Nghiªn cøu b¶o qu¶n mét sè tre gç rõng trång sö dông ngoµi trêi lµm näc tiªu, x©y dùng c¬ b¶n, nguyªn liÖu s¶n xuÊt ®å méc vµ v¸n nh©n t¹o
Lª V¨n L©m, Bïi V¨n ¸i vµ c¸c céng t¸c viªn
ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam
Tãm t¾t
§Ò tµi ®· bíc ®Çu ®¸nh gi¸ ®îc ®é bÒn tù nhiªn cña 17 lo¹i gç rõng trång chñ yÕu lµm c¬ së ®Þnh híng cho kü thuËt b¶o qu¶n. §Ó ®¸p øng yªu cÇu sö dông gç lµm näc tiªu vµ x©y dùng c¬ b¶n, ®Ò tµi ®· x¸c ®Þnh søc thÊm thuèc b¶o qu¶n cña 03 lo¹i gç gåm: Keo l¸ trµm, Keo lai vµ B¹ch ®µn urophylla. Trªn c¬ së kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm hiÖu lùc cña mét sè lo¹i thuèc b¶o qu¶n gç sö dông ngoµi trêi vµ øng dông x©y dùng 2 m« h×nh trång hå tiªu cã sö dông cäc chèng ®îc b¶o qu¶n b»ng thuèc XM5 t¹i TØnh Qu¶ng B×nh vµ B×nh D¬ng. §Ò tµi ®· ®Ò xuÊt ®îc 02 quy tr×nh b¶o qu¶n gç rõng trång phôc vô môc ®Ých sö dông ngoµi trêi vµ 01 quy tr×nh b¶o qu¶n t¹m thêi gç rõng tr«ng nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt ®å méc, v¸n nh©n t¹o.
Tõ kho¸: B¶o qu¶n, Tre, Gç rõng trång
Më ®Çu
Gç, tre, nøa lµ d¹ng vËt liÖu tù nhiªn cã nh÷ng ®Æc tÝnh quý b¸u nh ®é bÒn c¬ häc cao, c¸ch nhiÖt, c¸ch ©m tèt, dÔ gia c«ng vµ ®Æc biÖt lµ rÊt th©n thiÖn víi m«i trêng nªn ®îc sö dông réng r·i phôc vô cuéc sèng cña con ngêi. Víi môc ®Ých sö dông ngoµi trêi, tre gç thêng ®îc dïng lµm tµ vÑt trong giao th«ng vËn t¶i, x©y dùng, cét ®iÖn, ®iÖn tho¹i, cét cäc vên ¬m... HiÖn nay, m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ë níc ta ph¸t triÓn m¹nh, hå tiªu lµ mét trong sè c©y trång c«ng nghiÖp mang l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ cao, diÖn tÝch trång hå tiªu ngµy cµng ®îc më réng ë c¸c tØnh tõ miÒn Trung trë vµo. C©y hå tiªu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cÇn cã cäc chèng ®Ó leo b¸m. Ngêi trång tiªu vÉn thêng sö dông lâi cña c¸c lo¹i gç quý rõng tù nhiªn ®Ó lµm näc tiªu. Tuy nhiªn, c¸c lo¹i gç nµy ®· bÞ khai th¸c qu¸ møc ®ßi hái cÇn cã sù thay ®æi trong viÖc sö dông nguyªn liÖu lµm näc tiªu.
Mét nhîc ®iÓm cÇn hÕt søc quan t©m khi sö dông gç rõng trång ®ã lµ rÊt dÔ bÞ s©u nÊm ph¸ h¹i, ®Æc biÖt khi ®îc sö dông ngoµi trêi. Do ®ã tre, gç rõng trång nÕu kh«ng ®îc xö lý b¶o qu¶n thÝch hîp sÏ nhanh chãng bÞ h háng, g©y l·ng phÝ lín vÒ tµi nguyªn vµ søc lao ®éng.
Tõ thùc tÕ ®ã, ®Ò tµi: “Nghiªn cøu b¶o qu¶n mét sè tre, gç rõng trång sö dông ngoµi trêi lµm näc tiªu, x©y dùng c¬ b¶n, nguyªn liÖu s¶n xuÊt ®å méc, v¸n nh©n t¹o” ®· ®îc thùc hiÖn víi môc tiªu gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ më réng kh¶ n¨ng sö dông gç rõng trång.
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
§iÒu tra s¬ bé sinh vËt h¹i gç rõng trång chñ yÕu
MÉu tiªu b¶n c¸c ®èi tîng h¹i tre, gç rõng trång sö dông ngoµi trêi ®îc ph©n tÝch, ph©n lo¹i lu tr÷ trong phßng thÝ nghiÖm vÒ nÊm vµ c«n trïng cña phßng Nghiªn cøu B¶o qu¶n l©m s¶n – ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam.
Nghiªn cøu ®é bÒn tù nhiªn cña gç rõng trång
Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®é bÒn tù nhiªn víi nÊm vµ mèi
¸p dông tiªu chuÈn Ngµnh vÒ quy tr×nh kh¶o nghiÖm hiÖu lùc cña thuèc b¶o qu¶n víi nÊm. §é bÒn tù nhiªn cña gç ®îc ®¸nh gi¸ b»ng møc ®é g©y h¹i cña nÊm vµ mèi trªn mÉu gç.
Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®é bÒn cña gç t¹i b·i thö tù nhiªn
MÉu cã kÝch thíc mÉu 2,5x5x50cm, sè lîng mÉu cho mçi lo¹i gç lµ 20 mÉu vµ ®îc ®Æt b·i tù nhiªn. §é bÒn gç ®îc ®¸nh gi¸ b»ng chØ sè ®é bÒn t¬ng øng víi ®é s©u môc mÒm trªn mÉu vµ møc ®é ph¸ ho¹i cña c«n trïng trªn mÉu.
Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh søc thÊm thuèc cña gç rõng trång
Kh¶o s¸t søc thÊm thuèc cña gç rõng trång víi c¸c yÕu tè ¶nh hëng chñ yÕu: ®é Èm gç, thêi gian tÈm, ¸p lùc tÈm vµ nång ®é dung dÞch thuèc theo c¸c ph¬ng ph¸p tÈm: ng©m thêng, khuÕch t¸n vµ ch©n kh«ng ¸p lùc. Bè trÝ quy ho¹ch thùc nghiÖm yÕu tè toµn phÇn (QHTNYTTP).
Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh lîng thuèc thÊm
- Khi tÈm gç cã ®é Èm thÊp díi ®iÓm b·o hoµ thí: ¸p dông ph¬ng ph¸p c©n.
- Khi tÈm gç cã ®é Èm cao trªn ®iÓm b·o hoµ thí: ¸p dông ph¬ng ph¸p ho¸ häc ph©n tÝch ®Þnh lîng Complexan III.
Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ®é s©u thÊm thuèc
§é s©u thÊm thuèc b¶o qu¶n vµo mÉu gç ®îc x¸c ®Þnh b»ng thuèc chØ thÞ mµu.
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu x©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ b¶o qu¶n tre, gç lµm näc tiªu vµ dïng trong x©y dùng c¬ b¶n
- MÉu gç trßn, gç xÎ vµ luång tÈm thuèc XM5 theo ph¬ng ph¸p ng©m thêng, b¨ng ®a vµ Boucherie ®îc ®Æt ngoµi b·i thö nghiÖm. §¸nh gi¸ hiÖu lùc b¶o qu¶n cña thuèc XM5 b»ng chØ sè ®é bÒn (t¬ng tù ®¸nh gi¸ ®é bÒn tù nhiªn gç).
- §¸nh gi¸ ¶nh hëng cña thuèc b¶o qu¶n ®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt lîng h¹t tiªu:
Theo dâi tèc ®é sinh trëng, n¨ng suÊt h¹t, x¸c ®Þnh d lîng thuèc XM5 trong h¹t tiªu cña l« tÈm thuèc vµ ®èi chøng tiªu t¹i B×nh Phíc vµ Qu¶ng B×nh.
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu x©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ b¶o qu¶n gç trßn nguyªn liÖu s¶n xuÊt ®å méc vµ v¸n nh©n t¹o
Gç trßn Keo l¸ trµm vµ B¹ch ®µn gåm 16 khóc mçi lo¹i, ®îc bãc vá. Trªn mçi khóc gç chia ra c¸c « cã kÝch thíc 10x30cm (kÝch thíc dµi nhÊt song song víi chiÒu däc c©y). Trªn mçi khóc bè trÝ 15 « so le nhau vµ xö lý thuèc nh sau:
Lo¹i thuèc BQ
|
Nång ®é thuèc (%)
|
Sè « xö lý thuèc
|
Sè « ®èi chøng
|
XM5, LN5, NaF -Bo
|
5, 10
|
10
|
5
|
HiÖu lùc b¶o qu¶n cña thuèc ®îc ®¸nh gi¸ b»ng tû lÖ X (%) diÖn tÝch biÕn mµu trªn « xö lý thuèc vµ « ®èi chøng. Tû lÖ X%<30% lµ c«ng thøc cã hiÖu lùc tèt; 30%60% ®¹t hiÖu lùc kÐm.
KÕt qu¶ nghiªn cøu
Sinh vËt chñ yÕu h¹i gç rõng trång sö dông ngoµi trêi
Sinh vËt h¹i tre, gç rõng trång sau khai th¸c cßn t¬i t¹i b·i 1
C«n trïng h¹i tre, gç t¬i
C¶ hai ®èi tîng gç ®îc bãc vá vµ kh«ng bãc vá, gç cßn t¬i (®é Èm gç>90%) ®Òu cha ph¸t hiÖn thÊy bÞ c«n trïng x©m nhËp vµ ph¸ ho¹i. Chóng t«i chØ ph¸t hiÖn loµi Platypus sodidus ®Ó l¹i dÊu vÕt lç x©m nhËp trªn th©n gç rõng trång.
Tre sau khai th¸c thêi gian lu kho b·i còng rÊt ng¾n. Chóng t«i ®· thu thËp ®îc 3 loµi Dinoderus minutus, Dinoderus brevis vµ Dinoderus distinctus. Tre ngay sau chÆt h¹ 2-3 ngµy ®· bÞ mät tre x©m nhËp vµo tõ mÆt c¾t ngang, c¾t däc, phÇn m¾t tre vµ nh÷ng vÞ trÝ x©y x¸t. Mät tre x©m nhËp vµo tre ngay tõ khi míi chÆt h¹ vµ trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn, sö dông tre nªn t¸c h¹i do mät tre g©y ra lµ rÊt lín.
Gç sau chÆt h¹ sau 5 ngµy, víi c¸c khóc gç ®îc bãc vá ®· cã hiÖn tîng gç bÞ biÕn mµu côc bé do nÊm g©y ra. Víi c¸c khóc gç cha bãc vá, quan s¸t ë hai ®Çu khóc gç cho thÊy gç cha bÞ nÊm tÊn c«ng. Sau thêi gian theo dâi kÐo dµi ®Õn 1 th¸ng, ë c¸c khóc gç ®îc bãc vá bÞ nÊm g©y biÕn mµu hoµn toµn. Gç khóc kh«ng bãc vá bÞ biÕn mµu ë hai ®Çu khóc gç kho¶ng 30cm hoÆc ë c¸c vÞ trÝ mµ vá c©y bÞ dËp n¸t. C¸c loµi nÊm mèc chñ yÕu g©y biÕn mµu gç t¬i sau khai th¸c gåm Penicillium sp, Aspergillus niger, Coriolus versicolor.
Sinh vËt h¹i tre, gç rõng trång kh« sö dông ngoµi trêi
C«n trïng h¹i tre, gç kh« sö dông ngoµi trêi
- Mèi lµ ®èi tîng g©y h¹i ®iÓn h×nh, chñ yÕu gåm c¸c loµi: Macrotermes annandalei, Macrotermes barneyi Light, Odontotermes hainanensis Light vµ Odontotermes formosanus Shiraki.
- XÐn tãc gç kh« Stromatium longicorne Newman, xÐn tãc da hæ Chlorophorus annularis.
- C¸c loµi mät c¸m Lyctus brunneus Stephens, Minthea rugicollis Walker, mät tre Dinoderus minutus.
NÊm h¹i tre, gç sö dông ngoµi trêi
PhÇn ch©n mÉu tre, gç tõ ngang b»ng mÆt ®Êt trë xuèng ®Òu bÞ nÊm môc g©y h¹i. C¸c loµi nÊm g©y môc chñ yÕu bao gåm Deadalea elegans, Schizophyllum commune, Pleurotus ostreatus, Auricularia polytricha...
§é bÒn tù nhiªn cña mét sè gç rõng trång
§é bÒn tù nhiªn cña gç rõng trång víi nÊm
Sau 4 th¸ng thö nghiÖm, kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ vÒ ®é bÒn cña c¸c lo¹i gç nhËn ®îc nh sau:
- Gç B¹ch ®µn ®á cã møc ®é bÞ g©y h¹i trung b×nh nhá díi 10%, ®îc ®¸nh gi¸ cã ®é bÒn tù nhiªn tèt víi nÊm h¹i l©m s¶n.
- Gç Xµ cõ, Keo l¸ trµm, Keo l¸ b¹c vµ Keo lìi liÒm cã tû lÖ bÞ g©y h¹i trung b×nh tõ >10% vµ nhá h¬n 20%, ®îc ®¸nh gi¸ cã ®é bÒn tù nhiªn kh¸ víi nÊm.
- Gç B¹ch ®µn tr¾ng, Phi lao, Keo tai tîng, Th«ng, Trµm cõ, Keo lai, B¹ch ®µn Urophylla, Mì cã tû lÖ bÞ g©y h¹i trung b×nh tõ >20% vµ <50%. C¸c lo¹i gç nµy ®îc ®¸nh gi¸ cã ®é bÒn tù nhiªn trung b×nh.
- Cßn l¹i c¸c lo¹i gç Keo dËu, Tr¸m tr¾ng, Bå ®Ò vµ Cao su cã møc ®é bÞ h¹i trung b×nh >50% thÓ hiÖn gç cã ®é bÒn kÐm víi nÊm.
§é bÒn tù nhiªn cña gç rõng trång víi mèi
- Gç Xµ cõ kh«ng cã vÕt mèi ¨n, ®îc ®¸nh gi¸ cã ®é bÒn tù nhiªn tèt víi mèi.
- Gç Phi lao, B¹ch ®µn tr¾ng, Keo l¸ trµm, B¹ch ®µn ®á chØ l¸c ®¸c cã mÉu bÞ mèi ph¸ ë møc ®é vÕt ¨n nhÑ, ®îc ®¸nh gi¸ cã ®é bÒn tù nhiªn kh¸ ®èi víi mèi.
- Gç Mì, Keo l¸ b¹c, B¹ch ®µn Urophylla, Trµm ta, Keo dËu, Keo lìi liÒm cã møc ®é bÞ mèi tÊn c«ng nhiÒu h¬n. C¸c vÕt mèi ¨n ®Òu réng vµ ¨n s©u vµo trong mÉu nªn ®îc xÕp lo¹i cã ®é bÒn tù nhiªn trung b×nh víi mèi.
- Keo lai, Th«ng ba l¸, Bå ®Ò, Cao su vµ Tr¸m tr¾ng ®· bÞ mèi ph¸ nÆng, thÓ hiÖn c¸c lo¹i gç nµy cã ®é bÒn tù nhiªn rÊt kÐm víi mèi.
KÕt qu¶ kh¶o s¸t ®é bÒn gç t¹i b·i thö tù nhiªn
- HÇu hÕt mÉu cña c¸c lo¹i gç ®Òu bÞ nÊm môc vµ c«n trïng ph¸ huû hoµn toµn sau gÇn 03 n¨m thö nghiÖm ngoµi trêi.
- B¹ch ®µn ®á, Trµm b«ng vµng, Xµ cõ vµ B¹ch ®µn tr¾ng cã ®é bÒn tù nhiªn tèt h¬n c¶.
- Phi lao c¸c lo¹i, gç Keo, Trµm ta, Mì, Th«ng ba l¸ cã ®é bÒn trung b×nh.
- Nhãm cã ®é bÒn tù nhiªn kÐm gåm Keo tai tîng, Cao su, Tr¸m tr¾ng vµ Bå ®Ò. C¸c lo¹i gç nµy ®· bÞ sinh vËt ph¸ huû sau 01 n¨m thö nghiÖm.
Søc thÊm thuèc b¶o qu¶n cña gç rõng trång
Søc thÊm thuèc cña 3 lo¹i gç ë møc ®é Èm díi ®iÓm b·o hoµ thí gç
Mèi quan hÖ gi÷a lîng thuèc thÊm cña 3 loµi gç víi c¸c yÕu tè ®é Èm gç (W), thêi gian tÈm (T) khi ng©m thêng gç cã møc ®é Èm thÊp nh sau:
+ Gç Keo l¸ trµm :
Y1 = 2,168 - 0,038W + 0,024T (3.1)
+ Gç Keo lai:
Y2 = 2,491 - 0,039W + 0,023T (3.2)
+ Gç B¹ch ®µn Uro:
Y3 = 1,756 - 0,041W + 0,024T (3.3)
Trong cïng mét ®iÒu kiÖn tÈm, søc thÊm thuèc cña Keo lai lín nhÊt, tiÕp theo lµ Keo l¸ trµm vµ B¹ch ®µn urophylla. So s¸nh søc thÊm thuèc b¶o qu¶n cña 3 lo¹i gç trªn ®©y víi mét sè lo¹i gç rõng tù nhiªn ë cïng chÕ ®é tÈm, gç B¹ch ®µn Ur« vµ Keo l¸ trµm xÕp vµo nhãm cã søc thÊm thuèc trung b×nh, gç Keo lai xÕp vµo nhãm gç dÔ thÊm thuèc.
Søc thÊm thuèc cña gç cã ®é Èm cao khi ng©m thêng
Mèi quan hÖ gi÷a lîng thuèc thÊm cña 3 lo¹i gç víi c¸c yÕu tè ®é Èm gç (W), thêi gian tÈm (T) khi ng©m thêng ë møc ®é Èm gç cao nh sau:
+ Gç Keo l¸ trµm :
Y1 = -3,013 + 0,059W + 0,014T (3.4)
+ Gç Keo lai:
Y2 = - 2,099 + 0,054W + 0,012T (3.5)
+ Gç B¹ch ®µn Uro:
Y3 = -2,507 + 0,048W + 0,010T (3.6)
Khi ng©m thêng gç cã ®é Èm cao th× ®é Èm gç cµng cao cµng thuËn lîi cho qu¸ tr×nh thÊm thuèc. Ngîc l¹i, khi ng©m gç cã ®é Èm nhá díi 50% th× khi ®é Èm gç cµng t¨ng l¹i c¶n trë qu¸ tr×nh thÊm thuèc b¶o qu¶n.
Søc thÊm thuèc cña 03 loµi gç theo ph¬ng ph¸p ch©n kh«ng ¸p lùc
Mèi quan hÖ gi÷a lîng thuèc thÊm vµ ®é s©u thÊm thuèc cña 03 lo¹i gç víi c¸c yÕu tè ®é Èm gç (W), thêi gian duy tr× ¸p lùc (T), ¸p lùc tÈm (P) khi tÈm gç b»ng ph¬ng ph¸p ch©n kh«ng ¸p lùc nh sau:
+ Gç Keo l¸ trµm :
Y1 = - 0,504 + 0,022W + 0,038T + 0,630P (3.7)
+ Gç Keo lai:
Y2 = 6,141 - 0,049W + 0,052T + 0,280P (3.8)
+ Gç B¹ch ®µn Uro:
Y3 = 0,969 + 0,007W + 0,021T + 0,347P (3.9)
Lîng thuèc thÊm khi tÈm b»ng ph¬ng ph¸p ch©n kh«ng ¸p lùc cña gç Keo lai ®¹t lín nhÊt tiÕp theo lµ gç Keo l¸ trµm vµ nhá nhÊt vÉn lµ B¹ch ®µn Urophylla.
Nghiªn cøu c«ng nghÖ b¶o qu¶n tre, gç rõng trång sö dông ngoµi trêi lµm näc tiªu, x©y dùng c¬ b¶n
HiÖu lùc cña thuèc XM5 b¶o qu¶n gç sö dông ngoµi trêi
B¶ng 1. HiÖu lùc b¶o qu¶n cña thuèc XM5 t¹i b·i tù nhiªn ®èi víi gç xÎ
Ngµy ®Æt mÉu: th¸ng 11 n¨m 2001
TT
|
ChÕ ®é tÈm
|
Lîng thuèc thÊm
(kg/m3)
|
ChØ sè ®é bÒn theo thêi gian
|
Nång ®é thuèc (%)
|
¸p lùc tÈm (kg/cm2)
|
5/02
|
11/02
|
5/03
|
11/03
|
5/04
|
|
Keo l¸ trµm
|
|
|
|
|
|
|
1
|
2
|
3
|
1,46
|
100
|
100
|
100
|
90
|
79
|
2
|
2
|
6
|
2,77
|
100
|
100
|
100
|
91.5
|
83
|
3
|
5
|
6
|
6.69
|
100
|
100
|
100
|
94
|
86
|
4
|
8
|
6
|
8,40
|
100
|
100
|
100
|
98
|
90
|
|
B¹ch ®µn
|
|
|
|
|
|
|
5
|
2
|
3
|
1.38
|
100
|
100
|
95
|
87
|
76
|
6
|
2
|
6
|
2.35
|
100
|
100
|
100
|
90
|
81.5
|
7
|
5
|
6
|
5.67
|
100
|
100
|
100
|
92
|
85
|
8
|
8
|
6
|
7.42
|
100
|
100
|
100
|
95
|
88
|
9
|
§/C Keo l¸ trµm
|
91
|
90
|
81
|
75
|
40
|
10
|
§/C B¹ch ®µn
|
90
|
89
|
66
|
42
|
19
|
11
|
§/C Tr¸m tr¾ng
|
40
|
0
|
0
|
0
|
0
|
NhËn xÐt
- MÉu ®èi chøng: Trong cïng ®iÒu kiÖn b·i thö, gç Keo l¸ trµm kh«ng tÈm thuèc sau 1 n¨m chØ sè ®é bÒn vÉn cßn rÊt cao, sang n¨m thø 2, chØ sè ®é bÒn gi¶m xuèng rÊt nhanh vµ bÞ ph¸ huû nÆng sau 30 th¸ng ch«n ngoµi b·i. Gç B¹ch ®µn cã chØ sè ®é bÒn kÐm h¬n nªn mÉu ®· bÞ ph¸ huû sau 24 th¸ng thö nghiÖm. Gç Tr¸m tr¾ng ®îc sö dông thêng xuyªn ®Ó thö hiÖu lùc cña thuèc vµ ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸ h¹i cña nÊm vµ c«n trïng khi ch«n cïng ®iÒu kiÖn th× sau 6 th¸ng chØ sè ®é bÒn ®· gi¶m xuèng rÊt thÊp vµ sau 1 n¨m ®· bÞ ph¸ huû hoµn toµn.
- MÉu tÈm thuèc: C¸c mÉu tÈm cã lîng thuèc thÊm nhá (<2kg/m3) cã chØ sè ®é bÒn mÉu trong 2 n¨m ®Çu vÉn ®¹t 100 song ®Õn n¨m thø 3 thö nghiÖm, chØ sè ®é bÒn mÉu ®· gi¶m nhiÒu. C¸c mÉu tÈm ®¹t lîng thuèc thÊm cao h¬n(>2kg/m3), cã chØ sè ®é bÒn trong 2 n¨m ®Çu kh«ng thay ®æi (®¹t 100) nhng sang n¨m thø 3 chØ sè ®é bÒn ®· gi¶m, song lîng gi¶m rÊt thÊp (cã thÓ thÊy chØ sè ®é bÒn vÉn cßn rÊt cao trªn 90). Së dÜ chØ sè ®é bÒn gi¶m lµ do mét phÇn thuèc ®· bÞ röa tr«i vµ c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh kh¸c t¸c ®éng.
C¸c mÉu gç khóc vµ tre nguyªn èng ®îc tÈm b»ng thuèc XM5 theo ph¬ng ph¸p ng©m thêng, b¨ng ®a vµ Boucherie ®ù¬c theo dâi chØ sè ®é bÒn theo c¸c giai ®o¹n víi mÉu xÎ thanh. KÕt qu¶ ®îc tæng hîp t¹i b¶ng 2.
B¶ng 2. HiÖu lùc b¶o qu¶n cña thuèc XM5 ®èi víi tre, gç khóc
Ngµy ®Æt mÉu: th¸ng 11 n¨m 2001
TT
|
Lo¹i gç
|
Ph¬ng ph¸p tÈm
|
Lîng TT(kg/m3)
|
ChØ sè ®é bÒn theo thêi gian
|
5/02
|
11/02
|
5/03
|
11/03
|
5/04
|
1
|
Keo l¸ trµm
|
Ng©m thêng
|
10.88
|
100
|
100
|
100
|
100
|
97
|
KhuÕch t¸n
|
6.4
|
100
|
100
|
100
|
100
|
93
|
§èi chøng
|
|
93
|
90
|
87
|
75
|
55
|
2
|
B¹ch ®µn tr¾ng
|
Ng©m thêng
|
9.6
|
100
|
100
|
100
|
100
|
95
|
KhuÕch t¸n
|
6.4
|
100
|
100
|
100
|
100
|
91
|
§èi chøng
|
|
90
|
89
|
83
|
70
|
50
|
3
|
Tre luång
|
Ng©m thêng
|
8,87
|
100
|
100
|
100
|
95
|
90
|
Boucherie
|
90 g/c©y
|
100
|
100
|
100
|
93
|
80
|
§èi chøng
|
|
80
|
60
|
35
|
0
|
0
|
Tõ b¶ng 2 cho thÊy c¸c mÉu tre vµ gç tÈm thuèc vÉn ®¹t chØ sè ®é bÒn gç cao. MÉu tre ®èi chøng bÞ ph¸ huû hoµn toµn, c¸c mÉu gç khóc ®èi chøng ®· bÞ nÊm vµ c«n trïng ph¸ ho¹i lµm gi¶m m¹nh chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt lîng.
MÉu Trµm b«ng vµng vµ B¹ch ®µn tr¾ng ®îc xö lý b¶o qu¶n b»ng thuèc XM5 theo ph¬ng ph¸p ng©m thêng vµ khuÕch t¸n qua thêi gian thö nghiÖm 2 n¨m cã chØ sè ®é bÒn vÉn ®¹t 100. Sang n¨m thø 3, c¸c mÉu Trµm b«ng vµng vµ B¹ch ®µn tr¾ng cã chØ sè ®é bÒn gi¶m kh«ng ®¸ng kÓ (chØ sè ®é bÒn vÉn ®¹t trªn 90).
KÕt qu¶ theo dâi ®é bÒn näc tiªu t¹i 02 m« h×nh trång tiªu t¹i Qu¶ng B×nh vµ B×nh D¬ng cho kÕt qu¶ t¬ng ®¬ng. Näc tiªu ®èi chøng sau hai n¨m trång t¹i m« h×nh ®· bÞ môc ch©n vµ bÞ mèi tÊn c«ng m¹nh trong khi ®ã c¸c näc tiªu ®îc tÈm thuèc theo ph¬ng ph¸p ng©m thêng vµ khuÕch t¸n vÊn cßn rÊt tèt, kh«ng cã vÕt mèi ¨n vµ nÊm môc x©m nhËp.
§¸nh gi¸ ¶nh hëng cña thuèc b¶o qu¶n ®Õn n¨ng suÊt h¹t tiªu
§¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña c©y tiªu vµ n¨ng suÊt h¹t tiªu thu h¸i ®îc t¹i l« sö dông näc cã tÈm thuèc vµ l« ®èi chøng sö dông näc kh«ng tÈm thuèc cho thÊy kh«ng cã sù ph©n biÖt. Sù chªnh lÖch sè häc gi¸ trÞ trung b×nh n¨ng suÊt h¹t tiªu kh«ng cã nghÜa lµ näc tiªu cã b¶o qu¶n cã t¸c ®éng tèt tíi n¨ng suÊt mµ ®¬n thuÇn lµ sè liÖu thùc tÕ cßn cã nhiÒu yÕu tè tù nhiªn ¶nh hëng tíi n¨ng suÊt h¹t qua 01 n¨m ®Çu tiªn thu h¸i theo dâi.
X¸c ®Þnh d lîng thuèc b¶o qu¶n XM5 trong h¹t tiªu
H¹t tiªu sau khi thu ho¹ch ®îc ph¬i kh« tù nhiªn. MÉu h¹t tiªu ®îc ph©n tÝch ®Ó x¸c ®Þnh d lîng thuèc B¶o qu¶n XM5 cã trong h¹t tiªu (t¹i ViÖn Ho¸ - Hµ Néi). Thµnh phÇn chñ yÕu cña thuèc b¶o qu¶n XM5 gåm CuSO4 vµ K2Cr2O7, kÕt qu¶ x¸c ®Þnh hµm lîng Cu vµ Cr cã trong h¹t tiªu, thÓ hiÖn t¹i b¶ng 3
B¶ng 3. KÕt qu¶ ph©n tÝch hµm lîng Cu vµ Cr trong h¹t tiªu
TT
|
Lo¹i mÉu
|
Ký hiÖu mÉu
|
Hµm lîng Cu
(mg/Kg kh«)
|
Hµm lîng Cr
(mg/Kg kh«)
|
1
|
MÉu h¹t tiªu t¹i l« 1
|
M1
|
2,52
|
6,02
|
2
|
MÉu h¹t tiªu t¹i l« 2
|
M2
|
2,51
|
7,40
|
3
|
MÉu h¹t tiªu t¹i l« 3
|
M3
|
2,00
|
5,85
|
4
|
MÉu h¹t tiªu t¹i l« ®èi chøng
|
M4
|
2,32
|
6,92
|
Tõ kÕt qu¶ ph©n tÝch ®Þnh lîng trªn ®©y, cã thÓ kÕt luËn hµm lîng Cu vµ Cr cã trong h¹t tiªu n»m díi víi møc an toµn cho phÐp.
X©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ b¶o qu¶n gç rõng trång lµm nguyªn liÖu ®å méc vµ v¸n nh©n t¹o
HiÖu lùc cña mét sè lo¹i thuèc b¶o qu¶n gç trßn sau chÆt h¹ cho ë b¶ng 4.
B¶ng 4. HiÖu lùc cña mét sè lo¹i thuèc b¶o qu¶n gç rõng trång t¹i b·i 1
STT
|
Lo¹i gç
|
Lo¹i thuèc
|
Nång ®é
|
TØ lÖ % diÖn tÝch gç bÞ biÕn mµu theo thêi gian
|
|
|
|
(%)
|
1 tuÇn
|
2 tuÇn
|
3 tuÇn
|
4 tuÇn
|
T.b×nh
|
1
|
|
XM5
|
10%
|
12
|
20
|
32
|
36
|
25
|
|
|
|
5%
|
15
|
30
|
42
|
48
|
33.8
|
|
Keo l¸ trµm
|
LN5
|
10%
|
15
|
26
|
36
|
43
|
30.0
|
|
|
|
5%
|
20
|
38
|
49
|
55
|
40.5
|
|
|
NaF -Bo
|
10%
|
17
|
26
|
37
|
44
|
31.0
|
|
|
|
5%
|
22
|
37
|
48
|
57
|
41.0
|
|
§èi chøng
|
|
|
24
|
45
|
55
|
67
|
47.8
|
2
|
|
XM 5
|
10%
|
10
|
18
|
29
|
40
|
24.3
|
|
|
|
5%
|
16
|
29
|
40
|
47
|
33.0
|
|
B¹ch ®µn
|
LN5
|
10%
|
13
|
22
|
33
|
45
|
29.75
|
|
|
|
5%
|
17
|
35
|
47
|
52
|
37.8
|
|
|
NaF- Bo
|
10%
|
16
|
25
|
36
|
45
|
30.5
|
|
|
|
5%
|
21
|
35
|
46
|
52
|
38.5
|
|
§èi chøng
|
|
|
23
|
40
|
52
|
60
|
43.75
|
Tõ kÕt qu¶ tæng hîp t¹i b¶ng 4, c¶ 03 lo¹i thuèc víi nång ®é sö dông 10%, sau 2 tuÇn xö lý, thuèc vÉn ®¹t hiÖu qu¶ b¶o qu¶n tèt (tû lÖ biÕn mµu gç xÊp xØ 30%). KÐo dµi thêi gian theo dâi sang tuÇn thø 3 vµ tuÇn thø 4, hiÖu lùc b¶o qu¶n cña thuèc gi¶m xuèng ®¹t møc trung b×nh. Víi nång ®é thuèc 5%, kh«ng ®¶m b¶o hiÖu qu¶ b¶o qu¶n. Nh vËy, víi môc ®Ých b¶o qu¶n t¹m thêi cho gç trßn nguyªn liÖu t¹i b·i 1, cã thÓ sö dông hai lo¹i thuèc XM5 vµ LN5 víi nång ®é 10%.
KÕt luËn
§é bÒn tù nhiªn cña mét sè lo¹i gç rõng trång ®èi víi nÊm, c«n trïng trong ®iÒu kiÖn phßng thÝ nghiÖm vµ ngoµi b·i thö tù nhiªn ®· ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
+ §é bÒn tù nhiªn víi nÊm:
- Gç B¹ch ®µn ®á, Xµ cõ, Keo l¸ trµm, Keo l¸ b¹c, Keo lìi liÒm cã ®é bÒn tù nhiªn t¬ng ®èi tèt víi nÊm
- Gç Phi lao, B¹ch ®µn tr¾ng, Keo tai tîng, Th«ng ba l¸, Trµm ta, Keo lai, B¹ch ®µn Ur« cã ®é bÒn trung b×nh víi nÊm.
- Gç Keo dËu, Tr¸m tr¾ng, Bå ®Ò, Cao su cã ®é bÒn kÐm víi nÊm.
+ §é bÒn tù nhiªn víi mèi:
- Gç Xµ cõ, Phi lao, B¹ch ®µn tr¾ng, B¹ch ®µn ®á cã ®é bÒn tù nhiªn t¬ng ®èi tèt víi mèi.
- Gç Mì, Keo l¸ b¹c, B¹ch ®µn Uro, Trµm ta, Keo dËu, Keo lìi liÒm cã ®é bÒn trung b×nh víi mèi.
- Gç Keo lai, Th«ng ba l¸, Bå ®Ò, Cao su, Tr¸m tr¾ng cã ®é bÒn kÐm víi mèi.
+ MÉu cña 17 lo¹i gç rõng trång ®îc kh¶o s¸t ®é bÒn tù nhiªn ®Òu bÞ ph¸ huû hoµn toµn tÝnh chÊt c¬ lý sau 30 th¸ng ®Æt ngoµi b·i thö tù nhiªn.
Gç Keo lai cã søc thÊm thuèc tèt, gç Keo l¸ trµm vµ B¹ch ®µn Uro cã søc thÊm thuèc trung b×nh.
Ph¬ng ph¸p b¶o qu¶n ng©m thêng vµ b¨ng ®a ¸p dông ®Ó t¶m gç rõng trång cßn t¬i cho lîng thuèc thÊm vµ ®é s©u thÊm thuèc tèt. Lo¹i thuèc b¶o qu¶n XM5 ®îc ®¸nh gi¸ cã hiÖu lùc tèt ®Ó b¶o qu¶n tre, gç rõng trång sö dông ngoµi trêi lµm näc tiªu, x©y dùng c¬ b¶n.
Gç rõng trång ®îc xö lý b¶o qu¶n b»ng thuèc XM5 lµm näc tiªu kh«ng g©y ¶nh hëng xÊu ®Õn sù ph¸t triÓn cña c©y tiªu vµ chÊt lîng h¹t tiªu.
C¸c lo¹i thuèc b¶o qu¶n l©m s¶n XM5 vµ LN5 sö dông ë nång ®é 10% cã hiÖu lùc b¶o qu¶n t¹m thêi gç rõng trång sau khai th¸c trong thêi gian 01 th¸ng.
Tµi liÖu tham kh¶o
Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT. 2004. Danh môc thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®îc phÐp sö dông, h¹n chÕ sö dông vµ cÊm sö dông ë ViÖt Nam.
NguyÔn Xu©n Khu. 1985. “S¬ bé x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng thÊm thuèc cña mét sè loµi gç vïng Thanh S¬n - VÜnh Phó”, Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu øng dông KHKT c«ng nghiÖp rõng, NXB N«ng nghiÖp, tr 97-109.
§oµn V¨n KÝnh. 1985. “VÊn ®Ò sö dông gç nhãm 6-7 lµm xµ t¶i d©y ®iÖn trªn c¬ së xö lý ho¸ chÊt b¶o qu¶n”, Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu øng dông KHKT c«ng nghiÖp rõng, NXB N«ng nghiÖp, tr 123-134.
Lª V¨n L©m, NguyÔn ThÞ BÝch Ngäc. 1999. Kh¶o nghiÖm hiÖu lùc cña thuèc b¶o qu¶n l©m s¶n víi nÊm môc, B¸o c¸o nhiÖm vô khoa häc, ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam.
Lª V¨n L©m, NguyÔn ThÞ BÝch Ngäc. 1999. Kh¶o nghiÖm hiÖu lùc cña thuèc b¶o qu¶n l©m s¶n víi mèi, B¸o c¸o nhiÖm vô khoa häc, ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam.
NguyÔn Vò L©m. 2002. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng thÊm thuèc XM5 cña gç Keo l¸ trµm (Acacia Auriculiformis Cunn) b»ng ph¬ng ph¸p Ng©m thêng vµ Ch©n kh«ng ¸p lùc, LuËn v¨n Th¹c sü kü thuËt, Trêng §H L©m nghiÖp, Hµ T©y.
Lª V¨n N«ng. 1999. C«n trïng h¹i gç vµ biÖn ph¸p phßng trõ, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi.
Lª Duy Ph¬ng. 2002. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng thÊm thuèc XM5 cña gç Keo lai (Acacia Auriculiformis Cunn. A. mangium) b»ng ph¬ng ph¸p Ng©m thêng vµ Ch©n kh«ng ¸p lùc, LuËn v¨n Th¹c sü kü thuËt, Trêng §¹i häc L©m nghiÖp, Hµ T©y.
NguyÔn ChÝ Thanh. 1985. “Mét sè kÕt qu¶ thö nghiÖm hiÖu lùc cña thuèc b¶o qu¶n vµ ®é bÒn tù nhiªn cña gç trong ®iÒu kiÖn trªn b·i thö tù nhiªn”, Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu øng dông KHKT c«ng nghiÖp rõng, NXB N«ng nghiÖp, tr 116-123.
FAO. 1986. Wood preservation manual, Paper 76.
Willeitner H., Liese W. 1992. Wood protection in tropical countries, Technical cooperation – Federal Republic of Germany.
Nghiªn cøu b¶o qu¶n mét sè tre gç rõng trång sö dông ngoµi trêi lµm näc tiªu, x©y dùng c¬ b¶n, nguyªn liÖu s¶n xuÊt ®å méc vµ v¸n nh©n t¹o
Le Van Lam, Bui Van Ai
Vµ c¸c c«ng t¸c viªn
Forest science institute of Viet Nam
Tãm t¾t
§Ò tµi ®· bíc ®Çu ®¸nh gi¸ ®îc ®é bÒn tù nhiªn cña 17 lo¹i gç rõng trång chñ yÕu lµm c¬ së ®Þnh híng cho kü thuËt b¶o qu¶n. §Ó ®¸p øng yªu cÇu sö dông gç lµm näc tiªu vµ x©y dùng c¬ b¶n, ®Ò tµi ®· x¸c ®Þnh søc thÊm thuèc b¶o qu¶n cña 03 lo¹i gç gåm: Keo l¸ trµm, keo lai vµ b¹ch ®µn urophylla. Trªn c¬ së kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm hiÖu lùc cña mét sè lo¹i thuèc b¶o qu¶n gç sö dông ngoµi trêi vµ øng dông x©y dùng 2 m« h×nh trång hå tiªu cã sö dông cäc chèng ®îc b¶o qu¶n b»ng thuèc XM5 t¹i TØnh Qu¶ng B×nh vµ B×nh D¬ng. §Ò tµi ®· ®Ò xuÊt ®îc 02 quy tr×nh b¶o qu¶n gç rõng trång phôc vô môc ®Ých sö dông ngoµi trêi vµ 01 quy tr×nh b¶o qu¶n t¹m thêi gç rõng tr«ng nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt ®å méc, v¸n nh©n t¹o.
Keywords: Priservation, bamboo, plantation wood.
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |