Phần mở đầu Tính cấp thiết của đề tài

Trong quá trình phát triển kinh tế của các nước đặc biệt là các nước đang phát triển, ngoại thương là con đường chính để hướng tới nhằm thu hút nguồn lực từ bên ngoài trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo công ăn việc làm cũng như góp phần nối liền sản xuất và trao đổi trong nước với sản xuất và trao đổi quốc tế, nối liền thị trường trong nước với thị trường thế giới và khu vực. Hồng Kông, với một vị trí chiến lược, nền công nghiệp thương mại dịch vụ phát triển mạnh mẽ và hệ thống tài chính tinh vi đã và đang trở thành một trung tâm thương mại quan trọng của thế giới. Bị ảnh hưởng bởi chiến tranh thế giới thứ hai và chiến tranh lạnh nhưng chỉ sau hơn hai thập kỷ phát triển, với sự dẫn dắt chủ yếu của ngoại thương, Hồng Kông từ một nền kinh tế nhỏ bé đã vươn lên trở thành một trong bốn con hổ Châu Á và là một trong những nền kinh tế năng động nhất thế giới.

Việc phân tích và tìm hiểu vai trò của ngoại thương với sự phát triển kinh tế Hồng Kông giúp chúng ta có được cái nhìn rõ hơn về vai trò to lớn của ngoại thương đối với con đường phát triển của các nước đang phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng qua đó rút ra được những bài học kinh nghiệm trong hoạt động ngoại thương nhằm vạch ra được một con đường đúng đắn, phù hợp với hoàn cảnh, tình hình mỗi nước để phát triển ngoại thương trở thành một động lực chính của nền kinh tế.

2. Kết cấu của đề tài.

Đề tài được viết theo phong cách cổ điển, ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo thì phần nội dung của đề tài gồm có 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận về ngoại thương và vai trò của ngoại thương trong nền kinh tế

Chương 2: Ngoại thương và tầm quan trọng của nó với phát triển kinh tế Hồng Kông

Chương 3: Các giải pháp thúc đẩy phát triển ngoại thương của Hồng Kông và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam
Chương 1: Cơ sở lý luận về ngoại thương và vai trò của ngoại thương trong nền kinh tế

1.1. Khái niệm ngoại thương.

1.1.1. Định nghĩa

Ngoại thương hay còn gọi là thương mại quốc tế, là sự trao đổi hàng hoá, dịch vụ ( hàng hoá hữu hình và vô hình ) giữa các quốc gia thông qua xuất nhập khẩu.

Mấy thập kỷ gần đây, dưới tác động của các mạng khoa học - công nghệ và xu hướng toàn cầu hoá, khu vực hoá, thương mại quốc tế có những đặc điểm mới sau đây:

Cần nhấn mạnh rằng, muốn biến ngoại thương thành đòn bẩy có sức mạnh phát triển nền kinh tế quốc dân cần phải nắm đuợc lợi thế so sánh (là lợi thế về sự chênh lệch tiền công và năng suất lao động hoặc chi phí cơ hội đới với một loại hàng hoá của một quốc gia so với quốc tế). Đương nhiên, lợi thế so sánh cũng không ở trạng thái tĩnh mà sẽ thay đổi, vì có khả năng nước đi sau sẽ đuổi kịp và vượt lên do tác động của quy luật phát triển không đồng đều về công nghệ và trí thức.

3. 
   Vai trò của ngoại thương trong nền kinh tế.
   

Hồng Kông là một đặc khu hành chính thuộc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHNDTH), nằm trên bờ biển Đông Nam của Trung Quốc. Hồng Kông từng là một lãnh thổ phụ thuộc của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland từ năm 1842 đến khi chuyển giao chủ quyền cho Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa năm 1997. Tuyên bố chung Trung-Anh và Luật Cơ bản của Hồng Kông quy định rằng Hồng Kông được hưởng một quy chế tự trị cao cho đến ít nhất là năm 2047 - 50 năm sau khi chuyển giao chủ quyền. Dưới chính sách một quốc gia, hai chế độ, Chính quyền Nhân dân Trung ương chịu trách nhiệm về mặt quốc phòng và ngoại giao của lãnh thổ này còn Hồng Kông thì duy trì hệ thống pháp luật, lực lượng cảnh sát, chế độ tiền tệ, chính sách hải quan, chính sách nhập cư của Anh, và các đại biểu trong các tổ chức và sự kiện quốc tế.

1. 
   Địa lý.
   

Phần lớn sự phát triển đô thị của lãnh thổ hiện hữu ở Bán đảo Cửu Long, dọc theo các bờ biển phía Bắc của Đảo Hồng Kông và ở khu định cư rải rác khắp Tân Giới. Bờ biển dài và không thẳng của Hồng Kông đã tạo cho lãnh thổ này nhiều vịnh, sông và bãi biển.

Hồng Kông cách Macau 60 km về phía Đông, về phía đối diện của Đồng bằng châu thổ Châu Giang và giáp với thành phố đặc khu Thâm Quyến thuộc tỉnh Quảng Đông về phía Bắc. Đỉnh cao nhất của lãnh thổ này là Tai Mo Shan, với độ cao 958 m trên mực nước biển. Các vùng đất thấp nằm ở phần Tây Bắc của Tân Giới.

Hình 2.1 Bản đồ tổng thể Hồng Kông

2. 
   Con người.
   

Hồng Kông là một trong quốc gia/lãnh thổ phụ thuộc có mật độ dân dày đặc nhất, với mật độ chung hơn 6200 người trên km². Hồng Kông có tỷ lệ sinh 0,95 trẻ trên một người phụ nữ, một trong những nơi thấp nhất thế giới và thấp xa so với tỷ lệ 2,1 trẻ em trên một phụ nữ cần để duy trì mức dân số hiện hữu. Tuy nhiên, dân số của Hồng Kông tiếp tục tăng do làn sóng dân di cư từ Trung Hoa Đại Lục khoảng 45.000 người mỗi năm. Tuổi thọ trung bình của dân Hồng Kông là 81,6 năm năm 2006, cao thứ 5 thế giới.

Dân số Hồng Kông tập trung cao độ vào một khu vực trung tâm bao gồm Cửu Long, Hồng Kông Cửu Long và phía Bắc Đảo Hồng Kông. Phần còn lại dân cư thưa thớt với hàng triệu dân rải rác không đều khắp Tân Giới, phía Nam Đảo Hồng Kông và Đảo Lantau.

Tôn giáo: khoảng 43% tham gia vào một số hình thức tôn giáo thực hành. Christian, about 9.6%. Đạo Cơ Đốc chiếm khoảng 9,6%. Tất cả các tôn giáo chính được thực hiện tự do tôn giáo ở Hồng Kông.

Languages: Cantonese (a dialect of Chinese) and English are official. Education: Literacy --97.1% (98.7% male, 95.4% femalGiáo dục: Là một thuộc địa Anh, hệ thống giáo dục của Hồng Kông gần như theo hệ thống giáo dục của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, và đặc biệt là hệ thống giáo dục Anh. Tỷ lệ biết chữ ở Hồng Kông là 97,1% (trong đó ở nam là 98,7% và ở nữ là 95,4%).

3. 
   Chính phủ.
   

Trong khi tiếp tục duy trì những luật lệ và thông lệ của chính quyền Anh trước đây, chính quyền Hồng Kông nhường quyền điều khiển thị trường cho các lực lượng thị trường và khu vực tư nhân. Kể từ năm 1980, nhìn chung, chính quyền đã đóng một vai trò thụ động theo “chủ nghĩa tích cực nhưng không can thiệp” ( là chính sách kinh tế của Hồng Kông từ thời kỳ là thuộc địa của Anh, được chính thức triển khai thực hiện vào năm 1971), Hồng Kông thường xuyên được xem như là một hình mẫu của “chủ nghĩa tư bản tự do kinh doanh” về mặt thực tiễn.

Kinh tế Hồng Kông là một nền kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển được xây dựng trên nền kinh tế thị trường, thuế thấp và ít có sự can thiệp kinh tế của chính phủ. Hồng Kông là một trong những nền kinh tế mở và năng động nhất thế giới, đây là một trung tâm tài chính, thương mại quan trọng và là nơi tập trung nhiều đại bản doanh công ty của khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Nếu tính về GDP bình quân đầu người và tổng sản phẩm nội địa, Hồng Kông là trung tâm đô thị giàu nhất ở Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Hồng Kông được xếp hạng nhất thế giới về tự do kinh tế trong 13 năm liên tục, kể từ khi có chỉ số này vào năm 1995. Thành phố này cũng nằm ở vị trí thứ nhất trong Báo cáo Tự do Kinh tế của Thế giới. Cùng với Singapore, Hàn Quốc, và Đài Loan, Hồng Kông được gọi là một trong “Bốn con hổ châu Á” do tốc độ tăng trưởng cao và công nghiệp hóa nhanh chóng trong thời kỳ từ thập niên 1960 đến thập niên 1990.

Kinh tế Hồng Kông chủ yếu là dịch vụ. Tỷ trọng của khu vực này trong GDP của Hồng Kông lên đến 90%. Hồng Kông có được một nền kinh tế mạnh mẽ, bao gồm hệ thống ngân hàng vững chắc, hầu như không có nợ công, một hệ thống pháp luật bền vững, dự trữ ngoại tệ phong phú, chính sách chống tham nhũng khắt khe và rất có hiệu quả. Hệ thống kinh tế tự do của Hồng Kông có khả năng phản ứng nhanh chóng với những trường hợp dễ thay đổi và vẫn đang tiếp tục những biện pháp nhằm nâng cao tính hấp dẫn của nền kinh tế như là một trung tâm thương mại của thế giới, đặc biệt là sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO), và vẫn không ngừng cải tiến cấu trúc tài chính.

Hồng Kông đã thiết lập các quan hệ thương mại và đầu tư sâu rộng với Trung Hoa đại lục từ trước khi chuyển giao chủ quyền cho Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Chính phủ Hồng Kông đang cố gắng mở rộng liên kết kinh tế với khu vực Châu thổ sông Châu ( Pearl River Delta ) nhằm duy trì vị trí cửa ngõ của Hồng Kông với Trung Quốc, những nỗ lực này còn bao gồm việc ký kết về tự do thương mại với Trung Quốc “The Closer Economic Partnership Arrangement” (CEPA), theo đó tất cả những hàng hoá có xuất xứ từ Hồng Kông sẽ được miễn thuế hoàn toàn và có những ưu đãi trong 40 khu vực dịch vụ.

Đơn vị tiền tệ của Hồng Kông là Dollar Hồng Kông. Kể từ năm 1983, đồng tiền này đã được neo chặt vào Dollar Mỹ. Đồng tiền này được phép trao đổi với một dải tỷ giá từ 7,75 và 7,85 dollar Hồng Kông ăn một dollar Mỹ. Sở giao dịch chứng khoán Hồng Kông lớn thứ 6 thế giới, với giá trị vốn hóa thị trường khoảng 1.710 tỷ USD. Năm 2006, giá trị các cuộc phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng thực hiện ở Hồng Kông xếp thứ 2 thế giới chỉ sau thị trường chứng khoán Luân Đôn.

Hình 2.3. Bảng số liệu về Tổng sản phẩm quốc nội của Hồng Kông trong những năm gần đây.

Năm	GDP (USD)	Xếp hạng (trên thế giới)
2005	177,702,600	34
2004	165,840,800	32
2003	158,472,100	30
2002	163,709,400	27
2001	166,541,000	25
2000	168,753,900	25
1999	163,287,500	25
1998	166,909,000	25
1997	176,312,400	24
1996	158,966,200	27
1995	144,230,000	28

Nguồn: World Development Indicator Database

2.1 Chiến lược ngoại thương của Hồng Kông.

2.1.1 Chiến lược hướng ngoại

Hồng Kông là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới thời kỳ hậu chiến. Sau Thế chiến thứ hai, sự hồi phục nền kinh tế Hồng Kông dưới sự kiểm soát của Anh và Bắc Ireland thời hậu chiến chỉ diễn ra từ từ và có phần chậm lại sau khi Liên Hợp Quốc ra lệnh cấm vận thương mại với Trung Quốc trong Chiến tranh Triều Tiên, khi đó Hồng Kông buộc phải phát triển các ngành công nghiệp nội địa, dựa vào lợi thế của các nguồn lực trong nước, để tiếp tục phát triển nhưng do có ít tài nguyên thiên nhiên trong khi đó thị trường trong nước lại nhỏ hẹp nên chiến lược hướng nội trên đã gặp phải nhiều hạn chế đặc biệt là sự gia tăng của các khoản nợ nước ngoài. Do đó, ngay từ đầu những năm 60, Hồng Kông đã tìm cách chuyển hướng chiến lược, sử dụng chính sách hướng ngoại, công nghiệp hoá theo hướng xuất khẩu nhằm khắc phục những hạn chế vốn có bằng cách dựa vào thị trường quốc tế rộng lớn. Chính sách hướng ngoại này đã chứng tỏ sự thành công không chỉ ở Hồng Kông mà sau đó còn ở môt số nền kinh tế Châu Á khác như Hàn Quốc, Singapore, Đài Loan và một thời gian ở Brazil và Mexico.

Mở cửa nền kinh tế, thu hút đầu tư nước ngoài, xây dựng Hồng Kông trở thành một cảng quốc tế với thuế thấp và có ít hàng rào thương mại.

Sản xuất những mặt hàng xuất khẩu sử dụng nhiều nhất những yếu tố có sẵn trong nước.

Thực hiện nhất quán chính sách giá cả: giá hàng trong nước phải phản ánh sát với hàng trên thị truờng quốc tế và phản ánh được sự khan hiếm của các yếu tố trong nước.

Trong thời kỳ đầu thực hiện chiến lược hướng ngoại, tập trung vào sản xuất hàng công nghiệp và dịch vụ sử dụng nhiều lao động nhằm tận dụng lợi thế về giá nhân công làm cho chi phí sản xuất sẽ tương đối thấp hơn so với thị trường quốc tế.

2.2.2. Các chính sách thúc đẩy chiến lược hướng ngoại của Hồng Kông

Chính phủ Hồng Kông nói chung theo đuổi chính sách không can thiệp vào các quyết đinh thương mại, thuế thấp và có thể dự báo. Ngoài một số ngoại lệ, chính phủ cho phép tác động thị trường quyết định tiền công và giá cả, không giới hạn lượng vốn và đầu tư nước ngoài chảy vào Hồng Kông. Hồng Kông là một cảng miễn thuế với một số rào cản thương mại đối với hàng hoá và dịch vụ.

Thuế lợi nhuận doanh nghiệp là 16%, thuế thu nhập cá nhân cao nhất là 15%. Bất động sản bị đánh thuế nhưng tiền lãi, cổ tức, lợi nhuận đầu tư và doanh thu thì không.

Cấu trúc chính sách: Chính phủ Hồng Kông không có những chính sách về giá cả, trừ một số ngành như năng lượng, là ngành chỉ có 2 công ty độc quyền thị trường. Thậm chí ngay cả trong những khu vực quản lý, chính phủ cũng tiếp tục cho phép sự liên kết tự do giữa các ngành với nhau. Mức thuế đối với cá nhân và doanh nghiệp của Hồng Kông vẫn duy trì ở mức thấp và không đánh thuế nhập khẩu cũng như xuất khẩu. Lãi suất đối với tất cả các loại tiền gửi được quyết định bởi tác động của thị trường.

Chính sách tỷ giá hối đoái: Tỷ giá hối đoái là tỷ lệ chuyển đổi đơn vị tiền tệ từ nước này ra những đơn vị tiền tệ của nước khác, tỷ giá này phản ánh giá trị đồng tiền một nước so với giá trị đồng ngoại tệ trong từng thời kỳ, tỷ giá hối đoái có tác động lớn tới quan hệ ngoại thương, khi đồng tiền trong nước giảm giá thì hàng hoá nhập khẩu vào nước đó sẽ đắt đỏ hơn và trái lại hàng hoá xuất khẩu sang nước khác sẽ rẻ hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu hàng hoá. Ngược lại nếu đồng tiền trong nước lên giá, hàng hoá nước ngoài nhập vào sẽ rẻ hơn và hàng hoá xuất khẩu sẽ đắt đỏ hơn, tạo cơ hội cho các nhà nhập khẩu. Do đó, khi thực thi chiến lước hướng ngoại điều cần thiết là duy trì tỷ giá hối đoái sao cho các nhà sản xuất trong nước có lãi khi bán các sản phẩm công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ của họ trên thi trường quốc tế.

Đơn vị tiền tệ của Hồng Kông là Dollar Hồng Kông. Kể từ năm 1983, đồng tiền này đã được neo chặt vào Dollar Mỹ. Đồng tiền này được phép trao đổi với một dải tỷ giá từ 7,75 và 7,85 dollar Hồng Kông ăn một dollar Mỹ. Hồng Kông luôn luôn duy trì mức tỷ giá như vậy một các chắc chắn nhằm đảm bảo sự ổn định của đồng tiền, đây chính là nền tảng trong chính sách tiền tệ của Chính phủ Hồng Kông. Có thẩm quyền trong việc duy trì tỷ giá của Dollar Hồng Kông cũng như sự ổn định và tình trạng nguyên vẹn của hệ thống tài chính và tiền tệ là Hong Kong Monetary Authority.

Dưới sự liên kết về tỷ giá,nhìn chung giá trị hối đoái của Dollar Hồng Kông bị ảnh hưởng phần lớn bởi sự vận động của Dollar Mỹ so với các loại tiền chính khác.

Chính sách hàng rào thương mại: như đã nói ở trên, Hồng Kông là một cảng miễn thuế, không có hạn ngạch, hàng rào thuế quan cũng như luật bán phá giá. Chỉ có một số hàng rào đối với số ít các hàng hoá nhập khẩu như dệt, gạo, thịt, thực vật và vật nuôi. Chính phủ Hồng Kông yêu cầu giấy phép nhập khẩu đối với các loại hàng hoá trên chủ yếu bởi vì chúng có liên quan đến tiêu chuẩn về sức khoẻ nhưng những yêu cầu trên không phải là những ảnh hưởng lớn đến những nhà đầu tư, xuất khẩu. Ngoài ra còn có một số hàng rào đối với khu vực dịch vụ nhưng có thể nói các công ty nước ngoài hoàn toàn có khả năng cạnh tranh trong thị trường đầy sôi động của Hồng Kông.

Chính sách trợ cấp xuất khẩu: chính phủ Hồng Kông không bảo vệ cũng không trợ cấp trực tiếp cho những nhà sản xuất xuất khẩu. Chính phủ cũng không giúp đỡ những nhà xuất khẩu về các ưu đãi tài chính, mức thuế đặc biệt hay miễn thuế cho việc nhập khẩu nguyên liệu, vật tư phục vụ cho việc sản xuất hàng xuất khẩu.

Với những chính sách tự do thương mại nêu trên, Hồng Kông được đánh giá là nền kinh tế tự do nhất thế giới kể từ năm 1996 đến nay và là một trong 10 nền kinh tế cạnh tranh nhất thế giới.