Tieàn coå ñieån ñeán hieän ñaïi, vaø aûnh höôûng cuûa noù ñeán neàn khí nhaïc Vieät nam. David Dong 2004 Nhaïc Vieän Saøi Goøn

tải về 166.17 Kb.

trang	2/3
Chuyển đổi dữ liệu	30.07.2016
Kích	166.17 Kb.
	#10633

1 2 3

5.1 FRANZ SCHUBERT (1797-1828) : Coù theå noùi nhaïc syõ Schubert (ngöôøi AÙo) laø ngöôõi môû ñaàu cho chuû nghóa laõng maïn^¹⁰ trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau : giao höôûng, aâm nhaïc thính phoøng vaø aâm nhaïc cho ñaøn phím. Tuy nhieân Schubert phaûn aùnh maïnh nhaát maøu saéc laõng maïn laø ôû theå loïai baøi haùt.
 Nhöõng taùc phaåm thanh nhaïc: phaàn lôùn nhaát trong caùc taùc phaåm thanh nhaïc cuûa Schubert laø thuoäc theå loaïi baøi haùt ( khoaûng 600 baøi), trong ñoù coù hai lieân khuùc “coâ chuû coái xay xinh ñeïp” vaø “Cuoäc haønh trình veà muøa ñoâng”. Veà hình thöùc thanh nhaïc lôùn coù hôn 100 taùc phaåm vaø raát nhieàu taùc phaåm cho hôïp xöôùng daønh cho cuøng moät loaïi gioïng, cho caùc gioïng hoãn hôïp “A capella” hoaëc vôùi phaàn ñeäm cuûa ñaøn piano hay daøn nhaïc. Schubert laø nhaïc só ñaàu tieân cuûa tính chaát tröõ tình laõng maïng trong theå loaïi baøi haùt.
 Nhöõng taùc phaåm khí nhaïc: töø naêm 1813-1822 nhaïc só ñaõ vieát 7 taùc phaåm giao höôûng. Khôûi ñaàu caùc baûn giao höôûng cuûa oâng raát gaàn guûi vôùi tröôøng phaùi giao höôûng coå ñieån Vienne veà caû tö duy laãn caáu truùc. Giao höôûng soá 4 (c-moll) “bi thöông” vaø baûn soá 5 (B-dur) ñöôïc saùng taùc naêm 1816 laø hai baûn giao höôûng xuaát saéc nhaát cuûa oâng^¹¹. Hai baûn giao höôûng soá 6 (C-dur) vieát naêm 1818 vaø soá 7(E-dur) vieát naêm 1821 maø vôùi chuùng, Schubert hoaøn thaønh thôøi kyø “coå ñieån” trong tính chaát giao höôûng cuûa mình. Nhöng vôùi giao höôûng soá 8, saùng taùc naêm 1822 Schubert ñaõ ñaët neàn moùng cho neàn giao höôûng laõng maïn. Vôùi baûn giao höôûng soá 8 (h-moll) “chöa hoaøn thaønh” ñaõ baét ñaàu lòch söû cuûa neàn aâm nhaïc laõng maïn, neàn aâm nhaïc giao höôûng tröõ tình-kòch tính, trôû neân ñieån hình veà caû noäi dung laãn hình thöùc cuûa aâm nhaïc giao höôûng thôøi ñaïi laõng maïn.

 Schubert coøn saùng taùc nhieàu nhöõng taùc phaåm khí nhaïc thính phoøng. Cuõng chính oâng laø ngöôøi ñaët cô sôû ñaàu tieân cho neàn aâm nhaïc laõng maïn veà ñaøn phím. Phong caùch ñaøn phím cuûa nhaïc syõ khoâng phaûi laø phong caùch hoøa nhaïc, ñieâu luyeän maø laø phong caùch taâm tình, thính phoøng. Schubert ñaõ saùng taïo neân moät khuynh höôùng ñoäc ñaùo trong phong caùch cho ñaøn phím treân côû sôû baøi haùt vaø aâm nhaïc trong ñôøi soáng haøng ngaøy.

5.2 FREÙDEÙRIC CHOPIN (1810-1849) : Chopin laø moät trong nhöõng ñaïi bieåu noåi tieáng nhaát cuûa chuû nghóa Laõng maïn. Laàn ñaàu tieân chuû ñeà veà nhöõng noãi xao xuyeán yeâu nöôùc vaø caùch maïng ñöôïc thöïc hieän ñaày ñuû vaø roõ raøng chæ treân moät caây ñaøn piano. Chopin laø moät trong nhöõng nhaïc syõ laõng maïn caûi caùch veà giai ñieäu, tieát taáu, hoøa aâm, hình thöùc vaø theå loaïi aâm nhaïc. Trong caùc taùc phaåm cuûa mình, Chopin toång hôïp moät soá ñaëc ñieåm cuûa neàn aâm nhaïc daân gian thaønh phoá vaø noâng thoân, naâng cao ñeå noù vang leân trong moät hình thöùc môùi, xoùa saïch ñi hình thöùc thô ca. Ñeán cuoái ñôøi, Chopin vaãn giöõ nguyeân moái lieân heä beân trong vôùi neàn vaên ngheä daân gian vaø noù trôû thaønh nguoàn maïch trong phong caùch nhaïc syõ.
 Caùc taùc phaåm ñöôïc vieát treân cô sôû aâm nhaïc daân gian nhö taùc phaåm rondo, fantasia… caùc taùc phaåm cho ñaøn Piano vaø daøn nhaïc, caùc baûn poloniase, nocturne, valse vaø mazurka.^¹² Trong 20 naêm cuoái bieåu hieän ñaày ñuû thieân taøi saùng taïo cuûa nhaïc syõ.
 Chopin vieát moät taùc phaåm aâm nhaïc thính phoøng duy nhaát laø baûn Trio cho piano, violon vaø cello; ôû thôøi kyø naøy giöõa caùc taùc phaåm cho ñaøn piano laïi xuaát hieän moät baûn sonate duy nhaát cho cello Op.65 g-moll (1845-1846)

5.3 ROBERT SCHUMANN (1810-1856): Laø nhaïc só laõng maïn vó ñaïi ngöôøi Ñöùc ñaõ ñi vaøo lòch söû cuûa neàn aâm nhaïc laõng maïn vôùi tö caùch laø nhaø caûi caùch maïnh daïn. Laø ngöôøi mang nhieàu tính chaát tröõ tình ñaày caûm höùng. Schumann laø moät nhaø tö töôûng vôùi nhöõng quan ñieåm tieán boä, oâng ñaõ phaûn aùnh nhöõng maâu thuaån trong thôøi ñaïi laõng maïn raát maïnh meõ so vôùi nhöõng nhaïc syõ cuøng thôøi. Ñöôïc naûy nôû bôûi tinh thaàn choáng ñoái, bôûi söï mô töôûng thô moäng –nhieät thaønh, nhöõng khaùt voïng cao caû daâng cao, neàn ngheä thuaät aâm nhaïc cuûa Schumann ñaõ môû ñaàu cho tính chaát tröõ tình ñoäng trong neàn aâm nhaïc laõng maïn.
Schumann ñaõ daønh caùc saùng taùc cuûa mình cho ñaøn piano vaø ñaõ saùng taïo neân nhöõng taùc phaåm raát xuaát saéc. OÂng xuaát hieän nhö moät nhaø hoaït ñoäng xaõ hoäi-nhaø tuyeân truyeàn vaø pheâ bình aâm nhaïc say meâ, noàng nhieät. Taøi naêng vaên hoïc cuûa Schumann keát hôïp vôùi taøi naêng aâm nhaïc, chuùng deã daøng ñöa Schumann trôû thaønh nhaø vaên –nhaïc só^¹³
 naêm 1841 oâng vieát 2 baûn giao höôûng “ Muøa xuaân” (B-dur) vaø baûn giao höôûng d-moll. Baûn concerto cho ñaøn piano a-moll, hoaøn thaønh trong naêm 1845.
 khí nhaïc-thính phoøng xuaát hieän 3 baûn töù taáu ñaøn daây, baûn concerto Es-dur cho ñaøn piano vaø baûn nguõ taáu coù ñaøn phím Es-dur naêm 1842. Naêm 1843 Schumann vieát taùc phaåm thanh nhaïc –giao höôûng ñaàu tieân laø baûn oratoria “Paradis et la Peùri”.
 Schumann cuõng laø ngöôøi caûi caùch trong hình thöùc aâm nhaïc cho ñaøn piano. Noåi baät nhaát laø nhöõng tieåu phaåm cho piano vaø nhöõng taäp ca khuùc raát noåi tieáng.
II. LÒCH SÖÛ PHAÙT TRIEÅN CUÛA DAØN NHAÏC:

1. Thôøi tieàn coå ñieån : (thôøi kyø phaùt trieån thöù nhaát)
Vôùi ngöôøi nhaïc syõ thôøi baáy giôø tö duy hoøa aâm 4 beø laø ñieàu töï nhieân vaø haàu nhö khoâng theå laøm khaùc ñöôïc. Ña soá vieát cho 3 hoaëc 5 beø vaø coù theå keùo nhö theá töø ñaàu ñeán cuoái taùc phaåm. Nhö vaäy moät ñaàu ñeà nhö : “giao höôûng cho boä 5” nhieàu khi laïi coù nghóa laø moät ouverture vieát cho daøn nhaïc. Trong soá nhöõng toång phoå cuõ nhaát coù baûn khoâng chæ roõ nhöõng nhaïc cuï naøo phuï traùch beø naøo ( söï ñoøi hoûi duy nhaát luùc ñoù chæ laø nhaïc cuï ñöôïc söû duïng phaûi coù taàm cöõ töông öùng vôùi beø ñaõ vieát ).
 Daøn nhaïc daây bao goàm 5 loaïi nhaïc khí ôû boä ñaøn daây keùo (archet.)
- nhoùm violon I
- nhoùm violon II
- nhoùm violon alto ( viola)
- nhoùm violoncelle
- nhoùm contrabasse
 thöïc ra, cuõng coù khi ngöôøi ta goïi laø hoøa taáu 4 ñaøn daây ( quatuor aø corde) vì theo caùch vieát cuûa caùc nhaø soïan nhaïc tieàn coå ñieån nhö F.Handel. J.S.Bach, C.W.Gluck 5 beø cuûa daøn daây thöôøng thu laïi thaønh 4 do beø violoncelle vaø beø contrabasse keát hôïp laïi thaønh moät beø gioáng nhau.
 nhaø soïan nhaïc ngöôøi YÙ- Claudio Monterverdi (1568-1643) laø ngöôøi ñaàu tieân ñaõ ñoùng goùp lôùn cho ngheä thuaät phoái daøn nhaïc. Verdi ñaõ söû duïng kyõ thuaät caù nhaân vaø vaän duïng tính naêng rieâng bieät cuûa töøng nhaïc cuï nhaèm muïc ñích taêng cöôøng tính kòch.^¹⁴ Ngoøai ra cuõng chính oâng laø ngöôøi ñaàu tieân söõ duïng pizzicato trong boä daây.
 Trong baûn toång phoå “Orpheùe” cuûa C.M.Verdi cho thaáy caáu taïo ñaëc bieät cuûa nhöõng daøn nhaïc ñaàu tieân, bieân cheá coøn chöa ñaày ñuû. Nhöng phaûi thöøa nhaän raèng Monterverdi ñaõ ñeà cao vai troø cuûa daây trong daøn nhaïc, vaø laø ngöôøi ñaàu tieân phaân boä trong daøn nhaïc roõ raøng. Sau ñaây laø cô caáu daøn nhaïc cuûa oâng:
- 2 Clavecembal- 2 contrebasse- 10 vielle ( thuûy toå cuûa violon ngaøy nay) - 1 harpe daây ñoâi- 2 violon thöôøng - 2 luth traàm^¹⁵- 2 organo oáng goã- 3 viola de gamba- 4 tromboni- 1 organo nhoû (loai di ñoäng)- 2 corni- 1 flute – 1 trompette soprano vôùi 3 trompette coù giaûm aâm (sourdine)
 Sau Monterverdi coøn coù nhaø soïan nhaïc ngöôøi Phaùp laø Jean Philippe Rameau
(1683-1764) ñaõ ñoùng goùp raát lôùn trong lónh vöïc phoái khí. Rameau thoáng nhaát hai beø cuûa violon thaønh moät. Voán laø moät violonist neân taùc phaåm saùng taùc cuûa oâng thöôøng khai thaùc toái ña nhöõng kyõ thuaät vaø tính naêng cuûa violon maø tröôùc ñoù chöa töøng coù ai laøm. OÂng cuõng laø nhaïc syõ Phaùp ñaàu tieân khai thaùc tính naêng vaø tieàm naêng cuûa boä daây cuøng vôùi maøu saéc cuûa daøn nhaïc. Trong phoái khí Rameau cho boä goã ñoái tyû vôùi daây. Boä goã thöôøng duøng cuûa oâng goàm: 2 flute, 2 oboe, 2 fagotti, cuøng vôùi keøn Cor ( in C, D, E, F, G, B) thöôøng thoåi song ñoâi, giöõ aâm daøi hoaëc trôï giuùp aâm hình tieát taáu, trompette, timpani…
 Hình thöùc daøn nhaïc cuûa J.S.Bach ôû Leipzig goàm 18-20 nhaïc coâng. Trong ñoù boä goã chieám töø 9-10 ngöôøi. Boä daây: ôû moãi beø ñaûm nhieäm töø 2-3 ngöôøi vaø Bach thöôøng vieát ôû 4 beø.
 Ñieåm ñaùng chuù yù laø trong thôøi kyø ñaàu naøy ( tieàn coå ñieån) thì G.F.Handel ñaõ cho violon solo vôùi saùo, ñöôïc xem laø hieän töôïng môùi.
 Trong giao höôûng soá 6 “Bình Minh” vieát cho flute, oboe, fagot cuøng vôùi boä daây. Ñoái vôùi Haydn luùc naøy boä goã chæ ñoùng vai troø taêng cöôøng aâm löôïng chöù khoâng quan troïng ( trong toång phoå boä goã chæ ñôn thuaàn laø “nhaân ñoâi” ra töø boä daây maø thoâi.) Taùc phaåm giao höôûng soá 1 cuûa Mozart (1764) chæ duøng boä daây vôùi oboe, cor coù khaù hôn so sôùi Haydn vì Mozart cho boä daây vaø goã phaùt trieån ñoäc laäp vôùi nhau.

Söï hình thaønh cuûa daøn nhaïc daây 4 beø ñaõ chuaån bò cho con ñöôøng ñi tôùi ngheä thuaät phoái daøn nhaïc môùi. Söï thay ñoåi quan troïng nhaát trong toå chöùc cuûa daøn nhaïc nöõa ñaàu theá kyû XVIII laø söï gia nhaäp cuûa 2 keøn Corni vaø söï thay theá döùt khoùat caây saùo doïc baèng caây saùo ngang (loïai saùo hieän nay)

2. Thôøi kyø coå ñieån. (thôøi kyø phaùt trieån thöù hai )

Thôøi kyø phaùt trieån thöù hai cuûa daøn nhaïc bao goàm giai ñoïan ngöï trò cuûa phong caùch chuû ñieäu maø nhaïc giao höôûng thöøa höôûng töø opeùra vaø oratoria. Aâm nhaïc phöùc ñieäu nhöôøng böôùc cho aâm nhaïc chuû ñieäu. Ñaây laø thôøi kyø hình thaønh vaø hoøan thieän nhieàu theå loïai aâm nhaïc quan troïng nhö giao höôûng 4 chöông (symphonie), sonate-symphony, sonate, lieân khuùc sonate , vaø concerto… Luùc naøy daøn nhaïc trôû thaønh phöông tieän bieåu hieän hoøan chænh vaø ñoäc laäp, ñuû khaû naêng phaûn aùnh nhöõng xu höôùng môùi cuûa cuoäc soáng vaø nhöõng hình thöùc môùi. Caùc nhaïc só ñaõ höôùng ñeán aâm saéc vaø nhöõng khaû naêng bieåu hieän cuûa caùc nhaïc cuï.
 Boä goã giôø ñaây ñaõ hình thaønh. Keøn clarinette maëc daàu ñaõ ñöôïc saùng cheá vaøo khoûang naêm 1690, nhöng maõi 100 naêm sau môùi xuaát hieän trong daøn nhaïc^¹⁶ vaø nhö vaäy ngöôøi ta ñi tôùi toå chöùc boä goã hai chieác. Tröôùc söï kieän ñoù, caùc nhaïc cuï phím baøn vaø ñaøn luth vôùi chöùc naêng ñaûm nhieäm phaàn beø traàm trì tuïc trôû neân “thöøa” vaø vì theá daàn daàn bò loïai boû.
 Vôùi boä ñoàng : söû duïng 2 corni & 2 trompette vaãn chöa ñuû, do vaäy keøn trombone thôøi kyø naøy cuõng ñaõ ñuû ñieàu kieän tham gia vaøo daøn nhaïc (mieãn laø tính chaát cuûa taùc phaåm aâm nhaïc ñoøi hoûi caàn coù noù)
 Moät ñieàu ñaùng löu yù nöõa ñoù laø vieäc saùng cheá phím cho keøn ñoàng (khoûang giöõa theá kyû XIX) song song vôùi xu höôùng khaùt khao nhöõng tö töôûng vaø caûm giaùc môùi neân ñoøi hoûi söï caàn thieát duøng boä ñoàng ngaøy caøng moät nhieàu hôn. Do theá, keøn trombone xuaát hieän ôû daøn nhaïc vaø soá löôïng keøn corno taêng töø 2-4 vaø sau naøy töø 6-8 … nhôø caû daøn nhaïc giaøu veà maøu saéc ñoù neân caùc nhaø soïan nhaïc ôû theá kyû XVIII trôû ñi nhö Beethoven, Schubert, Berlioz, Mendelssohn, Wagner, Brahms, Tchaikovsky, Strauss, Prokofiev, Schostakovich… ñaõ phaûn aùnh moãi ngöôøi moãi caùch, nhöõng tö töôûng cuûa thôøi ñaïi hoï.
 Haydn vaø Mozart ñaõ coù söï taêng cöôøng beø traàm cuûa contrabasse baèng caùc beø cuûa fagotto vaø cor traàm trong khi caùc beø cao cuûa violon ñöôïc taêng aâm theâm baèng saùo, oboa vaø clarinette. Nhöng veà aâm vöïc haàu nhö khoâng coù söï thay ñoåi.
 Ñoái vôùi Beethoven oâng ñaõ duøng theâm piccolo vaøo baûn giao höôûng soá 5. Ngoøai ra oâng ñaõ naâng ñoät ngoät aâm khu cao cuûa beø traàm vôùi vieäc söû duïng theâm keøn contrafagotto vaø trombone. Nhöng taát caû caùc nhaïc cuï môùi tham gia toå chöùc cuûa daøn nhaïc ñoù chöa theå phaùt huy ngay moïi khaû naêng. Chaúng haïn, keøn trombone vaø trompette chæ duøng trrong nhöõng tröôøng hôïp forteù vaø fortissimo, coøn nhöõng caùi raát hay cuûa noù ôû p (piano) vaø pp (pianissimo) maø sau naøy Wagner, Tchaikovsky, Brahms^¹⁷, Richard Strauss… ñaõ duøng raát thaønh coâng thì luùc aáy chöa ñöôïc söû duïng tôùi. Thôøi kyø naøy troáng timpani vaãn ñöôïc duøng nhieàu caùi vaø ñöôïc ghi theo teân note ôû ñaàu toång phoå. Cuøng chính Beethoven laø ngöôøi ñaàu tieân ñöa hôïp xöôùng vaøo daøn nhaïc ( cuï theå laø trong giao höôûng soá 9 cuûa oâng)

3. Thôøi kyø laõng maïn vaø caän-hieän ñaïi:

Thôøi kyø laõng maïn “tieáp thu” neàn aâm nhaïc Coå ñieån. Maët khaùc chòu nhieàu aûnh höôûng cuûa vaên hoïc Laïng maïn, ngheä thuaät giao höôûng coù tieâu ñeà ñöôïc hình thaønh. Tính tieâu ñeà giuùp cho söï theå hieän tö duy trong aâm nhaïc deã daøng vaø töï do hôn. Caùc nhaïc syõ thöôøng phaùt trieån ca khuùc vaø caùc theå loïai tieåu phaåm cho piano nhö preùlude, serenade, mazurka…. Trong ñoù thì ca khuùc phaùt trieån maïnh nhaát. Ngoân ngöõ trong aâm nhaïc phong phuù, caùch taân veà hoøa aâm (nhö chuù troïng veà hôïp aâm phuï, hôïp aâm 7, bieán aâm. Chuù troïng caùc thuû phaùp saùng taùc môùi nhö aâm hình chuû ñaïo, aâm saéc chuû ñaïo, hoøa aâm chuû ñaïo, chuû ñeà ñôn). Do trong quaùtrình phaùt trieån aâm nhaïc, caùc taùc giaû laõng maïn daàn ñaõ tìm toøi phaù vôõ khuoân khoå cuõ, phaùt trieån caùi môùi, taïo nhieàu maøu saéc hoøa aâm phöùc ñieäu, chuû ñieäu mang tính “ca haùt” neân aâm saéc nhaïc khí ñöôïc söû duïng hieäu quaû hôn. Noåi baät trong thôøi kyø naøy laø hai nhaïc syõ ñaïi dieän teân tuoåi-ngöôøi ñaõ ñoùng goùp ñaùng keå vaøo lòch söû phoái khí nhaân loïai, ñoù laø Richard Wagner (Ñöùc) vaø Hector Berlioz (1803-1869) (Phaùp)
 Richard Wagner laø ngöôøi phaùt trieån boä ñoàng (veà sau nhaø soïan nhaïc hieän ñaïi noåi tieáng ngöôøi Ñöùc teân laø Richard Strauss cuõng hoïc taäp caùch phoái khí & khai thaùc boä ñoàng cuûa Wagner raát thaønh coâng) R. Wagner thích söû duïng nhöõng tieâu ñeà coå, caûi tieán nhaïc cuï môùi. OÂng laø baäc thaày söû duïng boä ñoàng, khai thaùc aâm saéc trompette, trombone taïo neân hieäu quaû ñaëc saéc trong taùc phaåm mình- ñieàu maø caùc baäc tieàn boái thôøi coå ñieån nhö Beethoven chöa khai thaùc ñöôïc!
 Nhaïc syõ ngöôøi Phaùp Hector Berlioz ñaõ söû duïng ñeà taøi “ñöông ñaïi giao höôûng coù tieâu ñeà”: goàm nhieàu chöông hay töøng chöông moät ñeàu coù tieâu ñeà (baèng soá löôïng). OÂng cuõng ñaõ saùng taùc baûn giao höôûng mang tieâu ñeà “Tang leã chieán thaéng” coù quy moâ cho khoûang 400 nhaïc coâng daøn nhaïc giao höôûng cuøng chôi (1840) theo lôøi ñeà nghò cuûa chính phuû Phaùp.
 ÔÛ Nga baáy giôø cuõng ñaõ hình thaønh 2 tröôøng phaùi phoái khí :
 Tröôøng phaùi pha troän aâm saéc cuûa Rimsky Korsakov (1844-1908) Rimsky Korsakov coù coâng tìm ra tröôøng phaùi “pha troän aâm saéc trong aâm nhaïc”, lieân töôûng veà hoäi hoïa vôùi caùc baûng maøu khi pha troän vôùi nhau seõ cho ra nhöõng gam maøu khaùc, vaø oâng hình dung veà aâm saéc cuõng theá treân cô sôû “phoái hôïp nhöõng aâm saéc baèng söï keát hôïp chuùng laïi vôùi nhau”. Vaø Sergei Prokofiev (1891-1953) chính Prokofiev ñaõ caûi taïo toång phoå daøn nhaïc, saép xeáp theo traät töï töø treân xuoáng – taát caû ñeàu in C. Tö duy theo Piano, töø ñoù môùi phoái ra cho caùc nhaïc khí khaùc. OÂng ñöôïc phong “ngheä syõ nhaân daân” naêm 1947.
 Tröôøng phaùi aâm saéc rieâng bieät cuûa P.I.Tchaikovsky (1840-1893) vôùi haøng traêm taùc phaåm lôùn nhoû maø oâng ñaõ ñeå laïi cho nhaân loaïi, oâng ñöôïc ñaùnh giaù laø moät trong soá ít taùc giaû vieát nhieàu theå loaïi aâm nhaïc nhaát, vaø ôû theå loaïi naøo oâng cuõng ñaït ñeán nhöõng ñænh ñieåm thaønh coâng cuûa noù. Caùi vó ñaïi cuûa Tchaikovsky ôû choã: Ngöôøi ñaõ döïng neân moät laâu ñaøi ngheä thuaät nguy ngavaø traùng leä cho daân toäc mình vaø cho nhaân loaïi treân neàn taûng vöõng chaéc cuûa daân ca, daân vuõ Nga vaø caùc daân toäc khaùc. Ngöôøi ñaõ naâng taàm daân ca, daân vuõ leân ñeán nhöõng ñænh ñieåm cuûa giao höôûng hoùa aâm nhaïc…”^¹⁸
 Shostakovich laø moät trong hai ñieån hình cuûa söï noái tieáp xuaát saéc nhaát töø hai “doøng thaùc” aâm nhaïc lôùn trong lòch söû aâm nhaïc Nga vaø Xoâ Vieát: doøng thaùc Tchaikovsky-Shostakovich; vaø doøng thaùc Rimsky Korsakov-Prokofiev… Ñaëc ñieåm quí giaù nhaát cuûa doøng thaùc Tchaikovsky-Shostakovich laø moái quan heä chaët cheõ vaø nhuaàn nhuyeãn giöõa kho taøng aâm nhaïc daân gian Nga vôùi neàn aâm nhaïc baùc hoïc Nga.

Cuoái theá kyû XIV ñaàu theá kyû XX khi tröôøng phaùi laõng maïn ñaõ phaùt trieån cao, nhöõng maâu thuaån xung ñoät cuûa thôøi ñaïi ñaõ laøm naûy sinh moät tröôøng phaùi môùi, ñoù laø tröôøng phaùi Aán Töôïng (Impressionique). Trong taùc phaåm “Boleùro” (1928) nhaø soaïn nhaïc Maurice Ravel ngöôøi Phaùp ñaõ ñöa keøn Saxophone vaøo daøn nhaïc. Ñaøn piano ñöôïc ñöa vaøo boä maøu saéc trong taùc phaåm giao höôûng soá 1 (1925) vaø soá 5 ( 1937) cuûa Shostakovich. Baûn giao höôûng soá 7 cuûa Prokofiev.

4. Aâm nhaïc ôû thôøi kyø caän-hieän ñaïi theá kyû XX raát phöùc taïp goàm caùc tröôøng phaùi chính nhö : Taân laõng maïn, aán töôïng, bieåu hieän, taân coå ñieån, chuû nghóa dieãn caûm (Expressionique), chuû nghóa Tieàn phong töï nhieân (Avant Ganisme), tröôøng phaùi Modernisme ( chuû nghóa hieän ñaïi), aâm nhaïc voâ ñieäu tính (atonal)… Tuyø moãi theå loaïi maø daøn nhaïc giao höôûng seõ “trang bò” theâm caùc nhaïc khí, caùc boä goõ môùi … ñeå dieãn taû söï saùng taïo theo töøng taùc phaåm môùi cuûa taùc giaû. Veà nhòp ñoä, saéc thaùi raát phong phuù nhö : 5/8, 5/4, 3/2 … Caáu truùc hình thöùc töï do khoâng theo khuoân khoã goø boù, khoâng caân phöông… caùc taùc giaû hieän ñaïi chuù troïng caùch söû duïng hôïp aâm ñeå taïo maøu saéc cuõng nhö duøng nhieàu choàng aâm, nghòch aâm khoâng giaûi quyeát, giai ñieäu bò xeù leû ôû nhieàu aâm khu khaùc nhau.
 Trong tröôøng phaùi Avant Ganisme ( chuû nghóa tieàn phong töï nhieân) vôùi phöông thöùc ngheä thuaät ngaãu nhieân, taùc giaû saùng taïo ñöa nhöõng aâm thanh thaät beân ngoaøi vaøo trong toång phoå daøn nhaïc vaø theå hieän “nguyeân traïng” nhö theá , chaúng haïn nhö tieáng “soùng voã” , tieáng “keõo keït” cuûa caùnh cöûa, tieáng “treû khoùc”…
 Tröôøng phaùi 12 baùn aâm dodecaphoni hay aâm nhaïc voâ ñieäu tính maø khôûi ñaàu do nhaïc syõ Arnold Schoenberg (ngöôøi Aùo) phaùt minh vaø ñöôïc Anvan Berg vaø Anton Webern phaùt trieån vaø môû roäng. Baûn chaát aâm nhaïc voâ ñieäu tính dodecaphone laø töø boû trung taâm ñieäu tính ( tonal), töû boû aâm chuû, töø boû söï keát hôïp tröôøng ñoä, tieát taáu theo nguyeân taéc coå ñieån.

 Tröôøng phaùi Modernisme (chuû nghóa hieän ñaïi) goàm nhieàu theå loaïi ñöôïc ñöa vaøo daøn nhaïc giao höôûng, taïo theâm nhöõng nhaïc cuï maøu saéc, daân toäc heát söùc ñoäc ñaùo. Ñaïi dieän cho tröôøng phaùi naøy coù nhaïc syõ ngöôøi Myõ George Gershwin (1898-1937) vôùi “Rhapsody in Blue”, taùc phaåm ñöôïc vieát cho piano vaø daøn nhaïc ôû hình thöùc töï do coù heä thoáng ( nghóa laø döïa vaøo thuû phaùp bieán taáu laøm nguyeân taéc phaùt trieån caên baûn keát hôïp vôùi söôøn sô ñoà caáu truùc nhö daïng hình thöùc sonate coù phaàn taùi hieän ñoäng)^¹⁹. Ñieåm ñaëc bieät cuûa taùc phaåm naøy ñoù laø taùc giaû ñaõ ñöa theå loaïi nhaïc Jazz-Blue vaøo giao höôûng heát söùc taøi tình.

III. NEÀN KHÍ NHAÏC VIEÄT-NAM KEÅ TÖØ THAÄP NIEÂN 1930 ÑEÁN NAY:

Thöïc chaát maø noùi neàn khí nhaïc Vieätnam raát “non treû” töø nhöõng naêm 1930 cuûa theá kyû XX, hoaëc hieåu theo nghóa ñen laø “sinh sau ñeû muoän” so vôùi neàn khí nhaïc Chaâu AÂu & theá giôùi haøng traêm naêm ! Tuy vaäy, ngöôøi Vieät nam voán “caàn cuø & saùng taïo” maø ñaïi dieän cho ngheä thuaät aâm nhaïc chuyeân nghieäp laø nhöõng nhaïc só, nhaø soïan nhaïc theá heä cha anh vaøo nhöõng naêm 30-40 cuûa theá kyû tröôùc. Hoï ñaõ khoâng ngöøng hoïc taäp vaø saùng taïo veà lónh vöïc aâm nhaïc ñeå lieân tuïc ñaït ñeán nhöõng thaønh töïu trong aâm nhaïc coå ñieån keå töø nhöõng ngaøy ñaàu “chaäp chöõng” cho ñeán hoâm nay. Trôû laïi nhöõng naêm 30 ô2yû XX, ôû Vieätnam ñaõ baét ñaàu xuaát hieän moät theå nhaïc goïi laø “aâm nhaïc caûi caùch” , chuû yeáu goàm caùc ca khuùc phaàn ñoâng xoay quanh chuû ñeà yeâu nöôùc, sinh hoïat trong ñôøi soáng maø maïnh nhaát laø doøng nhaïc tröõ tình. Aâm nhaïc chuyeân nghieäp chæ môùi thaät söï baét ñaàu vaøo nhöõng naêm 1940.

Gaàn 50 naêm qua, keå töø laàn ñaàu nhaø nöôùc Vieätnam vaø Lieân xoâ (cuõ) kyù hieäp ñònh hôïp taùc vaên hoùa vaøo naêm 1956 ñeán nay, ñaõ coù nhieàu theá heä nhaïc só Vieätnam ñöôïc tu nghieäp taïi caùc hoïc vieän Tchaikovsky, Leningrad, caùc hoïc vieän aâm nhaïc Nga vaø caùc nöôùc coäng hoøa, caùc nöôùc Ñoâng AÂu khaùc. Vì theá caùc nhaïc syõ vieát khí nhaïc cuûa Vieätnam ñaõ chòu aûnh höôûng ít nhieàu phöông phaùp-ngheä thuaät cuûa caùc nhaø soïan nhaïc loãi laïc P.I. Tchaikovsky, D.D Shostakovich… trong soá caùc theá heä nhaïc só Vieätnam noåi baät coù theå keå : Nguyeãn Vaên Nam (nhaïc syõ vieát nhieàu giao höôûng nhaát Vieätnam), Ñaøm Linh, Nguyeãn Ñình Taán, Ca Leâ Thuaàn, Quang Haûi^²⁰, Doõan Nho, Troïng Baèng, Traàn Quyù, Ñoã Hoàng Quaân, Hoøang Cöông… Nhieàu theá heä giaûng vieân Nhaïc vieän Haø Noäi vaø thaønh phoá Hoà Chí Minh cuõng nhö moät soá caùc cô sôû ñaøo taïo khaùc ñeàu ñaõ töøng ñöôïc toâi luyeän trong caùc “loø” chuyeân nghieäp mang teân Tchaikovsky. Trong soá naøy ñaõ noåi leân nhöõng teân tuoåi ñaúng caáp quoác teá nhö ngheä só nhaân daân Ñaëng Thaùi Sôn, nöõ ngheä só öu tuù Toân Nöõ Nguyeät Minh…

Trôû laïi vaán ñeà neàn khí nhaïc Vieät nam thì coù theå noùi nhaïc syõ Hoøang Vieät laø ngöôøi vieát giao höôûng ñaàu tieân ôû Vieätnam vôùi baûn giao höôûng No. 1 “Queâ höông” (vieát naêm 1965)^²¹. Khi saùng taùc caùc taùc phaåm khí nhaïc, caùc nhaïc syõ Vieätnam raát quan taâm ñeán vaán ñeà hoøa aâm, ñieäu thöùc vaø phöùc ñieäu cuøng phöông phaùp phoái khí. Vöøa keá thöøa nhöõng thaønh töïu & kinh nghieäm veà hoøa aâm, phöùc ñieäu, phöông phaùp saùng taùc…cuûa Chaâu AÂu, caùc nhaø soïan nhaïc Vieätnam tieáp tuïc vaän duïng chuùng raát saùng taïo cho phuø hôïp vôùi thang aâm, ñieäu thöùc, chaát daân gian Vieätnam, ñieàu naøy cuõng laø söï hoïc taäp theo caùc baäc tieàn boái vó ñaïi trong aâm nhaïc chuyeân nghieäp nhö Rimsky Korsakov-Prokofiev; Tchaikovsky-Shostakovich … (vaø nhieàu theá heä nhaïc só tieàn coå ñieån, coå ñieån, laõng maïn khaùc ) veà “moái quan heä chaët cheõ vaø nhuaàn nhuyeãn giöõa kho taøng aâm nhaïc daân gian-daân vuõ vôùi neàn aâm nhaïc baùc hoïc. Töø ño,ù caùc nhaïc syõ nhaø soïan nhaïc Vieätnam vaãn khoâng ngöøng coáng hieán vaø ñoùng goùp vaøo kho taøng aâm nhaïc ngheä thuaät Vieätnam nhöõng taùc phaåm môùi cho daøn nhaïc… nhö : giao höôûng “thaønh ñoàng Toå Quoác” (Hoøang Vaân), giao höôûng “ñoàng khôûi” ( Nguyeãn Vaên Thöông), “Chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû” (Ñoã Nhuaän), “Giaûi phoùng Ñieän Bieân” (Hoøang Ñaïm), “Ngoïc trai ñoû” “Luïc Vaân Tieân” (vieát cho Ballet – Ca Leâ Thuaàn), “Fantasia No.1 cho piano” ( Quang Haûi)… Trong soá caùc nhaïc só saùng taùc Vieätnam töø sau hieäp ñònh hôïp taùc vaên hoùa vaøo naêm 1956 giöõa Vieätnam vaø Lieân-xoâ (cuõ) ñaëc bieät söï nghieäp saùng taùc cuûa nhaïc só Nguyeãn Vaên Nam^²² ñaõ laøm giaøu theâm cho neàn khí nhaïc Vieätnam goàm nhöõng taùc phaåm sau: (phaàn lôùn ñaõ ñöôïc thu aâm vaø giôùi thieäu roäng raõi trong vaø ngoøai nöôùc)

 Tuyeån Taäp Piano "Con Coø Traéng"

(Selection of 10 Pieces for Piano "The White Stork")

[2] Baøi Ca Caây Truùc (The Small Bamboo)

[3] Chôi Ñaøn T'röng (Playing T'rung)

[4] Höùng Döøa (Receiving Coconut)

[5] Baøi Ca Chim Ñ'rao (The Song of D'rao Bird)

[6] Hoäi Ngaøy Muøa (Harvest Festival)

[7] Muøa Xuaân Thöùc Daäy (The Spring Gets Up)

[8] Noâ Ñuøa (Frolic)

[9] Phaät Nghìn Tay Nghìn Maét (The Thousand Hands And Eyes Buddha)

[10] Caâu Chuyeän Cuûa Con Coø Traéng - hoøa taáu 4 tay

(The Story Of The White Stork - 4 hands ensemble)

[11] Hoøa Taáu Daøn Coàng (Ensemble of Gongs)

 Giao Höôûng Thô (14'35) (Symphonic Poem)

BORIS TEMIRKANOV, conductor

RUSSIAN SYMPHONY ORCHESTRA
 Lieân Khuùc Hôïp Xöôùng Nöõ "Thaùc Nöôùc" (10'12)

(Female Choral Suite "Thac Nuoc" (Water Fall))

FEMALE RUSSIAN CHOIR

 Toå Khuùc Tröõ Tình "Hoa maän traéng"(14'31) (Lirico Suite "White blossom-plum")

NELY, soprano

COLIA DUMSEV, tenor

PETERSBURG CHAMBER ORCHESTRA

 Baøi Ca Muøa Thu (The Song of Autumn)

 Nhöõng Ngoâi Sao (The Stars)

 Töø Bieät (Farewell)

 Ñoái Thoaïi Vôùi Gioù (Talk To The Wind)

 Giaù Laïnh (Bitter Cold)

 Ngöôøi Yeâu Cuûa Toâi (My Darling)

 Coù Phaûi Laø Hoa Maän Traéng? (Is That The White Blossom-plum?)

Töù taáu cho Flute, Clarinet, Harp vaø Soprano (Quartet for Flute, Clarinet, Harp and Soprano)

 Nhöõng Ngoâi Sao (2'18) (The Stars)

 Cuoäc Soáng Khoâng Deã Daøng (1'46) (The Uneasing Life)

 Tuyeát Rôi Höùa Heïn Vuï Muøa Thaéng Lôïi (1'28) (Snowing Promises The Good Harvest)

 Hoïc Taäp ÔÛ Bach (3'04) (Learning From Bach)

 Symphony No.1 (1972)

 Symphony No. 2
 Symphony No. 3 (Concerto symphony)

[1] I. Largo espressivo (22'43)

II. Allegro

III. Allegretto scherzando

[2] IV. Andante espressivo (14'09)

SLAVE ZAGOUSKI, violoncello

VALERY GUERGUEEV, conductor

SAINT PETERSBURG SYMPHONY ORCHESTRA

 Symphony No. 4

[3] I. Andante Allegro (17'43)

[4] II. Andantino maestoso (7'28)

[5] III. Allegretto (5'29)

[6] IV. Allegro energico (4'44)

BORIS TEMIRKANOV, conductor

RUSSIAN SYMPHONY ORCHESTRA

 Symphony No. 5

[1] I. Andante Allegro (12'50)

[2] II. Andante cantabile (11'11)

[3] III. Allegretto scherzando (2'55)

[4] IV. Andante Allegro (14'32)

NGUYEÃN THIEÁU HOA, conductor

VIETNAM NATIONAL SYMPHONY ORCHESTRA (Hanoi)
 Symphony No. 6

[5] I. Andante Allegro (15'35)

[6] II. Andante espressivo (10'30)

[7] III. Allegretto scherzando (3'41)

TRAÀN VÖÔNG THAÏCH, conductor

HOCHIMINH CITY SYMPHONY ORCHESTRA

 Symphony No.7 “ Chuyeän Naøng Kieàu” (HOCHIMINH CITY SYMPHONY ORCHESTRA)
 Symphony No.8 “Queâ Höông Ñaát Nöôùc Toâi” (HOCHIMINH CITY SYMPHONY ORCHESTRA)
IV. Thay cho lôøi keát:

Moân hoïc Lòch söû phoái khí raát coù ích cho caùc sinh vieân töø trung caáp-ñaïi hoïc-cao hoïc, laø nhöõng ngöôøi ñaõ vaø ñang theo hoïc & nghieân cöùu caùc ngaønh Lyù luaän-Saùng taùc- Chæ huy. Rieâng ñoái vôùi hoïc vieân-ngöôøi vöøa hoøan thaønh baøi thu hoïach cho moân hoïc naøy (laø hoïc vieân ñang theo hoïc ngaønh saùng taùc) khoâng chæ naém caùc kieán thöùc veà lòch söû aâm nhaïc, caùc taùc giaû, taùc phaåm qua caùc giai ñoïan, thôøi kyø phaùt trieån cuûa aâm nhaïc – hoïc vieân coøn ñöôïc tröïc tieáp nghieân cöùu ñeå ruùt ra nhöõng so saùnh veà söï phaùt trieån cuûa heä thoáng khí nhaïc töø thôøi tieàn coå ñieån cho ñeán caän hieän ñaïi. Qua tìm hieåu ño,ù môùi coù theå hoïc taäp vaø aùp duïng vaøo thöïc tieãn caùc taùc phaåm aâm nhaïc cuûa mình.

Ñuùng nhö tieâu chí ban ñaàu cuûa moân hoïc, Lòch söû phoái khí laø hoïc veà lòch söû phaùt trieån cuûa saùng taïo trong neàn vaên hoùa aâm nhaïc theá giôùi, trong ñoù laø caû moät kho taøng saùng taùc cuûa caùc nhaïc syõ treân theá giôùi traûi qua caùc thôøi ñaïi. Maø nhöõng taùc phaåm cuûa hoï ñaõ trôû thaønh kinh ñieån (hay ñöôïc ghi thaønh vaên baûn) hoïc vieân nhaän thöùc raèng khoâng chæ hoïc & saùng taïo ñeå aùp duïng vaøo thöïc tieãn cuûa neàn aâm nhaïc chuyeân nghieäp Vieätnam, ñoùng goùp theâm vaøo ñoù nhöõng taùc phaåm “aâm nhaïc khoâng lôøi”. Nhöng laøm sao ñeå truyeàn ñaït nhöõng kieán thöùc quyù baùu vaø ñaày ñuû cho theá heä keá tieáp, nhöõng mong ñoù môùi laø ñoùng goùp thieát thöïc nhaát !

Каталог: giangdong -> files -> Article
Article -> Ca trưỞNG, MỘt cách nhìn mớI

tải về 166.17 Kb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:

1 2 3