Tõ ngo¹i lai trong tiÕng nhËt Ng Minh Thñy(*)



tải về 183.75 Kb.
Chuyển đổi dữ liệu25.03.2018
Kích183.75 Kb.
#36530

Mét sè vÊn ®Ò cña gi¸o dôc ngo¹i ng÷ ë ViÖt Nam...



Tõ ngo¹i lai trong tiÕng nhËt

Ng« Minh Thñy(*)

Ng«n ng÷ lµ s¶n phÈm chung cña v¨n hãa nh©n lo¹i, nh­ng ®èi víi tõng céng ®ång ng­êi, tõng d©n téc riªng lÎ th× l¹i lµ s¶n phÈm riªng, bëi v× nã mang nh÷ng ®Æc tr­ng riªng cña mçi céng ®ång, mçi d©n téc. Tuy vËy, c¸c ng«n ng÷ cña mçi céng ®ång, mçi d©n téc, víi t­ c¸ch lµ ph­¬ng tiÖn giao tiÕp cña nh÷ng con ng­êi cô thÓ trong céng ®ång ®ã, th­êng kh«ng tån t¹i vµ ho¹t ®éng mét c¸ch tuyÖt ®èi ®¬n lÎ vµ ®éc lËp, mµ trong qua tr×nh hµnh chøc cña m×nh, chóng lu«n cã sù tiÕp xóc, cä x¸t lÉn nhau. Khi hai hay nhiÒu ng«n ng÷ tiÕp xóc, cä x¸t lÉn nhau sÏ t¹o ra ba hiÖn t­îng lµ: 1) giao thoa, vay m­în vµ ®ång hãa mét sè c¸c yÕu tè gi÷a c¸c ng«n ng÷, 2) lai t¹p ng«n ng÷ ®Ó t¹o nªn mét thø ng«n ng÷ míi vµ 3) chän m· trong giao tiÕp vµ pha trén trong sö dông (NguyÔn V¨n Khang, “Ng«n ng÷ häc x· héi- nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n”, 1999). Nh­ vËy, giao thoa ng«n ng÷ lµ hiÖn t­îng sinh ra khi hai hay nhiÒu ng«n ng÷ tiÕp xóc víi nhau trong mét x· héi song ng÷ hoÆc ®a ng÷. Theo NguyÔn V¨n Khang, giao thoa ng«n ng÷ tr­íc hÕt x¶y ra ë c¸c b×nh diÖn ng÷ ©m, ng÷ ph¸p vµ tõ vùng cña ng«n ng÷, trong ®ã sù thÓ hiÖn râ nhÊt ë b×nh diÖn tõ vùng lµ sù m­în tõ ®Ó t¹o thµnh tõ m­în (hay tõ ngo¹i lai). Nh­ vËy, cã thÓ nãi r»ng, tõ vay m­în, hay tõ ngo¹i lai, trong mçi ng«n ng÷ chÝnh lµ kÕt qu¶ cña viÖc giao thoa ng«n ng÷. Nãi c¸ch kh¸c, tõ ngo¹i lai chÝnh lµ nh÷ng tõ cã gèc tõ mét ng«n ng÷ kh¸c, vµo ng«n ng÷ thø hai qua qu¸ tr×nh giao thoa ng«n ng÷ vµ khi vµo ng«n ng÷ thø hai nµy ®· cã mét sè biÕn ®æi vÒ mÆt ng÷ ©m, h×nh thøc vµ ®«i khi c¶ ‎ng÷ nghÜa cho phï hîp víi ®Æc tr­ng ng«n ng÷ ®ã.

Còng nh­ c¸c ng«n ng÷ kh¸c, tiÕng NhËt tõ khi ra ®êi vµ ph¸t triÓn ®· lu«n tiÕp xóc vµ cä x¸t víi nhiÒu ng«n ng÷ kh¸c, vµ kÕt qu¶ lµ t¹o ra mét líp tõ vay m­în rÊt lín trong vèn tõ vùng cña m×nh ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc nh­ v¨n hãa, gi¸o dôc, khoa häc, kü thuËt, luËt ph¸p, hµnh chÝnh, th­¬ng m¹i. Theo thèng kª cña ViÖn Nghiªn cøu Ng«n ng÷ NhËt B¶n, tØ lÖ tõ ngo¹i lai xuÊt hiÖn trong giao tiÕp hµng ngµy cña tiÕng NhËt lªn tíi 10%. Cïng víi sù t¨ng lªn mét c¸ch m¹nh mÏ cña sè l­îng tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ tõ ngo¹i lai còng ngµy cµng phong phó. Tuy nhiªn, trong c¸c nghiªn cøu tr­íc ®©y cßn cã nhiÒu ®iÓm ch­a thèng nhÊt gi÷a c¸c t¸c gi¶ vÒ mét sè vÊn ®Ò nh­ ®Þnh nghÜa vÒ tõ ngo¹i lai, sù ph©n biÖt gi÷a tõ ngo¹i lai víi tõ n­íc ngoµi vµ tõ gèc H¸n, ý nghÜa còng nh­ nguån gèc cña mét sè tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt ... Trong bµi viÕt nµy, trªn c¬ së nh÷ng thµnh tùu cña c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®i tr­íc, chóng t«i muèn cung cÊp mét sè ®Æc ®iÓm kh¸i qu¸t vµ c¬ b¶n vÒ tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt nh»m gióp cho nh÷ng ng­êi ®ang häc tËp vµ gi¶ng d¹y tiÕng NhËt ®­îc dÔ dµng h¬n trong viÖc cã mét c¸i nh×n tæng thÓ vµ hÖ thèng vÒ líp tõ quan träng nµy cña tiÕng NhËt.



1. Kh¸i niÖm vÒ tõ ngo¹i lai vµ mét sè vÊn ®Ò chung vÒ nguån gèc cña tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt

1.1. Kh¸i niÖm vÒ tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt

NÕu xÐt tõ gãc ®é nguån gèc cña tõ th× trong tiÕng NhËt ng­êi ta th­êng dïng ba thuËt ng÷ lµ wago (和語-Hßa ng÷), kango (漢語-H¸n ng÷) vµ gairaigo (外来語-ngo¹i lai ng÷) ®Ó chØ ba nhãm tõ: tõ thuÇn NhËt, tõ H¸n (hay tõ H¸n- NhËt) vµ tõ ngo¹i lai.

NhiÒu nhµ nghiªn cøu tiÕng NhËt quan niÖm r»ng kh¸i niÖm “tõ ngo¹i lai” trong tiÕng NhËt dïng ®Ó chØ nh÷ng tõ cã nguån gèc lµ c¸c ng«n ng÷ ph­¬ng T©y (vÝ dô nh­ tiÕng Anh, tiÕng Ph¸p, tiÕng ‎T©y Ban Nha, tiÕng Hµ Lan v.v…), c¸c tõ nµy khi vµo tiÕng NhËt ®­îc ph¸t ©m theo tiÕng NhËt (theo nguyªn t¾c phiªn ©m), viÕt b»ng ch÷ Katakana (“ch÷ cøng”), vÝ dô nh­ マイク(maiku-micro, cã gèc lµ tõ microphone tiÕng Anh), cßn nh÷ng tõ gèc H¸n th× ®­îc gäi lµ Kango (“H¸n ng÷”), th­êng vÉn ®­îc viÕt b»ng ch÷ H¸n vµ ®«i khi còng ®­îc viÕt b»ng ch÷ Katakana, ch¼ng h¹n nh­ tõ ラーメン (ramen - ).

Tuy nhiªn nguêi ta cho r»ng trong quan ®iÓm nãi trªn vÉn cã vÊn ®Ò cÇn xem l¹i, bëi v× kh¸i niÖm “tõ ngo¹i lai” (外来語-gairai go- “ngo¹i lai ng÷) ®­îc dïng ®Ó chØ nh÷ng tõ cã gèc tõ ng«n ng÷ n­íc ngoµi, nh­ vËy th× tÊt c¶ c¸c tõ cã gèc lµ ng«n ng÷ ph­¬ng T©y nh­ tiÕng Anh, tiÕng T©y Ban Nha hay c¸c tõ cã gèc lµ ng«n ng÷ ph­¬ng §«ng nh­ tiÕng H¸n trong tiÕng NhËt ®Òu ph¶i ®­îc coi lµ tõ ngo¹i lai. Bëi vËy cã quan ®iÓm cho r»ng tõ vay m­în trong tiÕng NhËt bao gåm c¶ tõ gèc H¸n vµ cã thÓ chia thµnh 2 nhãm: nhãm tõ cã gèc lµ c¸c ng«n ng÷ ph­¬ng §«ng mµ trong ®ã chñ yÕu lµ tiÕng H¸n vµ nhãm tõ cã nguån gèc lµ c¸c ng«n ng÷ ph­¬ng T©y.

Mét nhãm c¸c nhµ nghiªn cøu kh¸c l¹i cho r»ng tõ ngo¹i lai lµ nh÷ng tõ vay m­în tõ ng«n ng÷ ph­¬ng T©y vµ tiÕng H¸n hiÖn ®¹i, cßn c¸c tõ H¸n vµo NhËt tõ l©u ®êi ®­îc gäi lµ tõ H¸n (vÝ dô nh­ 家庭- katei-gia ®×nh). Theo quan ®iÓm nµy, nh÷ng tõ nh­ ラーメン(ramen, mú). チャハン(chyahan - c¬m rang)、còng ®­îc gäi lµ tõ ngo¹i lai. C¬ së cña ‎ ‎ý kiÕn nµy lµ viÖc cho r»ng c¸c tõ H¸n vµo tiÕng NhËt tõ nhiÒu thÕ kû tr­íc ®©y, viÕt b»ng ch÷ H¸n, nªn ®· ®­îc NhËt hãa s©u s¾c, cßn nh÷ng tõ H¸n míi vµo NhËt (nh­ ラーメン) th× còng gièng nh­ c¸c tõ cña c¸c ng«n ng÷ ph­¬ng T©y míi vµo NhËt nªn gäi lµ tõ ngo¹i lai.

Theo chóng t«i, trong c¸c quan ®iÓm nµy cßn nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i bµn c·i. Ch¼ng h¹n, do sù tiÕp xóc vÒ v¨n hãa vµ ng«n ng÷ cña ng­êi NhËt ®ang ngµy cµng t¨ng lªn, trong tiÕng NhËt ®ang ngµy cµng cã nhiÒu c¸c tõ ngo¹i lai cã gèc kh«ng chØ lµ c¸c ng«n ng÷ ph­¬ng T©y, tiÕng H¸n cæ hay tiÕng Trung Quèc hiÖn ®¹i, mµ cßn cã c¶ nh÷ng tõ cã gèc lµ c¸c ng«n ng÷ kh¸c mµ trong ®ã tiÕng ViÖt lµ mét vÝ dô: ng­êi ta thÊy ngµy cµng nhiÒu trong tiÕng NhËt nh÷ng tõ nh­ ベトナム (betonamu-ViÖt Nam) 、アオザイ (aodai-¸o dµi、ネム (nemu- nem) 、ゴイクオン (goikuon-gái cuèn). Bëi vËy, nÕu chØ c¨n cø vµo tiªu chÝ ph­¬ng T©y vµ tiªu chÝ tiÕng H¸n cæ hay tiÕng Trung Quèc hiÖn ®¹i th× ch­a bao qu¸t hÕt ®­îc. MÆt kh¸c, nÕu nh×n vÒ ch÷ viÕt, ta cã thÓ thÊy r»ng c¸c tõ gèc H¸n vµo NhËt c¸ch ®©y l©u ®êi th× ®­îc viÕt b»ng ch÷ H¸n, cßn nh÷ng tõ cã gèc tõ c¸c ng«n ng÷ ph­¬ng T©y hay c¸c ng«n ng÷ ph­¬ng §«ng (nh­ tiÕng ViÖt, tiÕng Th¸i v.v…) vµ nh÷ng tõ cã gèc lµ c¸c tõ cña tiÕng Trung Quèc hiÖn ®¹i th× lu«n ®­îc viÕt b»ng ch÷ Katakana, vµ, theo chóng t«i, cã thÓ viÖc ®­îc viÕt b»ng ch÷ Katakana hay ch÷ H¸n còng trë thµnh mét tiªu chÝ râ rµng ®Ó ph©n lo¹i tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt. Tuy nhiªn, môc ®Ých cña bµi viÕt nµy kh«ng ph¶i lµ ®Ó x¸c ®Þnh ranh giíi cña tõ ngo¹i lai hay sù ph©n biÖt gi÷a tõ ngo¹i lai vµ tõ H¸n nªn chóng t«i sÏ kh«ng ph©n tÝch s©u vÒ vÊn ®Ò nµy ë ®©y.

Do sè l­îng tõ H¸n trong tiÕng NhËt rÊt nhiÒu (chiÕm tíi 40% trong tæng sè c¸c tõ ®­îc dïng trong héi tho¹i hµng ngµy vµ chiÕm tíi h¬n 60% vèn tõ cña tiÕng NhËt), mÆt kh¸c, nh÷ng tõ ngo¹i lai cã gèc lµ c¸c ng«n ng÷ kh¸c nh­ tiÕng ViÖt, tiÕng Indonesia, tiÕng Th¸i v.v… mÆc dï ®ang ngµy cµng t¨ng lªn trong tiÕng NhËt nh­ng sè l­îng cßn kh¸ t¶n m¹n vµ ch­a cã mét thèng kª ®Çy ®ñ còng nh­ cßn ®­îc ®­a ra qua Ýt trong c¸c cuèn tõ ®iÓn nªn trong bµi viÕt nµy chóng t«i chØ nghiªn cøu nh÷ng tõ ngo¹i lai du nhËp tõ c¸c ng«n ng÷ ph­¬ng T©y, trong ®ã nh÷ng tõ ngo¹i lai cã nguån gèc tiÕng Anh chiÕm mét tØ träng lín. VËy th× kh¸i niÖm tõ ngo¹i lai chóng t«i dïng trong bµi viÕt nµy lµ ®Ó chØ nhãm tõ nµy.

1.2. VÒ nguån gèc cña tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt

NÕu xÐt vÒ nguån gèc, tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt cã xuÊt xø tõ nhiÒu ng«n ng÷ kh¸c nhau, trong ®ã nhiÒu nhÊt lµ tiÕng Anh, sau ®ã ®Õn tiÕng Ph¸p, tiÕng §øc. Cuéc ®iÒu tra cña ViÖn Nghiªn cøu Ng«n ng÷ NhËt B¶n ®· thèng kª ®­îc 2.964 tõ ngo¹i lai ®­îc sö dông trong 90 t¹p chÝ hiÖn ®¹i cña NhËt, víi sè l­îng xuÊt xø tõ c¸c ng«n ng÷ kh¸c nhau nh­ sau:

TiÕng Anh: 2.395

TiÕng Ph¸p: 166

TiÕng §øc: 99

TiÕng Italy: 44

TiÕng Hµ Lan: 40

TiÕng Nga: 25

TiÕng Trung Quèc: 22

TiÕng Bå §µo Nha: 21

TiÕng T©y Ban Nha: 21

TiÕng Latinh: 15

C¸c tiÕng kh¸c: 114

VÝ dô:


TiÕng Anh: ミシン、マイク、ワイシャツ

(m¸y kh©u, micro, ¸o s¬ mi)



TiÕng Ph¸p: オムレツ、マント、アベック

(trøng èplÕt, ¸o m¨ngt«, cïng víi)



TiÕng §øc: テーマ、アルバイト, ガーゼ

(chñ ®Ò, viÖc lµm thªm, g¹c buéc vÕt th­¬ng)



TiÕng Italy:スパゲティ、チェロ、カジノ

(mú spagetti, ®µn cello, sßng bµi)

TiÕng Nga: トロイカ、イクラ、ペチカ

(xe tam m·, trøng c¸ håi, lß s­ëi kiÓu Nga)



2. Mét sè ph­¬ng ph¸p NhËt hãa tõ ngo¹i lai gèc tiÕng Anh

C¸c tõ cña mét ng«n ng÷ nµy khi vµo mét ng«n ng÷ kh¸c ®Ó biÕn thµnh tõ cña ng«n ng÷ ®ã b¾t buéc ph¶i cã nh÷ng sù chuyÓn ®æi nhÊt ®Þnh vÒ ©m thanh vµ ch÷ viÕt. Víi c¸c ng«n ng÷ hÖ Latinh, c¸c ch÷ c¸i t­¬ng ®èi gièng nhau, ®Æc biÖt lµ víi c¸c tr­êng hîp hai ng«n ng÷ cã c¸c ®Æc ®iÓm vÒ cÊu t¹o ©m tiÕt t­¬ng ®èi gièng nhau th× sù kh¸c biÖt vÒ ©m thanh khi chuyÓn ®æi kh«ng lín l¾m. §èi víi tr­êng hîp tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt, sù chuyÓn ®æi nµy phøc t¹p h¬n, ®«i khi rÊt khã nhËn biÕt ®­îc tõ gèc, do ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ (mµ ë ®©y liªn quan trùc tiÕp lµ ®Æc ®iÓm ng÷ ©m vµ ch÷ viÕt) cña tiÕng NhËt rÊt kh¸c so víi c¸c ng«n ng÷ ph­¬ng T©y.

Nh­ trªn ®· nãi, trong sè c¸c ng«n ng÷ ph­¬ng T©y, tiÕng Anh lµ ng«n ng÷ ®· ®­a ®­îc nhiÒu tõ vµo tiÕng NhËt nhÊt. Ph­¬ng ph¸p NhËt hãa tõ tiÕng Anh (vµ c¸c tõ cã gèc lµ ng«n ng÷ kh¸c ngoµi tiÕng H¸n) lµ dùa vµo c¸ch ph¸t ©m ®Ó chän ©m (mµ thÓ hiÖn cña ©m lµ ch÷ viÕt) trong tiÕng NhËt cho phï hîp. Do ®Æc ®iÓm vÒ ng÷ ©m vµ ch÷ viÕt cña hai ng«n ng÷ Anh-NhËt kh¸c nhau, ®Ó trë thµnh c¸c tõ cña tiÕng NhËt, nh÷ng tõ tiÕng Anh ®· cã nh÷ng ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau, trong ®ã cã ph­¬ng ph¸p thay ®æi vÒ ng÷ ©m (nh­ bæ sung nguyªn ©m, thay ®æi nh÷ng ©m tiÕt kh«ng cã trong tiÕng NhËt), tØnh l­îc mét vµi ©m hay mét bé phËn cña tõ, thay ®æi trËt tù cña thµnh tè cÊu t¹o tõ v.v… Ngoµi ra, cßn cã ph­¬ng ph¸p cÊu t¹o tõ ngo¹i lai dùa vµo nghÜa cña mét tõ gèc trong tiÕng Anh. D­íi ®©y, chóng t«i sÏ tr×nh bµy mét c¸ch kh¸i qu¸t c¸c ph­¬ng ph¸p NhËt hãa tõ tiÕng Anh diÔn ra trong qu¸ tr×nh c¸c tõ tiÕng Anh du nhËp vµo tiÕng NhËt.

2.1. Ph­¬ng ph¸p bæ sung nguyªn ©m

NÕu so s¸nh vÒ nh÷ng kiÓu cÊu t¹o c¬ b¶n vµ phæ biÕn cña ©m tiÕt gi÷a tiÕng NhËt vµ tiÕng Anh, ng­êi ta thÊy r»ng tiÕng NhËt vµ tiÕng Anh cã nh÷ng sù kh¸c nhau kh¸ lín, thÓ hiÖn nh­ trong b¶ng sau (C = phô ©m, V = nguyªn ©m, Q lµ ©m ng¾t trong tiÕng NhËt, R lµ ©m dµi trong tiÕng NhËt)

Nh÷ng kiÓu cÊu t¹o phæ biÕn cña ©m tiÕt tiÕng Anh vµ tiÕng NhËt





TiÕng Anh

TiÕng NhËt

Ph­¬ng ph¸p cÊu t¹o ©m tiÕt

§Æc ®iÓm cÊu t¹o

VÝ dô

§Æc ®iÓm cÊu t¹o

VÝ dô

V

CV

VC



CVC

alound

ba na na

of

but, not

V

CV

yV/wV



CyV

Tr­êng hîp ®Æc biÖt: Phô ©m mòi, ©m ng¾t, ©m dµi



otoko

onna



yane,wago

kya, kyu

Nihon

Ki-Q-pu

To-R-kyo



Mét sè ®Æc ®iÓm chung

NhiÒu ©m tiÕt kÕt thóc b»ng phô ©m, do ®ã còng cã nhiÒu tõ kÕt thóc b»ng phô ©m (©m tiÕt ®ãng)

Ngoµi ©m tiÕt ®Æc biÖt ®­îc cÊu t¹o b»ng phô ©m mòi N (rÊt khã nhËn biÕt b»ng ©m thanh) cã thÓ ®øng cuèi tõ, vµ ©m tiÕt ®Æc biÖt cÊu t¹o b»ng ©m ng¾t (ký hiÖu lµ Q) kh«ng thÓ ®øng cuèi tõ, tÊt c¶ c¸c ©m tiÕt ®Òu kÕt thóc b»ng nguyªn ©m (©m tiÕt më), do ®ã kh«ng cã tõ kÕt thóc b»ng phô ©m.




Nh×n vµo b¶ng so s¸nh trªn, ta thÊy r»ng khi c¸c tõ tiÕng Anh vµo NhËt, c¸c ©m tiÕt kÕt thóc b»ng phô ©m cña chóng sÏ ph¶i g¾n thªm nguyªn ©m vµo phÝa sau. VÝ dô:

TiÕng Anh TiÕng NhËt

Chrismas クリスマス(kurisumasu

Good morning グッドモーニグ (guddo mooningu)

Strike ストライク(sutoraiku

Tuú tõng phô ©m trong tõ gèc mµ c¸c nguyªn ©m ®­îc bæ sung vµo còng kh¸c nhau, vµ nh÷ng tr­êng hîp ngo¹i lÖ kh«ng ph¶i lµ hiÕm, tuy nhiªn vÉn cã mét sè quy t¾c chung, ch¼ng h¹n nh­ c¸c ©m tiÕt cña tiÕng Anh kÕt thóc b»ng [t], [d] khi ®­îc NhËt hãa th× thªm nguyªn ©m [o] .

VÝ dô:

TiÕng Anh TiÕng NhËt

Cut カット (catto)

Good      グッド(guddo)

C¸c ©m tiÕt kÕt thóc lµ c¸c phô ©m kh¸c th× chñ yÕu lµ thªm [u].

VÝ dô:

TiÕng Anh     TiÕng NhËt

Handbag ハンドバッグ (handobaggu)

Cup       カップ (cappu)

Book      ブーク (buuku)

Cream    クリーム(kuriimu)

bonus      ボーナス (boonasu)

2.2. Ph­¬ng ph¸p thay ®æi nh÷ng ©m vèn kh«ng cã trong tiÕng NhËt

Khi NhËt hãa c¸c tõ tiÕng Anh, nh÷ng tõ cã ©m t­¬ng øng víi mét ©m nµo ®ã trong hÖ thèng ©m tiÕng NhËt th× ng­êi ta gi÷ nguyªn ©m ®ã. Tuy nhiªn, cã nhiÒu tõ tiÕng Anh mang nh÷ng ©m kh«ng cã ©m t­¬ng ®­¬ng trong tiÕng NhËt, vÝ dô nh­ c¸c ©m [l], [r], [v], [f]. Khi ®ã, ng­êi ta ph¶i thay nh÷ng ©m ®ã b»ng nh÷ng ©m trong tiÕng NhËt cã c¸ch ph¸t ©m gÇn gièng ©m ®ã.

VÝ dô:

TiÕng Anh  TiÕng NhËt

The ザー (daa)

Thank you  サンキュー (sankyuu)

¢m [l], [r] trong tiÕng Anh khi vµo tiÕng NhËt ®Òu ®­îc ®æi thµnh ©m ë hµng .

VÝ dô:

TiÕng Anh TiÕng NhËt

Right ライト (raito)

Light ライト (raito)

Footlight フットライト (futtoraito)

Resouse リソース (risoosu)

C¸c ©m [v], [f] trong tiÕng Anh vÒ c¬ b¶n lµ kh«ng cã trong tiÕng NhËt. Trong tr­êng hîp c¸c tõ cã ©m[f], khi NhËt hãa ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c ©m mµ cã ch÷ viÕt lµ ファ、フィ、フェ、フォ.

Office オフィス (ofisu)

Farm ファーム) (faamu)

Fork フゥック (fokku)

fixer フィクサー (fikusaa)

Mét sè tr­êng hîp khi chuyÓn sang tiÕng NhËt cã hai hoÆc ba, thËm chÝ lµ bèn c¸ch viÕt kh¸c nhau do viÖc thay ®æi ©m mµ ©m [v] [tsi] lµ hai vÝ dô. Tr­íc ®©y ©m [v] th­êng ®­îc chuyÓn thµnh hµng , nh­ng gÇn ®©y ng­êi ta cã xu h­íng míi lµ sö dông ch÷ ヴァ ®Ó ©m trong tiÕng NhËt gièng nh­ trong ng«n ng÷ gèc, bëi vËy nh÷ng tõ kiÓu nh­ “ViÖt Nam” cã hai c¸ch viÕt lµ ベトナムヴィエトナム.T­¬ng tù nh­ vËy, tªn thµnh phè Venezia ®­îc viÕt theo bèn c¸ch: 



ベネチア、ベネツィア、ヴェネチア、ヴェネツィア.

2.3. Ph­¬ng ph¸p tØnh l­îc h×nh th¸i

Nh­ ë phÇn trªn ®· nãi, khi chuyÓn mét tõ tõ tiÕng Anh sang tiÕng NhËt ng­êi ta th­êng ph¶i thªm vµo kh¸ nhiÒu nguyªn ©m, do ®ã tõ trong tiÕng NhËt th­êng trë nªn dµi h¬n so v¬i tõ trong tiÕng Anh. §ã lµ mét trong nh÷ng lÝ do khiÕn ng­êi ta dïng ph­¬ng ph¸p tØnh l­îc h×nh th¸i (rót bít mét vµi ©m hay mét bé phËn cña tõ) khi NhËt hãa c¸c tõ nµy.

NÕu dùa vµo vÞ trÝ cña phÇn ®­îc rót gän, ta thÊy r»ng cã ba kiÓu nh­ sau:

a) TØnh l­îc phÇn tr­íc cña tõ

VÝ dô: (phÇn g¹ch ch©n lµ phÇn ®­îc l­îc bá)



Hotdog      ドッグ (doggu)

Showcase     ケース (keesu)

Loudspeaker  スピーカー (supiikaa)

Sewing machine  ミシン (mishin)

b) TØnh l­îc phÇn gi÷a cña tõ

VÝ dô:


Ball-point-pen  ボールペン (boorupen)

Softicecrea ソフトクリーム (sofutokuriimu)

Background-music   バックミュジック (bakku myujikku)

Overhand slow   オーバースロー (oobaasuroo)

c) TØnh l­îc phÇn cuèi cña tõ

VÝ dô:


Stainless steel    ステンレス (sutenresu)

Frontdesk     フロント (furonto)

Mother complex マザコム (mazakomu)

Air conditioner  エアーコン (eaakon)

Personal computer  パーソコン (paasokon)

Microphone     マイク (maiku)

Engine stop エンスト(ensuto)

Sù tØnh l­îc khi NhËt hãa tõ tiÕng Anh diÔn ra kh«ng chØ ë ph¹m vi tõ (gåm tõ ®¬n vµ tõ ghÐp) nh­ trong c¸c vÝ dô ë trªn, mµ cßn diÔn ra c¶ trong c¸c côm tõ. Cã tr­êng hîp l­îc bá tõ nèi, vÝ dô nh­ ハムエッグ (hamu eggu = ham and egg, ë ®©y “and” bÞ l­îc bá), レモンティー


(lemontii = tea with lemon, “with” bÞ l­îc bá); cã tr­êng hîp l­îc bá m¹o tõ, vÝ dô オンエア (onea = on the air, “the” bÞ l­îc bá)

Sù tØnh l­îc mét bé phËn cña tõ kh«ng chØ diÔn ra khi tõ cã sè l­îng ©m tiÕt nhiÒu (nh÷ng tõ dµi), mµ ngay c¶ trong nh÷ng tõ t­¬ng ®èi ng¾n còng phæ biÕn. §iÒu nµy liªn quan ®Õn lÜnh vùc h×nh th¸i cña tõ. Ch¼ng h¹n, do trong tiÕng NhËt danh tõ kh«ng cã h×nh thøc sè nhiÒu t­¬ng ®­¬ng víi ~s trong tiÕng Anh, nªn kh«ng Ýt danh tõ ë d¹ng sè nhiÒu cña tiÕng Anh khi sang tiÕng NhËt bÞ l­îc bá phÇn vÜ tè chØ sè nhiÒu, vÝ dô nh­ マッチ-machchi、サングラス-sangurasu (matches, sunglasess. Mét vÝ dô kh¸c lµ sù l­îc bá phÇn vÜ tè cña ®éng tõ (nh­ phÇn ®u«i ~ ing , ~ ed):

(PhÇn g¹ch ch©n lµ phÇn bÞ l­îc bá)

TiÕng Anh TiÕng NhËt

Setting lotion   セットローション (setto rooshon)

Starting line  スタートライン (sutaato rain)

Frying pan    フライパン (furai pan)

Condensed milk  コンデンスミルク (kondensu miruku)



Oiled silk   オイルシルク (oiru shiruku)

Nh÷ng sù l­îc bá nh­ trªn kh«ng ph¶i lµ lóc nµo còng diÔn ra, nh­ng còng kh«ng ph¶i lµ Ýt, vµ chóng nhiÒu khi g©y ra sù khã hiÓu hoÆc khã nhËn biÕt tõ gèc ®èi víi nh÷ng ng­êi biÕt tiÕng Anh, thËm chÝ ®èi víi c¶ nh÷ng ng­êi mµ tiÕng Anh lµ tiÕng mÑ ®Î .



2.4. Ph­¬ng ph¸p tù cÊu t¹o tõ ngo¹i lai dùa vµo tõ trong tiÕng Anh (ph­¬ng ph¸p “NhËt chÕ”)

Cã mét nhãm nhá tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt ®­îc cÊu t¹o theo c¸ch ®Æc biÖt lµ kh«ng ph¶i chuyÓn mét tõ nµo ®ã cã s½n trong tiÕng Anh sang tiÕng NhËt, mµ dùa vµo nguyªn liÖu lµ c¸c tõ tiÕng Anh mµ ng­êi NhËt tù chÕ t¹o ra c¸c tõ ngo¹i lai nµy. VÝ dô:



1) Tõ ngo¹i lai “NhËt chÕ” 2) NghÜa tõng tõ trong tiÕng Anh 3) Tõ tiÕng Anh cïng nghÜa

ダンプカー dump car dump truck

ビーチパラソル beach parasol beach umbrella

フロアスタンド floor stand floor lamp

ベッドタウン bed town bedroom town

マネービル money building money making

テーブルスピーチ table speech table talk

オールドミス old miss oldmaid

NÕu so s¸nh ba cét 1), 2), 3) ë trªn, ta thÊy c¸c tõ ngo¹i lai (ë ®©y cô thÓ lµ c¸c tõ ghÐp) “NhËt chÕ” nµy còng dùa trªn c¸ch nãi t­¬ng tù trong tiÕng Anh, chÝnh x¸c h¬n lµ ng­êi NhËt ®· dùa vµo ‎ nghÜa cña c¸c tõ ghÐp trong tiÕng Anh, dÞch nghÜa ®ã sang tiÕng NhËt vµ thay ®æi mét sè tõ ®¬n ®Ó cÊu t¹o l¹i. NÕu so s¸nh tõ ngo¹i lai kiÓu nµy v¬i tõ cã cïng nghÜa trong tiÕng Anh, ta thÊy r»ng trong c¸c tõ ®¬n-thµnh tè cÊu t¹o cña tõ ghÐp cã mét tõ chung gi÷a hai ng«n ng÷ (dump, beach, floor, town, money, table, old). Nh÷ng tõ kiÓu NhËt chÕ nµy nÕu cø chuyÓn nguyªn tõ ch÷ Katakana sang ch÷ c¸i tiÕng Anh nh­ trong cét 2) th× ch¾c ch¾n kh«ng t×m thÊy trong tiÕng Anh (trong tiÕng Anh ng­êi ta dïng c¸ch nãi nh­ ë cét 3).

2.5. Ph­¬ng ph¸p thay ®æi trËt tù cña tõ

Ph­¬ng ph¸p thay ®æi trËt tù cña tõ th­êng x¶y ra víi c¸c tõ ghÐp. Ng­êi ta thÊy trong mét sè tr­êng hîp, trËt tù cña hai tõ ®¬n-thµnh tè cÊu t¹o cña tõ ghÐp sau khi ®· ®­îc NhËt hãa sÏ ng­îc l¹i hoµn toµn so víi tõ gèc trong tiÕng Anh.

VÝ dô:


Tõ ngo¹i lai TrËt tù tõ cña tõ ngo¹i lai Tõ gèc trong tiÕng Anh

レストランシアタ  restaurant theater theater restaurant

フラッシュニュス flash news news flash

オーダーメイド order made made to order

ポテトフライ potatoes fry fried potatoes

Tuy nhiªn, còng cã nh÷ng tr­êng hîp dïng song song c¶ hai kiÓu tõ ngo¹i lai, mét kiÓu gi÷ nguyªn trËt tù cña tõ nh­ trong tiÕng Anh, mét tõ cã trËt tù tõ ®¶o ng­îc, vÝ dô: ポテトフライ (potetofuraito) 、フライドポテト (furaitopoteto)



2.6. Ph­¬ng ph¸p thªm tõ vµo c¸c tõ tiÕng Anh

Cã nh÷ng tr­êng hîp tõ gèc trong tiÕng Anh lµ tõ ®¬n, khi chuyÓn sang tiÕng NhËt chóng ®­îc céng thªm mét tõ kh¸c n÷a ®Ó t¹o thµnh tõ ghÐp, mÆc dï nghÜa vÉn gi÷ nguyªn.

VÝ dô: (PhÇn g¹ch ch©n lµ tõ ®­îc thªm vµo)

Tõ gèc trong tiÕng Anh Tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt

guard        ガードマン(guard man



  hula       フラダンス(hula dance

  reception    レセプションパーティー(reception party

blazer           ブレザーコート(blazer coat)



3. Mét sè thay ®æi vÒ ‎ nghÜa cña tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt so víi ‎ nghÜa cña tõ gèc vµ s¾c th¸i tu tõ cña tõ ngo¹i lai

3.1. Mét sè thay ®æi vÒ nghÜa cña tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt so víi nghÜa cña tõ gèc

PhÇn lín c¸c tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt ®­îc dïng víi ‎ nghÜa hoµn toµn t­¬ng ®­¬ng víi tõ gèc, vÝ dô nh­ テブル (table), ラジオ (radio), マイク (microphone), nh­ng còng cã nh÷ng tr­êng hîp mµ nghÜa cã thay ®æi, cô thÓ lµ cã c¸c tr­êng hîp nghÜa kh¸c víi nghÜa cña tõ gèc, nghÜa bÞ thu hÑp h¬n nghÜa cña tõ gèc vµ nghÜa më réng h¬n so víi nghÜa cña tõ gèc.



3.1.1. NghÜa kh¸c so víi nghÜa cña tõ gèc

VÝ dô:


a) TiÕng Anh: Lunch = B÷a tr­a (vÝ dô: Be at lunch, take lunch)

TiÕng NhËt: ランチ (ranchi) = Tªn gäi cña mãn ¨n

(B÷a ¨n gåm nh÷ng mãn ¨n ®¬n gi¶n kiÓu ch©u ¢u)

b) TiÕng Anh: Training paints = quÇn tËp cho trÎ con

TiÕng NhËt: トレーニングパンツ (toreeningu pansu)

(hoÆc d¹ng tØnh l­îc トレパン-torepan



QuÇn ®Ó tËp thÓ thao vµ ®Ó mÆc ë nhµ

3.1.2. NghÜa bÞ thu hÑp so víi nghÜa cña tõ gèc

VÝ dô:


a) TiÕng Anh: Girlfriend = B¹n n÷ hoÆc ng­êi yªu (n÷)

TiÕng NhËt: ガールフレンド (gaarudo furendo) Ng­êi yªu (n÷)

b) TiÕng Anh: Idea = t­ t­ëng, ‎ ý kiÕn, s¸ng kiÕn, ‎ quan niÖm, ý t­ëng, quan ®iÓm, kh¸i niÖm, c¶m gi¸c.

TiÕng NhËt: ‎ アイデア (aidea ) = ý kiÕn hay, s¸ng kiÕn

(dïng t­¬ng ®­¬ng víi グッドアイデア- guddo aidea = good idea

3.1.3. NghÜa më réng h¬n so víi nghÜa cña tõ gèc

VÝ dô:


a) TiÕng Anh: car

= xe h¬i (chñ yÕu lo¹i xe chë ng­êi, nhá, xe riªng)

= toa tµu

TiÕng NhËt: カー (caa)



toa tµu vµ tÊt c¶ c¸c lo¹i xe « t«, gåm c¶ nh÷ng xe nh­ cÇn cÈu, xe t¶i.

b) TiÕng Anh: white shirts: = ¸o s¬ mi tr¾ng

TiÕng NhËt: ワイシャツ (wai shattsu) ¸o s¬ mi

Cã thÓ dïng: 青いワイシャツ (aoi waishattsu) = ¸o s¬ mi mµu xanh.



赤いワイシャツ (akai waishattsu) = ¸o s¬ mi mµu ®á.

3.2. VÒ s¾c th¸i tu tõ cña tõ ngo¹i lai

Ta thÊy r»ng tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt ®­îc sinh ra vµ ®­îc sö dông nh»m thÓ hiÖn nh÷ng kh¸i niÖm, sù vËt, hiÖn t­îng hay t­ t­ëng mµ ®èi víi ng­êi NhËt lµ míi mÎ hay trong ng«n ng÷ tiÕng NhËt tr­íc ®ã kh«ng cã c¸ch thÓ hiÖn nµy. Tuy vËy, ta cã thÓ thÊy r»ng kh«ng Ýt tr­íc hîp lµ mÆc dï trong tiÕng NhËt ®· cã nh÷ng tõ cã nghÜa t­¬ng ®­¬ng råi, nh­ng ng­êi ta vÉn sö dông tõ ngo¹i lai, do ®ã cã hiÖn t­îng dïng ®ång thêi c¶ tõ NhËt lÉn tõ ngo¹i lai, vÝ dô nh­ バス (basu) vµ ふろ (furo), ミルク (miruku) vµ 牛乳 (gyuunyuu). Bªn c¹nh ®ã, cã nh÷ng tr­êng hîp trong tiÕng NhËt mét lóc tån t¹i ba tõ: mét tõ thuÇn NhËt (®äc theo ©m NhËt), mét tõ H¸n (®äc theo ©m H¸n) vµ mét tõ ngo¹i lai cã gèc lµ ng«n ng÷ kh¸c ngoµi tiÕng H¸n, vÝ dô:



Tõ thuÇn NhËt Tõ H¸n Tõ ngo¹i lai

やどや(yadoya) りょかん(旅館)(ryokan) ホテル(hoteru)

たび (tabi) りょこう(旅行)(ryokoo) ツアー (tsuaa)

てがみ (tegami) しょかん(書簡)(shokan) レター (retaa)

ねどこ(nekodo) しんだい(寝台)(shindai) ベッド(beddo)

めし (meshi) ごはん(御飯) (gohan) ライス (raisu)

Víi nh÷ng tr­êng hîp cïng tån t¹i hai hay ba tõ nh­ trªn, ngoµi sù vªnh nhau vÒ nghÜa cã ë mét sè tõ (ch¼ng h¹n nh­ バス (basu = “bath”) chØ nhµ t¾m theo kiÓu ch©u ¢u, ふろ (furo) chØ nhµ t¾m kiÓu NhËt), ta cã thÓ thÊy sù kh¸c nhau trong s¾c th¸i tu tõ, cô thÓ lµ nh÷ng tõ thuÇn NhËt th× dïng víi v¨n phong th«ng th­êng, dïng trong ®êi sèng hµng ngµy víi s¾c th¸i th©n mËt, c¸c tõ gèc H¸n dïng víi v¨n phong x· giao, chÝnh thøc h¬n, cßn nh÷ng tõ ngo¹i lai th× l¹i mang ®Õn mét c¶m gi¸c t­¬i míi, cao cÊp.

4. KÕt luËn

Trªn ®©y lµ mét sè ®Æc tr­ng chñ yÕu cña tõ ngo¹i lai nãi chung vµ tõ ngo¹i lai cã nguån gèc tiÕng Anh nãi riªng trong tiÕng NhËt hiÖn ®¹i. Nh­ ë phÇn trªn ®· nãi, tõ tiÕng Anh khi vµo tiÕng NhËt vµ ®­îc NhËt hãa ®· tr¶i qua nh÷ng sù chuyÓn ®æi vÒ ng÷ ©m, ch÷ viÕt, trËt tù tõ, c¸c yÕu tè cÊu t¹o h×nh th¸i, ‎ng÷ nghÜa v.v... Nh÷ng ph­¬ng thøc cÊu t¹o tõ ngo¹i lai ®· nªu ë trªn chØ lµ nh÷ng ph­¬ng thøc c¬ b¶n nhÊt, ngoµi nh÷ng ph­¬ng thøc nµy cßn nhiÒu ph­¬ng thøc kh¸c mµ do khu«n khæ cã h¹n cña bµi viÕt chóng t«i ch­a cã ®iÒu kiÖn tr×nh bµy ë ®©y. MÆt kh¸c, ngoµi nh÷ng tr­êng hîp ngo¹i lÖ qu¸ nhiÒu x¶y ra víi ngay c¶ nh÷ng nguyªn t¾c ®· tr×nh bµy ë trªn, sù chuyÓn ©m tõ tiÕng Anh sang tiÕng NhËt rÊt phøc t¹p, bëi v× sè l­îng ©m vÞ cña tiÕng Anh th× nhiÒu, trong khi tiÕng NhËt th× l¹i cã qu¸ Ýt vµ kh¸ ®¬n ®iÖu nªn viÖc ©m nµo trong tiÕng Anh chuyÓn thµnh ©m nµo trong tiÕng NhËt ®ßi hái ph¶i cã sù kh¶o s¸t kü l­ìng. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng sù thay ®æi vÒ ‎ nghÜa so víi nghÜa gèc cña tõ ngo¹i lai trong tiÕng NhËt còng rÊt phong phó, ®ßi hái sù tra cøu kü l­ìng kh«ng chØ dùa vµo nghÜa ®· ®­îc nªu ra trong c¸c cuèn tõ ®iÓn, mµ cßn ph¶i dùa vµo nh÷ng ng÷ c¶nh sö dông cô thÓ ®Ó ph©n tÝch. Nh÷ng vÊn ®Ò ®ã chóng t«i sÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ ph©n tÝch trong nh÷ng bµi viÕt sau nµy.



Tµi liÖu tham kh¶o

  1. NguyÔn V¨n Khang, Ng«n ng÷ häc x· héi-Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n, NXB Khoa häc X· héi, 1999.

  2. NguyÔn Quang Hång, ¢m tiÕt vµ lo¹i h×nh ng«n ng÷, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 2002.

  3. 国際交流基金-日本語国際センター、1995。『日本語への招待』。凡人者

  4. 国際交流基金-日本語国際センター、1995。『発音』。凡人者

  5. 石野博史、1983。『現代外来語考』。大修館書店

  6. 青木健-日下洋石、1990。『現代カタカナ用語辞典』。日本文芸者

  7. Peter Roach, English Phonetics and Phonology, Cambridge University Press, 1988.




VNU. JOURNAL OF SCIENCE, Foreign Languages, T.xXI, n04AP, 2005





Borrowing words in Japanese language

Ngo Minh Thuy, MA

Department of Oriental Language and Culture
College of Foreign Languages - VNU

Borrowing words take a very important part in Japanese language. This group of words occupies 40% of everyday used vocabulary and more than 60% of total vocabulary in Japanese. In this essay, the author attempts to investigate the origin of borrowing words in Japanese and the ways foreign words become Japanese words. The changes of borrowing words in structure, pronounciation and meaning compared with original words are also studied and illustrated with numerous examples.



(*) Th.S., Khoa Ng«n ng÷ & V¨n hãa Ph­¬ng §«ng, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i ng÷, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.

T¹p chÝ Khoa häc §HQGHN, Ngo¹i ng÷, T.XIX, Sè 3, 2003


tải về 183.75 Kb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương