Ph­¬ng ph¸p ChÈn ®o¸n bÖnh sèt rÐt Tõ chuÈn vµng giemsa ®Õn ph¶n øng chuçi trïng hîp



tải về 288.97 Kb.
trang1/7
Chuyển đổi dữ liệu03.10.2016
Kích288.97 Kb.
#32598
  1   2   3   4   5   6   7
Ph­¬ng ph¸p ChÈn ®o¸n bÖnh sèt rÐt

Tõ chuÈn vµng giemsa ®Õn ph¶n øng chuçi trïng hîp

Huúnh Hång Quang, TriÖu Nguyªn Trung, Cao V¨n nh
BÖnh sèt rÐt (SR) do loµi ®¬n bµo Plasmodium spp. g©y ra, hiÖn vÉn ®ang lµ mét th¸ch thøc lín vÒ søc khoÎ céng ®ång, ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng kinh tÕ-x· héi cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, nhÊt lµ nh÷ng n­íc t¹i ch©u Phi vµ nh÷ng n­íc vïng nhiÖt ®íi, cËn nhiÖt ®íi, trong ®ã cã ViÖt Nam. Theo b¸o c¸o Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi (OMS), bÖnh sèt rÐt l­u hµnh trªn 100 quèc gia vµ c¸c vïng l·nh thæ kh¸c nhau, víi kho¶ng 2,4 tØ ng­êi chiÕm 40% d©n sè thÕ giíi. Hµng n¨m, cã kho¶ng 300-500 triÖu tr­êng hîp m¾c sèt rÐt; trong ®ã 1,5 - 2,7 triÖu ng­êi tö vong, trong sè nµy kho¶ng mét triÖu tr­êng hîp x¶y ra ë trÎ em d­íi 5 tuæi. Do ®ã, nh»m kh«ng chÕ bÖnh tËt vµ tö vong, trong chiÕn l­îc phßng chèng sèt rÐt (PCSR) mµ Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi ®Ò ra, chÈn ®o¸n sím vµ ®iÒu trÞ kÞp thêi lµ ­u tiªn hµng ®Çu.

§· h¬n 120 n¨m tr«i qua kÓ tõ khi t¸c gi¶ Alhponse Laveran, mét nghiªn cøu viªn cao cÊp cña hai viÖn Pasteur Paris vµ ViÖn Hµn l©m Ph¸p (AcadÐmie francaise)(1880) vµ nhËn gi¶i th­ëng Nobel Y häc (1907) ph¸t hiÖn vµ m« t¶ ký sinh trïng sèt rÐt (KSTSR) trong hång cÇu ng­êi, ®Õn nay c«ng t¸c chÈn ®o¸n chñ yÕu vÉn dùa vµo ph­¬ng ph¸p Giªm sa cæ ®iÓn b»ng trªn lam m¸u giät dµy vµ giät máng, råi soi d­íi kÝnh hiÓn vi (KHV) ¸nh s¸ng th­êng. §¸nh gi¸ chuÈn kÕt qu¶ mét lam m¸u giät dµy dùa trªn 100 vi tr­êng vËt kÝnh dÇu, ®é phãng ®¹i kho¶ng 600-700 lÇn, t­¬ng ®­¬ng víi kho¶ng 0,25 L m¸u. Ng­ìng ph¸t hiÖn lµ 10-20 KST/L, t­¬ng ®­¬ng víi mËt ®é KSTSR 0,004%. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn cña mét kü thuËt viªn (KTV) cã kinh nghiÖm th­êng chØ ®¹t ®­îc ë møc 100 KST/L.



Mét sè mèc lÞch sö nghiªn cøu vÒ chÈn ®o¸n sèt rÐt

KÓ tõ n¨m 1848 ®Õn nay, nhiÒu kü thuËt ph¸t hiÖn vµ chÈn ®o¸n bÖnh sèt rÐt ®­îc ph¸t triÓn vµ c¶i tiÕn liªn tôc tõ chÈn ®o¸n b»ng KHV ®Õn PCR hiÖn ®¹i theo thø tù thêi gian.

1848 Virchow vµ Frerichs ë §øc ®· ghi nhËn sù cã mÆt h¹t s¾c tè trong hång cÇu nhiÔm cã thÓ cã liªn quan ®Õn TVSR


  1. Alphonse Laveran lóc ë Angieria ®· ph¸t hiÖn vµ m« t¶ tû mû h×nh th¸i KSTSR ë m¸u ng­êi

  1. Golgi ë Italy m« t¶ mét c¸ch chi tiÕt 2 lo¹i KSTSR g©y bÖnh cho ng­êi lµ P.falciparum vµ P.vivax.

    1. Celli vµ Marchiafava ë Italy ®· m« t¶ h×nh thÓ P.falciparum.

  1. Romanowski ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p nhuém ®a s¾c ®Ó chøng minh KSTSR ë lam m¸u nhuém vµ ®Õn nay ch­a cã ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n nµo thay thÕ ®­îc.

  1. Manson ®­a ra gi¶ thuyÕt bÖnh sèt rÐt lan truyÒn do muçi tõ ng­êi sang ng­êi.

1992-1993 Barker R.H (1990), Snounou G (1993) ph¸t hiÖn KSTSR trong m¸u bÖnh nh©n b»ng c¸c kü thuËt hiÖn ®¹i (PCR, DNA probe hay Nested PCR)

1989- 2000 Tirasophon W (1993); Wilson M.D (1989) Povoa M.M (2000): Ph¸t hiÖn KSTSR trong tuyÕn n­íc bät c¸c loµi muçi truyÒn SR vµ ®¸nh gi¸ møc ®é lan truyÒn cña bÖnh SR.

Ph­¬ng ph¸p nhuém giªm sa cã mét sè nh­îc ®iÓm lµ khã ¸p dông ë nh÷ng vïng s©u, vïng xa trong hÖ thèng ch¨m sãc søc khoÎ, cÇn mét cë së cã trang thiÕt bÞ ®Çy ®ñ, æn ®Þnh; KTV lµnh nghÒ, cã kinh nghiÖm trong chuyªn ngµnh sèt rÐt; thêi gian tr¶ lêi kÕt qu¶ l©u, th­êng Ýt nhÊt lµ 60 phót, (ngo¹i trõ còng cã tr­êng hîp t¨ng nång ®é giªm sa th× rót ng¾n thêi gian nhuém l¹i vµ kÕt qu¶ sµng läc sím h¬n), ...¶nh h­ëng ®Õn quyÕt ®Þnh cña tiÕn tr×nh ®iÒu trÞ cña thÊy thuèc.

Nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trªn cña ph­¬ng ph¸p giªm sa, nhiÒu ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n míi ra ®êi nh­ QBCtest, ph­¬ng ph¸p nhuém acridine orange (AO) cña t¸c gi¶ Kawamoto, ph­¬ng ph¸p lÈy da néi b×, chÈn ®o¸n th­êng quy dùa theo c«ng thøc m¸u t¹i c¸c trung t©m y tÕ, thö nghiÖm huyÕt thanh häc nãi chung (serological test), vËt dß DNA (DNA probe), ph¶n øng chuçi trïng hîp DNA ( PCR- Polymerase chain reaction, Nested-PCR), vµ ®Æc biÖt c¸c test chÈn ®o¸n nhanh (Rapid Diagnostics Tests-RDTs) mµ hiÖn t¹i trong giíi chuyªn m«n gäi lµ c«ng nghÖ que nhóng (dipstick technology) nh­ ICT, OptiMAL,.Assure, RapidMAL, Vectest,...

Nh­îc ®iÓm tån t¹i cña c¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n sèt rÐt lµ chóng ph¶i ®­îc yªu cÇu mét c¸ch râ rµng tõ thÇy thuèc l©m sµng, nghÜa lµ thÇy thuèc ®iÒu trÞ ph¶i nghÜ ®Õn bÖnh nh©n cã thÓ m¾c sèt rÐt hay kh«ng. Trong b¸o c¸o gÇn ®©y ë Canada, 59% tr­êng hîp sèt rÐt bÞ bá sãt trong lÇn kh¸m ®Çu tiªn, vµ 16% tr­êng hîp ph¶i mÊt h¬n 3 lÇn th¨m kh¸m bÖnh tr­íc khi xÐt nghiÖm lam m¸u chÈn ®o¸n sèt rÐt míi ®­îc yªu cÇu (Malaria review, 2005).

C¸c ph­¬ng ph¸p chÈn ®o¸n sèt rÐt

  1. Ph­¬ng ph¸p cæ ®iÓn giªmsa - chuÈn vµng (gold standard)

Giíi thiÖu

MÆc cho thêi gian vµ kü thuËt hiÖn ®¹i ®Õn ®©u chóng ta còng kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng kü thuËt nµo ®· ®­îc coi nh­ mét chuÈn vµng. Hay nãi mét c¸ch kh¸c, hiÖn nay trªn thÞ tr­êng vµ trong y häc thùc hµnh sö dông rÊt nhiÒu xÐt nghiÖm huyÕt thanh vµ miÔn dÞch häc ®Ó ph¸t hiÖn bÖnh SR, song kh«ng cã kü thuËt nµo cã thÓ thay thÕ hoµn toµn cho chuÈn vµng- ®ã lµ ph­¬ng ph¸p cæ ®iÓn giªm sa. Nã lµ ph­¬ng ph¸p th­êng quy trong thùc hµnh y khoa, nhÊt lµ trong lÜnh vùc bÖnh truyÒn nhiÔm. Song kh«ng ph¶i v× thÕ, thÇy thuèc l©m sµng bá qua hay nªn nhí r»ng sù cã mÆt cña KSTSR kh«ng ph¶i lu«n lu«n lµ nguyªn nh©n chÝnh bÖnh hiÖn t¹i!


Ph­¬ng ph¸p nhuém lam m¸u ®Ó t×m KSTSR cã rÊt nhiÒu kü thuËt kh¸c nhau, song nh×n chung, nã cã nguyªn lý t­¬ng tù nh­ ph­¬ng ph¸p nhuém giªm sa cæ ®iÓn hoÆc ph­¬ng ph¸p vµ c¸ch tiÕn hµnh cã mét sè ®iÓm kh¸c nhau tuú thuéc vµo lo¹i kü thuËt vµ thuèc nhuém chÝnh:

  • NÕu nhuém theo c¸c lo¹i thuèc nhuém cña Romanowsky, cã c¸c kü thuËt sau:

  • Giªm sa

  • Wright

  • Field

  • Leishman

  • NÕu nhuém theo ph­¬ng ph¸p cã thuèc nhuém Fluorochrome, cã c¸c kü thuËt:

  • Acridine orange

  • Benzothiocarboxypurine

  • Morin (3,5,7,1’, 4’- pentahydroxyflavanol)



tải về 288.97 Kb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:
  1   2   3   4   5   6   7




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương