ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Chaûy maùu laø bieán chöùng haøng ñaàu coù moät tyû leä töû vong nhaát ñònh cuûa loeùt daï daøy - taù traøng (loeùt DD-TT). Hôn 20 naêm qua maëc duø coù nhieàu tieán boä trong chaån ñoaùn vaø ñieàu trò veà ngoaïi khoa cuõng nhö noäi khoa nhöng töû vong vaãn coøn khoaûng 6-10%(1).
Ngoaøi nguyeân nhaân do söû duïng caùc thuoác khaùng vieâm khoâng steroid (NSAIDs)(5,6) hoaëc Aspirin(1,5), nhieãm Helicobacter pylori ( H. pylori) coù moät vai troø quan troïng trong bieán chöùng chaûy maùu do loeùt DD-TT(2,16). Ñieàu trò bieán chöùng chaûy maùu nhaèm hai muïc tieâu chính: (1) caàm maùu, vaø (2) chöõa laønh beänh loeùt vaø ngaên ngöøa chaûy maùu taùi phaùt.
Ngaøy nay, ñieàu trò caàm maùu qua noäi soi DD-TT thöôøng ñöôïc chæ ñònh roäng raõi(11,12,13). Ñieàu trò ngoaïi khoa ngaøy moät thu heïp vaø haàu nhö chæ coøn daønh cho nhöõng tröôøng hôïp caàm maùu qua noäi soi thaát baïi(1,8,17).
Vôùi söï ra ñôøi cuûa thuoác khaùng tieát vaøo ñaàu nhöõng naêm 70 (nhoùm Anti-H2) vaø nhöõng naêm 80 (öùc cheá bôm proton)(15), tyû leä chaûy maùu taùi phaùt vaãn coøn cao(1,9).
Gaàn ñaây, caùc nhaø nghieân cöùu ñeà nghò ñieàu trò tieät tröø H. pylori trong caùc tröôøng hôïp chaûy maùu do loeùt DD-TT coù H. pylori (+) sau khi ñaõ caàm maùu qua noäi soi nhaèm chöõa laønh beänh loeùt, haï thaáp tyû leä chaûy maùu taùi phaùt, vaø coøn traùnh ñöôïc caùc nguy cô trong ñieàu trò phaãu thuaät caáp cöùu(1,7).
V
ieäc xöû trí vaø chæ ñònh ñieàu trò nhieàu khi gaëp khoù khaên. Baøi vieát naøy seõ ñieåm qua caùc quan ñieåm vaø caùc phöông phaùp ñieàu trò loeùt DD-TT chaûy maùu, coù ñeà caäp ñeán vai troø cuûa ñieàu trò tieät tröø H. pylori.
NGUYEÂN NHAÂN VAØ HÌNH AÛNH NOÄI SOI CUÛA LOEÙT DAÏ DAØY – TAÙ TRAØNG CHAÛY MAÙU
Vai troø cuûa acid
Acid vaø pepsin laø nhöõng yeáu toá caàn thieát trong beänh sinh loeùt DD-TT. Söï kieän ñaàu tieân daãn ñeán vieäc hình thaønh loeùt laø söï suy yeáu cuûa haøng raøo baûo veä nieâm maïc tröôùc taùc ñoäng cuûa acid - pepsin. Tuy vaäy trong beänh sinh cuûa loeùt, acid hieám khi laø nguyeân nhaân “ñuû” nhöng söï hieän dieän cuûa acid laø moät ñoàng yeáu toá caàn thieát(16).
Theo Peterson(16), nguyeân nhaân laøm giaùn ñoaïn vaø suy yeáu haøng raøo baûo veä nieâm maïc bao goàm vieäc söû duïng NSAIDs vaø / hoaëc laø H. pylori cuøng vôùi caùc beänh lyù nguy kòch khaùc. Cuoái cuøng, caùc moâ bò thieáu maùu coù theå laø söï kieän ñaàu tieân ñöa ñeán söï khueách taùn ngöôïc cuûa ion H+ vaø laøm taêng tính thaám qua maøng teá baøo. Söï suy yeáu cuûa haøng raøo baûo veä nieâm maïc xuaát phaùt töø tình traïng acidose beân trong maøng teá baøo vaø söï huûy hoaïi cuûa teá baøo (Sô ñoà 1).
Trong quaù trình hình thaønh loeùt, acid tuy khoâng laø moät yeáu toá ñuû nhöng giöõ moät vai troø quan troïng vaø vì vaäy ñieàu trò giaûm tieát acid vaãn laø caàn thieát trong ñieàu trò chaûy maùu do loeùt DD-TT cuõng nhö ngaên ngöøa chaûy maùu taùi phaùt.
Theo Khuroo(9), pepsin coù theå laøm tieâu huûy cuïc maùu ñoâng ñöôïc hình thaønh treân beà maët oå loeùt vaø hoaït ñoäng naøy coù lieân quan ñeán pH dòch vò vaø theo Lin(12), ñieàu trò giaûm tieát acid vôùi omeprazole, laøm taêng pH gaàn vôùi pH trung tính. Cuïc maùu ñoâng ñöôïc oån ñònh vaø chaûy maùu taùi phaùt seõ khoâng xaûy ra(9,12).