Nguyễn Thị Huynh Cao học Môi trường K16

Nguyễn Thị Huynh Cao học Môi trường K16

BNN&PTNN (BNN): Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

BKHCN&MT: Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường

DDT: Diclodiphenyltricloetan

DDE: Diclodiphenydicloetylen

FAO: Tổ chức Nông lương thế giới

GEF : Quỹ môi trường toàn cầu

HCBVTV: Hoá chất bảo vệ thực vật

KLN: Kim loại nặng

KT – XH: Kinh tế - Xã hội

LD₅₀: Liều gây chết 50% vật thí nghiệm (Lethal Dose)

LD₁: Liều gây chết 1% vật thí nghiệm (Lethal Dose)

NĐ: Nghị định

QCVN: Quy chuẩn Việt Nam

POP: Chất hữu cơ khó phân huỷ

TTg – CP: Thủ tướng Chính phủ

TT: Thông tư

TTCP: Tiêu chuẩn cho phép

UBND: Ủy ban nhân dân

UNEP: Chương trình môi trường Liên Hợp Quốc

VSV: Vi sinh vật

WHO: Tổ chức y tế thế giới

Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên có 13 khu vực kho chứa hoá chất BVTV đã dừng hoạt động nằm rải rác khắp các địa phương của tỉnh. Các khu vực này hầu hết không còn lưu giữ được các hồ sơ liên quan và chưa được khảo sát điều tra đánh giá mức độ ô nhiễm.

Ngoài những khu vực tồn lưu ô nhiễm hóa chất BVTV đã biết, còn rất nhiều địa điểm chưa được phát hiện, thống kê và đánh giá mức độ ô nhiễm. Theo ước tính, tổng số khu vực ô nhiễm hóa chất BVTV có thể vào khoảng 20 - 25 vị trí trên địa bàn toàn tỉnh.

Các kho tồn lưu hóa chất BVTV trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên có số lượng lớn, rải rác trên địa bàn, chủ yếu là kho tạm, hầu hết được xây dựng từ những năm 1980 trở về trước, khi xây dựng chưa quan tâm đến việc xử lý, kết cấu nền móng nên việc ô nhiễm đất tại các kho thuốc này là điều không thể tránh khỏi. Hơn nữa, các kho này hiện nay không còn hồ sơ lưu trữ và thông tin về các khu vực này cũng hết sức hạn chế. Một thực tế cho thấy, do thiếu thông tin và nhận thức về sự nguy hiểm của hoá chất BVTV còn rất hạn chế nên hầu hết các khu vực hóa chất BVTV trước đây đã trở thành các công trình công cộng, ruộng canh tác thậm chí là đất ở của người dân.

Ô nhiễm hóa chất BVTV là một trong các dạng ô nhiễm có mức độ nguy hiểm cao nhất và có khả năng để lại những hậu quả rất nghiêm trọng đến sức khoẻ con người và sinh vật. Tuy vậy, đến nay chưa có một hoạt động nghiên cứu nào tiến hành rà soát một cách tổng thể và đánh giá mức độ tồn dư hóa chất BVTV nói chung và hợp chất cơ clo nói riêng trong môi trường đất trên phạm vi toàn tỉnh.

Xuất phát từ thực tiễn trên, chúng tôi thực hiện đề tài “Nghiên cứu mức độ tồn dư các hợp chất cơ clo trong môi trường đất ở một số khu vực kho chứa hóa chất bảo vệ thực vật trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên” với mục đích phát hiện và khoanh vùng, đánh giá mức độ ô nhiễm các khu vực tồn lưu hóa chất BVTV và đề ra các phương án xử cho khu vực có mức độ tồn lưu cao nhất.

- Điều tra, thu thập thông tin đối với các địa phương nhằm xác định các điểm ô nhiễm do hóa chất BVTV trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên;

- Lấy mẫu đất và nước, phân tích các chỉ tiêu hóa chất BVTV gốc clo (Aldrin, DDT, DDE, Lindan), khoanh vùng, đánh giá phạm vi ô nhiễm, mức độ ô nhiễm tại các điểm đã phát hiện;

- Đề xuất giải pháp nhằm xử lý ô nhiễm hóa chất BVTV tại khu vực có mức độ tồn lưu cao nhất.

Sử dụng thuốc BVTV trong nông nghiệp là một trong những biện pháp phòng trừ dịch hại cây trồng, đồng thời là biện pháp chủ đạo, quan trọng nhất, có tính quyết định trong việc đẩy lùi dịch hại trên cây trồng ở các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Theo đánh giá của FAO (1989) mỗi năm nền nông nghiệp của thế giới thiệt hại khoảng 75 tỷ đôla Mỹ do sâu bệnh và cỏ dại. Ở Liên Bang Nga mức độ thiệt hại mùa màng do sâu bệnh và cỏ dại ước tính khoảng 71,3 triệu tấn ngũ cốc, trong đó thiệt hại do bệnh khoảng 45,1%; cỏ dại – 31,4% và sâu hại – 23,5% [26]. Chính vì vậy, vấn đề bảo vệ thực vật có vị trí và vai trò rất quan trọng trong nền sản xuất nông nghiệp, vì việc bảo vệ cây trồng khỏi sâu bệnh và diệt trừ cỏ dại sẽ tạo điều kiện để hình thành năng suất cao cho các cây trồng.

Nước ta là một nước nông nghiệp nhiệt đới, chịu ảnh hưởng của gió mùa, khí hậu ven biển và là nước có nền nông nghiệp rất đa dạng về cơ cấu cây trồng, giống, nhiều chế độ luân canh, xen canh, gối vụ, nhiều mùa vụ, với những phương thức canh tác khác nhau. Nhiều biến động xảy ra do khí hậu, thời tiết dẫn đến biến động trong các hệ sinh thái nông nghiệp, đặc biệt là các quần thể sinh vật hại, nấm gây bệnh cho cây trồng. Vì vậy, người nông dân luôn phải ứng phó với những khó khăn không những về biến đổi thời tiết, khí hậu mà còn phải bảo vệ cây trồng, mùa màng khỏi bị dịch bệnh, sâu hại, cỏ dại và chuột phá hoại. Vai trò của công tác BVTV, trong đó hóa chất BVTV là công cụ, phương tiện quan trọng đắc lực của nông dân nhằm đảm bảo được năng suất cao, mùa màng bội thu, tránh được sâu hại phá hoại mùa màng [4].

Thuốc BVTV hay hóa chất BVTV là những hợp chất độc nguồn gốc tự nhiên hoặc tổng hợp hóa học được dùng để phòng chống, diệt trừ, xua đuổi hoặc giảm nhẹ do dịch hại gây ra cho cây trồng.

1. 
   Theo đối tượng phòng trừ
   
   • 
     Thuốc trừ sâu: là những thuốc phòng trừ các loại côn trùng gây hại cây trồng, nông sản, gia súc, con người.
     
   • 
     Thuốc trừ bệnh: là những thuốc phòng trừ các loài vi sinh vật gây bệnh cho cây (nấm, vi khuẩn, tuyến trùng).
     
   • 
     Thuốc trừ cỏ: là những thuốc phòng trừ các loài thực vật, rong, tảo, mọc lẫn với cây trồng, làm cản trở đến sinh trưởng cây trồng.
     
   • 
     Thuốc trừ chuột: là những thuốc dùng phòng trừ chuột và các loại gậm nhấm khác.
     
   • 
     Thuốc trừ nhện: là những thuốc chuyên dùng phòng trừ các loài nhện hại cây trồng.
     

2. 
   Phân loại theo gốc hóa học
   
   • 
     Nhóm Clo hữu cơ: trong thành phần hóa học có chất Clo (Cl). Nhóm này có độ độc cấp tính thấp nhưng tồn lưu lâu trong cơ thể người, động vật và môi trường, gây độc mãn tính nên nhiều sản phẩm đã bị hạn chế và cấm sử dụng. Các chất điển hình là DDT, Aldin, Lindan, Thiordan, Heptaclor, ...
     
   • 
     Nhóm Lân hữu cơ: là những dẫn xuất của axit photphoric. Nhóm này có thời gian bán phân hủy trong môi trường tự nhiên nhanh hơn nhóm clo hữu cơ. Các chất điển hình là Monocrotophos, Clorphenphot, Clorophos, Malathion, Acephat.
     
   • 
     Nhóm Carbamate: là dẫn xuất của axit Carbamat, hóa chất thuộc nhóm này thường ít bền vững trong môi trường tự nhiên nhưng lại có độc tính rất cao với người và độc vật. Thuộc nhóm này gồm có Padan, Furadan, Bassa, ...
     
   • 
     Nhóm Pyrethroide (Cúc tổng hợp): là nhóm thuốc tổng hợp dựa vào cấu tạo chất Pyrethrin có trong hoa của cây Cúc sát trùng. Hoạt chất này có tác dụng nhanh, phân hủy dễ dàng, ít gây độc cho người và gia súc. Các chất điển hình như: Sherpa, Permethrin, Cypermethrin.
     
   • 
     Nhóm thuốc chứa các kim loại nặng (KLN): Các hợp chất hữu cơ được gắn thêm các KLN vào. Nhóm này tác động trực tiếp vào hệ thành kinh hoặc ngấm vào màng tế bào làm tế bào ngừng hoạt động. Khi phân giải, các KLN lại được giải phóng và lại một lần nữa gây độc, tiêu diệt tiếp côn trùng vừa được phục hồi.
     
   • 
     Nhóm thuốc trừ sâu sinh học: thường tập trung ở ba nhóm vi khuẩn, vi nấm, virus, ... điển hình là Bacillus Thuringensic (BT) [1].
     
3. 
   Theo tính độc của thuốc BVTV
   
   • 
     Độ độc cấp tính: thuốc xâm nhập vào cơ thể gây nhiễm độc tức thời gọi là nhiễm độc cấp tính. Độ độc cấp tính của thuốc được biểu thị qua liều gây chết trung bình, viết tắt là LD₅₀ (Letal dosis), tức là liều thuốc ít nhất có thể gây chết cho 50% số cá thể vật thí nghiệm (thường là chuột), được tính bằng mg hoạt chất/kg trọng lượng cơ thể.
     
   • 
     Độ độc mãn tính: nhiều loại thuốc có khả năng tích lũy trong cơ thể người và động vật máu nóng, gây đột biến tế bào, kích thích tế bào khối u ác phát triển, gây bệnh ung thư [5].
     
4. 
   Theo độ bền của thuốc đối với khả năng phân hủy
   
   • 
     Rất bền (thời gian phân hủy thành các hợp phần không độc >2 năm).
     
   • 
     Bền (6 tháng đến 24 tháng).
     
   • 
     Tương đối bền (<6 tháng).
     
   • 
     Ít bền (thời gian phân hủy dưới 1 tháng).
     

5. 
   Phân loại HCBVTV theo nhóm độc
   

6. 
   Theo dạng thuốc BVTV
   

• 
  Thuốc kỹ thuật (thuốc nguyên chất): là thuốc mới qua công nghệ chế tạo ra, có hàm lượng chất độc cao, dùng làm nguyên liệu gia công các loại thuốc thành phẩm.
  
• 
  Thuốc thành phẩm (thuốc thương phẩm): là thuốc được gia công từ thuốc kỹ thuật, có tiêu chuẩn chất lượng, tên và nhãn hiệu hàng hóa được phép lưu thông và sử dụng. Thuốc có hàm lượng chất độc thấp, có thêm chất phụ gia để dễ sử dụng [7]. Dạng thành phẩm gồm có:
  

+ Dạng nhũ dầu, ký hiệu là: ND, E hoặc EC

+ Dạng huyền phù, ký hiệu là: HP, AS, F hoặc FL, FC, SC

+ Dạng bột thấm nước, thường có các ký hiệu là: BTN, BHN, WP

+ Dạng bột hòa tan, thường có ký hiệu: SP

+ Dạng thuốc hạt, có ký hiệu: H, G hoặc GR

Ngoài các dạng thuốc phổ biến trên, còn có một số dạng và ký hiệu như:

AC:	Dung dịch đặc	OD:	Huyền phù trong dầu
DF:	Huyền phù khô	SD:	Hạt tan trong nước
EW:	Nhũ dầu	WDG:	Huyền phù hạt
FS:	Huyền phù đậm đặc	WG:	Hạt thấm nước
FW:	Huyền phù nước	WS:	Bột phân tán trong nước