Tæng quan vÒ héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ



tải về 2.96 Mb.
trang1/23
Chuyển đổi dữ liệu22.07.2016
Kích2.96 Mb.
#2131
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   23

Lé tr×nh tham gia AFTA ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp chñ yÕu

Ch­¬ng I


Tæng quan vÒ héi nhËp kinh tÕ

khu vùc vµ quèc tÕ

I.1. TÝnh tÊt yÕu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ



Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th«ng qua qu¸ tr×nh khu vùc hãa vµ toµn cÇu hãa nÒn kinh tÕ lµ mét xu h­íng b¾t nguån tõ b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, trong ®ã hµng hãa ph¶i ®­îc trao ®æi tù do vµ kh«ng bÞ ¶nh h­ëng bëi biªn giíi quèc gia hay chÕ ®é chÝnh trÞ, s¾c téc, t«n gi¸o... HiÖn nay, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c quèc gia diÔn ra mét c¸ch nhanh chãng vµ trong mét m«i tr­êng kh«ng æn ®Þnh, c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t. Do ®ã, ®Ó h¹n chÕ nh÷ng rñi ro, tËn dông c¸c tiÒm n¨ng, nguån lùc, lîi thÕ... cña tõng quèc gia, c¸c quèc gia ngµy cµng cã xu thÕ xÝch l¹i gÇn nhau, hîp t¸c, liªn kÕt cïng ph¸t triÓn.

Víi xu thÕ chung ®ã, thêi gian qua ®· h×nh thµnh nhiÒu qu¸ tr×nh liªn kÕt khu vùc vµ quèc tÕ, ®Õn nay trªn thÕ giíi ®· cã trªn 60 tæ chøc liªn kÕt kinh tÕ. C¸c tæ chøc kinh tÕ nµy cã nhiÒu møc ®é liªn kÕt kinh tÕ, nhiÒu chÕ ®é chÝnh trÞ vµ nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau:

+ Liªn kÕt song ph­¬ng, liªn kÕt ®a ph­¬ng.

+ Liªn kÕt d­íi h×nh thøc khu vùc nh­: Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA), Liªn minh Ch©u ¢u (EU), DiÔn ®µn Hîp t¸c Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC), HiÖp ­íc thÞ tr­êng chung Nam Mü (MERCOSUR), Hîp t¸c §«ng ¢u – Trung ¸, Héi nghÞ ¸ - ©u (ASEM), tæ chøc hîp t¸c 14 n­íc Ên §é D­¬ng ...

+ Liªn kÕt mang tÝnh toµn cÇu nh­ Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO), hiÖn nay Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi ®· cã tíi trªn 135 quèc gia thµnh viªn tham gia, chiÕm trªn 90% tæng kim ng¹ch th­¬ng m¹i thÕ giíi, ngoµi ra cßn trªn 30 quèc gia kh¸c ®ang xin gia nhËp WTO, WTO trë thµnh nÒn t¶ng ph¸p lý cho quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, lµ diÔn ®µn th­êng trùc ®µm ph¸n th­¬ng m¹i vµ lµ thÓ chÕ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ.

Tãm l¹i, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét xu h­íng mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ®ã cã thÓ ph©n tÝch th«ng qua nh÷ng vÊn ®Ò sau:

I.1.1 Xu thÕ toµn cÇu hãa kinh tÕ ngµy cµng t¨ng - lµ qu¸ tr×nh lÞch sö mang tÝnh quy luËt cña nÒn kinh tÕ

Tõ c¸c thÕ kû XVI, XVII ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn qu¸ tr×nh Quèc tÕ hãa nÒn kinh tÕ thÕ giíi, khi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i më réng c¨n b¶n c¸c thÞ tr­êng tiªu thô vµ ®¶m b¶o cung cÊp nguyªn liÖu mét c¸ch æn ®Þnh, trong ®ã cã nguyªn liÖu nhËp khÈu. D­íi ¸p lùc nµy, c¸c mèi quan hÖ th­¬ng m¹i ®· cã sù thay ®æi vÒ chÊt. Mèi quan hÖ th­¬ng m¹i ®· trë thµnh nh©n tè c¨n b¶n cña c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt, th«ng qua sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, ®ång thêi t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi sù chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña c¸c n­íc.

Trong thÕ kû XX, sù ph¸t cña qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ho¹t ®éng kinh tÕ trªn c¬ së th­¬ng m¹i ®· ®­îc bæ sung thªm b»ng viÖc xuÊt khÈu vèn s¶n xuÊt vµ vèn cho vay. Trªn c¬ së ®ã ®· h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn vµ c«ng ty xuyªn quèc gia lín vµ tõ ®©y trong néi bé vµ bªn ngoµi c¸c c«ng ty nµy, ®· b¾t ®Çu h×nh thµnh c¸c quan hÖ hîp t¸c s¶n xuÊt quèc tÕ. Vµo nh÷ng thËp niªn cuèi cïng cña thÕ kû XX, qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ph¸t triÓn ngµy cµng s©u réng, c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®· dÉn ®Õn sù hîp t¸c ph©n c«ng lao ®éng ngÉu nhiªn gi÷a c¸c n­íc, lóc ®Çu h×nh thµnh quy m« khu vùc, sau ®ã lan réng ra trªn quy m« toµn cÇu, kÐo theo sù tham gia cña tÊt c¶ c¸c n­íc, kÓ c¶ nh÷ng n­íc chËm ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®· ®¹t tíi mét quy m« míi, to lín h¬n vµ ë mét tr×nh ®é cao h¬n ®ã lµ Toµn cÇu hãa. Lµ mét qu¸ tr×nh tù nhiªn, kh¸ch quan, trªn c¬ së nh÷ng quy luËt vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, sù th©m nhËp lÉn nhau ngµy cµng t¨ng cña c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia, sè l­îng c¸c t¸c nh©n kinh tÕ t¨ng lªn vµ ®©y lµ xu thÕ mµ kh«ng mét nÒn kinh tÕ nµo cã thÓ tr¸nh khái.

I.1.2. Khu vùc hãa - Xu thÕ ph¸t triÓn quan träng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi

Cïng víi qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ, khu vùc hãa kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng ®iÓm næi bËt cña xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi trong thÕ kû XX. NÕu qu¸ tr×nh Toµn cÇu hãa kinh tÕ cã xu thÕ ph¸ vì hµng rµo ng¨n c¸ch gi÷a c¸c quèc gia, nh»m th©m nhËp vµ lµm cho chóng phô thuéc lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh c¸c mèi quan hÖ cã tÝnh chØnh thÓ trªn quy m« toµn cÇu, th× qu¸ tr×nh khu vùc hãa kinh tÕ, víi nh÷ng hiÖp ®Þnh cam kÕt gi÷a c¸c nhµ n­íc víi nhau, l¹i lµ sù ph¶n øng ®¸p l¹i nh÷ng th¸ch thøc mµ qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa ®Æt ra, nh»m duy tr×, b¶o vÖ, cñng cè vµ ph¸t triÓn lîi Ých ®éc lËp d©n téc. Hai xu thÕ nµy bæ sung cho nhau, chÕ ®Þnh, t¸c ®éng vµ ¶nh h­ëng lÉn nhau.

Trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi ngµy nay, sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c n­íc tõ l©u nay ®· trë thµnh vÊn ®Ò mang tÝnh lÞch sö. Trong vßng gÇn 3 thÕ kû qua, nhÊt lµ trong thÕ kû XX, sau khi tËn dông ®­îc nh÷ng thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ míi nhÊt vµ nh÷ng bÝ quyÕt c«ng nghÖ quan träng, nhiÒu n­íc trªn c¸c ch©u lôc kh¸c nhau cña thÕ giíi ®· trë thµnh c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn víi nÒn khoa häc vµ c«ng nghiÖp tiªn tiÕn, kÕt cÊu h¹ tÇng c«ng nghiÖp vµ th«ng tin hoµn h¶o, thÞ tr­êng réng lín, søc c¹nh tranh lín vµ thu nhËp quèc d©n cao. Cßn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chØ cã nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, søc lao ®éng dåi dµo vµ rÎ, kÕt cÊu h¹ tÇng cßn rÊt l¹c hËu, mét bé phËn kh«ng nhá cßn trong t×nh tr¹ng nghÌo khæ, tr×nh ®é d©n trÝ thÊp vµ míi ë giai ®o¹n ®Çu cña c«ng nghiÖp hãa. Bëi vËy, trong qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ, nhiÒu mèi quan hÖ cã tÝnh hai mÆt võa hîp t¸c, võa ®Êu tranh gi÷a c¸c n­íc giµu vµ nghÌo, n­íc lín vµ n­íc nhá, ®· ®­îc h×nh thµnh, trong ®ã lîi thÕ lu«n thuéc vÒ nh÷ng n­íc giµu vµ nh÷ng n­íc cã kinh tÕ æn ®Þnh.

KÕt qu¶, qu¸ tr×nh khu vùc hãa kinh tÕ ®· ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Trong vßng 50 n¨m qua, ®· cã tíi 153 hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i khu vùc ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c quèc gia vµ ®· ®­îc th«ng b¸o cho GATT vµ WTO. §a sè trong ®ã cho tíi nay vÉn cßn cã hiÖu lùc vµ mét nöa sè trong ®ã míi ®­îc ký tõ n¨m 1990 ®Õn nay. Cho tíi cuèi thËp kû 90, ®· cã tíi 32 tæ chøc kinh tÕ khu vùc víi sù tham gia cña kho¶ng 150 n­íc vµo c¸c tËp ®oµn kinh tÕ khu vùc, d­íi c¸c lo¹i h×nh vµ tr×nh ®é kh¸c nhau:

- Khu mËu dÞch tù do - §ßi hái ph¶i xãa bá c¸c hµng rµo thuÕ quan gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn, trong khi vÉn duy tr× hµng rµo thuÕ quan víi c¸c n­íc bªn ngoµi khu vùc ( Apec, AFTA, NAFTA,...)

- Liªn minh thuÕ quan - VÒ thùc chÊt lµ mét khu vùc mËu dÞch tù do nh­ng thùc hiÖn mét biÓu thuÕ quan chung thèng nhÊt ®èi víi c¸c n­íc ngoµi (lo¹i h×nh nµy ®­îc vËn dông ®èi víi mét sè n­íc ch©u Phi vµ Mü La tinh).

- ThÞ tr­êng chung - VÒ thùc chÊt lµ mét liªn minh thuÕ quan trong ®ã cho phÐp tù do lu©n chuyÓn c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ( vèn, lao ®éng ... nh­ trong ph¹m vi EU)

- Khu vùc ­u ®·i th­¬ng m¹i - Trong ®ã thùc hiÖn gi¶m thuÕ nhËp khÈu gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn.

- Liªn minh kinh tÕ - VÒ thùc chÊt lµ mét thÞ tr­êng chung trong ®ã ®iÒu phèi hµi hßa c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, tµi chÝnh, x· héi vµ tiÒn tÖ cña c¸c n­íc tham gia, vÝ dô nh­ céng ®ång ch©u ¢u (EC).

I.1.3. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng lµ nhu cÇu cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay

Së dÜ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng lµ nhu cÇu cÊp b¸ch v× nã ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña x· héi, t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vÒ vËt chÊt, khoa häc kü thuËt ®Ó thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh khu vùc hãa vµ toµn cÇu hãa. Nhu cÇu cÊp b¸ch cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ thÓ hiÖn th«ng qua mét sè vÊn ®Ò sau ®©y:

1. S¶n phÈm s¶n xuÊt ngµy cµng mang tÝnh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ cao

HiÖn nay, mét s¶n phÈm nhÊt ®Þnh cã thÓ do nhiÒu c«ng ty cña nhiÒu quèc gia kh¸c nhau s¶n xuÊt ra vµ cã thÓ ph¶i tu©n thñ theo mét tiªu chuÈn thèng nhÊt mang tÝnh quèc tÕ. VÝ dô nh­ mét lo¹i giÇy thÓ thao cã thÓ ®­îc s¶n xuÊt ë nhiÒu n­íc kh¸c nhau nh­ng ®Òu cã chung mét kiÓu ®¸ng vµ mét tiªu chuÈn chÊt l­îng... Do ®ã ®Ó cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, c¸c c«ng ty cña quèc gia s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm trªn, ph¶i ®¶m b¶o tÝnh t­¬ng ®ång vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt, kü thuËt, tr×nh ®é lao ®éng... ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cã møc chªnh lÖch vÒ chi phÝ, chÊt l­îng, kiÓu d¸ng... cho phÐp.

MÆt kh¸c, mét s¶n phÈm nhÊt ®Þnh cã thÓ do nhiÒu c«ng ty liªn kÕt s¶n xuÊt t¹o thµnh, trªn c¬ së ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ chuyªn m«n hãa cao, ®Ó ph¸t huy nguån lùc, tËn dông lîi thÕ so s¸nh cña tõng quèc gia, s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trªn thÕ giíi. NÕu mét kh©u trong qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng ®ã kh«ng ®¸p øng yªu cÇu, th× sÏ ¶nh h­ëng ®Õn toµn bé hÖ thèng liªn kÕt ®ã. Mét s¶n phÈm may mÆc, ®Ó hoµn chØnh ph¶i gåm rÊt nhiÒu c«ng ®o¹n s¶n xuÊt vµ ph¶i nhiÒu quèc gia tham gia nh­: s¶n xuÊt m¸y dÖt ®Ó dÖt v¶i t¹i §øc, NhËt...; s¶n xuÊt sîi t¹i Trung Quèc; kh©u nhuém, dÖt vµ may t¹i ViÖt Nam... Do ®ã, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh mét hÖ thèng ph©n c«ng quèc tÕ ®Ó cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn.

2. ThÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm ngµy cµng më réng, xu h­íng tham gia thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi

Tr­íc ®©y, s¶n xuÊt cña nhiÒu quèc gia chñ yÕu tiªu thô thÞ tr­êng néi ®Þa. Tuy nhiªn, viÖc tiªu thô s¶n phÈm chñ yÕu t¹i thÞ tr­êng néi ®Þa lµm cho tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm ngµy cµng kÐm vµ thÞ tr­êng ngµy cµng thu hÑp, kh¶ n¨ng më réng, ph¸t triÓn nhanh s¶n xuÊt rÊt h¹n chÕ do quan hÖ cung cÇu b·o hoµ, søc mua h¹n chÕ hoÆc bÞ hµng tõ bªn ngoµi c¹nh tranh.

§Õn nay, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· thÓ hiÖn kh¸ ®Çy ®ñ b¶n chÊt cña nã ®ã lµ tÝnh kh«ng biªn giíi, ®¹i ®a sè c¸c quèc gia, ngoµi viÖc x¸c ®Þnh tiªu thô thÞ tr­êng trong n­íc, ®Òu h­íng tíi x©y dùng cho m×nh mét chiÕn l­îc xuÊt khÈu ®Ó cã thÓ th©m nhËp thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi, cã nh­ vËy míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi quy m« lín, chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. NhiÒu lÜnh vùc hiÖn nay nÕu kh«ng më réng thÞ tr­êng th× kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc nh­ nh÷ng dÞch vô v« tuyÕn viÔn th«ng, th«ng tin liªn l¹c, Internet, tµi chÝnh ng©n hµng, c«ng nghÖ tin häc... ThÞ tr­êng ®­îc më réng, c¸c quèc gia ngµy cµng cã ®iÒu kiÖn ®Ó gÇn nhau vµ n¶y sinh ph¸t triÓn nhiÒu lÜnh vùc quan hÖ hîp t¸c kh«ng chØ riªng vÒ kinh tÕ, c¸c mèi liªn kÕt kinh tÕ ngµy cµng nhiÒu vµ bÒn v÷ng th× sù tïy thuéc lÉn nhau ngµy cµng nhiÒu h¬n.

3. Ph¸t triÓn cña hÖ thèng th«ng tin trªn toµn cÇu lµm cho c¸c quèc gia trªn thÕ giíi xÝch l¹i gÇn nhau, t¹o thµnh mét hÖ thèng chung

Ph¸t triÓn th«ng tin toµn cÇu, nhÊt lµ trong c¸c lÜnh vùc v« tuyÕn viÔn th«ng, Internet... ®· gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh th«ng hiÓu lÉn nhau gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, th«ng qua hÖ thèng th«ng tin chung, c¸c quèc gia cã ®iÒu kiÖn trao ®æi th«ng tin, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng liªn kÕt kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi... tõ ®ã cã sù hç trî, t¸c ®éng vµ liªn kÕt lÉn nhau ®Ó cïng ph¸t triÓn vµ më réng c¸c lÜnh vùc quan hÖ hîp t¸c.



I.1.4. Héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan v× ®· xuÊt hiÖn nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ cÇn ph¶i gi¶i quyÕt trªn quy m« toµn cÇu

Vµo nh÷ng thËp niªn cuèi cña thÕ kû XX, quan hÖ kinh tÕ thÕ giíi ®· cã nh÷ng thay ®æi lín, n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò mµ ph¶i gi¶i quyÕt trªn ph¹m vi toµn cÇu míi cã thÓ ®¶m b¶o lîi Ých cña c¸c quèc gia, c¸c thay ®æi ®ã thÓ hiÖn qua mét sè quan hÖ sau:



1. Quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®· cã nh÷ng thay ®æi quan träng, mang tÝnh chÊt xu thÕ

Tr­íc ®©y quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn (n­íc giµu) vµ c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn h¬n (n­íc nghÌo) th­êng x¶y ra theo thø bËc, nghÜa lµ quan hÖ gi÷a trªn vµ d­íi (quan hÖ däc), c¸c n­íc nghÌo hÇu nh­ lÖ thuéc hoµn toµn vµo c¸c n­íc giµu, quan hÖ kinh tÕ hÇu nh­ lîi Ých chØ nghiªng vÒ mét phÝa ®ã lµ c¸c n­íc giµu, tõ sù lÖ thuéc vµo kinh tÕ dÉn ®Õn chÞu ¶nh h­ëng vµ phô thuéc ®Õn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nh­ chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi... §Õn nay, sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a n­íc giµu vµ n­íc nghÌo ®· phÇn nµo cã nh÷ng thay ®æi theo mét cÊu tróc kh¸c (quan hÖ m¹ng), kh«ng chØ ®¬n ph­¬ng c¸c n­íc nghÌo lÖ thuéc vµo c¸c n­íc giµu mµ b¶n th©n c¸c n­íc giµu còng ®· cã sù lÖ thuéc vµo c¸c n­íc nghÌo, thÓ hiÖn râ nhÊt lµ sù t¸c ®éng trong viÖc ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, trong viÖc chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt ®Ó tËn dông, ph¸t huy tèi ®a nh÷ng tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh cña tõng n­íc trong viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm, cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o c¹nh tranh trªn toµn cÇu.

Tuy nhiªn, cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng, viÖc thay ®æi nµy hiÖn nay ch­a ®ñ m¹nh ®Ó thay ®æi b¶n chÊt quan hÖ gi÷a n­íc giµu vµ n­íc nghÌo, nh­ng còng ®· t¹o ra mét b­íc chuyÓn biÕn quan träng vµ lµ xu thÕ kh«ng thÓ ®¶o ng­îc trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ngµy nay.

2. Tõng b­íc h×nh thµnh mét hÖ thèng chuÈn mùc chung cho quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ

Cïng víi viÖc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia vµ ®a quèc gia ngµy cµng chi phèi m¹nh mÏ quan hÖ kinh tÕ toµn cÇu, sù ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty nµy lµm cho viÖc ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ... gi÷a c¸c n­íc diÔn ra ngµy cµng nhanh h¬n, ngoµi ra cßn t¸c ®éng ®Õn luËt lÖ, thÓ chÕ kinh tÕ cña c¸c n­íc ngµy cµng tiÕn dÇn ®Õn nh÷ng chuÈn môc chung trong quan hÖ kinh tÕ thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã, viÖc tiÕn tíi nh÷ng chuÈn mùc chung trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, cã t¸c ®éng tÝch cùc cho c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ph¸t triÓn thuËn lîi h¬n.

Tuy nhiªn, vÊn ®Ò liªn kÕt, hîp nhÊt c¸c c«ng ty hiÖn nay kh«ng chØ dõng l¹i ®èi víi c¸c c«ng ty võa vµ nhá nh­ tr­íc ®©y mµ hiÖn nay ®· ph¸t triÓn quan hÖ, hîp nhÊt trªn ph¹m vi nh÷ng tËp ®oµn lín trªn thÕ giíi. Do ®ã mèi quan hÖ nµy cã thÓ sÏ h×nh thµnh nh÷ng søc m¹nh míi, h×nh thµnh nh÷ng khu vùc ¶nh h­ëng míi mµ t¸c ®éng cña nã ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi cÇn ®­îc quan t©m.

3. Lîi thÕ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i ®· cã nh÷ng thay ®æi

Tr­íc ®©y, mçi quèc gia khi ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh ®Òu chñ yÕu dùa trªn nh÷ng lîi thÕ mang tÝnh vËt chÊt (lîi thÕ tÜnh) nh­ vÞ trÝ ®Þa lý, tµi nguyªn, thiªn nhiªn, c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng kü thuËt, nguån vèn... Tuy nhiªn, nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XX vµ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI, nhÊt lµ khi nÒn kinh tÕ tri thøc b¾t ®Çu chuyÓn ®éng th× ngµy cµng næi râ xu h­íng cña c¸c lîi thÕ (lîi thÕ ®éng) mµ trong ®ã tri thøc, trÝ tuÖ vµ c«ng nghÖ ®· nhanh chãng trë thµnh yÕu tè chñ ®¹o.



Tãm l¹i, Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét xu h­íng mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, nã b¾t nguån tõ b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ngµy cµng trë thµnh mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay. Qu¸ tr×nh héi nhËp lµ c¶ mét chÆng ®­êng ®Çy khã kh¨n, tuy nhiªn víi xu thÕ tÊt yÕu ®ã, tÊt c¶ c¸c n­íc, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn, ®Ó khái bÞ g¹t ra ngoµi lÒ cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi, ®Òu ph¶i nç lùc héi nhËp vµo xu thÕ chung ®ã, ra søc c¹nh tranh v× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña quèc gia m×nh. Qu¸ tr×nh héi nhËp lµ mét qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc võa qua ë Ch©u ¸, kh«ng nh÷ng kh«ng ®¶o ng­îc ®­îc xu thÕ liªn kÕt khu vùc, liªn kÕt quèc tÕ vÒ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ trªn thÕ giíi, mµ cßn cã phÇn kÝch thÝch xu thÕ ph¸t triÓn ®ã. TÝnh tïy thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c quèc gia t¨ng lªn, lµm cho tÊt c¶ c¸c n­íc ph¶i th­êng xuyªn cã nh÷ng c¶i c¸ch kÞp thêi luËt lÖ, thÓ chÕ, ®Ó thÝch øng víi sù biÕn ®éng cña thÕ giíi. V× vËy, Héi nhËp quèc tÕ thùc chÊt lµ cuéc ®Êu tranh phøc t¹p ®Ó gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ vµ cñng cè an ninh chÝnh trÞ, ®éc lËp kinh tÕ vµ b¶n s¾c d©n téc cña mçi n­íc, th«ng qua viÖc thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ tuú thuéc lÉn nhau, ®an xen, nhiÒu chiÒu vµ ë nhiÒu tÇng nÊc víi c¸c quèc gia kh¸c.

I.2. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ cña ViÖt Nam

Héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vµ lµ mét ®ßi hái cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay. ViÖt Nam chóng ta kh«ng ph¶i lµ mét ngo¹i lÖ, do ®ã tr­íc nh÷ng yªu cÇu cÊp b¸ch cña t×nh h×nh quèc tÕ, tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII ®· chñ tr­¬ng ®a ph­¬ng hãa, ®a d¹ng hãa quan hÖ ®èi ngo¹i, ®¸nh dÊu mét b­íc khëi ®Çu cho quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ.

Víi ®­êng líi ®æi míi vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, thêi gian qua chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ quan träng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vµ quan hÖ ®èi ngo¹i më réng, vÞ thÕ quèc tÕ ngµy ®­îc n©ng cao, t¹o thÕ vµ lùc, kh¶ n¨ng vµ c¬ héi ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn nh÷ng n¨m tíi. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ cña ViÖt Nam thÓ hiÖn qua viÖc tham gia vµ sÏ tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi, c¸c diÔn ®µn, héi nghÞ quèc tÕ quan träng sau:



1. HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN)

Ngµy 8/8/1967, t¹i thñ ®« Bangkok - Th¸i Lan, Bé tr­ëng Ngo¹i giao cña 5 n­íc Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore vµ Th¸i Lan ®· ký tuyªn bè ASEAN thµnh lËp HiÖp héi c¸c Quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN). Ngµy 7/1/1984, Brunei gia nhËp ASEAN lµ thµnh viªn thø 6; ngµy 28/7/1995, ViÖt Nam gia nhËp ASEAN lµ thµnh viªn thø 7; ngµy 23/7/1997, Lµo vµ Myanmar gia nhËp ASEAN vµ n¨m 2000, Campuchia lµ thµnh viªn thø 10.



c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN

Tt

Tªn n­íc

DiÖn tÝch l·nh

thæ (Km2)



D©n sè

(TriÖu ng­êi)



GDP n¨m 1995

(tû USD)


1

Brunei Durassalam

5.270

0,30

7,07

2

Campuchia

176.520

10,30

2,00

3

Indonesia

1.826.440

197,60

199,90

4

Lµo

230.800

4,90

1,59

5

Malaysia

328.550

20,60

85,50

6

Myanma

657.740

47,70

14,31

7

Philippines

298.170

69,30

78,31

8

Singapore

622,6

3,1

85,30

9

Thailand

511.770

61,40

166,30

10

ViÖt Nam

325.360

76,30

19,08




Céng:

4.361.242

491,5

659,4

(Nguån: Ban Th­ ký ASEAN)

Môc tiªu c¬ b¶n cña ASEAN lµ hîp t¸c v× hßa b×nh vµ sù phån vinh chung, ®ång thêi t¨ng c­êng b¶n s¾c, cñng cè tinh thÇn vµ ý thøc céng ®ång, ®­a c¸c lÜnh vùc hîp t¸c chuyªn ngµnh lªn tÇm cao míi. PhÊn ®Êu tiÕn tíi mét sù liªn kÕt kinh tÕ to lín, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó ph¸t huy tÝnh tù c­êng cña quèc gia vµ khu vùc vÒ chÝnh trÞ, x· héi, v¨n hãa, nh©n ®¹o, khoa häc, c«ng nghÖ vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c, tham gia vµ hîp t¸c tÝch cùc víi c¸c diÔn ®µn kh¸c cña khu vùc vµ quèc tÕ.

T¹i Héi nghÞ th­îng ®Ønh lÇn thø nhÊt häp ë Bali - Indonesia ®· th«ng qua c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:

- Cïng t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, b×nh ®¼ng, toµn vÑn l·nh thæ vµ b¶n s¾c d©n téc cña tÊt c¶ c¸c quèc gia.

- QuyÒn cña mçi quèc gia ®­îc tån t¹i mµ kh«ng cã sù can thiÖp, lËt ®æ hoÆc ¸p lùc tõ bªn ngoµi.

- Kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau.

- Gi¶i quyÕt tranh chÊp hoÆc bÊt ®ång b»ng biÖn ph¸p hßa b×nh.

- Tõ bá dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc trong quan hÖ quèc tÕ.

- Hîp t¸c víi nhau mét c¸ch cã hiÖu qu¶.

Ngoµi ra ASEAN cßn sö dông mét sè nguyªn t¾c sau ®Ó ®iÒu phèi ho¹t ®éng gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn:



- Nguyªn t¾c nhÊt trÝ (Consensus): Theo nguyªn t¾c nµy, tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn ®Òu nhÊt trÝ th× quyÕt ®Þnh ®­îc th«ng qua, nguyªn t¾c nµy ®­îc ¸p dông ë c¸c cuéc häp mäi cÊp. Tuy ph¶i ®ßi hái ®µm ph¸n l©u, nh­ng l¹i b¶o ®¶m ®­îc lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c n­íc thµnh viªn.

- Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng: C¸c n­íc ASEAN ®Ò b×nh ®¼ng víi nhau vÒ nghÜa vô, ®ãng gãp vµ chia sÎ quyÒn lîi. Chñ to¹ c¸c cuéc häp ë mäi cÊp ®Òu ®­îc thùc hiÖn lu©n phiªn.

- Nguyªn t¾c tho¶ thuËn: Trong lÜnh vùc hîp t¸c kinh tÕ, t¹i Héi nghÞ cÊp cao ASEAN lÇn thø IV tæ chøc t¹i Singapore (th¸ng 02/1992) c¸c n­íc ASEAN ®· ký hiÖp ®Þnh khung vÒ t¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ, tháa thuËn mét sè n­íc thµnh viªn ASEAN cã thÓ thùc hiÖn tr­íc mét dù ¸n ®· th«ng qua.

2. DiÔn ®µn hîp t¸c Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng (APEC)

DiÔn ®µn kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh d­¬ng ®­îc thµnh lËp theo s¸ng kiÕn cña Australia t¹i Héi nghÞ Bé tr­ëng kinh tÕ, th­¬ng m¹i vµ ngo¹i giao cña 12 n­íc khu vùc Ch©u ¸ vµ Th¸i b×nh d­¬ng tæ chøc vµo th¸ng 11/1989 t¹i Canberra - Australia, gåm Australia, Mü, Canada, NhËt B¶n, Singapore, Malaysia, Philippines, Thailand, Brunei, New Zealand, Indonesia vµ Hµn Quèc. N¨m 1991, kÕt n¹p thªm Trung Quèc, Hång K«ng vµ §µi loan; n¨m 1994, kÕt n¹p thªm Chi Lª, Mexico, Papua New Ghinea vµ n¨m 1998, kÕt n¹p thªm ViÖt Nam, Nga vµ Pªru, n©ng tæng sè c¸c n­íc thµnh viªn APEC lµ 21 quèc gia. HiÖn nay vÉn cßn kho¶ng 8 n­íc ®ang chê gia nhËp APEC.

Môc tiªu ra ®êi cña APEC nh»m tù do hãa th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i b×nh d­¬ng vµo n¨m 2020. T¹o thuËn lîi cho th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a 2 khu vùc ph¸t triÓn. Hîp t¸c trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ vµ kü thuËt nh»m hç trî nhau ph¸t triÓn, ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu tÝch cùc mµ nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc trong khu vùc ®· t¹o ra v× lîi Ých cña khu vùc vµ c¶ thÕ giíi.

Cã 9 nguyªn t¾c c¬ b¶n trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña APEC:

- Toµn diÖn: TiÕn tr×nh tù do hãa vµ thuËn lîi hãa trong APEC sÏ ®­îc triÓn khai ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ ®Ó gi¶i quyÕt tÊt c¶ c¸c h×nh thøc c¶n trë môc tiªu l©u dµi cña th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ tù do.

- Phï hîp víi nh÷ng tiªu chuÈn cña WTO: C¸c biÖn ph¸p ¸p dông trong APEC ph¶i phï hîp víi nh÷ng cam kÕt ®· ®¹t ®­îc ë WTO.

- Kh«ng ph©n biÖt, ®èi xö (b×nh ®¼ng).

- So s¸nh, xem xÐt ®Õn møc ®é tù do hãa ®· ®¹t ®­îc cña mçi n­íc thµnh viªn.

- Minh b¹ch: B¶o ®¶m tÝnh minh b¹ch mäi chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i cña thµnh viªn.

- Tù do hãa, thuËn lîi hãa th­¬ng m¹i, ®Çu t­ th­êng xuyªn liªn tôc, víi thêi gian biÓu kh¸c nhau. C¸c n­íc thµnh viªn cïng triÓn khai c¸c biÖn ph¸p ®Ó tù do hãa th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ vµo n¨m 2010 ®èi víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ n¨m 2020 ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn.

- C¸c thµnh viªn cïng tiÕn hµnh tù do hãa, thuËn lîi hãa th­¬ng m¹i theo lé tr×nh riªng, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña m×nh.

- Linh ho¹t, mÒm dÎo trong thùc hiÖn tù do hãa, thuËn lîi hãa th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­.

- Hîp t¸c khoa häc kü thuËt ®Ó phôc vô cho hîp t¸c kinh tÕ.

3. Héi nghÞ ¸ -¢u (ASEM)

Tuy hiÖn nay ASEM ch­a ph¶i lµ mét tæ chøc kinh tÕ khu vùc, nh­ng nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong Héi nghÞ kinh tÕ ¸ - ¢u lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó chóng ta ®­a vµo nghiªn cøu, t×m hiÓu trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. T¹i Héi nghÞ kinh tÕ cÊp cao Ch©u ¢u - §«ng ¸ lÇn thø 3 t¹i Singapore th¸ng 10/1994, Thñ t­íng Singapore ®· ®­a ra s¸ng kiÕn tæ chøc mét Héi nghÞ th­îng ®Ønh ¸ - ¢u, nh»m t¨ng c­êng hiÓu biÕt vµ thøc ®Èy hîp t¸c gi÷a 2 ch©u lôc. Th¸ng 3/1995, Héi nghÞ c¸c nguyªn thñ quèc gia vÒ hîp t¸c ¸ - ¢u (Asia Europe Summit Meeting - ASEM) lÇn ®Çu tiªn ®­îc tæ chøc t¹i Bangkok - Th¸i Lan víi sù tham gia cña 15 n­íc EU vµ 10 n­íc Ch©u ¸ (bao gåm: NhËt B¶n, Trung Quèc, Hµn Quèc vµ 7 n­íc ASEAN lµ Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippine, Singapore, Thailand vµ ViÖt Nam). Sau Héi nghÞ nµy, hîp t¸c ¸ -¢u chÝnh thøc ra ®êi vµ lÊy tªn héi nghÞ th­îng ®Ønh ®Çu tiªn lµ ASEM lµm tªn cho ch­¬ng tr×nh hîp t¸c nµy.

Môc tiªu chñ ®¹o cña hîp t¸c ¸ - ¢u hiÖn nay lµ Hîp t¸c ®Ó t¹o sù t¨ng tr­ëng h¬n n÷a ë c¶ Ch©u ¸ vµ Ch©u ¢u, cô thÓ: Thóc ®Èy ®èi tho¹i chÝnh trÞ ®Ó thèng nhÊt quan ®iÓm chung vµ t¨ng c­êng h¬n n÷a sù th«ng hiÓu lÉn nhau cña 2 ch©u lôc ®èi víi c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ vµ x· héi cña thÕ giíi. X©y dùng quan hÖ ®èi t¸c mét c¸ch toµn diÖn vµ s©u réng gi÷a 2 Ch©u ¸ vµ Ch©u ¢u ®Ó thøc ®Èy trao ®æi th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. T¨ng c­êng hîp t¸c trong lÜnh vùc khoa häc kü thuËt, m«i tr­êng, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc... ®Ó t¹o sù t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng ë c¶ Ch©u ¸ vµ Ch©u ¢u.

Nguyªn t¾c ho¹t ®éng ASEM nh­ sau:

- Quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn lµ quan hÖ b×nh ®¼ng, t«n träng lÉn nhau vµ cïng cã lîi.

- ASEM lµ mét tiÕn tr×nh më vµ liªn tôc vËn ®éng.

- Mäi sù ph¸t triÓn vµ më réng ASEM ®Òu ph¶i dùa trªn c¬ së nhÊt trÝ chung cña c¸c n­íc thµnh viªn.

- C¬ chÕ hîp t¸c lµ ®èi tho¹i vµ phèi hîp hµnh ®éng trong mét sè lÜnh vùc ­u tiªn ®· ®Ò ra.

- Ho¹t ®éng hîp t¸c sÏ ®­îc thùc hiÖn ®ång ®Òu c¶ c¸c lÜnh vùc: chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ lÜnh vùc kh¸c.

- Kh«ng thÓ chÕ hãa, ho¹t ®éng ASEM nh»m hç trî vµ t¹o thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng ë c¸c diÔn ®µn kh¸c.

- KhuyÕn khÝch hîp t¸c gi÷a c¸c häc gi¶, c¸c nhµ nghiªn cøu gi÷a 2 khu vùc.

4. HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü

§èi víi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü, tuy lµ HiÖp ®Þnh song ph­¬ng gi÷a 2 n­íc, kh«ng ph¶i lµ mét thÓ chÕ kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ, nh­ng nã mang tÝnh chÊt ®a ph­¬ng, cã t¸c ®éng ®a ph­¬ng vµ h­íng tíi gia nhËp WTO. Do ®ã, sÏ lµ thiÕu sãt nÕu nh­ chóng ta kh«ng kh¸i qu¸t mét sè vÊn ®Ò quan träng vÒ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü trong viÖc nghiªn cøu ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Mü ®· ®­îc ký kÕt vµo th¸ng 7/2000 vµ chÝnh thùc cã hiÖu lùc tõ ngµy 14/12/2001, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü ®­îc phª chuÈn chóng ta ®­îc h­ëng quy chÕ tèi huÖ quèc (MFN) mµ hiÖn nay gäi lµ Quan hÖ th­¬ng m¹i b×nh th­êng (NTR) cña Mü. Quy chÕ Quan hÖ th­¬ng m¹i b×nh th­êng(NTR) thÓ hiÖn:

- Hµng ho¸, dÞch vô cña chóng ta sÏ ®­îc ®¸nh thuÕ nhËp khÈu vµo Mü theo biÓu thuÕ sè 1 víi møc thuÕ b×nh qu©n kho¶ng 4%, trong khi ®ã møc thuÕ hiÖn nay cña chóng ta ®ang ph¶i chÞu t¹i biÓu thuÕ sè 2 cña Mü, b×nh qu©n kho¶ng 50%.

- Mét n­íc cã quy chÕ NTR víi Mü cã thÓ ®­îc h­ëng tiÕp Quy chÕ ­u ®·i phæ cËp (GSP) cña Mü. Theo quy chÕ nµy, nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cã thÓ ®­îc h­ëng thuÕ suÊt nhËp khÈu 0% vµo Mü, ch¼ng h¹n nh­ Campuchia ®­îc h­ëng GSP cña Mü cho 6.000 mÆt hµng mµ thuÕ suÊt ®a sè lµ 0%. Nhê ®ã mµ xuÊt khÈu cña Campuchia ®· t¨ng v­ît bËc, riªng ngµnh hµng may mÆc tõ con sè kh«ng, chØ trong vßng ch­a ®Çy 5 n¨m, riªng n¨m 1999, Campuchia ®· xuÊt h¬n 400 triÖu USD sang Mü.

- §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã tiÒm n¨ng lín vÒ tµi nguyªn vµ xuÊt khÈu nh­ ViÖt Nam chóng ta, Quy chÕ NTR víi thÞ tr­êng Mü lµ mét c¬ héi to lín ®Ó t¨ng xuÊt khÈu vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. ThÞ tr­êng Mü mçi n¨m tiªu thô trªn 1.000 tû USD hµng nhËp khÈu, trong khi toµn bé xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chØ trªn 10 tû USD. Cã quan hÖ NTR víi Mü c¸c n­íc sÏ tiÕp cËn mét thÞ tr­êng c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhÊt vµ nguån vèn ®Çu t­ lín nhÊt thÕ giíi.

Lµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng nh­ng bao gåm nhiÒu lÜnh vùc nh­ th­¬ng m¹i dÞch vô, ®Çu t­ vµ c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Do ®ã, muèn ph¸t triÓn, c¸c n­íc ph¶i t¨ng c­êng hîp t¸c vµ chÊp nhËn héi nhËp, cô thÓ lµ ph¶i tham gia c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ mµ ®Þnh chÕ réng r·i nhÊt lµ WTO. Hoa Kú víi vÞ trÝ lµ mét c­êng quèc kinh tÕ sè 1, ®ang ®ãng vai trß chñ ®¹o trong th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ cã tiÕng nãi quan träng trong WTO. HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Mü lµ tiÒn ®Ò quan träng cho ViÖt Nam gia nhËp WTO, bëi v× HiÖp ®Þnh nµy dùa trªn nguyªn t¾c phæ biÕn cña WTO mµ nÕu ViÖt Nam kh«ng gia nhËp vÉn ph¶i tu©n thñ. ViÖc cã HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi Mü sÏ t¹o thuËn lîi cho ViÖt Nam trong quan hÖ víi c¸c n­íc kh¸c, nhÊt lµ c¸c b¹n hµng vµ ®èi t¸c quan träng vÒ xuÊt khÈu vµ ®Çu t­.

5. Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO)

Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO ra ®êi vµ ®i vµo ho¹t ®éng tõ n¨m 1995 trªn c¬ së tiÕp nèi vµ ph¸t triÓn cña GATT - HiÖp ®Þnh chung vÒ th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan thµnh lËp tõ n¨m 1947. HiÖn nay WTO cã 135 n­íc thµnh viªn tham gia vµ cã h¬n 30 n­íc ®ang xin gia nhËp (trong ®ã cã 13 n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n).

§èi víi ViÖt Nam: Th¸ng 1/1995, WTO tiÕp nhËn ®¬n xin gia nhËp cña ViÖt Nam; th¸ng 8/1996 ViÖt Nam tr×nh b¶n bÞ vong lôc vÒ chÕ ®é ngo¹i th­¬ng; th¸ng 8/1998 phiªn häp ®Çu tiªn cña Ban c«ng t¸c vÒ ViÖt Nam gia nhËp WTO ®­îc tiÕn hµnh, hiÖn nay qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®· tiÕn hµnh qua hai giai ®o¹n ®ã lµ minh b¹ch hãa chÝnh s¸ch vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng.

Môc tiªu tæng qu¸t vµ chi phèi c¸c ho¹t ®éng cña WTO ®ã lµ tù do hãa th­¬ng m¹i, v× tù do hãa th­¬ng m¹i ®­îc coi lµ nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh nÒn th­¬ng m¹i thÕ giíi. TiÕn tr×nh tù do hãa th­¬ng m¹i cña WTO ®­îc ph¶n ¸nh qua tÊt c¶ c¸c cuéc ®µm ph¸n th­¬ng l­îng cña GATT tr­íc ®©y vµ WTO hiÖn nay. Tõ th­¬ng m¹i hãa, WTO ®ang më réng hÖ thèng th­¬ng m¹i bao trïm c¶ lÜnh vùc dÞch vô, së h÷u trÝ tuÖ vµ ®ang ®Çu t­ thªm vµo mét sè lÜnh vùc kh¸c.

Ho¹t ®éng cña WTO dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c sau:

1) Tù do hãa mËu dÞch th«ng qua ®µm ph¸n nh»m g¹t bá nh÷ng trë ng¹i vÒ th­¬ng m¹i nh­ gi¶m thuÕ quan, ph¸ bá hµng rµo phi thuÕ, quy t¾c hãa th­¬ng m¹i quèc tÕ.

2) Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong quan hÖ th­¬ng m¹i: C¸c thµnh viªn cña WTO dµnh cho nhau:

+ Sù ®·i ngé theo quy chÕ Tèi huÖ quèc (MFN): Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi hµng hãa cã xuÊt xø tõ c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c nhau.

+ Sù ®·i ngé quèc gia (NT): Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö víi hµng hãa nhËp khÈu tõ c¸c n­íc thµnh viªn víi hµng hãa s¶n xuÊt trong n­íc trªn thÞ tr­êng néi ®Þa.

3) B¶o hé b»ng thuÕ quan vµ duy tr× ë møc thÊp v× biÖn ph¸p nµy ®­îc coi lµ minh b¹ch nhÊt ®­îc dïng ®Ó thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §Ó thùc hiÖn môc ®Ých nµy WTO cÊm c¸c thµnh viªn sö dông biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l­îng (trõ c¸c tr­êng hîp ®Æc biÖt).

4) B×nh ®¼ng, c«ng b»ng vµ c«ng khai hãa trong c¹nh tranh, vÝ dô nh­ WTO cã c¸c ®Þnh chÕ ®Ó ®iÒu chØnh c¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ hay ®¸nh thuÕ ®èi kh¸ng, WTO cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn cã quyÒn kh­íc tõ viÖc thùc hiÖn nghÜa vô kh«ng h¹n chÕ sè l­îng hµng hãa nhËp khÈu trong mét sè tr­êng hîp nh»m ng¨n chÆn t¸c ®éng nguy hiÓm ®èi víi nÒn kinh tÕ cña quèc gia ®ã (vÝ dô nh­ n­íc nhËp khÈu gÆp khã kh¨n trong c¸n c©n thanh to¸n, c¨ng th¼ng vÒ ngo¹i hèi cho nhu cÇu ph¸t triÓn, nhËp khÈu s¶n phÈm t¨ng ®ét biÕn g©y tæn h¹i cho mét ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc...), WTO cã nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn.

5) C¸c nh­îng bé th­¬ng m¹i ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së cã ®i, cã l¹i vµ cïng thuËn lîi. Theo nguyªn t¾c nµy, c¸c n­íc thµnh viªn nµo ®ßi hái c¶i thiÖn sù th©m nhËp vµo thÞ tr­êng cña c¸c n­íc kh¸c, th«ng qua viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan vµ b·i bá c¸c hµng rµo kh¸c, th× còng cÇn ph¶i s½n sµng nh­îng bé trong thuÕ quan vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c, mµ c¸c n­íc kh¸c xem nh­ lîi thÕ vµ cã ®i cã l¹i hoÆc t­¬ng ®­¬ng gi¸ trÞ ®èi víi c¸c nh­îng bé mµ c¸c n­íc nµy ®ang tiÕn hµnh.

6) §¶m b¶o c«ng khai, minh b¹ch c¸c luËt lÖ, chÝnh s¸ch vÒ th­¬ng m¹i, dÞch vô vµ thuÕ quan... cña c¸c n­íc thµnh viªn.

Bªn c¹nh nh÷ng nguyªn t¾c chung cho mäi thµnh viªn, WTO còng thõa nhËn cßn sù kh¸c biÖt kh¸ lín vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ trªn thÕ giíi, do ®ã nÕu cø ¸p dông nguyªn t¾c chung th× sÏ cã sù thiÖt thßi cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ kho¶ng c¸ch tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng c¸ch xa. Tr­íc thùc tÕ ®ã, WTO ®· cã nh÷ng quy ®Þnh theo h­íng hç trî c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn, chñ yÕu:

- C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn ®­îc miÔn hoÆc gi¶m nghÜa vô. VÝ dô nh­ khi thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô cña nh÷ng hiÖp ®Þnh míi vÒ së h÷a trÝ tuÖ hay vÒ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®­îc kÐo dµi thêi gian thùc hiÖn h¬n c¸c n­íc tiªn tiÕn

- C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ ®­îc ¸p dông møc thuÕ quan cao h¬n møc cña c¸c n­íc ph¸t triÓn trong tho¶ thuËn quèc tÕ vÒ thuÕ quan.

- WTO ¸p dông hÖ thèng ­u ®·i chung cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ hÖ thèng ­u ®·i cho c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn. Theo hai hÖ thèng nµy, c¸c n­íc ph¸t triÓn ¸p dông møc thuÕ thÊp nhÊt cho hµng hãa nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn, thËm chÝ cã tr­êng hîp thÊp h¬n c¶ møc tèi huÖ quèc.

- WTO kÕ thõa GATT thùc hiÖn nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i t­¬ng ®èi trong quan hÖ gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn thay cho nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i th«ng th­êng. Kh¸c víi nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i th«ng th­êng (c¸c n­íc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh ®¼ng ngang nhau, kh«ng cã sù nh©n nh­îng gi÷a n­íc nµy hay n­íc kh¸c), nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i t­¬ng ®èi kh¼ng ®Þnh viÖc thùc hiÖn nghÜa vô mµ c¸c cuéc ®µm ph¸n gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hay kÐm ph¸t triÓn ®· tháa thuËn, n­íc nµo cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cµng thÊp th× ph¶i chÞu møc ®é vµ ph¹m vi cña nghÜa vô båi th­êng cµng Ýt, khi c¸c n­íc ph¸t triÓn gi¶m møc thuÕ ®èi víi hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ®ang hoÆc kÐm ph¸t triÓn ®ã, kh«ng bÞ Ðp buéc ph¶i gi¶m møc thuÕ cña m×nh ®Ó båi hoµn nghÜa vô ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn.

I.3. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ

Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÕ giíi, tuy qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®Æt ra cho chóng ta nhiÒu thêi c¬ thuËn lîi nh­ng còng ®Æt ra nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc. Thùc tÕ h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· v­ît qua nh÷ng khã kh¨n, ®i vµo æn ®Þnh vµ liªn tôc ph¸t triÓn nhanh. T¹o ra sù chuyÓn biÕn nhiÒu mÆt vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu tÝch lòy vµ tiªu dïng, thu chi ng©n s¸ch, c¸n c©n th­¬ng m¹i. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ trong thêi gia qua thÓ hiÖn th«ng qua viÖc cam kÕt thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh hîp t¸c kinh tÕ ASEAN, lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña APEC, ASEM, ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü vµ sÏ gia nhËp WTO. Nh÷ng b­íc ®i ban ®Çu lµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n cho viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét c¸ch chñ ®éng vµ hiÖu qu¶, tuy nhiªn nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n chÝnh cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp thÓ hiÖn th«ng qua mét sè néi dung chÝnh sau:

I.3.1. ThuËn lîi

Héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ chóng ta cã nh÷ng thuËn lîi:

1) N©ng cao vÞ thÕ vµ më réng thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi cho ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp.

TuyÖt ®¹i ®a sè c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay ho¹t ®éng trªn th­¬ng tr­êng ®Òu x¸c ®Þnh vÊn ®Ò thÞ tr­êng lµ vÊn ®Ò hµng ®Çu cña m×nh. Tuy chóng ta cã mét thÞ tr­êng néi ®Þa kh¸ lín víi trªn 77 triÖu d©n vµ nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao trong h¬n 10 n¨m qua, nh­ng do xuÊt ph¸t ®iÓm cña nÒn kinh tÕ n­íc ta thÊp, nªn tuy t¨ng tr­ëng nhanh nh­ng søc mua thÞ tr­êng néi ®Þa rÊt h¹n chÕ. §Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm hµng hãa chóng ta cã lîi thÕ, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ th× chóng ta rÊt cÇn xuÊt khÈu ®­îc nhiÒu, chiÕm lÜnh c¸c thÞ tr­êng khu vùc kh¸c nhau trªn thÕ giíi. Më réng thÞ tr­êng vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc v« cïng quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hiÖn nay. Chóng ta ®· cã quan hÖ trao ®æi hµng hãa víi trªn 140 n­íc vµ l·nh thæ trªn thÕ giíi, tuy nh÷ng rµo c¶n ®èi víi viÖc xuÊt khÈu hµng hãa vµ dÞch vô cña chóng ta cßn tån t¹i ë nhiÒu n¬i do thiÕu nh÷ng cam kÕt song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng gi÷a ta vµ c¸c n­íc b¹n, nh­ng t×nh h×nh xuÊt khÈu thêi gian qua vÉn t¨ng tr­ëng kh¸ cao.



T×nh h×nh xuÊt khÈu 15 s¶n phÈm chñ yÕu cña ViÖt Nam 1991-2000

MÆt hµng

§vt

N¨m

Tèc ®é %

91-2000

1990

1995

1996

1997

1998

2000

1.DÇu th«

1000T

2.167

7.652

8.705

9.776

12.100

16.800

22,7

2.DÖt, may

Tr.USD

178,7

850

1.150

1.350

1.350

1.900

26,7

3.Giµy dÐp

Tr.USD

39,7

296,4

530

960

960

1.650

45,2

4.§iÖn tö

Tr.USD

...

...

100

400

476

750

65,5

5.Thuû s¶n

Tr.USD

239,1

621,4

696,5

780,8

850

1.200

17,5

6.G¹o

1000T

1.624

1.988

3.003

3.553

3.800

3.800

8,9

7.Cµ phª

1000T

89,6

248,1

283,7

389,3

379

630

21,5

8.Than ®¸

1000T

788,5

2.821

3.647

3.449

3.163

3.100

14,7

9.L¹c nh©n

1000T

70,7

111

127

83,3

87

77

0,9

10. ChÌ

1000T

16,1

18,8

20,8

32,3

34

40

9,5

11.Cao su

1000T

75,9

138,1

149,5

194,6

185

245

12,4

12.H¹t ®iÒu

1000T

24,7

90

15,5

33

25,1

23

-0,7

13.H¹t tiªu

1000T

9,0

17,9

25,3

23,1

13

50

18,7

14.Rau qu¶

Tr.USD

52,3

56,1

90,2

68,3

54

180

13,2

15.TCMN

Tr.USD

...

...

...

121,3

110

280

32,2

Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1992,1996,1997 vµ 2000; Bé Th­¬ng m¹i.

Ghi chó: Tèc ®é t¨ng hµng ®iÖn tö tÝnh cho giai ®o¹n 1996-2000, tèc ®é t¨ng hµng Thñ c«ng mü nghÖ (TCMN) tÝnh cho giai ®o¹n 1997-2000.

2) §­îc h­ëng nhiÒu thuËn lîi trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, tr¸nh ®­îc sù ph©n biÖt ®èi xö trong c¸c quan hÖ quèc tÕ. Do ®ã thÞ tr­êng c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi sÏ më réng h¬n cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam.

Trong tiÕn tr×nh héi nhËp, song song víi viÖc cam kÕt më cöa thÞ tr­êng cña c¸c n­íc cho chóng ta, hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan sÏ ®­îc gi¶m hoÆc xãa bá, nh÷ng ph©n biÖt ®èi xö sÏ kh«ng cßn, c¸c doanh nghiÖp sÏ ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i dµnh cho c¸c n­íc thµnh viªn, b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi.

3) Cã nhiÒu c¬ héi më réng quan hÖ hîp t¸c, ®Çu t­, chuyÓn giao c«ng nghÖ, tiÕp thu kinh nghiÖp cña c¸c n­íc.

Trong c¸c tho¶ thuËn kinh tÕ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, vÊn ®Ò më réng vÒ hîp t¸c ®Çu t­ vµ hîp t¸c vÒ c«ng nghÖ lu«n lu«n lµ nh÷ng néi dung quan träng, g¾n liÒn víi vÊn ®Ò tù do hãa th­¬ng m¹i vµ më cöa thÞ tr­êng. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam h¬n 10 n¨m qua, ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· thÓ hiÖn mét vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc ph¸t triÓn ®Êt n­íc, nhiÒu doanh nghiÖp ®· thµnh c«ng vµ tr­ëng thµnh trong quan hÖ hîp t¸c víi n­íc ngoµi, kh«ng chØ nh÷ng ®¬n vÞ liªn doanh víi n­íc ngoµi mµ cßn nhiÒu doanh nghiÖp kh¸c kÓ c¶ doanh nghiÖp võa vµ nhá, còng ®ang t×m thÊy ë c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nh÷ng b¹n hµng tiªu thô vµ cung cÊp nguyªn liÖu, s¶n phÈm, dÞch vô, c«ng nghÖ, th«ng tin, m¹ng l­íi thÞ tr­êng, häc hái kinh nghiÖm qu¶n lý, kü n¨ng kinh doanh, øng xö trªn th­¬ng tr­êng...

4) T¹o m«i tr­êng ph¸t triÓn míi nh»m n©ng cao tÝnh hÊp dÉn thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c«ng nghÖ n­íc ngoµi, n©ng cao niÒm tin cña nhµ ®Çu t­ khi ¸p dông nh÷ng chuÈn mùc quèc tÕ vµo c¬ chÕ qu¶n lý trong n­íc. Thóc ®Èy ViÖt Nam c¶i tæ nhanh bé m¸y tæ chøc, c¬ chÕ qu¶n lý ë tÇm vÜ m« ®ång thêi t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh, t¹o ®éng lùc cho doanh nghiÖp trong n­íc ®Çu t­ ®æi míi kü thuËt, c«ng nghÖ, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh.

Trong bèi c¶nh thÞ tr­êng thÕ giíi ®ang cã sù c¹nh tranh quyÕt liÖt ®Ó thu hót c¸c dßng ®Çu t­ n­íc ngoµi, tiÕn tr×nh héi nhËp cña chóng ta lµ mét trong nh÷ng b­íc ®i quan träng trong viÖc cñng cè vµ t¨ng c­êng c¹nh tranh trong thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Qu¸ tr×nh cam kÕt më cöa thÞ tr­êng còng lµ qu¸ tr×nh c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ doanh nghiÖp n­íc ngoµi trong ho¹t ®éng ®Çu t­. Nh÷ng cam kÕt quèc tÕ sÏ lµm yªn lßng c¸c nhµ ®Çu t­, thóc ®Èy hä chuyÓn nhiÒu vèn vµ c«ng nghÖ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, hîp t¸c vÒ c«ng nghÖ ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ con ®­êng ng¾n cã thÓ gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®i tíi thµnh c«ng.

5) ViÖt Nam cã thÓ ®i th¼ng vµo c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ míi, rót ng¾n vÒ tèc ®é vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn so víi c¸c n­íc. T¹o ®éng lùc cho ViÖt Nam ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ tèc ®é vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi.

ThÕ giíi ngµy nay ®ang chøng minh thµnh tùu ph¸t triÓn v­ît bËc cña nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô, nhê vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c lÜnh khoa häc c«ng nghÖ vµ khoa häc qu¶n lý. §Æc biÖt lµ nh÷ng thµnh tùu næi bËt trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc, vËt liÖu míi, n¨ng l­îng, ®iÖn tö... ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt vµ dÞch vô, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ chÊt l­îng dÞch vô, lµm phong phó thªm c¸c s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña cuéc sèng.

ViÖt Nam tuy ®i sau, nh­ng viÖc ®i sau gióp chóng ta vËn dông tiÕp thu thµnh tùu ®· cã ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, thùc tÕ h¬n 10 n¨m ®æi míi, ®· cã nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc, nh÷ng doanh nghiÖp ph¸t triÓn nhanh chãng, t¹o nªn nh÷ng s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi. Nh÷ng doanh nghiÖp, ngµnh cã uy tÝn trªn th­¬ng tr­êng lµ nh÷ng doanh nghiÖp biÕt n¾m b¾t, khai th¸c, øng dông thµnh qu¶ khoa häc phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña m×nh. TiÕn tr×nh héi nhËp sÏ t¹o thêi c¬ cho nhiÒu doanh nghiÖp kh¸c cña ViÖt Nam tiÕp cËn víi c¸c thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ, khoa häc qu¶n lý cña thÕ giíi ®Ó häc hái, s¸ng t¹o vµ ®i tíi thµnh c«ng b»ng con ®­êng ®i t¾t, ®ãn ®Çu.

6) TiÕn tr×nh héi nhËp sÏ gãp phÇn t¹o thÕ ®øng v÷ng ch¾c h¬n cho ®Êt n­íc trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, n©ng cao vÞ trÝ quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong quan hÖ kinh doanh quèc tÕ, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn.

TiÕn tr×nh héi nhËp t¹o c¬ héi cho chóng ta tham gia c¸c cuéc ®µm ph¸n ®a ph­¬ng mét c¸ch b×nh ®¼ng ®Ó giµnh lÊy nh÷ng quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña m×nh, cã c¬ héi n¾m b¾t tèt h¬n nh÷ng xu thÕ quèc tÕ, nh÷ng diÔn biÕn trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ, nh÷ng thay ®æi cña chÝnh s¸ch cña b¹n hµng ®Ó cã thÓ ®iÒu chØnh khi cÇn thiÕt. TiÕn tr×nh héi nhËp còng cho phÐp n­íc ta b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh bëi nh÷ng cam kÕt quèc tÕ, trong khi gãp tiÕng nãi chung víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi cã tranh chÊp xÈy ra. VÞ thÕ v÷ng ch¾c h¬n cña chóng ta trªn tr­êng quèc tÕ sÏ lµ chç dùa v÷ng ch¾c cho c¸c doanh nghiÖp trong quan hÖ víi b¹n hµng, lµ sù b¶o ®¶m quan träng nhÊt cña Nhµ n­íc cho c¸c doanh nghiÖp tr¸nh sù thua thiÖt trong quan hÖ kinh doanh quèc tÕ.

I.3.2. Khã kh¨n

Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi, Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Æt ra nhiÒu khã kh¨n vµ th¸ch thøc cho chóng ta, cô thÓ:

1) GÆp khã kh¨n trong c¹nh tranh v× tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu, tr×nh ®é qu¶n lý yÕu, chÊt l­îng hµng hãa thÊp, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao.

Søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm dÞch vô cña ta cßn yÕu, do n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ chÊt l­îng s¶n phÈm cña ta cßn yÕu so víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi. Trong tiÕn tr×nh héi nhËp, thÞ tr­êng c¸c n­íc sÏ ®­îc më réng cho c¸c s¶n phÈm cña ta, nh­ng víi n¨ng lùc c¹nh tranh yÕu, c¸c doanh nghiÖp kh«ng dÔ g× chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng, nhÊt lµ giai ®o¹n ®Çu. §ång thêi theo nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i chóng ta ph¶i më cöa thÞ tr­êng cho c¸c s¶n phÈm cña c¸c n­íc, tõ ®ã thÞ tr­êng c¹nh tranh s¶n phÈm sÏ gay g¾t h¬n, c¸c doanh nghiÖp ph¶i c¹nh tranh víi nhiÒu ®èi thñ ngay trªn thÞ tr­êng néi ®Þa khi nh÷ng hµng rµo b¶o hé ph¶i dì bá. Trong khi ®ã viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n, cÇn ph¶i cã nhiÒu gi¶i ph¸p ®ång bé, c¶ nh©n tè vÜ m« vµ vi m«.



Theo sè liÖu thèng kª ®Õn cuèi n¨m 1999, trªn c¶ n­íc cã 48.133 doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng, trong ®ã cã 5.718 doanh nghiÖp quèc doanh vµ 42.415 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Thùc tr¹ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chñ yÕu lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá, theo tiªu chÝ hiÖn nay víi sè vèn nhá h¬n 5 tû ®ång vµ lao ®éng d­íi 200 ng­êi th× trªn 90% doanh nghiÖp cña chóng ta lµ võa vµ nhá, do ®ã h¹n chÕ vÒ thÞ tr­êng, trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ, nghiªn cøu vµ triÓn khai.

Thø h¹ng vÒ tÝnh c¹nh tranh tæng thÓ cña mét sè n­íc Ch©u ¸ n¨m 1997

Quèc

gia

Thø h¹ng chung

§é më cöa

Vai trß chÝnh phñ

Tµi chÝnh

KÕt cÊu h¹ tÇng

C«ng nghÖ

Qu¶n trÞ

Lao ®éng

ThÓ chÕ

Singapore

1

3

1

1

2

1

7

2

9

Hång K«ng

2

1

2

4

1

21

13

1

19

§µi Loan

8

12

8

1

28

17

18

3

28

Malaysia

9

16

6

6

8

23

20

20

26

Indonesia

15

5

5

25

22

29

32

6

37

Th¸i Lan

18

8

4

13

19

40

34

24

43

Hµn Quèc

21

38

10

9

21

26

29

14

32

Trung Quèc

29

48

12

16

40

37

43

8

24

Philipines

34

39

13

35

32

35

23

32

16

ViÖt Nam

49/53

53

11

43

34

31

51

35

45

Nguån: Tæ chøc diÔn ®µn Kinh tÕ ThÕ giíi (WEF) n¨m 1997

2) C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ xuÊt khÈu n«ng s¶n ch­a qua chÕ biÕn, hµng c«ng nghiÖp gia c«ng. Trong khi ph¶i nhËp nhiÒu nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp.

Thùc tÕ trong nh÷ng n¨m qua hµng xuÊt khÈu cña chóng ta chñ yÕu lµ n«ng s¶n s¬ chÕ nh­ g¹o, cµ phª, ®iÒu, thuû h¶i s¶n, hµng may mÆc, giµy dÐp, ®iÖn tö chñ yÕu gia c«ng, trong khi ®ã nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt ph¶i nhËp nhiÒu tõ n­íc ngoµi, ch­a cã sù thay ®æi lín vÒ c¸n c©n th­¬ng m¹i, do ®ã søc c¹nh tranh s¶n phÈm khã kh¨n vµ phô thuéc rÊt nhiÒu vÒ thÞ tr­êng tõ bªn ngoµi.

C¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam n¨m 2000

§vt: Tû USD

Nhãm hµng

XuÊt khÈu

NhËp khÈu

Kim ng¹ch

Tû träng%

Kim ng¹ch

Tû träng%

Tæng sè

13,5

100

14,5

100

1.Nguyªn nhiªn liÖu

2,7

20,1

10

69

2.N«ng s¶n, h¶i s¶n

3,1

23,3

-

-

3.ChÕ biÕn, chÕ t¹o

4,2

31,4

-

-

4.C«ng nghÖ cao

0,7

5,4

-

-

5.M¸y mãc, thiÕt bÞ

-

-

3,9

27

6.Hµng tiªu dïng

-

-

0,6

4

7.Hµng kh¸c

2,8

19,8

-

-

Nguån: ChiÕn l­îc ph¸t triÓn XNK giai ®o¹n 2001-2010 - Bé Th­¬ng m¹i.

3) C¬ chÕ chÝnh s¸ch võa thiÕu võa ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ.

ViÖt Nam chóng ta ®i sau rÊt nhiÒu n­íc trªn ®­êng ph¸t triÓn vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¬ chÕ thÞ tr­êng míi tr·i qua h¬n chôc n¨m nay, cßn ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh, c¸c khu«n khæ ph¸p lý ch­a hoµn chØnh vµ ®ang trªn b­íc ®­êng ®iÒu chØnh ®Ó phï hîp víi nh÷ng th«ng lÖ quèc tÕ, trong khi ®ã thêi gian héi nhËp kinh tÕ khu vùc kh«ng cßn bao xa. Thêi gian thùc hiÖn lÞch tr×nh gi¶m thuÕ theo CEPT lµ 2006, thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt APEC lµ n¨m 2010.

4) Tr×nh ®é c¸n bé nãi chung cßn thÊp, ch­a quen c¸ch lµm ¨n míi, tÝnh thÝch øng ch­a cao, yÕu vÒ ngo¹i ng÷, th«ng tin. C¸c c«ng cô qu¶n lý nh­ d÷ liÖu th«ng tin, c¬ quan nghiªn cøu hç trî vµ c¬ chÕ phèi hîp kh«ng ®ång bé, ng«n ng÷ chuyªn m«n th­êng ch­a thèng nhÊt.



Trong c¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña mäi doanh nghiÖp còng nh­ mäi quèc gia th× nh©n tè con ng­êi lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt. TiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ßi hái mét lùc l­îng c¸n bé cã n¨ng lùc, cã chÊt l­îng cao vµ toµn diÖn mµ hiÖn nay chóng ta ch­a cã ®­îc ®éi ngò nh­ vËy. Thêi ®¹i ngµy nay h¬n bao giê hÕt ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c doanh nh©n ViÖt Nam ph¶i hiÓu biÕt luËt ch¬i trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ, ph¶i n¾m b¾t xu h­íng ph¸t triÓn cña lÜnh vùc m×nh kinh doanh. Dï lµ doanh nghiÖp nhá, ph¹m vi ho¹t ®éng giíi h¹n th× yªu cÇu ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n vµ häc hái liªn tôc vÉn rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o thµnh c«ng. Trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp vµ giíi doanh nh©n ë n­íc ta cßn mét kho¶ng c¸ch kh«ng nhá so víi c¸c ®èi t¸c vµ ®èi thñ c¹nh tranh quèc tÕ vÒ mÆt chÊt l­îng nguån nh©n lùc. §©y lµ mét khã kh¨n mµ cÇn ph¶i ®Çu t­ m¹nh mÏ vµ gÊp rót vµo lÜnh vùc nµy ®Ó cã ®­îc ®éi ngò con ng­êi cã trÝ tuÖ, cã n¨ng lùc, phÈm chÊt vµ b¶n lÜnh ®Ó tham gia vµo tiÕn tr×nh héi nhËp míi quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña c¸c doanh nghiÖp.

Mét sè chØ tiªu cña c¸c n­íc khèi ASEAN vµ Trung Quèc

Quèc gia

Tû lÖ ng­êi biÕt ch÷ (%)

Tû lÖ ng­êi ®i häc (%)

GDP/®Çu

ng­êi (1998,PPP,$US)

XÕp h¹ng GDP/®Çu ng­êi

XÕp h¹ng HDI

XÕp h¹ng HPI

Singapore

91,8

73

24.210

8

24

..

Malaysia

86,4

65

8.137

51

61

18

Th¸i Lan

95,0

61

5.456

71

76

29

Philippin

94,8

83

3.555

94

77

22

Indonesia

85,7

65

2.651

113

109

46

ViÖt Nam

92,9

63

1.689

132

108

47

Myanma

84,1

56

1.199

150

125

53

Campuchia

65,0

61

1.257

137

136

..

Lµo

46,1

57

1.734

131

140

..

Trung Quèc

82,8

72

3.105

106

99

30

Nguån: ViÖn ChiÕn l­îc ChÝnh s¸ch C«ng nghiÖp - Bé C«ng nghiÖp.

(HDI: ChØ sè ph¸t triÓn con ng­êi cña 174 n­íc; HPI: ChØ sè nghÌo khæ cña 85 n­íc)

5) T¸c ®éng ¶nh h­ëng héi nhËp giai ®o¹n sau n¨m 2000 sÏ béc lé râ h¬n khi thùc hiÖn CEPT vµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü, trong khi nhiÒu doanh nghiÖp trong n­íc cßn thê ¬ vµ thiÕu nhËn thøc cÆn kÏ vÒ héi nhËp.

Thùc tÕ thêi gian qua, tiÕn tr×nh héi nhËp ch­a thùc sù t¸c ®éng m¹nh ®Õn s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp, theo lé tr×nh tham gia AFTA, tõ n¨m 2001, nhiÒu mÆt hµng chóng ta ph¶i ®­a vµo gi¶m ngay thuÕ suÊt xuèng cßn 20%, trong khi møc thuÕ suÊt hiÖn t¹i rÊt cao tõ 30-50%, do ®ã sÏ t¸c ®éng m¹nh ®Õn c¸c s¶n phÈm nµy. Së dÜ cã vÇn ®Ò nµy do xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm dµnh tèi ®a thêi gian cho c¸c s¶n phÈm nµy cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh ®Ó chñ ®éng tham gia héi nhËp, tuy nhiªn thùc tÕ cho thÊy nhiÒu doanh nghiÖp vÉn cßn thê ¬ vµ nhËn thøc ch­a s©u vÒ t¸c ®éng cña tiÕn tr×nh héi nhËp thêi gian tíi, thiÕu tÝnh chñ ®éng vµ nh÷ng øng phã tr­íc t×nh h×nh thùc tÕ, vµ nh­ vËy sÏ hÕt søc khã kh¨n khi tham gia AFTA.

6) Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n trªn, mét sè lîi thÕ cña chóng ta víi mét sè n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ kh«ng cßn nh­ lîi thÕ vÒ lao ®éng (nhÊt lµ Trung Quèc, Indonesia sau khi ¶nh h­ëng khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc), n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, mét sè chi phÝ dÞch vô cao so víi khu vùc, lµm gi¶m ®i kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp.




Каталог: Dost VanBan
Dost VanBan -> MỞ ĐẦu I. SỰ CẦn thiết quy hoạCH
Dost VanBan -> §Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm c ng nghiÖp chñ lùc tØnh §ång Nai giai ®o¹n 2005 2015
Dost VanBan -> BÁo cáo kết quả thực hiệN ĐỀ TÀi khoa họC
Dost VanBan -> PHẦn mở ĐẦu I. SỰ CẦn thiết phải xây dựng quy hoạCH
Dost VanBan -> CỘng hòa xã HỘi chủ nghĩa việt nam sở NỘi vụ
Dost VanBan -> Ủy ban thưỜng vụ quốc hộI
Dost VanBan -> Ubnd tỉnh đỒng nai sở NỘi vụ Số: 1365 /snv-tt cộng hòa xã HỘi chủ nghĩa việt nam
Dost VanBan -> Stt đơn vị, địa phương
Dost VanBan -> CHỈ thị SỐ 15-ct/tw của bộ chính trị về việc thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 bch ương Đảng (khóa XI)
Dost VanBan -> BỘ TÀi chính số: 167/2012/tt-btc cộng hoà XÃ HỘi chủ nghĩa việt nam

tải về 2.96 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   23




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương