Thay låÌi tæÛa viãÛc daûy vaì hoüc män tháÖN hoüc luán lyï CÄng giaïO hoüC ÅÍ BÁÛC ÂAÛI hoüC



tải về 1.51 Mb.
trang6/18
Chuyển đổi dữ liệu17.08.2016
Kích1.51 Mb.
#21221
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18

5. Váún âãö thæåíng phaût

ÁÚn Giaïo, Pháût giaïo, qua thuyãút nhán quaí vaì thuyãút luán häøi âaî khàóng âënh váún âãö thæåíng phaût trong caïc haình vi luán lyï. Caïc tän giaïo nhán gian cho ràòng sæû thæåíng phaût laì âiãöu phaíi coï måïi håüp lyï. Nho giaïo quan niãûm thæåíng phaût khäng do tråìi âáút maì chênh laì do háûu quaí täút hay xáúu cuía chênh haình vi luán lyï.



6. Con ngæåìi theo quan niãûm Âäng Phæång

vaì theo quan niãûm Thaïnh Kinh

Ta coï thãø nhán caïch hoïa dãù daìng ràòng ngæåìi Âäng Phæång coï caïi nhçn vãö con ngæåìi gáön giäúng våïi caïi nhçn cuía Kinh Thaïnh. Chè tiãúc ràòng nãön tháön hoüc Kitä giaïo khi tiãúp xuïc våïi Táy Phæång âaî mang theo máöu sàõc duy lyï cuía ngæåìi Hy Laûp vaì máöu sàõc duy luáût phaïp cuía ngæåìi La maî ngay caí trong caïi nhçn vãö con ngæåìi.



IV. NGÆÅÌI VIÃÛT NAM VÅÏI VÁÚN ÂÃÖ LUÁN LYÏ

Tháût laì khäng sai khi chuïng ta khàóng âënh ràòng ngæåìi Viãût Nam troüng lãù nghéa, mäüt pháön coï thãø laì do aính hæåíng cuía caïc tän giaïo. AÍính hæåíng naìy ráút låïn vaì coï thãø xãúp theo thæï tæû sau âáy :



a) Nho giaïo våïi chuí træång duìng âæïc trë dán vaì våïi giaïo huáún cuía nguî thæåìng, tam toìng tæï âæïc.

b) Pháût giaïo våïi loìng tæì bi xaí kyí vaì cuäüc chiãún chäúng tham, sán, si.

b) Laîo giaïo våïi chuí thuyãút thanh tënh vä vi vaì ÁÚn Âäü giaïo våïi con âæåìng giaíi thoaït.

d) Tän giaïo dán gian våïi træûc gêac vãö Äng Tråìi, vãö luáût tæû nhiãn vaì vãö váún âãö nhán quaí.

Táút caí nhæîng aính hæåíng naìy coï thãø tçm tháúy trong caïc taïc pháøm vàn hoüc (Gia huáún ca cuía Nguyãùn Traîi), caïc cäng trçnh nghãû thuáût, nåi caïc chuìa miãúu vaì trong caïc tuûc lãûc dán gian.



TAÌI LIÃÛU THAM KHAÍO
1. Tæï Thæ vaì Nguî Kinh

2. Dæång Quaíng Haìm : Viãût Nam Vàn hoüc sæí yãúu, Haì Näüi 1943.

3. P. Huard et M. Durand : Connaissance du Viãût Nam, Haì Näüi 1954.

4. Tráön Troüng Kim, Nho Giaïo, Saìi Goìn 1971

5. Theïo sâd 1993. p. 144-148.

CHÆÅNG II : SÆÛ TÆÛ DO
I. SÆÛ TÆÛ DO ÂÆÅÜC NGÆÅÎNG MÄÜ

Cäng âäöng Vaticanä II âaî nháûn âënh : ”Sæû tæû do áúy nhæîng ngæåìi âæång thåìi våïi chuïng ta ráút ngæåîng mäü vaì hoü hàng say theo âuäøi. Vaì hoü thæûc sæû coï lyï”.

Quaí váûy tæì thåìi Leibnizt45 laì ngæåìi khàóng âënh ràòng con ngæåìi coï âæåüc tæû do thç con ngæåìi måïi hoaìn toaìn laì ngæåìi ... âãún J.P. Sartre laì ngæåìi âaî viãút : ”Sæû tæû do cuía täi, noï khäng phaíi laì mäüt âæïc tênh âæåüc thãm vaìo baín tênh cuía täi. Noï cuîng khäng phaíi laì mäüt âàûc tênh cuía baín tênh täi. Khäng, sæû tæû do chênh laì cháút thãø laìm nãn baín thãø täi”. Thæûc sæû thç sæû tæû do âaî chiãúm mäüt âëa vë quan troüng trong suy tæ triãút hoüc hiãûn âaûi. Trong hai thãú kyí gáön âáy, nhiãöu cuäüc caïch maûng âaî xáøy ra âãø âoìi hoíi sæû tæû do chênh trë, kinh tãú, vàn hoïa...

Màût khaïc, vaìo thåìi âaûi chuïng ta cuîng coï nhiãöu phong traìo cäø vuî cho mäüt thæï tæû do giaí hiãûu, theo âoï, tæû do laì quyãön âæåüc laìm báút cæï viãûc gç, kãø caí viãûc xáúu (Hiãún Chãú Giaïo Häüi trong thãú giåïi ngaìy nay, säú 17).


II. TÆÛ DO LAÌ GÇ ?

a - Thäng thæåìng tæû do laì quyãön tæû mçnh quyãút âënh, tæû mçnh haình âäüng, tæû mçnh säúng maì khäng chëu báút cæï mäüt aïp læûc naìo. Hiãøu theo nghéa Kitä giaïo, tæû do chênh laì khaí nàng tråí nãn chênh mçnh vaì âoï chênh laì âaût tåïi sæû viãn maîn cuía baín thãø mçnh. Ngæåìi Kitä hæîu goüi laì sæû troün laình vaì âãø âaût âæåüc sæû troün laình naìy, buäüc phaíi tæì boí con ngæåìi cuî (Ep 4, 22-24).

b - Moüi ngæåìi nhåì coï khuynh hæåïng tæû nhiãn hæåïng vãö sæû tháût vaì sæû thiãûn, nhåì coï lyï trê vaì yï chê nãn coï thãø tæû mçnh thæûc hiãûn nhæîng haình vi coï traïch nhiãûm. Âáy laì mäüt dáúu hiãûu cuía sæû tæû do.

c - Khi thæûc hiãûn nhæîng haình vi coï traïch nhiãûm áúy mäüt caïch coï tæû do vaì nãúu âoï laì nhæîng haình vi täút thç con ngæåìi caìng caím tháúy coï tæû do hån. Ngæåüc laûi âoï laì nhæîng haình vi xáúu, con ngæåìi caìng caím tháúy mçnh bë nä lãû. Sæû tæû do khiãún cho chuí thãø cuía haình vi luán lyï, phaíi chëu traïch nhiãûm. Sæû tæû do cuîng laì âiãöu kiãûn âãø caïc haình vi mang tênh nhán linh.

d - Tæû do âãø laìm âiãöu täút seî âæa âãún cäng phuïc. Tæû do âãø laìm âiãöu xáúu seî âæa âãún täüi vaì hçnh phaût.

e - Con ngæåìi khäng tháût sæû tæû do vç noï phaíi gàõn liãön våïi mäi træåìng. Do âoï con ngæåìi phaíi hoüc måïi biãút säúng tæû do. Træåïc hãút con ngæåìi phaíi phaï våî nhæîng haìng raìo caín tråí sæû tæû do cuía mçnh do mäi træåìng säúng, do caïc biãún cäú bãn ngoaìi vaì ngay caí do nhæîng bãûnh táût thãø lyï vaì tám lyï cuía mçnh. Trong tiãún trçnh phaï våî haình raìo áúy, con ngæåìi yï thæïc âæåüc chênh mçnh, âäöng thåìi âaïnh giaï âæåüc chênh mçnh. Âäúi våïi luáût lãû, luïc âáöu con ngæåìi caím tháúy nàûng nãö, tæì tæì, do viãûc hoüc hoíi, con ngæåìi nháûp tám luáût lãû, nháûn ra tênh hæîu lyï cuía luáût lãû vaì cháúp nháûn caïch tæû do. Mäüt khi âaî nháûn chán giaï trë cuía luáût lãû vaì tæû nguyãûn cháúp nháûn luáût lãû, con ngæåìi seî nhåì luáût lãû âãø laìm chuí âæåüc baín nàng cuía mçnh, âàûc biãût laì caïc âam mã, caïc duûc voüng. Trong âåìi säúng xaî häüi, nhåì hiãøu âæåüc luáût lãû maì con ngæåìi tçm ra âæåüc sæïc maûnh chäúng laûi moüi hçnh thæïc tha hoïa, baûo læûc, do cå cáúu báút cäng cuía xaî häüi gáy ra.

f - Trong laînh væûc thiãng liãng, nhåì sæû hæåïng dáùn liãn tuûc cuía Chuïa Thaïnh Linh con ngæåìi tæì tæì thoaït ra khoíi boïng täúi täüi läùi, hoïa giaíi âæåüc aïp læûc cuía sæû dæî, tråí nãn con caïi tæû do cuía Thiãn Chuïa (Ga 4,8-9 ; 5,1 ; 18 vaì 25).
III. QUYÃÖN TÆÛ DO

Vç âæåüc dæûng nãn theo hçnh aính cuía Thiãn Chuïa, con ngæåìi coï quyãön tæû do. Quyãön tæû do naìy laìm nãn pháøm giaï cuía con ngæåìi. Thäng thæåìng con ngæåìi coï quyãön tæû do tæ duy, tæû do tæ tæåíng, tæû do tên ngæåîng, tæû do ngän luáûn vaì nháút laì âæåüc säúng theo læång tám vaì âæåüc baío vãû trong phaûm vi chênh âaïng.

Ngæåìi ta khäng âæåüc âäöng hoïa tæû do vaì phoïng tuïng. Sæû dãù daîi trong nãúp säúng, sæû âäöng loîa våïi nãúp säúng ngaìy nay khäng âaïng âæåüc xem laì mäüt caïch thãø hiãûn sæû tæû do.
IV. SÆÛ TÆÛ DO KHÄNG BAO GIÅÌ TUYÃÛT ÂÄÚI

a - Âäúi våïi baín thán, con ngæåìi bë giåïi haûn trong hiãøu biãút, trong yï chê, do âoï laìm sao coï thãø säúng hoaìn toaìn tæû do âæåüc. Thãm vaìo âoï laì caïc khuynh hæåïng xáúu, caïc âam mã, duûc voüng khiãún cho con ngæåìi khäng laìm âæåüc âiãöu mçnh muäún maì laûi phaíi laìm nhæîng âiãöu mçnh khäng muäún. Loìng êch kyí, loìng tæû aïi khiãún cho con ngæåìi baïm chàût vaìo mçnh khäng thãø bung ra âæåüc. Khaïc våïi træåìng håüp cuía Chuïa Giãsu, Ngaìi âaî quãn mçnh nãn âaî hoaìn toaìn tæû do âãø theo yï Chuïa Cha. Cho duì phaíi chãút, Chuïa Giãsu váùn coï thaïi âäü tæû do træåïc màût nhæîng ngæåìi chäúng âäúi vaì laìm haûi mçnh.

b - Âäúi våïi tha nhán, con ngæåìi säúng vaì “säúng våïi”. Do âoï con ngæåìi phaíi tän troüng quyãön låüi cuía keí khaïc, làõm luïc phaíi thu heûp quyãön låüi cuía chênh mçnh. Thaïnh Phaolä, tuy ngaìi coï quyãön tæû do âãø laìm âiãöu naìy âiãöu noü mäüt caïch chênh âaïng nhæng ngaìi khäng laìm chè vç såü xuïc phaûm âãún nhæîng anh chë em yãúu âuäúi (1Cr 8,9 vaì 12). Chênh ngaìi âaî noïi : ”Phaíi, täi âæåüc quyãön tæû do âäúi våïi moüi ngæåìi. Tuy váûy, täi tæû yï laìm nä lãû moüi ngæåìi âãø låüi âæåüc nhiãöu ngæåìi khaïc” (1Cr 9,19).

c - Âäúi våïi Chuïa. Chênh Chuïa yãu thæång con ngæåìi træåïc. Con ngæåìi màõc nåü tçnh thæång âäúi våïi Chuïa. Kãú âoï sæû Thiãûn maì Chuïa âaî âàût ra thu huït con ngæåìi. Thãm vaìo âoï laì khaït voüng säúng haûnh phuïc maì Chuïa âaî âàût vaìo loìng cuía mäùi ngæåìi cuîng nhæ sæû hæåïng dáùn thæåìng xuyãn cuía Chuïa Thaïnh Linh, âæa ta vãö våïi Chuïa Cha. Chênh nhæîng yãúu täú naìy luän thu huït con ngæåìi. Táút caí nhæîng thæï âoï âàût lãn con ngæåìi mäüt aïp læûc nheû, khiãún cho con ngæåìi tuy âæåüc tæû do maì váùn lãû thuäüc vaìo Thiãn Chuïa. Âáy laì âiãöu maì mäüt baín hæåïng dáùn cuía Toìa Thaïnh mang tæûa âãö “YÏï thæïc vãö tæû do” (Libertatis conscientia) säú 19 coï viãút : “Khi con ngæåìi muäún tæû do giaíi phoïng khoíi luáût lãû luán lyï vaì muäún säúng âäüc láûp våïi Thiãn Chuïa, thç con ngæåìi chàóng nhæîng khäng âaût âæåüc sæû tæû do maì traïi laûi huíy hoaûi noï”.

Noïi toïm laûi sæû tæû do taûo báöu khê cho âåìi säúng âaûo âæïc, laì yãúu täú khiãún cho caïc nhán âæïc khåíi sàõc. Tuy thãú váùn chæa âuí, phaíi âi xa hån næîa vaì nháún maûnh ràòng sæû tæû do laì âiãöu kiãûn khäng thãø thiãúu âæåüc âãø säúng âåìi Kitä hæîu. Nhaì tháön hoüc Âæïc K. Barth46 âaî âënh nghéa sæû tæû do chênh laì sæû váng låìi cuía con ngæåìi tæû do âäúi våïi mäüt Thiãn Chuïa tæû do. Nãúu khäng coï tæû do seî khäng coï âåìi säúng kitä hæîu. Tæû do laì âiãöu kiãûn tiãn quyãút âi træåïc moüi nãúp säúng luán lê, láúy âæïc tin laìm gäúc.


V. THÄNG ÂIÃÛP AÏNH RAÛNG NGÅÌI CHÁN LYÏ NOÏI GÇ VÃÖ SÆÛ TÆÛ DO

Sæû tæû do laì mäüt trong bäún váún âãö luán lyï cå baín âæåüc thäng âiãûp baìn tåïi. Sæû tæû do åí âáy âæåüc trçnh baìy trong khuän khäø tæû do vaì lãö luáût. Trêch dáùn cáu noïi trong saïch Huáún Ca (15,14) Thäng âiãûp cho tháúy Thiãn Chuïa âaî vaì váùn âãø cho con ngæåìi “tæû baìn baûc våïi chênh mçnh”. Âiãöu naìy coï nghéa laì Thiãn Chuïa tän troüng sæû tæû do cå baíìn cuía con ngæåìi (TÂ säú 38-41). Tuy nhiãn sæû tæû do khäng coï nghéa laì khäng lãû thuäüc vaìo Thiãn Chuïa, Âáúng âaî phaïn : “Ngæåi chåï coï àn traïi biãút laình, biãút dæî”. Nhæ thãú, Âáúng quyãút âënh cuäúi cuìng vãö viãûc nãn laìm hay nãn traïnh chênh laì Chuïa (TÂ säú 35-37). Vaì Thiãn Chuïa âaî laìm viãûc naìy khi Ngaìi ghi khàõc trong loìng con ngæåìi luáût lãû cuía Ngaìi. Thäng âiãûp trêch dáùn thæ Räma (2,15) : “Hoü nãu dáùn cho tháúy lãö luáût âaî âæåüc khàõc ghi trong loìng hoü vaì nhæîng ai giæî luáût Chuïa laì ngæåìi coï phuïc”. Thäng âiãûp trêch thuáût låìi Thaïnh vënh : “Phuïc thay ngæåìi vui thuï våïi lãö luáût Chuïa” (Tv 1,1-2).

Noïi chung Thäng âiãûp noïi âãún mäüt thæï tæû do trong lãö luáût. Khäng coï sæû máu thuáùn giæîa tæû do vaì lãö luáût. Chênh sæû tæû do khiãún cho ngæåìi ta giæî lãö luáût mäüt caïch troün veûn. Ngæåüc laûi, lãö luáût baío âaím sæû tæû do cho moüi ngæåìi. Âåìi säúng cuía con ngæåìi âæåüc vê nhæ mäüt con âæåìng thãnh thang, trãn âoï con ngæåìi âæåüc tæû do âi laûi. Lãö luáût chè laì haìng raìo caín âãø ngæåìi ta khäng âi ra khoíi con âæåìng thãnh thang áúy. Thiãút nghé nhæ thãú laì âuïng, vç thæûc tãú cho tháúy ngay taûi caïc quäúc gia tæû do nháút trãn thãú giåïi thç cuîng váùn coï luáût lãû vaì âiãöu naìy khäng ngàn caín moüi ngæåìi säúng tæû do.
VI. NHÆÎNG GÇ MÄN THÁÖN HOÜC LUÁN LYÏ CÄØ TRUYÃÖN DAÛY VÃÖ SÆÛ TÆÛ DO

a - Âënh nghéa : Tæû do coï nghéa laì do nåi mçnh. Mäùi ngæåìi coï quyãön quyãút âënh theo nhæ mçnh tháúy laì håüp lyï. Âäúi våïi con ngæåìi luán lyï, sæû tæû do bë giåïi haûn. Con ngæåìi âæåüc tæû do laìm nhæîng gç håüp lyï, håüp våïi læång tám, vaì âäúi våïi ngæåìi Kitä hæîu, håüp våïi yï cuía Thiãn Chuïa.

b - Yãúu tênh cuía sæû tæû do : laìm nhæîng gç håüp lyï, håüp våïi læång tám.

c - Cáúp âäü cuía sæû tæû do : nåi mäüt con ngæåìi, sæû tæû do cuîng coï âàóng cáúp vaì khi êt khi nhiãöu, tuìy viãûc, tuìy luïc, tuìy nåi. Coï âiãöu chàõc chàõn laì con ngæåìi khäng bao giåì tæû do tuyãût âäúi, maì cuîng khäng bao giåì tuyãût âäúi khäng coï tæû do.

d - Tæû do vaì luáût lãû : vç tæû do laì khaí nàng laìm nhæîng gç håüp lê, håüp våïi læång tám, nãn khi con ngæåìi säúng vaì laìm viãûc theo luáût lãû laì con ngæåìi tæû do nháút. Tæû do træåïc luïc quyãút âçnh haình âäüng, luïc haình âäüng cuîng nhæ luïc chëu traïch nhiãûm vãö haình âäüng.

e - Giaïo duûc tæû do : båíi tæû do buäüc laìm âiãöu håüp lyï vaì håüp våïi læång tám, nãn giaïo duûc tæû do cuîng chênh laì giaïo duûc cho ngæåìi ta biãút luáût lãû vaì biãút säúnh theo tiãúng læång tám.

f - Giåïi haûn cuía tæû do : sæû tæû do bë giåïi haûn båíi leî ngæåìi ta khäng coï quyãön laìm báút cæï viãûc gç mçnh muäún maì chè âæåüc laìm nhæîng gç håüp lyï, håüp våïi læång tám, váùn biãút ràòng caïi håüp lyï vaì tiãúng læång tám tæû noï cuîng coï nhæîng giåïi haûn. Noïi chung caìng êt hiãøu biãút, vaì caìng chai lç våïi læång tám thç con ngæåìi caìng thu heûp sæû tæû do cuía mçnh. Traïi laûi caìng hiãøu biãút vaì caìng nhaûy beïn våïi læång tám, ngæåìi ta caìng tæû do.

g - Tæû do vaì traïch nhiãûm : nãúu sæû tæû do bë giåïi haûn, traïch nhiãûm cuîng giåïi haûn, ngæåüc laûi tæû do täúi âa seî âæa tåïi traïch nhiãûm täúi âa.

h - Sau âáy laì nhæîng træåìng håüp sæû tæû do bë giåïi haûn :

- Bë aïp bæïc : khi con ngæåìi bë sæïc eïp thãø lyï, tám lyï hay báút cæï mäüt sæïc eïp naìo, tæì chäù coï thãø chäúng laûi âæåüc âãún chäù báút khaí khaïng.

- Khi con ngæåìi såü haîi vç nhæîng lyï do näüi hoàûc ngoaûi taûi khiãún con ngæåìi âi tæì chäù bë haûn chãú âãún chäù bë tã liãût trong khaí nàng quyãút âënh theo yï mçnh.

- Khi con ngæåìi nä lãû duûc voüng, tæì æåïc voüng nhoí âãún âam mã, con ngæåìi thu heûp hoàûc bë cæåïp máút quyãön tæû do quyãút âënh.

- Sæû ngu däút cuîng giåïi haûn sæû tæû do. Trong træåìng håüp naìy làõm luïc quyãút âënh chè laì mäüt chiãöu hoàûc chè giåïi haûn trong nhæîng laînh væûc vaì theo nhæîng phaûm truì nháút âënh.

- Thoïi quen laìm cho ngæåìi ta khoï quyãút âënh khaïc våïi nhæîng gç âaî coï sàôn. Caìng quen caìng dãù âi vaìo nãúp cuî. Caìng âam mã caìng khoï thoaït khoíi goüng kãöm cuía âam mã. Trong thåìi âaûi cuía caïc phæång tiãûn truyãön thäng xaî häüi, thäúng kã, cuía âiãöu tra dæ luáûn, con ngæåìi chëu sæïc eïp cuía caïc phæång tiãûn truyãön thäng, cuía dæ luáûn quáön chuïng. Vaì luïc âoï chè coï nhæîng ngæåìi coï baín lénh måïi daïm båi ngæåüc “læång tám xaî häüi”.



- Bãûnh táût cuîng thu heûp sæû tæû do :

* Bãûnh tám lyï gäöm caïc thæï màûc caím, caïc räúi loaûn trong caïch æïng xæí, nhæ bë aïm aính hay såü sãût maì khäng coï lyï do.

* Bãûnh tám tháön47 do hãû tháön kinh bë täøn thæång taûm thåìi hay vénh viãùn (âiãn khuìng, âäüng kinh).

Táút caí nhæîng træåìng håüp noïi trãn âãöu giåïi haûn sæû tæû do cuía con ngæåìi vaì traïch nhiãûm cuía con ngæåìi tuìy thuäüc åí chäù con ngæåìi laì yãúu täú chuí âäüng hay chè laì naûn nhán.


Baìi âoüc thãm

Mäüt caïi nhçn bao quaït vãö sæû tæû do


Con ngæåìi tæû baín cháút laì mäüt sinh váût coï lyï trê vaì tæû do. Mäüt khi bë aïp bæïc, con ngæåìi seî tçm caïch giaíi phoïng mçnh. Váún âãö tæû do laì mäüt váún âãö bao quaït, âoìi hoíi nhiãöu thç giåì. Trong baìi dæåïi âáy chuïng täi chè xin pheïp nãu ra caïc váún âãö åí caïc laînh væûc khaïc nhau âãø ngæåìi sau dãù bãö nghiãn cæïu.

I. TÆÛ DO TRONG TÆÅNG QUAN : CON NGÆÅÌI VÅÏI THIÃN CHUÏA

- Thiãn Chuïa caín tråí sæû tæû do cuía con ngæåìi.

- Âæïc tin caín tråí sæû tæû do.

- Lãö luáût cuía Thiãn Chuïa noïi chung vaì mæåìi giåïi ràn noïi riãng âäúi våïi sæû tæû do cuía con ngæåìi.

- Tæû do vaì säú mãûnh. Tæû do vaì tiãön âënh.

II. TÆÛ DO TRONG TÆÅNG QUAN : NGÆÅÌI VÅÏI NGÆÅÌI

- Tæû do vaì baûo læûc.

- Tæû do vaì nhán quyãön.

- Tæû do tän giaïo.

- Tæû do chênh trë : tæû do tæ tæåíng, tæû do ngän luáûn, tæû do baïo chê, tæû do nghiãn cæïu.

- Tæû do kinh tãú, tæû do caûnh tranh.



III. TÆÛ DO TRONG TÆÅNG QUAN : MÇNH VÅÏI CHÊNH MÇNH

- Tæû do læång tám.

- Tæû do vaì traïch nhiãûm.

- Tæû do vaì vä thæïc. Tæû do vaì baín nàng.

- Tæû do trong Thaïnh Tháön.

IV. TÆÛ DO TRONG GIAÏO HÄÜI

Trong Giaïo Häüi cuîng phaíi coï sæû tæû do :

- Tæû do vaì quyãön bênh.

- Tæû do tra cæïu Thaïnh Kinh.

- Tæû do phaïn quyãút. (Libre arbitre)

- Tæû do phaït biãøu yï kiãún trong Giaïo Häüi.

- Váng låìi trong yãu thæång.

Trãn âáy laì nhæîng váún âãö âæåüc âàût ra trong nhæîng thãú kyí væìa qua. Näøi cäüm nháút laì nhæîng váún âãö sau âáy : Tæû do læång tám, tæû do tän giaïo, tæû do chênh trë vaì tæû do kinh tãú. Con ngæåìi caìng yï thæïc sæû tæû láûp cuía mçnh thç váún âãö tæû do caìng âæåüc âàût ra caïch gay gàõt. Låìi giaíi âaïp cuäúi cuìng cho váún âãö tæû do seî laì mäüt sæû tuán phuûc Thiãn Chuïa trong âæïc tin, mäüt sæû trán troüng âäúi våïi caïc nhán vë vaì mäüt yï thæïc roî neït vãö pháøm giaï cuía con ngæåìi laì mäüt taûo váût cáúp cao trong säú caïc sinh váût.



CHÆÅNG III : LYÏ TRÊ
Trong laînh væûc luán lyï, lyï trê coï mäüt chäù âæïng quan troüng. Noï laìm nãn pháøm giaï cuía con ngæåìi. Noï cuîng khiãún cho con ngæåìi phaíi chëu traïch nhiãûm vãö caïc haình vi cuía mçnh.

I. MÄÜT VAÌI NEÏT LËCH SÆÍ

Aristote (384-322 TCN) laì mäüt triãút gia duy lyï thåìi cäø âaûi Hylaûp. Äng âaî duìng khoa lyï luáûn, khoa váût lyï vaì khoa siãu hçnh hoüc âãø chæïng minh laì moüi váût trong tråìi âáút phaíi coï nguyãn do cuäúi cuìng cuía chuïng. Ngay trong caïc váún âãö luán lyï cuîng thãú. Theo äng moüi hæîu thãø âãöu âæåüc täø chæïc vaì hæåïng vãö sæû hoaìn thiãûn chênh mçnh. Trong thãú giåïi loaìi váût, con ngæåìi hån hàón moüi loaìi vç con ngæåìi coï lyï trê. Theo äng chè cáön nhçn ngàõm vuî truû xoay váön, con ngæåìi coï thãø khaïm phaï ra mäüt nguyãn lyï âáöu tiãn væìa âäüng laûi væìa ténh.

Triãút hoüc cuía Aristote âaî giuïp træåìng phaïi Thomas xáy dæûng mäüt nãön triãút hoüc vaì tháön hoüc duy lyï, trong âoï âæïc tin vaì lyï trê àn khåïp våïi nhau tháût haìi hoìa. Nãön triãút hoüc vaì tháön hoüc naìy âaî aính hæåíng tåïi Giaïo häüi trong mäüt thåìi gian láu daìi.

Nhæng moüi chuyãûn khäng träi chaíy ãm âãöm nhæ thãú. Vaìo thåìi Phuûc hæng (tæì næía thãú kyí thæï XV), xuáút hiãûn nhán baín chuí nghéa tæì caïc mäi træåìng quê täüc Italia våïi nhiãöu nhaì trê thæïc, thæåìng laì giaïo dán. Nhæîng ngæåìi naìy quay vãö våïi nãön vàn hoïa vaì nháút laì nãön triãút hoüc cäø Hylaûp. Hoü chuí træång xáy dæûng mäüt nãön vàn hoïa khäng lãû thuäüc vaìo tæ tæåíng tän giaïo. Hoü cuîng cäú gàõng trçnh baìy tæ tæåíng tän giaïo khäng theo kiãøu cuía Kinh viãûn maì theo kiãøu cuía caïc taïc giaí ngoaûi giaïo. Theo hoü coï thãø coï mäüt sæû tháût theo lyï trê vaì mäüt sæû tháût theo âæïc tin. Mäüt nhán váût näøi tiãúng thåìi báúy giåì laì nhaì nhán baín hoüc Erasme.48 Änh naìy chuï giaíi Thaïnh Kinh theo phæång phaïp khoa hoüc, måí âáöu cho khoa chuï giaíi Thaïnh Kinh hiãûn âaûi. Äng khàóng âënh ràòng nãön taíng duy nháút cuía âæïc tin Kitä giaïo chênh laì Thaïnh Kinh, coìn caïc Bê têch chè daình cho ngæåìi êt hoüc laì nhæîng ngæåìi khäng bao giåì coï thãø âaût tåïi mäüt âaûo Kitä âêch thæûc.

Sang thãú kyí thæï XVII, Descartes våïi phæång phaïp suy luáûn coï hãû thäúng âaî cuíng cäú phong traìo duy lyï vaì phong traìo tæû do tæ tæåíng.

Âãún thãú kyí XVIII, phong traìo Tháön giaïo tæû nhiãn åí Anh (Deïisme), phong traìo duy lyï åí Phaïp våïi 4 triãúït gia kiãm vàn syî laì Montesquieu, Voltaire,49 Diderot, vaì Rousseau, táút caí chuí træång ràòng lyï trê con ngæåìi coï thãø khaïm phaï ra mäüt Âáúng Täúi cao (L’Ãtre Suprãme), khäng cáön âãún maûc khaíi. Ngoaìi ra cæï theo hoü thç lyï trê coï thãø giuïp giaíi phoïng con ngæåìi khoíi nhæîng cå chãú aïp bæïc cuía thåìi Trung cäø (Toìa aïn tän giaïo).50

Dæåïi thåìi Caïch maûng Phaïp, ngæåìi ta thåì Tháön Lyï trê (1793).

Suäút thãú kyí XIX vaì XX, phong traìo duy lyï váùn täùn taûi vaì âæåüc cuíng cäú thãm do caïc tiãún bäü cuía khoa hoüc kyî thuáût. Âæïc Giaïo Hoaìng Piä IX (1864) vaì Âæïc Giaïo Hoaìng Lãä XIII (1888) âaî cæûc læûc chäúng laûi thuyãút duy lyï. Trong thåìi âaûi chuïng ta, Âæïc Gioan Phaolä II, mäüt màût nhçn nháûn caïc khêa caûnh têch cæûc cuía thuyãút duy lyï, màût khaïc âaî maûnh meî khàông âënh ràòng trong laînh væûc luán lyï, con ngæåìi coï quyãön säúng theo lyï trê vaì phaíi säúng nhæ thãú nhæng lyï trê khäng phaíi laì mäüt thæûc thãø âäüc láûp maì noï lãûû thuäüc vaìo “thæåüng trê” cuía Thiãn Chuïa.



2. CÄNG ÂÄÖNG VATICANÄ II VAÌ VÁÚN ÂÃÖ LYÏ TRÊ

Cäng âäöng phán biãût trong lyï trê hai yãúu täú: trê hiãøu (Intellect) laì khaí nàng hiãøu biãút nhæîng gç coï træåïc màõt vaì khaí nàng lyï luáûn (La raison raisonnante) giuïp con ngæåìi tæì nhæîng caïi coï sàôn træåïc màõt lyï luáûn thãm hoàûc lyï luáûn sáu hån âãø tçm ra caïi måïi. Con ngæåìi, do âàûc án mang hçnh aính cuía Thiãn Chuïa nãn âæåüc Thiãn Chuïa san seí cho khaí nàng hiãøu biãút vaì khaí nàng lyï luáûn. Thiãn Chuïa muäún con ngæåìi duìng caí hai khaí nàng âoï âãø tçm hiãøu vaì nháûn ra Ngaìi. Quaí váûy Chuïa cho con ngæåìi duìng giaïc quan âãø thu tháûp caïc dæî kiãûn vaì lyï trê seî dæûa trãn caïc dæî kiãûn âoï âãø tçm ra sæû tháût, sæû thiãûn vaì caïi âeûp. Con âæåìng naìy thæåìng âæåüc goüi laì con âæåìng âi lãn (Voie ascendante).

Ngæåüc våïi con âæåìng âi lãn naìy laì mäüt con âæåìng âi xuäúng. Quaí váûy tuy con ngæåìi nhåì khaí nàng lyï trê cuía mçnh coï thãø nháûn biãút Chuïa mäüt caïch chàõc chàõn, nhæng âãø con ngæåìi coï thãø säúng thán máût våïi Chuïa hån, Chuïa doîi aïnh saïng cuía Ngaìi vaìo lyï trê cuía con ngæåìi, giuïp con ngæåìi tháúu hiãøu vãö Chuïa, vãö nhæîng sæû váût chung quanh vaì vãö chênh mçnh. Tuy nhiãn âiãöu naìy âoìi hoíi con ngæåìi phaíi coï âæïc tin, vç coï âæïc tin thç lyï trê con ngæåìi måïi cháúp nháûn troün veûn chán lyï maûc khaíi.

Trong quaï khæï, ngay trong váún âãö luán lyï, Giaïo häüi âaî âàût hãút tin tæåíng vaìo lyï trê, âãún näùi ngæåìi ta coï caím tæåíng khoa Luán lyï Kitä giaïo laì hoaìn toaìn duy lyï. Xæa kia tênh duy lyï naìy laì âiãøm maûnh cuía noï, ngaìy nay thç hçnh nhæ âoï laì âiãøm yãúu.

Trong mäüt haình vi luán lyï, lyï trê theo saït haình vi tæì khi con ngæåìi coï yï âënh thãø hiãûn haình vi cho tåïi luïc haình vi âoï âæåüc thæûc hiãûn vaì âæa tåïi háûu quaí. Chênh lyï trê giuïp con ngæåìi cán nhàõc sæû viãûc, tçm caïch thãø hiãûn täút nháút vaì âoaïn træåïc âæåüc nhæîng háûu quaí cuía haình vi. Do âoï maì haình vi luán lyï khäng thãø taïch råìi våïi lyï trê åí caí hai diãûn : trê hiãøu vaì trê suy luáûn.

Tuy nhiãn tæì thãú kyí thæï XVII tråí vãö sau, ngæåìi ta phán biãût hai viãûc laìm cuía lyï trê. Mäüt laì xaïc âënh âiãöu gç âuïng âiãöu gç sai. Âiãöu naìy lyï trê coï thãø laìm âæåüc våïi sæû giuïp âåî cuía khoa hoüc thæûc nghiãûm vaì khoa hoüc chênh xaïc. Hai laì sæû phán biãût âiãöu täút vaì âiãöu xáúu. Âiãöu naìy lyï trê laìm mäüt caïch khoï khàn hån vç caïc giaï trë luán lyï khäng thuäüc phaûm vi khoa hoüc chênh xaïc. Thãm vaìo âoï chuí thãø cuaí lyï trê thæåìng chëu aính hæåíng cuía dæ luáûn, cuía thaình kiãún, ngay caí cuía tên ngæåîng, khiãún cho viãûc nháûn âënh täút xáúu cuía lyï trê khäng thãø naìo dæït khoaït âæåüc. Váún âãö âàût ra häm nay laì con ngæåìi coï quyãön tin vaìo lyï trê, mäüt thæï lyï trê mang tênh chuí quan, âãún mæïc âäü naìo. Vãö phêa mçnh, Cäng âäöng khàóng âënh ràòng : “Con ngæåìi âæåüc dæû pháön vaìo aïnh saïng cuía trê tuãû Thiãn Chuïa nãn con ngæåìi coï lyï âãø nháûn âënh ràòng nhåì trê tuãû, con ngæåìi væåüt trãn moüi taûo váût. Qua caïc thåìi âaûi, nhåì chuyãn cáön trau däöi taìi nàng cuía mçnh, chênh con ngæåìi âaî thæûc sæû tiãún bäü trong nhæîng khoa hoüc thæûc nghiãûm, nhæîng khoa hoüc kyî thuáût vaì nghãû thuáût. Trong thåìi âaûi chuïng ta con ngæåìi âaî âaût âæåüc nhæîng thaình cäng phi thæåìng, nháút laì trong viãûc khaïm phaï vaì chãú ngæû thãú giåïi váût cháút”. (HC Giaïo häüi trong thãú giåïi ngaìy nay, säú 15) Låìi nháûn âënh trãn âáy phaï tan moüi nghi ngåì cho ràòng Giaïo häüi âaïnh giaï tháúp lyï trê, tháûm chê chäúng laûi lyï trê.

Cäng âäöng âi xa hån næîa khi nháûn âënh ràòng dáùu con ngæåìi âaî thaình cäng væåüt báûc, con ngæåìi váùn luän luän tçm kiãúm nhæîng thæûc taûi vä hçnh, nhæîng chán lyï sáu xa hån. Cäng âäöng viãút : “Trê khän con ngæåìi khäng hàón chè giåïi haûn trong nhæîng hiãûn tæåüng maì thäi nhæng coìn coï thãø tháúu triãût thæûc taûi vä hçnh mäüt caïch thæûc sæû chàõc chàõn, cho duì trê tuãû pháön naìo âaî bë lu måì vaì suy nhæåüc do aính hæåíng täüi läùi” (Hiãún chãú Giaïo häüi trong thãú giåïi ngaìy nay, säú 16).

Ta nháûn tháúy Cäng âäöng phán biãût hai nguäön hiãøu biãút : mäüt nguäön do trê suy luáûn (tri thæïc) vaì mäüt nguäön do caím thæïc vaì kinh nghiãûm säúng. Caí hai nguäön hiãøu biãút naìy phaíi bäø tuïc cho nhau, phong phuï hoïa láùn nhau. Giaïo häüi tháúy coï nhæîng næåïc tuy ngheìo vãö kinh tãú nhæng laûi ráút giaìu vãö thæï caím thæïc naìy, nãn coï thãø bäø tuïc cho caïc næåïc giaìu coï.

Coï mäüt âiãöu maì Cäng âäöng khäng quãn nhàõc laûi âoï laì váún âãö lyï trê vaì âæïc tin. Âiãöu naìy âæåüc saïch giaïo lyï Giaïo häüi Cäng giaïo nháún maûnh vaì cho ràòng âæïc tin chàõp caïnh cho lyï trê bay lãn tåïi chäù chiãm ngæåîng vaì nãúm hæåíng Máöu nhiãûm thaïnh yï Thiãn Chuïa. Giæîa âæïc tin vaì lyï trê khäng thãø coï máu thuáùn vç cuìng phaït xuáút tæì mäüt nguäön gäúc laìì Thiãn Chuïa (GLCG 35). Leî dé nhiãn laì khäng phaíi ai cuîng cháúp nháûn âiãöu naìy. Âaî coï nhiãöu sæû tranh caîi khiãún Âæïc Gioan Phaolä II trong Thäng âiãûp AÏnh raûng ngåìi chán lyï phaíi khàóng âënh laì lyï trê khäng thãø naìo hoaût âäüng âäüc láûp våïi Âáúng âaî taûo ra noï vaì hàòng hæåïng dáùn noï (31-34). Bäøn pháûn ngæåìi kitä hæîu laì laìm sao cho lyï trê cuía mçnh àn khåïp thæûc sæû våïi âæïc tin.


Каталог: wp-content -> uploads -> downloads -> 2011
2011 -> CÔng đỒng vatican II qua bốn thập niêN
2011 -> TÒa giám mục xã ĐOÀi chỉ nam giáo phận vinh lưỢC ĐỒ TỔng quáT
2011 -> 1. phép lạ thánh thể ĐẦu tiên khoảng năm 700 Tại làng Lanciano, nước Ý (italy)
2011 -> Thiên chúa giáo và tam giáO Đường Thi Trương Kỷ
2011 -> Tác giả Võ Long Tê chưƠng I bối cảnh lịch sử
2011 -> LỊch sử truyền giáo tại việt nam quyển II lm. Nguyễn hồng chưƠng I: MỘt cha dòng têN Ở việt nam tới rôMA
2011 -> Các mẫu thức MẠc khải lm. Lê Công Đức
2011 -> Một lời nói đầu không phải là nơi nhiều chỗđể tóm lược lập luận của một cuốn sách cũng như định vị hoặc phát biểu về sựquan trọng của nó. Đây quả thực là một cuốn sách rất quan trọng
2011 -> LỜi giới thiệu suy tư ban đẦu về MẦu nhiệm giêSU

tải về 1.51 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương