Ảnh hưởng của Ấn Độ đối với Văn Hóa Phật Giáo Nhật Bản Hikotaro Furuta

Hồ Đắc Túc dịch

167-B, S. P. Mukherjee Road, Kolkata 700026, India

Hikotaro Furuta¹

Làn sóng văn hóa vĩ đại từ Trung Hoa, qua ngã Triều Tiên, để vào Nhật Bản không thể thay thế Thần đạo ngay. Thần đạo vẫn hiện hữu qua nhiều thế kỷ dù cấu trúc chính trị xã hội có thay đổi do ảnh hưởng to lớn của Khổng giáo. Người Nhật nhanh chóng chuyển qua quan niệm Chư Tổ của Thần đạo, một cách kiến giải địa phương về các thế tánh bất biến của đạo Phật. Hai tôn giáo từ ấy được thiết lập một cách hài hòa. Thần đạo chú trọng xây dựng đời sống con người phù hợp với thực tế, sao cho con người hòa hợp với thiên nhiên xung quanh. Trong khi đó Phật giáo giúp con người hiểu mối tương quan giữa tâm linh với vũ trụ, với kiếp sau, khuyến dạy con người con đường thoát khỏi khổ não luân hồi bằng trí huệ giải thoát. Như vậy người Nhật hiểu ba hệ tư tưởng như sau: Phật giáo quan tâm đến thế giới vô hình, Thần đạo chú trọng xây dựng sự hòa hợp giữa thiên nhiên và con người, còn Khổng giáo liên quan đến hệ thống chính trị và khái niệm đạo đức xã hội. Người Nhật cho rằng ba tôn giáo và triết lý này không hề mâu thuẫn nhau. Mỗi triết lý có một vị trí riêng và có tầm ảnh hưởng riêng trong đời sống của họ.

Phật giáo du nhập vào Nhật đã làm nên một cuộc thay đổi tâm linh lớn khi người Nhật tiếp nhận thêm một thông điệp mới về từ bi và giải thoát. Với cách nhìn như thế, một ý thức mới đã phát triển, và người Nhật đã hình thành một hình thức thờ phụng mới, sinh động hơn qua tôn tượng chư Phật được trình bày đẹp đẽ trong các lễ nghi và lễ hội đầy chất trí tuệ. Vào thế kỷ thứ sáu, hình ảnh Phật bắt đầu xuất hiện, nhiều tôn tượng và thánh vật Phật giáo được xây dựng cùng nhiều chùa chiền. Hiện tượng này xảy ra sau khi nhiều nhà sư, nghệ nhân và di dân từ Triều Tiên qua Nhật Bản.

Dù văn hóa Ấn Độ khởi thủy vào Nhật Bản gián tiếp, nhưng triết lý và tư tưởng Phật học đã tạo ảnh hưởng rất lớn lên văn hóa và đời sống của người Nhật.

Dù không biết tiếng Phạn (Sanskrit), người Nhật cũng nhận biết mẫu tự Siddham (mẫu tự để viết tiếng Phạn), ở Nhật gọi mẫu tự này là ‘sittan’. Ta có thể tìm thấy nhiều kinh văn viết bằng chữ Phạn trong nhiều chùa hay nghĩa trang ở Nhật.

Chữ viết Nhật, gồm hai hình thức Hiragana và Katakana, được hình thành dựa trên Hán tự, tuy nhiên chúng có nhiều điểm rất khác biệt. Chữ Tàu là lối viết tượng hình, trong khi chữ Nhật tượng thanh như chữ viết Ấn Độ. Chữ Nhật được sắp xếp theo trật tự như chữ Phạn vậy.

Các nhân vật thần thoại Ấn Độ cũng du nhập vào văn chương Nhật. Một trong các nhân vật này là thần Rsyasringa, rất nổi tiếng trong đại sử thi Mahabharata của Ấn và các tác phẩm văn chương khác, cùng với các tạng kinh Phật đã du nhập vào Nhật Bản. Một vị thần khác trong đại sử thi này là Ikkaku Sennin hay còn gọi là Ekasringa (độc sừng) cũng được mô phỏng và xuất hiện trong vở tuồng cổ lừng danh ‘Narukami’. Nhiều nhân vật thần thoại khác cũng xuất hiện trong tuyển tập truyện cổ Nhật Bản (Konjakumonogatari) dựa theo Kinh Bổn Sanh (chuyện tiền thân đức Phật Thích Ca) của tiếng Pali và Kinh Thí Dụ bằng Phạn ngữ.

Cùng với Phật giáo, nhiều vị thần Ấn Độ cũng du nhập vào Nhật. Các vị thần linh này dần dà cũng được thờ phụng trong các buổi lễ Phật giáo. Thí dụ Indra là vị thần quyền năng nhất trong thi tụng vệ đà khi đến Nhật đã thành thần Taishakuten (nghĩa đen là Hoàng Đế của chư Thần). Đại Trí Thần Ganesha, tức vị thần mà ta thường thấy qua biểu tượng mình người đầu voi, khi qua Nhật thì hóa thân thành thần Sho-ten (Linh Thần) chuyên ban phát an lạc, tài lộc và tình duyên. Ở Nhật thường thấy biểu tượng của thần Ganesha gồm nam và nữ thần Ganesha ôm choàng nhau. Người Nhật gọi rắn thần Naga, được các ngư phủ thờ phụng, là Ryujin. Thần Tài Bảo (Kubera, còn gọi là Thần Tài) khi du nhập qua Nhật đã hóa thân thành thần Bishamonten (Tỳ Sa Môn Thiên), vị thần may mắn và tài lộc. Ngay cả trong Thần đạo, chúng ta cũng thấy ảnh hưởng của Ấn Độ rất mạnh cho tới ngày nay. Các thần sau được thờ phụng trong Thần đạo:

• 
  Thần nước Suiten, theo cách gọi trong Thần đạo, được thờ chủ yếu ở thành phố Tokyo. Nguyên thủy đây là vị thần nước của Ấn Độ du nhập vào Mật tông, rồi được Thần đạo tiếp nhận.
  

