tiªu chuÈn trång trät 10 TCN 426-2000
Tiªu chuÈn ngµnh
|
10 tcn 426-2000
|
1. Quy ®Þnh chung:
1.1. Quy ph¹m nµy quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c chung, néi dung vµ ph¬ng ph¸p chñ yÕu kh¶o nghiÖm Quèc gia c¸c gièng thuèc l¸ ®îc chän t¹o trong níc vµ nhËp néi.
1.2. C¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã gièng thuèc l¸ kh¶o nghiÖm vµ c¬ quan kh¶o nghiÖm ph¶i thùc hiÖn ®óng NghÞ ®Þnh sè 07/CP ngµy 5/02/1996 cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý gièng c©y trång vµ th«ng t híng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh sè 02/NN/KNKL/TT ngµy 01/3/1997 cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n.
2. Ph¬ng ph¸p kh¶o nghiÖm:
2.1. C¸c bíc kh¶o nghiÖm.
2.1.1. Kh¶o nghiÖm c¬ b¶n:
CÇn ®îc tiÕn hµnh 2-3 vô vµ ®îc kh¶o nghiÖm ë 2-3 vïng sinh th¸i kh¸c nhau, trong ®ã Ýt nhÊt cã 2 vô chÝnh cña vïng kh¶o nghiÖm.
2.1.2. Kh¶o nghiÖm s¶n xuÊt:
CÇn ®îc tiÕn hµnh 2 vô chÝnh ®èi víi gièng thuèc l¸ cã triÓn väng vµ ®· ®îc kh¶o nghiÖm c¬ b¶n Ýt nhÊt lµ mét vô. Kh¶o nghiÖm s¶n xuÊt còng ®îc tiÕn hµnh ë 2 - 3 vïng sinh th¸i kh¸c nhau.
2.2. Bè trÝ thÝ nghiÖm:
2.2.1. Kh¶o nghiÖm c¬ b¶n:
-
ThÝ nghiÖm ®îc bè trÝ theo khèi ngÉu nhiªn, ®îc nh¾c l¹i Ýt nhÊt lµ 3 lÇn, cã d¶i b¶o vÖ xung quanh.
+ KÝch thíc « thÝ nghiÖm: 30 - 50m2.
+ Kho¶ng c¸ch r·nh gi÷a c¸c luèng lµ 40cm.
-
Gièng ®èi chøng lµ gièng ®· ®îc c«ng nhËn gièng Quèc gia, hoÆc gièng ®îc gieo trång phæ biÕn ë ®Þa phu¬ng.
2.2.2. Kh¶o nghiÖm s¶n xuÊt:
-
DiÖn tÝch: Mçi gièng Ýt nhÊt lµ 1000 m2, kh«ng cÇn nh¾c l¹i.
-
Gièng ®èi chøng: Nh gièng trong kh¶o nghiÖm c¬ b¶n.
2.2.3. ChÊt lîng gièng kh¶o nghiÖm:
Lo¹i gièng
| Kh¶o nghiÖm c¬ b¶n |
Kh¶o nghiÖm s¶n xuÊt
|
Gièng
kh¶o nghiÖm
|
Gièng ®èi chøng
|
Gièng
kh¶o nghiÖm
|
Gièng ®èi chøng
|
Gièng thuÇn
|
Gièng t¸c gi¶
|
Gièng nguyªn chñng hoÆc t¬ng ®¬ng nguyªn chñng
|
Gièng t¸c gi¶
|
Gièng x¸c nhËn
|
Gièng lai
|
H¹t lai
|
Gièng nguyªn chñng, t¬ng ®¬ng nguyªn chñng hoÆc h¹t lai
|
H¹t lai
|
Gièng x¸c nhËn hoÆc h¹t lai
|
2.3. Quy tr×nh kü thuËt:
2.3.1. Thêi vô:
Thêi gian gieo h¹t vµ trång c©y thuèc l¸ theo khung thêi vô tèt nhÊt cña ®Þa ph¬ng n¬i kh¶o nghiÖm.
2.3.2. §Êt kh¶o nghiÖm vµ kü thuËt lµm ®Êt.
-
§Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ, pHKCl = 5,8 - 7.
-
§Êt ph¶i ®¹i diÖn cho vïng ®îc kh¶o nghiÖm, ®Êt tho¸t níc tèt, kh«ng bÞ ngËp níc khi ma.
-
§Êt cã ®é ph× ®ång ®Òu, b»ng ph¼ng vµ ®ñ kÝch thíc ®Ó bè trÝ thÝ nghiÖm.
-
§Êt vô tríc kh«ng ®îc trång c©y hä cµ, da chuét.
-
§Êt ®îc cµy lÇn 1 tríc khi trång tõ 3 - 4 tuÇn víi ®é s©u 25 - 30cm. Cµy lÇn 2 tríc khi trång mét tuÇn, bõa kü, nhÆt cá, san ph¼ng ruéng, kÕt hîp bãn v«i khi pHKCl < 5,8.
-
Lªn luèng cao 25 - 30cm, mÆt luèng réng tõ 30 - 35cm, ®µo hèc cã ®êng kÝnh tõ 15 - 20cm, s©u 10 - 12cm.
2.3.3. MËt ®é, kho¶ng c¸ch:
-
MËt ®é : 17.000 - 18.000 c©y/ha.
-
Kho¶ng c¸ch:
-
Hµng c¸ch hµng 1,0 - 1,1.
-
C©y c¸ch c©y: 0,55m.
2.3.4. Ph©n bãn:
-
Lîng ph©n bãn cho 1 ha: 60 - 80 kg N, 90-140 kg P2O5, 120-250 kg K2O vµ bãn 500 - 1000 kg v«i nÕu pHKCl ®Êt < 5,8.
-
D¹ng ph©n th¬ng phÈm dïng bãn cho thuèc l¸ lµ c¸c d¹ng ph©n kh«ng chøa gèc Clo, nªn dïng c¸c d¹ng ph©n nh sau: NH4NO3, Supe l©n, K2SO4...Bãn bæ sung mét sè ph©n trung lîng vµ vi lîng nh : Bo, Mg, Cu, Zn. NÕu c©y cã triÖu chøng thiÕu Bo, bãn bæ sung Bo d¹ng Borax víi lîng 2kg cho 1 ha.
-
C¸ch bãn:
-
Bãn lãt toµn bé ph©n l©n tríc hoÆc ngay khi trång. NÕu sö dông ph©n l©n khã tiªu, bãn vµo lóc cµy ®Êt.
-
Bãn thóc lÇn 1: Bãn 1/3 lîng ph©n ®¹m cïng 1/3 lîng ph©n kali sau khi trång tõ 7 - 10 ngµy.
-
Bãn thóc lÇn 2: Bãn 2/3 lîng ph©n ®¹m cïng 2/3 lîng ph©n kali cßn l¹i sau khi trång tõ 25 - 30 ngµy.
2.3.5. Ch¨m sãc:
-
Vên ¬m: ¸p dông mäi biÖn ph¸p kü thuËt hîp lý ®Ó cã c©y con tèt, cøng c©y, s¹ch s©u bÖnh vµ ®ñ lîng c©y ®Ó trång. (Phô lôc 1: Kü thuËt lµm vên ¬m).
-
Ruéng trång:
-
Trång c©y khi ®Êt ®ñ Èm (®é Èm lóc trång ®¶m b¶o tõ 75 - 80% ®é Èm tèi ®a ®ång ruéng). NÕu ®Êt thiÕu Èm ph¶i tíi 2 lÝt níc cho 1 hèc tríc khi trång. Sau khi trång 2 - 3 ngµy cÇn tíi níc vµo hèc cho c©y. Sau trång tõ 20 - 21 ngµy cã thÓ tíi r·nh, tíi ngËp 2/3 r·nh vµ rót níc ngay. Sau ®ã tíi ®Þnh kú 6-7 ngµy mét lÇn cho ®Õn khi l¸ gi÷a chuyÓn sang giai ®o¹n chÝn míi gi¶m dÇn lîng níc tíi (viÖc tíi níc phô thuéc vµo ®é Èm ®Êt).
-
C¸c lÇn bãn ph©n kÕt hîp lµm cá, xíi x¸o. Vun cao luèng vµo lÇn bãn thóc thø hai.
2.3.6. Ng¾t ngän, triÖt chåi:
-
Ng¾t ngän khi c©y b¾t ®Çu në hoa, ®Ó l¹i mçi c©y tõ 18 - 22 l¸ thu ho¹ch.
-
TriÖt chåi n¸ch triÖt ®Ó b»ng tay hoÆc b»ng thuèc diÖt chåi. NÕu dïng Accotab, pha 8 - 12cc thuèc trong 1 lÝt níc, dïng 15 - 20cc cho mçi c©y vµ dïng 4 - 6 lÝt thuèc cho 1 ha.
2.3.7. Phßng trõ s©u bÖnh:
ChØ phßng trõ s©u bÖnh khi ®Õn ngìng cÇn ph¶i phßng trõ vµ theo híng dÉn chung cña Ngµnh b¶o vÖ thùc vËt.
2.3.8. Thu ho¹ch:
-
Thu ho¹ch lÇn ®Çu khi l¸ ®¹t ®é chÝn kü thuËt (kho¶ng 50 - 60 ngµy sau khi trång).
-
L¸ chÝn kü thuËt: Khi l¸ chuyÓn tõ mµu xanh sang öng vµng hoÆc vµng, mÆt l¸ bãng mÞn, g©n l¸ tõ mµu xanh chuyÓn sang mµu tr¾ng s÷a, gãc ®ãng l¸ so víi th©n chÝnh lín h¬n 90o, tiÕn hµnh thu ho¹ch l¸. Thu l¸ vµo buæi s¸ng hoÆc lóc trêi m¸t, l¸ thu ho¹ch xong ®Ó vµo bãng m¸t, tr¸nh chÊt ®èng vµ ®Ó ngoµi n¾ng.
2.3.9. SÊy l¸ thuèc.
Ph©n lo¹i l¸ theo ®é chÝn, ghim l¸ vµo sµo vµ ®a vµo lß sÊy. SÊy l¸ thuèc theo ®óng quy tr×nh kü thuËt do Tæng c«ng ty Thuèc l¸ ViÖt Nam ban hµnh.
3. ChØ tiªu vµ ph¬ng ph¸p theo dâi.
3.1. Kh¶o nghiÖm c¬ b¶n:
3.1.1. §Æc ®iÓm vÒ h×nh th¸i.
-
D¹ng c©y
-
D¹ng l¸.
-
Mµu s¾c l¸, mÆt l¸, tai l¸.
-
D¹ng hoa, mµu s¾c hoa.
-
§é thuÇn cña gièng (tû lÖ c©y kh¸c d¹ng)
(Theo quy ®Þnh vÒ c¸c chØ tiªu vµ ph¬ng ph¸p theo dâi thÝ nghiÖm ®ång ruéng víi c©y thuèc l¸ cña Tæng c«ng ty thuèc l¸ ViÖt Nam ban hµnh th¸ng 11/1999).
3.1.2. Sinh trëng vµ ph¸t triÓn.
-
Tèc ®é ra l¸ (l¸/ngµy)
-
Tèc ®é ph¸t triÓn chiÒu cao c©y (cm/ngµy)
-
Thêi gian tõ trång ®Õn 10% c©y ra nô (ngµy)
-
Thêi gian tõ trång ®Õn 90% c©y ra nô (ngµy)
-
Thêi gian tõ trång ®Õn thu ho¹ch l¸ ®Çu tiªn (ngµy)
-
Thêi gian tõ trång ®Õn lÇn thu ho¹ch l¸ cuèi cïng (ngµy)
-
ChiÒu cao c©y (cm)
-
ChiÒu cao c©y ng¾t ngän (cm)
-
§êng kÝnh th©n c¸ch gèc 20cm (cm)
-
Tæng sè l¸ trªn c©y (l¸)
-
Sè l¸ kinh tÕ trªn c©y (l¸)
-
§é dµi lãng (cm).
(Theo quy ®Þnh vÒ c¸c chØ tiªu vµ ph¬ng ph¸p theo dâi thÝ nghiÖm ®ång ruéng víi c©y thuèc l¸ cña Tæng c«ng ty Thuèc l¸ ViÖt Nam ban hµnh th¸ng 11/1999).
3.1.3. Møc ®é nhiÔm mét sè s©u bÖnh h¹i.
§¸nh gi¸ møc ®é nhiÔm mét sè s©u bÖnh h¹i chÝnh sau:
-
S©u: S©u xanh (Helicoverpa assulta), s©u khoang (Spodeptera litura).
-
BÖnh kh¶m (Tobacco mosaic virus).
-
BÖnh xo¨n l¸ (Tobacco leaf curl virus).
-
BÖnh hÐo rò vi khuÈn (Ralstonia solanacearum).
-
Ph¬ng ph¸p tÝnh tû lÖ bÖnh, cÊp bÖnh theo phô lôc 2.
3.1.4. Kh¶ n¨ng thÝch øng víi c¸c ®iÒu kiÖn bÊt lîi.
-
Ra hoa: Sím, trung b×nh, muén (trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn)
-
Ra hoa sím: 10% sè c©y ra hoa tríc 55 ngµy sau khi trång.
-
Ra hoa trung b×nh: 10% sè c©y ra hoa tõ 55 - 70 ngµy sau khi trång.
-
Ra hoa muén: 10% sè c©y ra hoa sau 70 ngµy sau khi trång.
-
Chèng ®æ: Tèt, kh¸, trung b×nh, kÐm.
-
Tèt: TÊt c¶ c¸c c©y kh«ng bÞ ®æ.
-
Kh¸: 50% sè c©y bÞ nghiªng nhÑ.
-
Trung b×nh: 70% sè c©y bÞ nghiªng 30o so víi chiÒu th¼ng ®øng .
-
KÐm: 70 % sè c©y bÞ nghiªng 45o so víi chiÒu th¼ng ®øng.
3.1.5. N¨ng suÊt vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt.
-
Sè c©y thùc thu trªn « (c©y)
-
Sè l¸ kinh tÕ trªn c©y (l¸).
-
Khèi lîng trung b×nh l¸ (g)
-
Khèi lîng l¸ t¬i, kh« mçi « (kg)
-
N¨ng suÊt (t¹/ha).
-
Tû lÖ khèi lîng t¬i/kh« cña l¸.
3.1.6. ChÊt lîng thuèc l¸.
-
CÊp lo¹i l¸ thuèc sÊy theo vÞ bé (%) (xem phô lôc 3)
-
Tû lÖ g©n cuéng/l¸ (%)
-
Thµnh phÇn ho¸ häc chÝnh: Hµm lîng (%) nicotin, protªin, ®¹m tæng sè, glixit hoµ tan, Clo (ph©n tÝch l¸ trung ch©u cÊp II)
-
§iÓm b×nh hót c¶m quan (xem phô lôc 4)
3.2. Kh¶o nghiÖm s¶n xuÊt.
Kh¶o nghiÖm s¶n xuÊt theo dâi c¸c chØ tiªu sau:
-
Thêi gian tõ trång ®Õn thu ho¹ch lÇn ®Çu, lÇn cuèi (ngµy).
-
§Æc ®iÓm gièng: NhËn xÐt vÒ sinh trëng, ph¸t triÓn cña gièng, thêi gian tõ trång ®Õn ra nô 10%, 90%, sè l¸ kinh tÕ trªn c©y, kÝch thíc trung b×nh l¸, møc ®é nhiÔm s©u, bÖnh h¹i vµ kh¶ n¨ng thÝch øng víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng n¬i kh¶o nghiÖm.
-
N¨ng suÊt: C©n khèi lîng thùc thu trªn diÖn tÝch kh¶o nghiÖm, tõ ®ã quy ra n¨ng suÊt t¹/ha.
-
ChÊt lîng th«ng qua ph©n cÊp l¸ sÊy, ph©n tÝch thµnh phÇn ho¸ häc vµ b×nh hót c¶m quan.
-
ý kiÕn ngêi s¶n xuÊt thö vµ ngêi sö dông ®èi víi gièng míi ®îc kh¶o nghiÖm.
4. B¸o c¸o vµ c«ng bè kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm.
-
B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm cña c¸c ®iÓm göi vÒ ViÖn kinh tÕ kü thuËt thuèc l¸ (Phô lôc 5 & 6) ®Ó tæng hîp, tr×nh lªn Héi ®ång Khoa häc cña Tæng c«ng ty Thuèc l¸ ViÖt Nam vµ Trung t©m Kh¶o nghiÖm gièng c©y trång Trung ¬ng. ViÖn Kinh tÕ kü thuËt thuèc l¸ vµ Héi ®ång Khoa häc Tæng c«ng ty Thuèc l¸ ViÖt Nam tæng hîp c¸c vô kh¶o nghiÖm ®Ó b¸o c¸o tríc Héi ®ång KHCN Bé N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n, ®Ò nghÞ khu vùc ho¸ hoÆc c«ng nhËn gièng Quèc gia gièng thuèc l¸ míi.
-
Trung t©m Kh¶o nghiÖm gièng c©y trång Trung ¬ng cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra, gi¸m s¸t trong qu¸ tr×nh kh¶o nghiÖm vµ cã ý kiÕn t vÊn cho Héi ®ång Khoa häc c«ng nghÖ Bé N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n.
Phô lôc 1
Kü thuËt lµm vên ¬m.
1. Chän ®Êt:
-
§Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ, t¬i xèp, cã ®é pH tõ 5,8 - 7, chñ ®éng tíi tiªu níc.
-
§Êt vô tríc kh«ng trång c©y thuèc l¸, c©y hä cµ, da chuét.
-
§Êt ®îc chän lµm vên ¬m ph¶i tho¸ng, ®Çy ®ñ ¸nh s¸ng.
2. ChuÈn bÞ ®Êt.
§Êt ®îc cµy lÇn 1 s©u tõ 20 - 25cm, ph¬i ¶i tríc khi gieo tõ 3 - 4 tuÇn. Cµy lÇn 2, bõa kü tríc khi gieo 1 tuÇn, nhÆt s¹ch cá d¹i.
-
Lªn luèng: Réng 1m, dµi tuú thuéc vµo diÖn tÝch kh¶o nghiÖm, cao 30 - 35cm, kho¶ng c¸ch gi÷a hai luèng lµ 40 -50cm.
-
Xö lÝ ®Êt tríc khi gieo tõ 3 - 5 ngµy b»ng c¸c dung dÞch sau: 60g CuSO4 hoÆc 50g Bassamid pha trong 20 lÝt níc tíi cho 10m2 mÆt luèng.
3. Ph©n bãn:
Lîng ph©n bãn cho 10m2 mÆt luèng.
-
Ph©n h÷u c¬ vi sinh: 5kg.
-
Sulfat am«n 100 - 200g (cã thÓ thay b»ng urª hoÆc NH4NO3).
-
Supe l©n : 400g.
-
Sulfat kali: 150g.
Ph©n ®îc r¶i vµ trén ®Òu víi líp ®Êt mÆt luèng s©u tõ 7 - 8cm.
4. Gieo h¹t:
* Thêi vô gieo:
Vô §«ng Xu©n: Gieo h¹t tõ trung tuÇn th¸ng 11 ®Õn gi÷a th¸ng 12 ®Ó lÊy c©y gièng trång tõ th¸ng 01 ®Õn hÕt th¸ng 02.
Vô Thu: Gieo h¹t tõ trung tuÇn th¸ng 7 ®Ó cã c©y gièng trång tõ 01-15 th¸ng 9
Vô kh«: Gieo h¹t tõ cuèi vô ma ®Ó lÊy c©y gièng trång trong th¸ng 11 ®Õn ®Çu th¸ng 12.
Vô ma: Gieo h¹t tõ cuèi vô kh« ®Ó trång vµo ®Çu vô ma
* Lîng h¹t gieo:
Lîng h¹t gieo: 1,0-1,5g/10m2 mÆt luèng (h¹t gièng cã tû lÖ n¶y mÇm> 85%)
* C¸ch gieo:
H¹t ®îc trén víi c¸t vµ gieo ®Òu trªn mÆt luèng. Sau khi gieo phñ lªn mÆt luèng mét líp ph©n h÷u c¬ vµ tíi níc ®ñ Èm.
5. Lµm giµn che.
H¹t thuèc l¸ rÊt nhá nªn nhÊt thiÕt ph¶i lµm giµn che. Sau khi c©y mäc dì dÇn giµn che cho c©y cøng c¸p, nhng ph¶i ®Ëy giµn che khi trêi ma to.
6. Ch¨m sãc c©y con.
-
Sau khi gieo, mçi ngµy tíi 2 - 3 lÇn cho ®Õn khi h¹t mäc ®Òu. Sau ®ã tíi 1-2 lÇn/ngµy. H¹n chÕ tíi níc trong kho¶ng 5 - 7 ngµy tríc khi nhæ c©y cho vµo bÇu.
-
Khi c©y ®· mäc, tØa bít c©y ë nh÷ng chç dµy qu¸, nhæ cá d¹i.
-
Bãn thóc : Dïng 50-70g urª, 10g K2SO4 pha trong 10 lÝt níc tíi cho 10m2 vên ¬m. Tíi ph©n xong, dïng níc l· tíi röa ph©n trªn l¸.
-
Phßng trõ s©u bÖnh: Dïng dung dÞch Bordeaux 1%, Ridomil 0,1% ®Ó h¹n chÕ bÖnh nÊm. Dïng Vifast 5NP, Sherpa 10EC, Decis 2,5EC, Sumidicin, Trebon ®Ó h¹n chÕ s©u.
7. §a c©y con vµo bÇu vµ ch¨m sãc.
-
Khi c©y con ®îc 20 - 25 ngµy tuæi, cã tõ 3 - 4 l¸ thËt sÏ ®a c©y vµo bÇu.
-
KÝch thíc bÇu: = 9cm, chiÒu cao: 8 - 9 cm. VËt liÖu lµm bÇu lµ mµng máng PE
-
§Êt lµm bÇu ph¶i t¬i xèp, nhiÒu mïn. Th«ng thêng 1m3 ®Êt phï sa trén thªm 5kg ph©n ho¸ h÷u c¬, 60g CuSO4 pha trong 20 lÝt níc tíi vµo 1m3 ®Êt. Lîng ph©n bãn trong 1kg ®Êt lµm bÇu kh«ng qu¸: 0,12g N, 0,20 g K2O, 0,15 P2O5. Trong thêi gian ®Çu ph¶i che n¾ng cho c©y ®Ó c©y b×nh phôc nhanh, sau ®ã dì giµn che.
-
Tíi thóc ph©n ®¹m nÕu c©y chËm ph¸t triÓn.
-
Kho¶ng 20 - 25 ngµy sau khi vµo bÇu, c©y cao tõ 10 - 12cm, ®êng kÝnh th©n ®¹t 6-8mm, cã 7-8 l¸ lµ c©y ®ñ tiªu chuÈn ®em trång. Phun thuèc phßng trõ s©u bÖnh tríc khi ®a c©y ®i trång.
Phô lôc 2
C¸c chØ tiªu ®iÒu tra s©u bÖnh h¹i,
kh¶ n¨ng chèng chÞu vµ ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n.
------------------------------
1. MËt ®é s©u h¹i (con/c©y) =
|
Tæng sè s©u®iÒu tra
|
|
Tæng sè c©y ®iÒu tra
|
2. Tû lÖ c©y bÖnh (%) =
|
Tæng sè c©y bÞ bÖnh
|
x 100
|
Tæng sè c©y ®iÒu tra
|
|
3. Tû lÖ l¸ bÞ bÖnh h¹i (%) =
|
Tæng sè l¸ bÞ bÖnh
|
x 100
|
|
|
Tæng sè l¸®iÒu tra
|
|
4 .
|
ChØ sè bÖnh h¹i (%)
|
=
|
(Tæng sè l¸ bÞ h¹i ë cÊp i x i)
|
x 100
|
Tæng sè l¸ bÞ h¹i x CÊp cao nhÊt
|
5. C¸ch ph©n cÊp bÖnh h¹i.
Víi bÖnh h¹i l¸, ph©n 9 cÊp ®¸nh gi¸ theo diÖn tÝch vÕt bÖnh trªn l¸.
-
CÊp 0: Hoµn toµn kh«ng bÞ bÖnh.
-
CÊp 1: Díi 1% diÖn tÝch l¸ bÞ bÖnh
-
CÊp 3: >1 - 5% diÖn tÝch l¸ bÞ bÖnh
-
CÊp 5: > 5 - 25% diÖn tÝch l¸ bÞ bÖnh
-
CÊp 7: > 25 -50% diÖn tÝch l¸ bÞ bÖnh
-
CÊp 9: > 50% diÖn tÝch l¸ bÞ bÖnh.
6. TÝnh chèng ®æ.
-
Tèt: TÊt c¶ c©y kh«ng bÞ ®æ.
-
Kh¸: > 50% sè c©y bÞ nghiªng nhÑ
-
Trung b×nh: 70% sè c©y bÞ nghiªng 30o so víi chiÒu th¼ng ®øng.
-
KÐm: 70% sè c©y bÞ nghiªng 45o so víi chiÒu th¼ng ®øng.
7. G·y l¸ do ma b·o:
Tèt: Kh«ng bÞ g·y
Kh¸: Sè l¸ g·y trªn c©y 1l¸
Trung b×nh: Sè l¸ g·y trªn c©y tõ 1,5 - 2 l¸.
KÐm: Sè l¸ g·y trªn c©y > 2 l¸.
8. Ra hoa:
Ra hoa sím: 10% sè c©y ra hoa tríc 55 ngµy sau khi trång.
Ra hoa trung b×nh: 10% sè c©y ra hoa tõ 55 - 70 ngµy sau khi trång.
Ra hoa muén: 10% sè c©y ra hoa sau 70 ngµy trång.
Phô lôc 3
B¶n ph©n cÊp l¸ thuèc l¸ vµng sÊy theo vÞ bé
Tªn gièng kh¶o nghiÖm:
Thêi vô kh¶o nghiÖm:
Ký hiÖu cÊp
|
§Æc ®iÓm bªn ngoµi
|
Nhãm l¸ gèc (P)
Cã tõ 2 - 3 l¸
| P3 |
- L¸ mµu vµng, vµng nh¹t, vµng phít xanh hoÆc vµng thÉm
|
- ChiÒu dµi l¸ 30cm
|
- Mµu t¹p 15%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 15% , s©u bÖnh: 15%
|
- L¸ xèp, máng, dÇu dÎo kÐm, ®Çu l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| P4 |
- L¸ mµu n©u nh¹t ®Õn n©u
|
- ChiÒu dµi l¸ 25cm
|
- Mµu t¹p 20%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 20% , s©u bÖnh: 20%
|
- L¸ xèp, máng, dÇu dÎo kÐm, ®Çu l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
|
Nhãm l¸ n¸ch díi (X)
Cã tõ 3 - 4 l¸
| X1 |
- L¸ mµu vµng cam, vµng chanh
|
- ChiÒu dµi l¸ 40cm
|
- Mµu t¹p 5%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 5% , s©u bÖnh: 5%
|
- L¸ mÞn, dÇu dÎo kh¸, ®Çu l¸ h¬i réng, phiÕn l¸ réng h¬n nhãm B
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| X2 |
- L¸ mµu vµng cam, vµng chanh
|
- ChiÒu dµi l¸ 35cm
|
- Mµu t¹p 10%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 10% , s©u bÖnh: 10%
|
- L¸ mÞn, dÇu dÎo trung b×nh, ®Çu l¸ h¬i réng, phiÕn l¸ réng h¬n nhãm P
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| X3 |
- L¸ mµu vµng, vµng nh¹t, vµng phít xanh hoÆc vµng thÉm
|
- ChiÒu dµi l¸ 32cm
|
- Mµu t¹p 15%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 15% , s©u bÖnh: 15%
|
- L¸ mÞn, dÇu dÎo trung b×nh, ®Çu l¸ tï, phiÕn l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| X4 |
- L¸ mµu n©u nh¹t ®Õn n©u vµ c¸c mµu nh X3
|
- ChiÒu dµi l¸ 30cm
|
- Mµu t¹p 20%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 20% , s©u bÖnh: 20%
|
- L¸ xèp, dÇu dÎo kÐm, ®Çu l¸ tï, phiÕn l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
|
Nhãm l¸ gi÷a (C)
Cã tõ 4 - 6 l¸
| C1 |
- L¸ mµu vµng cam, vµng chanh
|
- ChiÒu dµi l¸ 40cm
|
- Mµu t¹p 5%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 5% , s©u bÖnh: 5%
|
- L¸ mÞn, dÇu dÎo cao, ®Çu l¸ trung b×nh, phiÕn l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| C2 |
- L¸ mµu vµng cam, vµng chanh
|
- ChiÒu dµi l¸ 35cm
|
- Mµu t¹p 10%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 10% , s©u bÖnh: 10%
|
- L¸ mÞn, dÇu dÎo cao, ®Çu l¸ trung b×nh, phiÕn l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| C3 |
- L¸ mµu vµng, vµng nh¹t, vµng phít xanh hoÆc vµng thÉm vµ c¸c mµu nh C2
|
- ChiÒu dµi l¸ 35cm
|
- Mµu t¹p 15%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 15% , s©u bÖnh: 15%
|
- L¸ mÞn, dÇu dÎo trung b×nh, ®Çu l¸ trung b×nh, phiÕn l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| C4 |
- L¸ mµu n©u nh¹t ®Õn n©u vµ c¸c mµu nh C3
|
- ChiÒu dµi l¸ 30cm
|
- Mµu t¹p 20%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 20% , s©u bÖnh: 20%
|
- L¸ cã ®é dÇu dÎo kÐm, ®Çu l¸ trung b×nh, phiÕn l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
|
Nhãm l¸ n¸ch trªn (B)
Cã tõ 3 - 4 l¸
| B1 |
- L¸ mµu vµng cam, vµng chanh
|
- ChiÒu dµi l¸ 40cm
|
- Mµu t¹p 5%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 5% , s©u bÖnh: 5%
|
- L¸ mÞn, dÇu dÎo kh¸, ®Çu l¸ trung b×nh, phiÕn l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| B2 |
- L¸ mµu vµng cam, vµng chanh
|
- ChiÒu dµi l¸ 35cm
|
- Mµu t¹p 10%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 10% , s©u bÖnh: 10%
|
- L¸ mÞn, dÇu dÎo kh¸, ®Çu l¸ trung b×nh, phiÕn l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| B3 |
- L¸ mµu vµng, vµng nh¹t, vµng phít xanh hoÆc vµng thÉm vµ c¸c mµu nh B2
|
- ChiÒu dµi l¸ 35cm
|
- Mµu t¹p 15%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 15% , s©u bÖnh: 15%
|
- L¸ mÞn, dÇu dÎo trung b×nh, ®Çu l¸ trung b×nh, phiÕn l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| B4 |
- L¸ mµu n©u nh¹t ®Õn n©u vµ c¸c mµu nh B3
|
- ChiÒu dµi l¸ 30cm
|
- Mµu t¹p 20%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 20% , s©u bÖnh: 20%
|
- L¸ cã ®é dÇu dÎo kÐm, ®Çu l¸ trung b×nh, phiÕn l¸ réng
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
|
Nhãm l¸ ngän (T)
Cã tõ 2 - 3 l¸
| T2 |
- L¸ mµu vµng cam, vµng cam ®á
|
- ChiÒu dµi l¸ 35cm
|
- Mµu t¹p 10%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 10% , s©u bÖnh: 10%
|
- L¸ dµy, dÇu dÎo kh¸, ®Çu l¸ hÑp, phiÕn l¸ hÑp
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| T3 |
- L¸ mµu vµng, vµng phít xanh ®Õn vµng thÉm
|
- ChiÒu dµi l¸ 30cm
|
- Mµu t¹p 15%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 15% , s©u bÖnh: 15%
|
- L¸ th« r¸p, l¸ dµy, dÇu dÎo trung b×nh, ®Çu l¸ nhän, phiÕn l¸ hÑp
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
| T4 |
- L¸ mµu n©u, n©u nh¹t
|
- ChiÒu dµi l¸ 25cm
|
- Mµu t¹p 20%, ®é tæn th¬ng c¬ häc 20% , s©u bÖnh: 20%
|
- L¸ th« r¸p, dÇu dÎo kÐm, ®Çu l¸ nhän, phiÕn l¸ hÑp
|
- §é ®ång ®Òu l« thuèc ®¹t 90%
|
Nhãm tËn dông (M)
|
|
- C¸c mµu, trõ mµu xanh, n©u ®en
|
- C¸c vÞ trÝ l¸, cã thÓ th¸i thµnh sîi
|
- §é tæn th¬ng c¬ häc, s©u bÖnh kh«ng quy ®Þnh
|
- §é ®ång ®Òu kh«ng quy ®Þnh
|
|
Ghi chó: Tû lÖ lÉn cÊp kh«ng qu¸ 10% cÊp díi liÒn kÒ. NÕu trªn 10% ph¶i ph©n cÊp l¹i, nÕu kh«ng ph©n cÊp l¹i sÏ h¹ xuèng mét cÊp liÒn kÒ trong nhãm. §é Èm thanh to¸n: W = 13,5%
Phô lôc 4
b¶ng b×nh hót l¸ thuèc l¸ nguyªn liÖu vµng sÊy
Tªn gièng kh¶o nghiÖm:
Thêi vô kh¶o nghiÖm:
ChØ tiªu ®¸nh gi¸
|
§iÓm (cã hÖ sè quan träng)
|
MÉu kiÓm tra
|
|
|
|
|
1. H¬ng th¬m khi ch¸y
|
|
|
|
|
|
- H¬ng rÊt th¬m
|
10-13
|
|
|
|
|
- H¬ng th¬m kh¸
|
7-9
|
|
|
|
|
- H¬ng th¬m trung b×nh
|
4-6
|
|
|
|
|
- H¬ng th¬m kÐm
|
1-3
|
|
|
|
|
2. VÞ
|
|
|
|
|
|
- Tèt, dÔ chÞu
|
13-15
|
|
|
|
|
- Kh¸, dÔ chÞu, h¬i cay nãng
|
9-12
|
|
|
|
|
- Trung b×nh, h¬i ®¾ng, cay nãng râ
|
5-8
|
|
|
|
|
- KÐm, xãc, ®¾ng, rÊt khã chÞu
|
1-4
|
|
|
|
|
3. §é nÆng
|
|
|
|
|
|
- RÊt nÆng võa ph¶i
|
7-8
|
|
|
|
|
- RÊt nÆng, nÆng
|
5-6
|
|
|
|
|
- NhÑ
|
3-4
|
|
|
|
|
- RÊt nhÑ
|
1-3
|
|
|
|
|
4. §é ch¸y
|
|
|
|
|
|
- Ch¸y tèt, tµn tr¾ng
|
6-7
|
|
|
|
|
- Ch¸y kh¸, tµn x¸m
|
4-5
|
|
|
|
|
- Ch¸y trung b×nh, tµn x¸m h¬i ®en
|
2-3
|
|
|
|
|
- Ch¸y kÐm, tµn ®en
|
1-2
|
|
|
|
|
5. Mµu s¾c (tham kh¶o)
|
|
|
|
|
|
- Vµng cam, vµng chay
|
6-7
|
|
|
|
|
- Vµng nh¹t, vµng thÉm
|
4-5
|
|
|
|
|
- N©u, n©u nh¹t
|
2-3
|
|
|
|
|
- Xanh vµng, n©u tèi
|
1-2
|
|
|
|
|
Tæng ®iÓm
|
|
|
|
|
|
NhËn xÐt, kÕt luËn:
Ngµy th¸ng n¨m
Ngêi b×nh hót (ký, hä tªn)
Phô lôc 5
B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm c¬ b¶n gièng thuèc l¸.
Vô:............................... N¨m:
1.
|
§iÓm kh¶o nghiÖm:
|
|
|
|
2.
|
C¬ quan thùc hiÖn:
|
|
|
|
3.
|
C¸n bé thùc hiÖn:
|
|
|
|
4.
|
Tªn gièng tham gia kh¶o nghiÖm:
|
|
|
|
5.
|
Ngµy trång:
|
|
|
|
|
- Ngµy thu ho¹ch lÇn ®Çu:
|
|
|
|
|
- Ngµy thu ho¹ch lÇn cuèi:
|
|
|
|
- DiÖn tÝch thÝ nghiÖm: m2
|
|
|
|
- KÝch thíc « thÝ nghiÖm: m x m
|
|
|
|
|
- Sè lÇn nh¾c l¹i:
|
|
|
|
7.
|
Lo¹i ®Êt trång:
|
C©y trång vô tríc:
|
|
8.
|
Ph©n bãn: Ghi râ lo¹i ph©n vµ lîng sö dông:
|
|
|
|
- §¹m kg/ha
|
Lo¹i ph©n:
|
|
|
|
- L©n kg/ha
|
Lo¹i ph©n:
|
|
|
|
- Kali kg/ha
|
Lo¹i ph©n:
|
|
|
|
- V«i kg/ha
|
Lîng bãn
|
|
|
|
- Bãn thóc lÇn 1
|
Ngµy bãn:
|
|
|
|
- Bãn thóc lÇn 2
|
Ngµy bãn:
|
|
|
9.
|
Tíi níc:
|
|
|
|
|
LÇn 1 Ngµy:
|
Ph¬ng ph¸p tíi
|
|
|
LÇn 2 Ngµy:
|
Ph¬ng ph¸p tíi
|
|
|
LÇn 3 Ngµy:
|
Ph¬ng ph¸p tíi
|
|
|
LÇn 4 Ngµy:
|
Ph¬ng ph¸p tíi
|
|
|
LÇn 5 Ngµy:
|
Ph¬ng ph¸p tíi
|
|
|
...
|
|
|
10.
|
Xíi vun:
|
|
|
|
|
- LÇn 1 Ngµy:
|
|
|
|
|
- LÇn 2 Ngµy:
|
|
|
|
11.
|
Phßng trõ s©u, bÖnh:
|
|
|
|
|
LÇn 1:
|
Ngµy:
|
Lo¹i thuèc
|
Nång ®é sö dông
|
|
LÇn 2:
|
Ngµy:
|
Lo¹i thuèc
|
Nång ®é sö dông
|
|
LÇn 3:
|
Ngµy:
|
Lo¹i thuèc
|
Nång ®é sö dông
|
|
---
|
|
|
|
12. Sè liÖu khÝ tîng vïng.
Th¸ng
|
NhiÖt ®é cao nhÊt (oC)
|
NhiÖt ®é thÊp nhÊt (oC)
|
NhiÖt ®é TB (oC)
|
§é Èm kh«ng khÝ (%)
|
Lîng ma (mm)
|
Sè giê n¾ng (giê)
|
C¸c yÕu tè khÝ hËu ®Æc biÖt kh¸c
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13. C¸c chØ tiªu theo dâi: Ghi vµo b¶ng 1,2,3,4,5,6,7,8
14. NhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm c¬ b¶n cña tõng gièng.
15. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ:
Ngµy...... th¸ng ...... n¨m......
C¬ quan qu¶n lý C¸n bé thùc hiÖn
B¶ng 1: §Æc ®iÓm vÒ h×nh th¸i
Gièng
|
T¸n c©y
|
L¸
|
Hoa
|
Tû lÖ c©y kh¸c d¹ng
(%)
|
D¹ng l¸
|
Mµu l¸
|
MÆt l¸
|
Tai l¸
|
§u«i l¸
|
D¹ng hoa tù
|
Mµu s¾c
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B¶ng 2: Sinh trëng vµ ph¸t triÓn
Gièng
|
|
|
|
|
ChØ tiªu
|
|
|
|
|
- Tèc ®é ra l¸ (l¸/ngµy)
|
|
|
|
|
- Tèc ®é ph¸t triÓn chiÒu cao c©y (cm/ngµy)
|
|
|
|
|
- Thêi gian tõ trång ®Õn 10% c©y ra nô (ngµy)
|
|
|
|
|
- Thêi gian tõ trång ®Õn 90% c©y ra nô (ngµy)
|
|
|
|
|
- Thêi gian tõ trång ®Õn lÇn thu ho¹ch l¸ ®Çu tiªn chÝn (ngµy)
|
|
|
|
|
- Thêi gian tõ trång ®Õn lÇn thu ho¹ch l¸ cuèi cïng (ngµy)
|
|
|
|
|
- ChiÒu cao c©y (cm)
|
|
|
|
|
- ChiÒu cao c©y ng¾t ngän (cm)
|
|
|
|
|
- Tæng sè l¸ trªn c©y (l¸)
|
|
|
|
|
- Sè l¸ kinh tÕ trªn c©y (l¸)
|
|
|
|
|
- KÝch thíc trung b×nh l¸ (cm) Dx R
|
|
|
|
|
- §é dµi lãng (cm)
|
|
|
|
|
- §êng kÝnh th©n c¸ch gèc 20cm (cm)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B¶ng 3: Møc ®é nhiÔm s©u bÖnh
Gièng
|
Tû lÖ bÖnh (%)
|
MËt ®é s©u (con/c©y)
|
Kh¶m l¸
|
Xo¨n l¸
|
HÐo rò vi khuÈn
|
§en th©n
|
BÖnh ®Æc biÖt kh¸c
|
S©u xanh
|
RÖp
|
S©u khoang
|
S©u kh¸c
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B¶ng 4: Kh¶ n¨ng thÝch øng víi ®iÒu kiÖn bÊt thuËn
Gièng
|
§æ c©y
|
G·y l¸
|
Ra hoa (sím, trung b×nh, muén)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B¶ng 5: N¨ng suÊt vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt
Gièng
|
LÇn nh¾c
|
Sè l¸ kinh tÕ/c©y (l¸)
|
Khèi lîng TB (g)
|
Khèi lîng l¸ t¬i/« (kg)
|
Khèi lîng l¸ kh«/« (kg)
|
Tû lÖ t¬i/kh«
|
N.suÊt kh« t¹/ha
|
|
1
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
|
3
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B¶ng 6: Ph©n cÊp l¸ thuèc l¸ nguyªn liÖu
|
Tû lÖ cÊp lo¹i l¸ sÊy theo vÞ bé (%)
|
Gièng
|
CÊp I
|
CÊp II
|
CÊp III
|
CÊp IV
|
CÊp I+II
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B¶ng 7: Thµnh phÇn ho¸ häc chÝnh cña l¸ thuèc l¸ nguyªn liÖu (%)
(Ph©n tÝch l¸ trung ch©u cÊp II)
Gièng
|
Nicotin
|
§¹m tæng sè
|
Protªin
|
Gluxit hoµ tan
|
Clo
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B¶ng 8: §iÓm b×nh hót c¶m quan l¸ thuèc l¸ nguyªn liÖu (®iÓm)
Gièng
|
H¬ng
|
VÞ
|
§é nÆng
|
§é ch¸y
|
Mµu s¾c
|
Tæng ®iÓm
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Phô lôc 6
B¸o c¸o kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm s¶n xuÊt gièng thuèc l¸
Vô:........................ N¨m:.............................
1. §Þa ®iÓm kh¶o nghiÖm:
2. C¬ quan chñ tr× kh¶o nghiÖm:
3. Tªn ngêi kh¶o nghiÖm s¶n xuÊt.
4. Tªn gièng kh¶o nghiÖm:
Gièng ®èi chøng:
5. Ngµy trång:
Ngµy thu ho¹ch lÇn ®Çu tiªn:
Ngµy thu ho¹ch lÇn cuèi cïng:
6. DiÖn tÝch kh¶o nghiÖm: m2
7. §Æc ®iÓm ®Êt ®ai
Vô tríc trång c©y g×?
8. MËt ®é trång
9. Ph©n bãn
10. §¸nh gi¸ chung.
Gièng
|
NhËn xÐt ®Æc ®iÓm gièng (sinh trëng, s©u bÖnh...)
|
S¶n lîng l¸ kh« thùc thu trªn diÖn tÝch kh¶o nghiÖm (kg)
|
N¨ng suÊt l¸ kh« (t¹/ha)
|
§¸nh gi¸ chÊt lîng (cÊp lo¹i l¸ sÊy, thµnh phÇn ho¸ häc chÝnh, tÝnh chÊt hót)
|
ý kiÕn ngêi s¶n xuÊt (cã hoÆc kh«ng chÊp nhËn gièng míi)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ.
Ngµy th¸ng n¨m
C¸n bé chØ ®¹o Ngêi s¶n xuÊt
Céng hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt nam
Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n
Tiªu chuÈn ngµnh
Tªn tiªu chuÈn: Quy ph¹m kh¶o nghiÖm gièng thuèc l¸
Ký hiÖu : 10 TCN 426-2000
Hµ néi n¨m 2000
C¬ quan biªn so¹n : ViÖn Kinh tÕ kü thuËt thuèc l¸
C¬ quan ®Ò nghÞ ban hµnh : ViÖn kinh tÕ kü thuËt thuèc l¸
C¬ quan tr×nh duyÖt : Vô khoa häc c«ng nghÖ & ChÊt lîng s¶n phÈm Bé N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n
C¬ quan xÐt duyÖt, ban hµnh : Bé N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n
QuyÕt ®Þnh ban hµnh : Sè 139 /Q§-KHCN & CLSP, ngµy 19 th¸ng 12 n¨m 2000 cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |