TIÊu chuẩn quốc gia tcvn 9466: 2012 astm d6009-12

TCVN 9466:2012

ASTM D6009-12

CHẤT THẢI RẮN - HƯỚNG DẪN LẤY MẪU TỪ ĐỐNG CHẤT THẢI

Standard guide for sampling waste piles

Lời nói đầu

TCVN 9466:2012 được xây dựng trên cơ sở chấp nhận hoàn toàn tương đương với ASTM D6009-12 Standard guide for sampling waste piles với sự cho phép của ASTM quốc tế, 100 Barr Harbor Drive, West Conshohocken, PA 19428, USA. Tiêu chuẩn ASTM D 6009-12 thuộc bản quyền ASTM quốc tế.

TCVN 9466:2012 do Ban kỹ thuật Tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC 200 Chất thải rắn biên soạn, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đề nghị, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.
CHẤT THẢI RẮN - HƯỚNG DẪN LẤY MẪU TỪ ĐỐNG CHẤT THẢI

Standard guide for sampling waste piles

1. Phạm vi áp dụng

2. Tài liệu viện dẫn

Các tài liệu viện dẫn sau là rất cần thiết cho việc áp dụng tiêu chuẩn này. Đối với các tài liệu viện dẫn ghi năm công bố thì áp dụng phiên bản được nêu. Đối với các tài liệu viện dẫn không ghi năm công bố thì áp dụng phiên bản mới nhất bao gồm cả các sửa đổi, bổ sung (nếu có).

ASTM D1452, Practice for soil exploration and sampling by auger borings (Thực hành thăm dò đất và lấy mẫu bằng mũi khoan).

ASTM D1586, Test method for penetration test (SPT) and split-barrel sampling of soils (Phương pháp thử đâm xuyên và tách - Lấy mẫu đất bằng thùng).

ASTM D1587, Practice for thin-walled tube sampling of soils for geotechnical purpose (Thực hành dùng ống mỏng lót thành để lấy mẫu đất cho các mục đích địa kỹ thuật).

ASTM D4547, Guide for sampling waste and soils for volatile organic compounds (Hướng dẫn lấy mẫu chất thải và mẫu đất đối với các hợp chất hữu cơ bay hơi).

ASTM D4687, Guide for general planning of waste sampling (Hướng dẫn lập kế hoạch chung về lấy mẫu chất thải).

ASTM D4700, Guide for soil sampling from the vadose zone (Hướng dẫn lấy mẫu đất từ vùng nước ngầm).

ASTM D4823, Guide for core sampling submerged, unconsolidated sediments (Hướng dẫn lấy mẫu những cặn lắng bị ngập và không bền vững).

ASTM D5088, Practice for decontamination of fiel equipment used at waste sites (Thực hành khử nhiễm bẩn của các thiết bị hiện trường được dùng tại các điểm chất thải).

ASTM D5314, Guide for soil gas monitoring in the vadose zone (Hướng dẫn quan trắc khí đất trong vùng nước ngầm).

ASTM D5451, Practice for sampling using a trier sampler (Thực hành lấy mẫu dùng bộ lấy mẫu thí nghiệm).

ASTM D5518, Guide for acquisition of file aerial photography and imagery for establishing historic site- use and surficial conditions (Thực hành thu thập chụp ảnh viễn thám và ảnh để thiết lập địa điểm lịch sử - Các điều kiện sử dụng).

ASTM D5681, Terminology for waste and waste management (Thuật ngữ về chất thải và quản lý chất thải).

ASTM D5730, Guide for site characterization for environmental purposes with emphasis on soil, rock, the vadose zone and ground water (Hướng dẫn đặc trưng hóa địa điểm cho các mục đích môi trường với lưu ý đến đất, đá, vùng nước ngầm).

3. Thuật ngữ, định nghĩa

3.1. Thuật ngữ và định nghĩa riêng cho tiêu chuẩn này (Xem ASTM D5681 Thuật ngữ).

3.1.1.

Điểm nóng (hot spots)

Các lớp có chứa nồng độ cao của các đặc tính quan tâm và có kích thước tương đối nhỏ khi so sánh với kích thước tổng thể của các chất đang được lấy mẫu.

Mẫu được lấy theo cách thức mà phản ánh một hoặc nhiều các đặc tính quan tâm (được xác định theo mục tiêu của dự án) của tập hợp mà từ đó mẫu được lấy.

Một mẫu đại diện có thể là một mẫu đơn, một tập hợp các mẫu, một hoặc nhiều các mẫu tổ hợp.

3.1.3.

Đống chất thải (waste pile)

Sự lưu giữ chất thải rắn lộ thiên trong một khu vực có các ranh giới rõ rệt, trên mặt đất và thường không được che phủ. Đống chất thải này gồm:

Đống chất thải gồm chủ yếu là các sản phẩm hóa chất được loại bỏ (có thể bán được hay không bán được), sản phẩm phụ, chất thải phóng xạ hoặc các nguyên liệu đã sử dụng hoặc chưa qua sử dụng.

Đống chất thải chủ yếu gồm phế thải kim loại hoặc các hàng hóa lâu hỏng bị thải bỏ như máy móc dụng cụ, xe ô tô, phụ tùng ô tô hoặc ắc qui.

Đống chất thải chủ yếu gồm giấy, rác thải, các hàng hóa dễ hỏng bị thải bỏ có chứa hoặc đã chứa các chất nguy hại. Đống rác đô thị này không gồm các chất thải đem đi tái chế.

4. Ý nghĩa và ứng dụng

4.1. Tiêu chuản này nhằm cung cấp hướng dẫn về lấy mẫu các đống chất thải. Tiêu chuẩn có thể được dùng để lấy các mẫu theo đặc trưng chất thải liên quan đến mục đích sử dụng, xử lý, thải bỏ; để giám sát đống chất thải đang hoạt động; để chuẩn bị đóng bãi chất thải; hoặc để điều tra các thành phần của một đống chất thải bỏ hoang.

4.2. Các kỹ thuật được dùng để lấy mẫu bao gồm cả các đánh giá tại chỗ đống chất thải và việc lấy mẫu đi. Đánh giá tại chỗ gồm các kỹ thuật như đo đạc từ xa, phân tích khí tại chỗ và xác định độ thẩm thấu.

4.3. Kỹ thuật lấy mẫu các đống chất thải tùy thuộc vào các yếu tố sau đây:

4.3.1. Mục tiêu của dự án kể cả mức sai số chấp nhận được khi ra quyết định.

4.3.2. Những đặc tính vật lý của đống chất thải, như kích thước và hình dạng khả năng, tiếp cận được tất cả các phần của đống chất thải, độ ổn định của đống chất thải.

4.3.3. Quá trình phát sinh ra chất thải và các đặc tính của chất thải, như hóa chất nguy hại hoặc các tính chất vật lý, chất thải có chứa các cặn bùn, bột khô, các hạt hay vật liệu tạo hạt to và tính không đồng nhất của chất thải.

4.3.4. Lịch sử của đống chất thải, kể cả ngày tháng phát sinh, phương pháp xử lý và vận chuyển, các phương pháp quản lý hiện tại.

4.3.5. Các xem xét về điều hành, như qui định phân loại và dữ liệu về đặc tính.

4.3.6. Giới hạn và độ chệch của các phương pháp lấy mẫu, kể cả độ chệch có thể tạo ra do tính không đồng nhất của chất thải, thiết kế lấy mẫu và phương tiện lấy mẫu.

4.4. Nên áp dụng tiêu chuẩn này cùng với ASTM D4687, đề cập đến thiết kế lấy mẫu, đảm bảo chất lượng, xem xét chung về lấy mẫu, bảo quản và vận chuyển mẫu bằng contenơ, làm sạch dụng cụ lấy mẫu, đóng gói mẫu.

45. Ví dụ về nhật ký điều tra một đống chất thải được nêu trong Phụ lục A.

5. Đánh giá địa điểm

Đống chất thải có thể đã được tạo ra trong một khoảng thời gian dài. Phương pháp viễn thám là hình ảnh từ trên không rất hữu dụng trong việc thiết lập các thực hành quản lý trước đó đối với đống chất thải. Chụp ảnh từ trên không và hình ảnh vệ tinh rất thông dụng và có thể được dùng để xác định nhật ký của đống chất thải, các nguồn chất thải, sự có mặt và phân bố của các lớp chất thải khác nhau.

Phải xem xét một số đặc tính vật lý của đống chất thải trong quá trình đánh giá địa điểm. Tính thay đổi kích thước, hình dạng và tính ổn định của đống chất thải ảnh hưởng đến sự tiếp cận với đống chất thải để lấy mẫu cũng như các yêu cầu về an toàn. Tính thay đổi về vật lý sẽ ảnh hưởng đến số mẫu cần lấy để xác định đặc tính đống chất thải ngoại trừ chấp nhận phương pháp lấy mẫu theo chỉ định. Có thể sử dụng các kỹ thuật bao gồm độ cản và khúc xạ địa chấn (để xác định các đống chất thải có độ sâu rất lớn).

Nên dùng phân tích đặc biệt, như các phép thử ngâm chiết hoặc phân tích đioxin/furan hoặc các hợp chất gây cháy nổ. Lấy mẫu khí đất là một kỹ thuật không thăm dò tối thiểu mà có thể phát hiện sự có mặt và phân bố của các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi trong đất và trong các vật liệu xốp, chưa đóng rắn. Các ứng dụng phù hợp để giám sát khí đất được qui định trong ASTM D5314.

6. Kỹ thuật lấy mẫu

Lấy một tập hợp mẫu đại diện từ một đống chất thải sẽ phức tạp do một số yếu tố đánh giá địa điểm^[2],[3].

Các đống chất thải có thể đồng nhất, đối với các mục đích được áp dụng, hoặc có thể hoàn toàn không đồng nhất về kích thước hạt và sự phân bố chất nhiễm bẩn. Nếu đã biết kích thước hạt của vật liệu trong đống chất thải và sự phân bố của các tác nhân ô nhiễm, hoặc có thể ước tính, khi đó có thể lấy số mẫu ít hơn để xác định các tính chất cần quan tâm trong đống chất thải. Ước tính độ biến động trong sự phân bố các chất nhiễm bẩn có thể dựa trên những hiểu biết về quá trình hoặc được xác định bằng cách lấy mẫu sơ bộ^[4]. Đống chất thải càng không đồng nhất thì yêu cầu về lập kế hoạch và lấy mẫu càng nhiều hơn.

Một đống chất thải có thể có phân tầng mà có sự biến động về các tính chất vật lý hoặc nồng độ các thành phần hóa học trong các tầng này ít hơn phần không phân tầng của đống chất thải^[2],[5]. Ví dụ, các tầng có thể có trong một đống chất thải do các thay đổi trong quá trình phát sinh chất thải hoặc các quá trình đóng góp chất thải của các cơ sở sản xuất khác nhau vào đống chất thải đó. Kỹ thuật lấy mẫu phân tầng sẽ chú ý đến tình huống này bằng cách tiến hành lấy mẫu độc lập mỗi tầng, do vậy có thể giảm bớt số mẫu cần lấy. Các tầng này có thể nằm trong các khu vực đặc thù riêng của đống chất thải^[4]. Tương tự, các điểm nóng có thể xuất hiện trong đống chất thải có thành phần đơn nhất^[2],[5].

Tần suất lấy mẫu hoặc số mẫu cần lấy thường dựa vào một số yếu tố kể cả mục đích nghiên cứu, tính chất của chất thải, mức tin cậy được yêu cầu, sự tiếp cận các điểm lấy mẫu và ngân quỹ tài chính. Phương pháp xác định số mẫu được nêu ra trong ASTM D4687 và Tài liệu tham khảo^[2],[3].

Lấy mẫu theo chỉ định (Hình 1) dựa trên sự phán đoán của người điều tra và sẽ không nhất thiết thu được mẫu phản ánh được đặc tính của toàn bộ đống chất thải. Lấy mẫu theo chỉ định cũng còn được gọi là lấy mẫu theo sự phán đoán, lấy mẫu có những hiểu biết tường tận hoặc lấy mẫu không xác suất. Lấy mẫu thường dựa trên kinh nghiệm của người điều tra, và tùy thuộc vào các mục đích nghiên cứu, mà khả năng lấy mẫu theo kiểu này có sai số rất cao. Tuy nhiên, đối với các cuộc điều tra sàng lọc sơ bộ một đống chất thải và các cuộc điều tra quy trình nào đó, lấy mẫu theo chỉ định có thể phù hợp. Kỹ thuật lấy mẫu theo chỉ định có thể cần lấy một mẫu tổ hợp từ diện tích bề mặt của đống chất thải hoặc thu gom các gầu xúc riêng biệt tại bề mặt của đống chất thải (xem Hình 1). Lấy mẫu theo chỉ định sẽ tập trung vào các điều kiện trường hợp xấu nhất trong một đống chất thải, ví dụ khu vực bị nhiễm bẩn nhất nhìn thấy hoặc chất thải được phát sinh ra gần đây nhất.

Hình 1 - Kỹ thuật lấy mẫu đống chất thải - Lấy mẫu theo chỉ định

Lấy mẫu ngẫu nhiên đơn giản (Hình 2) đảm bảo mỗi thành phần trong đống chất thải đều được đưa vào trong mẫu^[2] như nhau. Vì mục đích của cuộc khảo sát, đây có thể là phương pháp lựa chọn khi đống chất thải không đồng nhất một cách ngẫu nhiên^[5]. Nếu đống chất thải có các xu hướng hoặc biểu hiện nhiễm bẩn, thì kỹ thuật lấy mẫu ngẫu nhiên phân tầng hoặc lấy mẫu lưới hệ thống sẽ phù hợp hơn^[2] (xem 6.2.5 và 6.2.6).