• 
  Thần Benten (nghĩa là Thần Biện Tài/Biện Luận) chính là thần Sarasvati của Ấn Độ. Nhiều đền thờ Thần Biện Tài được xây cất ven biển hay gần các ao hồ. Trong đền có tượng là một nữ thần chơi đàn dây Biwa (Vina).
  

• 
  Thần Daikoku, thần may mắn (tức Đại Hắc Thiên Thần) là vị thần rất gần gũi dân chúng. Tên tiếng Phạn của thần là Mahakala, hoặc Shiva, là vị thần có nhiều quyền năng trong Ấn Độ giáo. Trong các đền thờ Đại Hắc Thiên của Nhật, thường thấy vị thần này mặc áo dài, cầm một cái búa gỗ, khuôn mặt hoan hỉ.
  

• 
  Nữ thần Kichijoten, vị thần tượng trưng cho sắc đẹp, cũng có biểu tượng như thần Lakshmi của Ấn Độ.
  

Vào thế kỷ thứ sáu, Phật giáo du nhập Triều Tiên cùng với phong cách hội họa mới và nhiều ngành mỹ thuật khác. Các đại họa phẩm điển hình trong thời kỳ Phật giáo mới du nhập vào Nhật vẫn còn trưng bày trong điện Tamamushi-no-Zushi, được vẽ vào thời đại của Nữ hoàng Suiko, và vẫn được bảo tồn trong chính điện chùa Horyuji gần Nara. Vào thế kỷ thứ tám, hội họa phát triển mạnh với kỹ thuật vẽ bóng chiaroscuro (phân biệt rõ cái gần với cái xa/tương phản) của Ấn Độ, lối vẽ bóng này đến Nhật qua ngả Trung Hóa vào thời đại nhà Đường. Có thể chiêm ngưỡng kỹ thuật vẽ bóng trên nhiều bức tranh tường ở chùa Horyuji. Kỹ thuật vẽ này rất gần với lối họa trong các chùa hang ở Ajanta thuộc bang Maharashtra ở Ấn.

Vũ nhạc cung đình (Nhật ngữ gọi là Bugaku va Gagaku) được một nhà sư Ấn tên là Bodhisena (Bồ Đề Thiên Na), và nhà sư Phật Triết (Fu-Ch’e) người Việt Nam đưa vào Nhật khoảng thế kỷ thứ bảy. Các điệu múa này được gìn giữ và lưu truyền cho đến ngày nay. Tuy nhiên hình thức biểu diễn nhạc nguyên thủy đã không còn nguyên vẹn ở Ấn và các nước Á châu khác. Hình thức biểu diễn nhạc của vũ khúc này là nét văn hóa riêng chỉ có ở Nhật. Từ lúc du nhập vào Nhật, vũ nhạc cung đình được Hoàng gia Nhật bảo hộ cẩn mật. Nghệ thuật này được dùng làm nghi lễ, truyền lưu qua nhiều thế kỷ và thường được biểu diễn trong các ngày quốc lễ hay khi tiếp sứ thần nước ngoài. Sân khấu trang trọng để trình diễn môn nghệ thuật này chỉ có trong Hoàng Cung.

Từ những trình bày và các thí dụ trên, có thể thấy là văn hóa độc đáo của Ấn Độ đã có ảnh hưởng lớn đối với tư tưởng và văn hóa Nhật mãi cho đến ngày nay.

Nakamura, Hajime (1961). Japan and Indian Asia: Their Cultural Relations in the Past and Present, Firma K.L.M, Kolkata.

Thakur Upendra (1992). India and Japan: A Study in Interaction during 5^th Century – 14^thCentury AD, New Delhi.

Giới thiệu tác giả

Hikotaro Furuta sinh ngày 14.1.1961 tại Ehime, Nhật. Ông tốt nghiệp đại học và sau đại học ngành khoa học nhân văn năm 1982 và 1985. Năm 1988, Furuta hoàn tất chương trình tiến sĩ tại đại học Bukkyo ở Tokyo. Ông là Học Giả Nghiên Cứu tại đại học Bukkyo từ năm 1988 đến 1993. Sau đó, ông nhận bằng Tiến sĩ văn chương của Khoa Ngôn Ngữ Pali, đại học Calcutta năm 1994. Hiện nay ông là giảng viên khoa Nhật Bản Học ở đại học Visva-Bharati. Ông xuất bản nhiều tiểu luận về Phật giáo và tư tưởng và văn hóa Nhật. Tác phẩn mới nhất là “Rabindrasamgita Pancashta” (Tuyển tập 50 thi ca của Tagore, Nguyên tác và Dịch phẩm, tháng 11.2002). Ông dịch nhiều thi ca của Tagore để hát bằng Nhật ngữ và tiếng Bengan.