Năm 2017 Lưu hành nội bộ chưƠng trình bồi dưỠng nâng hạng gcnkncm thuyền trưỞng hạng nhấT
tải về 13.07 Mb.
|
- Điều hướng trang này:
- 3.2 Khái niệm về phép chiếu Mercator và hải đồ Mercator
- 3.2.2 Đặc điểm của hải đồ Me r cator
- 3.2.3 Các số liệu chính ghi trên hải đồ
- 3.2.4 Một số ký hiệu chính trên hải đồ
- 3.3 Phân loại hải đồ Dựa vào công dụng của hải đồ, người ta chia làm 3 loại chính: Hải đồ tham khảo, hải đồ hàng hải và hải đồ phụ. 3.3.1 Hải đồ tham khảo
- 3.3.2 Hải đồ hàng hải
- 3.3.3 Hải đồ phụ
- 3.4 Bảng chấp bản đồ Việt Nam
HẢI ĐỒ3.1 Khái niệm chung3.1.1 Khái niệm về bản đồ và hải đồKhi hành trình trên biển, người sỹ quan hàng hải phải dựa vào hải đồ để điều khiển tàu. Do vậy họ phải nắm được những kiến thức cơ bản về bản đồ nói chung cũng như hải đồ nói riêng và sử dụng chúng một cách thành thạo. - Khái niệm về bản đồ: Bản đồ là hình ảnh của một phần hoặc toàn bộ bề mặt cong của quả đất lên mặt phẳng. Sự chuyển đổi từ mặt cong lên mặt phẳng bao giờ cũng có sự biến dạng. Mức độ biến dạng phụ thuộc vào phương pháp chuyển đổi được gọi là phép chiếu bản đồ - phép chiếu bản đồ được dựa trên một cơ sở toán học chặt chẽ nhằm bảo đảm cho độ biến dạng nhỏ nhất và phù hợp nhất đối với người sử dụng bản đồ. - Khái niệm về hải đồ: Là loại bản đồ chuyên dùng cho tàu thuyền đi biển, trên đó ghi đầy đủ những chi tiết về: + Địa hình của khu biển, bao gồm: dải đất khu ven biển, các vùng vịnh, cảng biển, thành phố, hệ thống giao thông đường bộ, đỉnh núi, đường bờ biển; độ sâu của nước biển, chất đáy, các đảo và các chướng ngại vật hàng hải như đá ngầm, bãi cạn, xác tàu đắm... + Các yếu tố khí tượng hải văn, bao gồm: gió, hải lưu, thuỷ triều cũng như các yếu tố về từ trường của quả đất. + Các thiết bị dấu hiệu dẫn đường, bao gồm: đèn hải đăng, phao tiêu, chập tiêu, các trạm vô tuyến hàng hải và các thiết bị dấu hiệu dẫn đường khác. Nói tóm lại, hải đồ là bản khu biển và dải đất ven bờ.
Khi biểu diễn một phần bề mặt của quả đất lên bản đồ bao giờ người ta cũng thu nhỏ đi một số lần, số lần thu nhỏ đó được gọi là tỷ lệ xích bản đồ (thông thường được gọi tắt là tỷ lệ bản đồ). Tỷ lệ bản đồ được hiển thị dưới hai dạng: - Dạng phân số là dạng mà tử số là 1 đơn vị trên bản đồ, còn mẫu số là số lần đơn vị đó ứng với nó trên thực địa (ví dụ tỷ lệ 1: 100.000 nghĩa là cứ một đơn vị trên bản đồ, như 1 cm chẳng hạn, thì sẽ ứng với 100.000 cm trên thực địa). -  Dạng tỷ lệ bằng thước (thước tỷ lệ) là số đơn vị chiều dài trên thực địa ứng với 1 đơn vị nhỏ trên bản đồ (ví dụ: 1cm trên bản đồ ứng với 3 hải lý trên thực địa)
3.2 Khái niệm về phép chiếu Mercator và hải đồ Mercator3.2.1 Khái niệm về phép chiếu Mercator
Phép chiếu này do nhà toán học và bản đồ học người Hà Lan là Ghe -rát-Cờ-re-me (1512-1594), nhưng mang tên Latinh là Mercator, đề xuất năm 1569, nên phép chiếu còn được gọi là phép chiếu Mercator. Đó là phép chiếu dựa trên nguyên lý của phép chiếu hình trụ đứng giữ nguyên góc. Dưới đây sẽ trình bày khái niệm cơ bản của phép chiếu. Lấy hình trụ chụp bên ngoài quả đất mà trên đó đã vẽ các đường vĩ tuyến, kinh tuyến cách đều nhau, sao cho hình trụ và mô hình tiếp xúc với nhau ở đường xích đạo, trục hình trụ trùng với trục xoay của mô hình quả đất, hình 5.1. Nếu chiếu từ tâm quả đất, thì trên hình trụ sẽ có các đường kinh tuyến là những đường thẳng song song với nhau, khoảng cách giữa chúng cách đều nhau và vuông góc với xích đạo, xích đạo và các đường vĩ tuyến song song với nhau và vuông góc với các đường kinh tuyến, nhưng khoảng cách giữa chúng không bằng nhau mà tăng dần về phía hai cực, hình 5.2. Như vậy, ta thấy tất cả các đường vĩ tuyến đều được kéo dài ra bằng chiều dài của đường xích đạo, tức là các vĩ tuyến bị biến dạng trong phép chiếu, nên nó không bảo đảm được tính cùng góc. Muốn cho phép chiếu giữ nguyên góc thì các kinh tuyến cũng phải được kéo dài tương ứng. Với lập luận như vậy thì phép chiếu trên phải là phép chiếu tổng hợp của hai phép chiếu: Hình trụ đứng và giữ nguyên góc. Vấn đề ở đây là phải xác định kinh tuyến được kéo dài bao nhiêu cho bằng với độ kéo dài của vĩ tuyến ứng với từng vĩ độ của nó, tức là phải tính được khoảng cách từ đường xích đạo đến vĩ tuyến nào đó. Khoảng cách đó trong phép chiếu Mercator được gọi là độ vĩ tiến, ký hiệu là D, hình 5.2.
- Các kinh tuyến là những đường thẳng song song với nhau và vuông góc với xích đạo. Khoảng cách giữa các kinh tuyến tỷ lệ với hiệu kinh độ. - Các vĩ tuyến là những đường thẳng song song với nhau và song song với xích đạo. Khoảng cách giữa các hiệu vĩ độ  bằng nhau sẽ được biểu diễn trên phép chiếu Mercator bằng các khoảng cách khác nhau, nghĩa là  ...
- Không thể dùng phép chiếu Mercator để dựng hải đồ ở hai cực, cho nên người ta chỉ dùng phép chiếu Mercator để xây dựng hải đồ cho bề mặt trái đất từ vĩ độ 850S đến 850N. 3.2.3 Các số liệu chính ghi trên hải đồ- Tên hải đồ: Tên hải đồ được ghi ở ngoài biên trên hải đồ để người sử dụng có thể xác định được mức độ bao quát của tờ hải đồ. Ví dụ: Từ cửa Đôi đến cửa Lạch Giang. - Số hải đồ: Để thuận tiện cho việc lựa chọn và sử dụng người ta xây dựng “biên mục hải đồ” hoặc có nơi còn gọi là “bảng chắp bản đồ biển” cho từng loại tỷ lệ và đánh số hải đồ trong loại tỷ lệ đó. Số hải đồ được nghi ở ngoài biên phía góc tờ hải đồ. Mỗi quốc gia quy định số hiệu hải đồ do quốc gia đó xuất bản. Hải đồ Việt Nam xuất bản có số hiệu được quy định trong "Bảng chắp bản đồ biển" do Hải quân Nhân dân ban hành (xem mục 5.4 của chương này) - Nơi xuất bản: Được ghi bằng chữ nhỏ ở giữa ngoài khung phía dưới. Ví dụ: Hải quân nhân dân Việt Nam. Xuất bản năm 1998 in lần thứ hai năm 2005. - Khung hải đồ: Khung hải đồ được kẻ bằng nét đậm phía ngoài cùng bao xung quanh hải đồ. - Số liệu về kinh độ, vĩ độ: Trên khung hải đồ có thước để ghi kinh độ, vĩ độ. Khung trên và dưới ghi giá trị kinh độ biến thiên từ trái sang phải. Khung phải và trái ghi giá trị vĩ độ (đây cũng chính là thước hải lý của hải đồ). - Đường kinh tuyến, vĩ tuyến: Các đường kinh tuyến và vĩ tuyến là những đường thẳng song song và vuông góc với nhau. Các kinh tuyến, vĩ tuyến thường vẽ cách nhau từ 10'50 phụ thuộc vào tỷ lệ hải đồ. Trên hải đồ dẫn đường (thường có tỷ lệ 1: 100.000 1:300.000) khoảng cách giữa các kinh, vĩ tuyến thường là 20 phút. - Tỷ lệ hải đồ: Hải đồ Mercator thường ghi tỷ lệ dạng phân số. Nếu là tổng đồ thì ghi phía dưới tên hải đồ, còn hải đồ dẫn đường thì ghi ở góc trên bên trái hoặc góc dưới bên phải. Ở góc trên bên trái hoặc góc dưới bên phải thờng ghi các số liệu: Tỷ lệ hải đồ, phép chiếu hải đồ, vĩ tuyến chuẩn, đơn vị độ sâu, đơn vị độ cao, năm khảo sát đo đạc, năm lập hải đồ… - Đơn vị độ sâu: Hải đồ của Việt Nam đơn vị tính độ sâu (và độ cao) bằng mét. Số độ sâu được tính từ mặt chuẩn O hải đồ còn số độ cao tính từ mực nước trung bình. - Màu sắc hải đồ: Trên hải đồ có nhiều màu khác nhau, nhưng chủ yếu có hai màu: mặt biển là màu xanh, trên đất liền là màu vàng. Mặt biển có thể tuỳ theo độ sâu khác nhau có các màu xanh khác nhau như xanh đậm, xanh mờ, xanh nhạt... 3.2.4 Một số ký hiệu chính trên hải đồVì khuôn khổ tờ hải đồ có hạn, nội dung biểu diễn nhiều, nên người ta phải dùng ký hiệu để thể hiện. Tất cả các ký hiệu được ghi trong “ký hiệu hải đồ”. Dưới đây là một số ký hiệu cơ bản. - Chướng ngại vật - Tuyến bờ: 
- Độ sâu: 25: Độ sâu 25m 45 Độ sâu 45m chia đến đáy  Độ sâu 2,5m 75 Độ sâu khả ghi
-  Đường đẳng sâu
- Các ký hiệu khác 
|
