TchyA, Bài Ca Thuốc Lào
Bất Tiếu Nguyễn Quốc Bảo
Thú mây khói người đời ai rõ…
(TchyA Đái Đức Tuấn)
Vào thập niên Bốn Mươi, Ông Cậu tôi, TchyA Đái Đức Tuấn1, viết Bài Ca Thuốc Lào, nguyên bản bằng Hán tự với tựa lúc đầu là Việt Yên Ca越煙歌, sau đổi tên là Thuốc Lào. Bài thơ khởi đầu với câu: Thời sĩ bất tri hồ dân yên 时仕不知乎民煙, shí shì bù zhi hu mín yan, diễn Nôm là Thú mây khói người đời ai rõ…Bài này TchyA viết lúc về ẩn dật ở quê2, lên núi tu tiên, dời bỏ cuộc đời trác táng ở Hà Nội với Cô đầu và Thuốc phiện, ông đổi thú mây khói Á phiện qua mây khói thuốc Lào.
TchyA dùng chữ Hán Việt Yên 越煙 yùe yan để gọi thuốc Lào, mà không viết Lao Yên3 láo yan 牢 煙 thuốc lào. Hán Việt thông dụng ta viết yên diệp 煙葉yān yè để chỉ lá thuốc. Thường thì, chữ Yên 菸bộ Thảo dùng để chỉ thuốc lá (cây) và chữ Yên 煙bộ Hỏa, nghĩa Khói, để chỉ thuốc hút. Các từ nguyên Hán Việt liên quan đến tự Nôm thuốc lá tóm tắt như sau :
-
Ư, Yên 菸 (u83F8) yān bộ thảo 艸 (u8278) nghĩa Héo, úa. Một âm là Yên tức Cây thuốc lá. Chữ Hán thông dụng thường viết yên thảo 菸草 yān cǎo, Thuốc Lá tobacco; tobacco plant. Từ nguyên Hán 菸 yān (ư, yên) có các chữ Nôm là (1) úa, (2) ư, (3) yên, (4) thuốc, dược, 藥 yào (như yên dược), cho nên ta viết là thuốc lá.
-
Yên 煙 (u7159) yān, giản thể: 烟 (u70DF) bộ hỏa 火 (u706B) có nghĩa 1) Khói. 2) Chất hơi nhiều gọi là yên. Như vân yên 雲 煙 mây mờ, yên vụ 煙 霧 mù mịt. 3) Thuốc hút. Như lao yên 牢 煙 thuốc lào, nha phiến yên 鴉 片 煙 thuốc phiện. Yên thảo 煙 草 (giản thể 烟草) yān cǎo thuốc lá cigarette, tobacco, tobacco plant.
-
Diệp như diệp dược葉藥 yè yào (1) thuốc thơm, (2) thuốc lá thơm, (3) thuốc thơm, (4) thuốclá , Các từ hương yên 香煙 xiāngyān, Hương dược diệp 香藥葉' xiāng yào yè đều để chỉ thuốc thơm.
-
Trừu yên 抽煙 (烟) chōu yān hút thuốc smoke (a cigarette/pipe). Nghiện thuốc: thượngẩn上癮 shàng yǐn.
Bài Ca Thuốc Lào của TchyA, không phải chỉ để ca tụng thuốc lào mà thôi, nhưng là dịp để cho Ông chê bai, chỉ trích Rượu và Á phiện (régler les comptes) mà Ông muốn từ bỏ, và kéo bè kéo lũ với Tiền Nhân làm hậu thuẫn và để biện chứng. Cái Ngông của TchyA, ngay từ đầu bài thơ Ông đã không dấu diếm, Ông đem các Thi Tiên (Thánh) Lý Bạch4, hiền nhân Tăng Tử Nhan Hồi5, Quân sư Khổng Minh Quản Trọng6, Tài tử Bá Nha Chung Kỳ7, cho đến Anh hùng Thủy Hoàng Tào Tháo, tất cả Thi Tiên, Tửu Tiên cùng Anh Hùng, đều là bạn tri âm của Phiêu Phiêu Yên giới!
Thế nhưng Sử viết Yên thảo (thuốc lá, thuốc lào) được nhập vào Trung Quốc chỉ có từ Minh Triều, đời Vạn Lịch Tam Niên萬曆三年wàn lì san nián (1575), yên thảo do từ quần đảo Lữ Tống 呂宋lu sòng Luzon (Phi Luật Tân), trước tiên, truyện nhập vào Đài Loan, Phúc Kiến, rồi phổ biến khắp nước Tàu. Còn Á phiện, thì trước khi đốt và hút (bắt chước từ người thổ dân châu Mỹ hút thuốc lá), người Âu Á thường nhai hoặc uống thuốc phiện, và chỉ bắt đầu từ cuối thể kỷ 16. Qua thế kỷ 17 - 18 thuốc phiện xuất hiện các nơi với tên gọi madak, một loại thuốc pha trộn á phiện và thuốc lá. Thế kỷ 19, madak bị cấm ở Tàu, hoạt động buôn lậu thuốc phiện tới Trung Quốc xuất phát từ Ấn Độ. Cho nên những Thi Tiên, Tửu Tiên cùng Anh Hùng mà TchyA đề cập tới, sinh sống hoặc trước Công Nguyên hay trễ lắm là khoảng cuối thế kỷ thư 7, làm sao có Cổ lai yên giới vô trích tiên và có cơ hội để Phiêu phiêu yên giới tiên kỷ hà? Chẳng qua Ông Cậu tôi nổi hứng nổi ngông nói chuyện ba hoa, tào lao mà thôi.
Điểm đẹp, hay và hùng tráng của bài thơ, trong nguyên bản Hán tự, là khi Tchya nói về Khói thuốc (Yên) – nhưng giọng thơ rất đam mê, nên không hiểu đây là khói Nha phiến mà TchyA vẫn còn luyến tiếc hay khói Thuốc lào. Ông nghiện rượu, á phiện và thuốc lá từ năm 22 tuổi,8 nên khi nói đến khói Yên, thì lời thơ TchyA lai láng, sắc sảo và hoa mỹ lắm:
Lục yên hữu đức như minh nguyệt
Bạch yên hữu quang như diễm tuyết
Hồng yên hữu sắc như đào hoa
Hắc yên mang mang thiên địa tuyệt
Khói biếc đức sáng ngời như nguyệt
Khói bạc trong như tuyết trắng phau
Khói hồng như đóa hoa đào
Khói đen mờ mịt trời cao đất dầy
Nhàn yên như liên tĩnh chú trì
Khứ yên dùng dũng như phong suy
Chiêu yên như lộ cửu thiên giang
Mộ yên như hỏa tận cao phi
Khói lơ lửng sen cười lặng lẽ
Khói chuyển vần mạnh mẽ gió bay
Khói mai sương xuống tự trời
Khói hôm lửa bốc tít vời ngàn không
Yên hạ đắc thời nỗ lực khỉ
Yên họa hữu thế vô sở tụy
Yên tụ sơn đầu điểu bất minh
Yên tán phòng trung khách tĩnh túy
Khói nước giậy sóng đùng đùng chuyển
Khói lửa ran không bến không bờ
Đầu non khói phủ chim thưa
Trong phòng khỏi tỏa khách lờ mờ say
Vô tư mà nói, thì có lẽ chỉ Ả Phù Dung mới đem đến cho TchyA một nguồn thi hứng dồi dào bất tận như trên. Lời và nhạc của thơ đẹp quá, áp dụng cho cái say của thuốc Lào, chắc khó tưởng tượng được. Sau khi ca tụng Khói một cách nồng nhiệt, TchyA bắt đầu thanh toán với cái nguy hại xấu xa của rượu, trà và á phiện.
Việt Yên bất như mỹ tửu tùng
Bất như danh trà sử vương công
Bất như nha phiến đa tiều tụy
Việt yên bình dân hương vị nùng
Thuốc lào khác rượu cay men bốc
Khác trà non quen tục lâu đài
Khác nha phiến xấu xa người
Thuốc lào bình dị thơm mùi đượm hương
Say rượu thì Nhiệt độ hào hùng cố bất chính (hơi men sặc sụa hỗn dâm tơi bời), nghiện á phiện thì Trụy ư địa ngục nghi đăng tiên (Nằm ngục tù vẫn tưởng lên tiên).
Và để kết luận, vì chí suy nhược và ngu xuẩn, nhầm lẫn chân giả, nên ta mới lạc vào chốn ma đưa lối quý đưa đường Á phiện ; trong khi thuốc lào là chính đạo, là trung dung, tốt cho hô hấp và khẩu minh tinh thần. Rồi Tchya tiếp tục cái Ngông của mình, đưa ra giả thuyết :
Việt yên hảo nguyện đắc minh thời
Đại đồng thiên hạ can qua khứ
Thuốc lào ví được gặp thời
Đao binh đoạn tuyệt loài người anh em
Nhưng than ôi, cái nợ của TchyA nặng lắm, thủy chung không thoát được số mệnh của kẻ tài hoa. Bỏ thuốc phiện được 10 năm, đến năm 1953, Ông lại khăn gói trở về với Ả Phù Dung, và cái Ma phiến Quỷ bắt Ông trở lại Chính đạo bất tầm yên đạo quy, cho đến khi mãn phần.
Thuốc Lào
(Nguyên văn Hán tự và Diễn Nôm: TchyA)
Thời sĩ bất tri hồ dân yên
Cổ lai yên giới vô trích tiên
Lưu linh Lý Bạch tửu thi thánh
Nhan Hồi Tăng Tử nhân nghĩa hiền
Thú mây khói người đời ai rõ
Khói không tiên từ cổ vẫn truyền
Nhan Tăng nhân nghĩa nho hiền
Lưu thánh chén ngọc Lý tiên vân vàng
Khổng Minh Quản Trọng đạt nhân chí
Thủy Hoàng Tào Tháo anh hùng khí
Lý Tích Phật Nữ cao nhãn duyên
Bá Nha Chung Kỳ tri âm nhĩ
Hùng Tào Tháo Thủy Hoàng nhất thống
Đạt nhân thì Quản Trọng Khổng Minh
Lý Tích Phật Nữ mắt xanh
Hiểu đàn họ Bá là anh Tử Kỳ
Thánh hiền đạt nhân anh hùng đa
Thanh nhãn tri âm mãn thế hoa
Thi tiên Tửu tiên an sở đắc
Phiêu phiêu yên giới tiên kỷ hà
Hùng đạt thánh hiền chi cũng có
Nhiều tri âm vô số mắt xanh
Tiên thơ tiên rượu đã đành
Trong làn khói tỏa tiên linh mấy người
Lục yên hữu đức như minh nguyệt
Bạch yên hữu quang như diễm tuyết
Hồng yên hữu sắc như đào hoa
Hắc yên mang mang thiên địa tuyệt
Khói biếc đức sáng ngời như nguyệt
Khói bạc trong như tuyết trắng phau
Khói hồng như đóa hoa đào
Khói đen mờ mịt trời cao đất dầy
Nhàn yên như liên tĩnh chú trì
Khứ yên dùng dũng như phong suy
Chiêu yên như lộ cửu thiên giang
Mộ yên như hỏa tận cao phi
Khói lơ lửng sen cười lặng lẽ
Khói chuyển vần mạnh mẽ gió bay
Khói mai sương xuống tự trời
Khói hôm lửa bốc tít vời ngàn không
Yên hạ đắc thời nỗ lực khỉ
Yên họa hữu thế vô sở tụy
Yên tụ sơn đầu điểu bất minh
Yên tán phòng trung khách tĩnh túy
Khói nước giậy sóng đùng đùng chuyển
Khói lửa ran không bến không bờ
Đầu non khói phủ chim thưa
Trong phòng khỏi tỏa khách lờ mờ say
Việt Yên bất như mỹ tửu tùng
Bất như danh trà sử vương công
Bất như nha phiến đa tiều tụy
Việt yên bình dân hương vị nùng
Thuốc lào khác rượu cay men bốc
Khác trà non quen tục lâu đài
Khác nha phiến xấu xa người
Thuốc lào bình dị thơm mùi đượm hương
Túy bất cuồng túy tỉnh bất tỉnh
Nhàn nhã phong lưu tâm khả định
Bất như ẩm thời tửu sung quan
Nhiệt độ hào hùng cố bất chính
Say chẳng say tỉnh thường chẳng tỉnh
Thú phong lưu nhàn định được tâm
Không như uống rượu ầm ầm
Hơi men sặc sụa hỗn dâm tơi bời
Bất như ám khí nha phiến yên
Trụy ư địa ngục nghi đăng tiên
Trác cân ma cốt ư cô mộng
Tòng thử chung thân cánh đảo điên
Không như mờ mịt say vất vưởng
Nằm ngục tù vẫn tưởng lên tiên
Mài gân rũa cốt liên miên
Bén hơi nghiện ngập đảo điên một đời
Tự thân tác nghiệp u tù hoạt
Li bất đắc li thoát bất thoát
Cô miên bảo hận trường bi ta
Chí hề khí hề hà đê mạt
Thân tự đọa vào nơi u tối
Khôn xa lìa khó nỗi rứt đi
Nằm trơ ôm hận sầu bi
Buồn sao chí khí đã suy cả rồi
Chí khí đê mạt do ư si
Thời nhân ngộ nhận chân giả chi
Việt yên bất như nha phiến quỷ
Chính đạo bất tầm yên đạo quy
Chí suy nhược vì người ngu xuẩn
Tính vốn thường nhầm lẫn giả chân
Thuốc phiện quỷ thuốc lào thần
Đường Phật chẳng rõi lại rần đường ma
Việt yên xuất ư chính đạo khí
Bất trụy linh hồn bất túy lý
Ôn hòa tao nhã đáo trung dung
Thử đại tiên cung danh thảo thị
Thuốc lào mới rõ là chính khí
Mê hồn không túy lý cũng không
Ôn hòa đạt tới trung dung
Cỏ thơm trong chốn tiên cung đó mà
Cố chư quân tử đa ân cần
Nhàn thời hô hấp như phi vân
Trúc can nhật dụng vi yên cụ
Tảo khởi nhất khẩu minh tinh thần
Bực quân tử thiết tha vì thế
Kéo một hơi dường thể tuôn mây
Dìu tre uốn trúc đêm ngày
Tan sương một khói rạng ngay tâm thần
Vương chí bình dân đồng nhất lữ
Cộng xử Việt yên giai như thử
Việt yên hảo nguyện đắc minh thời
Đại đồng thiên hạ can qua khứ
Trên chí dưới vua dân một lứa
Điếu tỉnh say cùng thú cùng vui
Thuốc lào ví được gặp thời
Đao binh đoạn tuyệt loài người anh em
Gavilan Springs Tiết Đại hàn Kỷ Sửu 2009
Chim Việt Cành Nam - http://chimviet.free.fr | Page
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |