây:

3.1. Mẫu hợp đồng (Lloyd’s S.G. policy): Điều 30 cũng quy định hợp đồng bảo hiểm có thể theo mẫu trong phụ lục 1 của MIA. Song trên thực tế các bên trong hợp đồng bảo hiểm có thể áp dụng bất kỳ mẫu nào. Tuy nhiên, đây là mẫu hợp đồng chuẩn mà các quy định trong hợp đồng đều tương thích với các điều khoản trong MIA.

3.2. Các quy tắc xây dựng hợp đồng (Rules for Construction of Policy): bao gồm 17 quy tắc giải thích về các từ ngữ thường dùng trong hợp đồng theo một nghĩa thống nhất. Các bên trong hợp đồng bảo hiểm hàng hải Anh có thể tự xây dựng các điều khoản trong hợp đồng, tuy nhiên các Quy tắc trên mang tính chất bắt buộc nếu hợp đồng đó không muốn mâu thuẫn với các quy định trong MIA.

3.3. Các cam kết: Trong quy định của MIA, các cam kết bao gồm rất nhiều nội dung nếu người được bảo hiểm vi phạm cam kết, người bảo hiểm có thể từ chối. Tuy nhiên trên thực tế, toà án Anh đã xử một số trường hợp ngoại lệ, ví dụ: Vụ Thamas chống Tyne and Near Steamship Fright Insurance Association năm 1917: Tàu được bảo hiểm theo hợp đồng bảo hiểm thời gian bắt đầu một hành trình trong điều kiện hành trình này trong tình trạng tàu không đủ thủy thủ, trong hành trình tàu va phải hòn đá không ghi trên hải đồ và bị chìm. Tòa đã xử là người bảo hiểm phải chịu trách nhiệm, vì tổn thất không quy được cho sự kiện không có khả năng đi biển.

Tuy nhiên trong một hợp đồng bảo hiêm chuyến, trong đó có cam kết tuyệt đối về khả năng đi biển thì người bảo hiểm sẽ được giải trách vì vi phạm cam kết đó.

Ngày nay trong trường hợp này người mua có thể hoàn toàn yên tâm nhận hàng hóa đã bị tổn thất trước khi mình có quyền lợi trên hàng hóa đó vì được bảo vệ bởi hợp đồng bảo hiểm, với điều kiện là vào lúc bán phải chuyển nhượng quyền hưởng lợi ích trên hợp đồng bảo hiểm.

Điều này đã được quyết định trong vụ J.Aron and Co.(Inc) chống Miall năm 1928. Một lô cacao được bảo hiểm từ nhà máy Tây Phi để giao tại Boston. Đã thỏa thuận chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm cùng với hàng hóa. Hạt cacao bị tổn thất trên xà lan trước lúc lên tàu.

Người bảo hiểm kháng kiện là tổn thất đã xảy ra trước khi người được nhượng quyền chưa được chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm để hưởng quyền lợi của mình. Tòa xử: người hưởng quyền có được quyền lợi về mọi khiếu nại mà chủ sở hữu gốc có được trên hợp đồng bảo hiểm, dù tổn thất đã xảy ra trước khi người được nhượng quyền được chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm để hưởng quyền lợi của mình.

MIA 1906 là một tập hợp tương đối hoàn chỉnh các khái niệm, các nguyên tắc cơ bản trong lĩnh vực bảo hiểm hàng hải như: hành trình hàng hải, nguyên tắc trung thực tuyệt đối nguyên tắc có lợi ích được bảo hiểm... Nó phù hợp với các điều khoản bảo hiểm cụ thể của các Hiệp hội bảo hiểm và các đạo luật liên quan như Luật bảo hiểm hàng hải (hợp đồng cá cược) năm 1909, Các điều khoản bảo hiểm hàng hóa (A), (B), (C), Các điều khoản bảo hiểm thân tàu.

Tuy có một số quy định được xem là đã lỗi thời, nhưng cho đến nay các quy định của MIA vẫn đáp ứng được những yêu cầu hiện tại và chưa tạo ra những cản trở đáng kể đối với các quan hệ phát sinh trong lĩnh vực bảo hiểm hàng hải. MIA vẫn được sử dụng làm khuôn mẫu cho việc xây dựng pháp luật về bảo hiểm hàng hải của một số nước trên thế giới. Có được kết quả và sức tồn tại như hiện nay phải kể đến sự tích lũy tập hợp kiến thức, kinh nghiệm và tính công bằng trong việc giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực bảo hiểm hàng hải của các luật gia, thẩm phán trong vài thế kỷ trước đó. Và hiện nay MIA vẫn được các tòa án vận dụng một cách sáng tạo để giải quyết các tranh chấp về bảo hiểm hàng hải.

Luật bảo hiểm hàng hải Anh năm 1906 đã tạo nên một sân chơi bình đẳng giữa người bảo hiểm và người được bảo hiểm cũng như các bên liên quan trong lĩnh vực bảo hiểm hàng hải vốn được xem là phức tạp và mang tính rủi ro cao.

1. Trường Đại học Ngoại thương (2006), Giáo trình Bảo hiểm trong kinh doanh, Nhà xuất bản Lao động xã hội, Hà Nội.

2. GS.TS Hoàng Văn Châu, Đỗ Hữu Vinh (2003), Từ điển kinh tể bảo hiểm Anh - Việt, Nhà xuất bản Thanh niên, Hà Nội.

3. Luật bảo hiểm hàng hải Anh-MIA năm 1906 (Marine Insurance Act 1906)

4. Các website:

- http:// www.baominh.com.vn

- http:// www.baohiem.pro.vn