Nguyễn Trung Kiên

Đầu vào

Vậy, hệ thống Thông tin Quản lý giáo dục (EMIS) là một công cụ hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả công tác Quản lý giáo dục, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay Quản lý giáo dục được coi là giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng giáo dục.

Tiêu chí (Criterion) là đặc trưng, dấu hiệu có thể được lấy làm cơ sở, căn cứ để nhận biết, xếp loại, đánh giá các sự vật, các khái niệm.

Tuỳ theo yêu cầu hay ý muốn của con người, bất kể một dấu hiệu nào của đối tượng cũng đều có thể trở thành tiêu chí: mầu sắc, trọng lượng, tính chất vật lý, tính chất hoá học, cấu tạo, giá trị, hiệu quả, tốc độ, kích thước… nếu lúc đó nó phù hợp với mục tiêu của chủ thể. Tiêu chí chuẩn và mục tiêu là những phạm trù gần nhau, có quan hệ chặt chẽ và thường khó phân biệt tuyệt đối với nhau. Tuy nhiên, chúng có thể được phân biệt theo nghĩa so sánh nếu cùng được đặt cạnh nhau trong trường hợp xem xét cụ thể.

Tiêu chí được con người thừa nhận là phương tiện để con người phân loại, so sánh, đánh giá, tổ chức, cấu trúc tuyển chọn và ứng dụng trong các lĩnh vực khác nhau của thực tiễn xã hội như khoa học, quản lý, ứng xử xã hội…

Tiêu chí Thông tin Quản lý giáo dục là đặc trưng, dấu hiệu của Thông tin Quản lý giáo dục có thể được lấy làm cơ sở, căn cứ để nhận xét, xếp loại, đánh giá Thông tin Quản lý giáo dục tại các cơ sở hoặc hệ thống giáo dục.

Xác định các tiêu chí Thông tin Quản lý giáo dục cần chú ý các vấn đề:

- Các tiêu chí phải có tính độc lập tương đối. Các tiêu chí phải được phân biệt với nhau vì bản thân chúng là cái để phân biệt, để nhận diện.

- Tập hợp các tiêu chí cho phép nhận diện toàn diện về đối tượng (hiện tượng, sự kiện, quá trình…) dạy học và giáo dục được nghiên cứu.

- Các tiêu chí phải cụ thể, có khẳ năng đo lường, đánh giá.

- Chỉ số thông tin quản lý giáo dục

Chỉ số (Indicator) Thông tin Quản lý giáo dục là đại lượng dùng để biểu thị cường độ, khuynh hướng biến động, có tính chất định lượng quá trình Thông tin Quản lý giáo dục trong cơ sở giáo dục hoặc trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Thông thường, các chỉ số là những đại lượng bằng số. Mỗi chỉ số ít nhất được cấu thành từ hai biến số thì mới có khẳ năng chỉ thị giá trị. Nói cách khác, chỉ số là sự kết hợp ít nhất của hai biến số theo quan niệm, qui tắc hay phương thức nào đó.

Một tiêu chí được xác định bằng các chỉ số. Các chỉ số là sự mô tả định lượng những biểu hiện khác nhau của tiêu chí. Nhờ chỉ số mà có thể kết luận tiêu chí có hay không có (xảy ra hay không xảy ra) ở đối tượng. Chẳng hạn, tiêu chí tính chính xác của Thông tin Quản lý giáo dục có thể được xác định qua các chỉ số: thông tin đầy đủ; kênh thông tin không bị gây nhiễu; thông tin được truyền và xử lý theo đúng kênh qui định, …

Xác định các tiêu chí và chỉ số của Thông tin Quản lý giáo dục là cơ sở để nghiên cứu, thiết kế các công cụ và lựa chọn các phương pháp tổ chức hệ thống Thông tin Quản lý giáo dục phù hợp và hiệu quả. Để xác định chỉ số, ta cần phải căn cứ vào tiêu chí. Mỗi tiêu chí có một số chỉ số xác định. Số lượng các chỉ số phải cho phép chỉ thị giá trị của tiêu chí. Vì vậy, mỗi chỉ số phải được xác định cụ thể và đáp ứng yêu cầu đo lường được của chính nó.
III. Xây dựng hệ thống thông tin quản lý (MIS) trên cơ sở tin học hoá và tiếp cận Quản lý chất lượng tổng thể TQM trong trường đại học

Mô hình Quản lý chất lượng tổng thể - một mô hình cũng có xuất sứ từ thương mại và công nghiệp nhưng tỏ ra phù hợp hơn với giáo duc đại học. Đặc trưng của mô hình Quản lý chất lượng tổng thể là ở chỗ nó không áp đặt một hệ thống cứng nhắc cho bất kỳ cơ sở đào tạo đại học nào, nó tạo ra một nền “văn hoá chất lượng” bao trùm lên toàn bộ quá trình đào tạo. Triết lý của Quản lý chất lượng tổng thể là tất cả mọi người bất kỳ ở cương vị nào, vào bất kỳ thời điểm nào cũng đều là người quản lý chất lượng của phần việc mình được giao và hoàn thành nó một cách tốt nhất, với mục đích tối cao là thoả mãn nhu cầu của khách hàng .

Trong những năm gần đây, các nhà quản lý giáo dục quan tâm đến lý thuyết quản lý chất lượng (Total Quality Management - TQM). TQM: là quy trình quản lý, chú trọng đến nhu cầu khách hàng-ngăn ngừa rủi ro, xây dựng cam kết đảm bảo chất lượng. Có các đặc điểm chính dưới đây:

- Lãnh đạo (Leadership): lãnh đạo mọi tổ chức trong trường đại học được thực hiện có hiệu quả, sáng tạo để nâng cao chất lượng.

- Mối quan hệ tương tác (Synergistic relationship): có sự tham gia toàn diện của đội ngũ cán bộ điều hành, đào tạo và nghiên cứu nhằm mục đích hướng tới chất lượng sản phẩm.

- Đánh giá (Evaluation): xây dựng tiêu chí đánh giá, kiểm tra đảm bảo chất lượng tổng thể tốt nhất.

- Quy trình hoạt động (Ongoing process): xây dựng quy trình và hoạch định chương trình hành động cụ thể hướng tới mô hình quản lý chất lượng tổng thể.

- Mô hình quản lý đánh giá chất lượng theo bộ tiêu chí TQM thể hiện nội lực bên trong của trường đại học đang có. Những yếu tố này cần thiết để xây dựng hệ thống thông tin trong trường đại học.

Mô hình này đưa ra 5 yếu tố để đánh giá như sau:

(1). Đầu vào : sinh viên, cán bộ trong trường, cơ sở vật chất, chương trình đào tạo, quy chế, luật định, tài chính, v.v.

(2). Quá trình đào tạo: phương pháp và quy trình đào tạo, quản lý đào tạo, v.v.

(3). Kết quả đào tạo: mức độ hoàn thành khóa học, năng lực đạt được và khả năng thích ứng của sinh viên.

(4). Đầu ra: sinh viên tốt nghiệp, kết quả nghiên cứu và các dịch vụ khác đáp ứng nhu cầu kinh tế và xã hội.

(5). Hiệu quả: kết quả của giáo dục đại học và ảnh hưởng của nó đối với xã hội.

Dựa vào 5 yếu tố đánh giá trên các nhà nghiên cứu đã đưa ra 5 khái niệm về chất lượng giáo dục đại học như sau:

(1). Chất lượng đầu vào: trình độ đầu vào thỏa mãn các tiêu chí, mục tiêu đề ra.

(2). Chất lượng quá trình đào tạo: mức độ đáp ứng yêu cầu của quá trình dạy và học và các quá trình đào tạo khác.

(3). Chất lượng đầu ra: mức độ đạt được của đầu ra (sinh viên tốt nghiệp, kết quả nghiên cứu khoa học và các dịch vụ khác) so với Bộ tiêu chí hoặc so với các mục tiêu đã định sẵn.

(4). Chất lượng sản phẩm: mức độ đạt các yêu cầu công tác của sinh viên tốt nghiệp qua đánh giá của chính bản thân sinh viên, của cha mẹ, của cơ quan công tác và của xã hội.

(5). Chất lượng giá trị gia tăng: mức độ năng lực của sinh viên tốt nghiệp (kiến thức, kỹ năng, quan điểm) đóng góp cho xã hội và đặc biệt hệ thống giáo dục đại học.

3.2. Hệ thống thông tin quản lý trong trường đại học

Mô hình này tập trung nghiên cứu bài toán quản lý tài nguyên và phân chia tài nguyên thông tin quản lý, hệ thống cho phép nhập tất cả các dữ liệu thô, các thông tin này sẽ qua hệ thống xử lý thông tin cho phép nhà quản lý kiết xuất ra các thông tin cần thiết để phụ vụ công tác quản lý và điều hành. Các dữ liệu đã qua xử lý sễ hỗ trợ các nhà quản lý ra các quyết định quản lý, các quyết định này sẽ tác động ngược trở lại đến hệ thống và chi phối đến quá trình quản lý nâng cao và hoàn thiện qui trình quản lý chất lượng đào tạo.

Mô hình MIS trên cho thấy cách nhìn tổng thể chiến lược khi triển khai hệ thống thông tin áp dụng vào trường đại học Việt Nam. Đối với trường đại học nước ta, tùy vào mỗi trường mà áp dụng mô hình MIS trên cho phù hợp. Các tiêu chí của trường nhằm mục đích như dưới đây:

- Nâng cao hiệu suất, hiệu quả trong quản lý, đào tạo và học tập 

- Đảm bảo các qui trình điều hành hiệu quả, chuyên nghiệp.

- Giảm thiểu chi phí cho các hoạt động thường xuyên theo mô hình quản lý cũ 

- Tiềm năng để thực hiện các chiến lược để tăng năng lực cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường.

Các trường đại học tiên tiến trên thế giới đều hướng tới mô hình trường đại học số hóa hay đại học điện tử (Digital University, E-University). Các nhà khoa học, quản lý và chuyên gia giáo dục quan tâm để ứng dụng hiệu quả ICT trong trường đại học. Một hệ thống thông tin toàn diện là hướng tới mô hình này.

Trong bối cảnh toàn cầu hoá hệ thống thông tin quản lý có ứng dụng ICTs ngày càng có những ưu điểm vượt trội và là công cụ hỗ trợ đắc lực cho các nhà quản lý các nhà hoạch định chính sách. Để xây dựng hệ thống thông tin trong trường đại học Việt Nam nó phụ thuộc vào chính vào năng lực của mỗi trường đại học, định hướng phát triển trường đại học hướng tới một mô hình đào tạo và nghiên cứu theo chuẩn quốc tế. Vấn đề này đã và đang được thảo luận nhiều tại các hội thảo, các đề tài và dự án nghiên cứu nhằm nâng cao, đổi mới chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học. Hệ thống thông tin quản lý phù hợp sẽ tác động đến việc ứng dụng hiệu quả ICT trong giảng dạy, đào tạo và quản lý giáo dục. Trên cơ sở những thành tựu mà trường đã có, người lãnh đạo hoặc người ra quyết định sẽ định hướng đúng đắn chiến lược phát triển để xây dựng hệ thống thông tin phù hợp gắn với các hoạt động của trường. Thông qua mô hình hệ thống thông tin đại học đã trình bày ở trên, bài viết giúp cho chúng ta có các định hướng tiếp cận một hệ thống thông tin mới, đặc biệt sẽ giúp các trường đại học có bước đi cụ thể để triển khai các ứng dụng hiệu quả của ICT, khẳng định thương hiệu trường đại học đáp ứng được những yêu cầu hội nhập và toàn cầu hoá.

1. 
   Đặng Quốc Bảo, Quản lý nhà trường: Từ một số góc nhìn tổ chức - Sư phạm và kinh tế - xã hội, Hà Nội - 2006.
   
2. 
   Nguyễn Quốc Chí - Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Cơ sở khoa học quản lý, Bài giảng cho học viên chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội - 1996/2008.
   
3. 
   Nguyễn Đức Chính - Kiểm định chất lượng trong Giáo dục Đại học, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2002.
   
4. 
   Trần Khánh Đức, Quản lý và kiểm định chất lượng đào tạo nhân lực theo ISO & TQM, NXB Giáo dục, Hà Nội - 2004.
   
5. 
   Nguyễn Công Giáp, Hệ thống thông tin quản lý giáo dục, Viện nghiên cứu phát triển giáo dục, Hà Nội - 2000.
   
6. 
   Nguyễn Hữu Hùng, Sự hình thành và phát triển của thông tin học, Tạp chí thông tin và tư liệu, Hà Nội - 2001.
   
7. 
   Phạm Văn Hưng, Tổ chức các tiêu chí và chỉ số thông tin thông tin quản lý giáo dục thống nhất trong các nhà trường quân đội, Luận văn thạc sỹ QLGD, Viện chiến lược và chương trình giáo dục, Hà Nội - 2005.
   
8. 
   Vương Thanh Hương, Một số biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thông tin quản lý giáo dục phổ thông, Luận án tiến sỹ giáo dục học, Viện Khoa học giáo dục, Hà Nội - 2003.
   
9. 
   Lê Ngọc Hưởng, Khoa học thông tin trong công tác quản lý, NXB Hải Phòng, Hải phòng - 2003.
   
10. 
    Nguyễn Quang Kính, Thông tin quản lý giáo dục Việt Nam, thực trạng và định hướng, Tài liệu hội thảo thông tin quản lý giáo dục đại học, Hà Nội 22 -24/8/1995.
    
11. 
    Phạm Văn Nam, Ứng dụng về lí thuyết hệ thống quản trị, NXB Thống kê, Hà Nội - 1996.
    
12. 
    Ngô Quang Sơn, Bài giảng Thông tin và hệ thống thông tin quản lý giáo dục, Tài liệu dùng cho học viên cao học chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội - 2008.
    
13. 
    Ngô Trung Việt, Tổ chức, quản lý trong thời đại công nghệ thông tin và tỏ chức, NXB Bưu điện, Hà Nội - 2005.
    

14. Radhakrishna,M.(1993), Management Information System, Colombo plan staff college, the Philippines.