MỤc lục mục lục

Trong những năm gần đây, bộ môn Toán của Tỉnh Hưng Yên đã có những tiến bộ và thành tích trong những kỳ thi học sinh giỏi cấp Quốc gia ngày càng tốt hơn. Qua quá trình nghiên cứu, theo dõi các đề thi học sinh giỏi và những lần dạy ôn thi học sinh giỏi đã khẳng định kiến thức vectơ, toạ độ là cần thiết và không thể thiếu được trong chương trình toán THPT và thi học sinh giỏi.

Trong các kì thi Olympic, bài toán hình học cổ điển luôn là một trong những bài toán hay. Cài hay của bài toán không chỉ ở mức độ khó của bài mà còn ẩn chứa trong kết quả của bài toán, những đặc trưng, tích chất hình học được khai thác.

Về mặt nguyên tắc, bất kì bài toán hình học nào cũng có thể giải được bằng phương pháp toạ độ (phương pháp đại số). Tuy nhiên, nhiều bài toán hình học giải bằng phương pháp tổng hợp thông thường lại đi đến kết quả một cách khá nhanh chóng và đương nhiên lời giải cũng đẹp hơn nhiều. Cũng vậy, nhiều bài toán hình học được giải một cách nhanh chóng, gọn gàng nếu sự dụng phương pháp toạ độ.

Có thể nói rằng, phương pháp toạ độ là một phương pháp vạn năng, có thể giải được mọi bài toán hình học. Các bạn đã quen với hình học suy luận đôi khi không thích đến phương pháp dựa nhiều vào tính toán này. Tuy nhiên, thế mạnh của phương pháp toạ độ là giúp ta giải quyết được các bài toán quỹ tích khó, hoặc các bài chứng minh mà ta không giải được bằng suy luận. Phương pháp này là cứu cánh mỗi khi ta bí, và hiệu quả trong lúc còn ít thời gian vì dù phải tính toán hơi rắc rối nhưng không cần phải suy nghĩ nhiều. Việc giải nhanh hay chậm của phương pháp này phụ thuộc nhiều vào phương pháp, kĩ năng tính toán của chúng ta, phụ thuộc vào việc chọn hệ trục lúc ban đầu như thế nào.

Do vậy, tôi viết chuyên đề này nhằm phần nào đáp ứng những yêu cầu trên cũng như góp phần nâng cao chất lượng bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi của tỉnh nhà.

Bài viết này nhằm hệ thống kiến thức về phương pháp toạ độ, trình bày các kết quả qua quá trình nghiên cứu phương pháp toạ độ. Giúp các em học sinh có kiến thức tốt về phương pháp toạ độ, mở ra một số hướng cho các em học sinh suy nghĩ và sáng tạo những bài toán mới.

* Hệ thống và phân loại toán nhằm giúp học sinh có cái nhìn tổng quan hơn về phương pháp toạ độ trong việc giải các bài toán hình học phẳng và việc vận dụng phương pháp vào từng laọi toán đó như thế nào.

* Qua các vị dụ minh hoạ trong chuyên đề, người viết có những nhận xét hoặc các gợi ý về việc định hướng giải toán. Đồng thời thông qua lời giải các bài toán đó giúp học sinh hình thành phương pháp giải toán cũng như các kỹ năng, kỹ xảo cần thiết khi vận dụng phương pháp toạ độ vào giải toán.

* Thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy toán làm cho học sinh sáng tạo tìm những kết quả mới, lời giải hay trên một loại bài, giúp bản thân nắm vững hơn nữa về phương pháp toạ độ, đồng thời trao đổi và học tập kinh nghiệm ở thầy cô ở tổ Toán.

* Phương pháp suy luận, tổng hợp: kết hợp với các đề thi học sinh giỏi rút ra những kinh nghiệm, hệ thống lại kiến thức, mở ra các hướng mới.

* Phương pháp trò chuyện – phỏng vấn: trao đổi với nhiều học sinh khá giỏi để nắm tình hình sử dụng phương pháp toạ độ trong giải bài toán không gian.

* Phương pháp khảo sát: bản thân được tham dự các kỳ chấm thi học sinh giỏi nên có nắm được tình hình sử dụng các phương pháp làm bài của các em học sinh.

* Phương pháp phân tích lý luận: phân tích giúp học sinh nắm thật rõ bản chất vấn đề, lựa chọn được phương pháp giải cho phù hợp.

5. Đối tượng nghiên cứu.

- Các tài liệu: SGK, các đề thi học sinh giỏi tỉnh, quốc gia, quốc tế…

- Học sinh trường THPT chuyên Hưng Yên và học sinh các đội tuyển học sinh giỏi Quốc Gia.

6. Những đóng góp mới của đề tài.

- Về mặt lý luận, chuyên đề hệ thống lý thuyết cần thiêt và tư duy phương pháp trong việc bồi dưỡng học sinh giỏi toán. Đồng thời thông qua chuyên đề cũng cung cấp cho học sinh một phương pháp “đa năng” cho việc giải toán, không chỉ với các bài toán hình học phẳng.

- Về mặt thực tiễn, chuyên đề là một tài liệu tham khảo đối với giáo viên dạy đội tuyển toán đồng thời là một tài liệu học tập đối với học sinh chuyên toán.

PHẦN NỘI DUNG

A. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

I. Các kiến thức cơ bản về toạ đô, véc tơ.
I.1: Kiến thức toạ độ

1. Toạ độ của vectơ và của diểm trên trục

Cho nằm trên trục (O, )  sao cho: . Số a như thế được gọi là toạ độ của vectơ đối với trục (O, ).

Cho điểm M trên trục (O, )   số m như thế được gọi là toạ độ của điểm M trên trục (O, ).

2. Toạ độ của vectơ, của một điểm đối với hệ trục toạ độ

Trong mặt phẳng toạ độ Oxy, nếu thì cặp số (x ; y) được gọi là toạ độ của vectơ , ký hiệu là ;

Trong mặt phẳng toạ độ Oxy, toạ độ của được gọi là toạ độ của điểm M.

3. Các phép toán

Trong mặt phẳng toạ độ Oxy, cho 2 vectơ  và số thực k:

Phương trình đường thẳng trong mặt phẳng toạ độ Oxy có dạng:

ax + by + c = 0 , .

Đường tròn tâm I (a; b ) bán kính R có phương trình là: (x - a)­² + (y - b)² = R²

Cho hai đường tròn (C₁): (x – a₁)­² + (y – b₁)² =

(C₂): (x – a₂)­² + (y – b₂)² =

khi đó phương trình trục đẳng phương của hai đường tròn là:



5. Phương trình các đường cônic

Phương trình chính tắc của parabol:

Phương trình chính tắc của elip:

Phương trình chính tắc của hypebol:

a) Điểm M trùng với điểm N (với O là điểm bất kỳ).

b) I là trung điểm của đoạn thẳng AB

hay I là trung điểm của đoạn thẳng AB (với điểm O bất kỳ).

c) G là trọng tâm

hay G là trọng tâm (với O là điểm bất kỳ).

d) Đường thẳng a song song với đường thẳng b

(với vectơ , là các vectơ chỉ phương của a, b)

e) Ba điểm A, B, C thẳng hàng

f) Đường thẳng a vuông góc với đường thẳng b

(với vectơ , là các vectơ chỉ phương của a, b)

g) Tính độ dài đoạn thẳng AB: sử dụng công thức

Trong hệ trục toạ độ Oxy, cho các điểm A (x₁; y₁), B (x₂; y₂), C (x₃; y₃) và các véctơ Khi đó:

a)

b)

c) .

d) Vectơ và vectơ cùng phương

e)

g)

Cần hướng dẫn học sinh ôn tập làm cho học sinh nắm vững kiến thức vectơ đặc biệt là các kiến thức về toạ độ của các phép toán trên các vectơ để làm cơ sở cho việc nghiên cứu toạ độ .

Cần cho học sinh thấy rõ sự tương ứng 1 – 1 giữa các tập hợp điểm và tập hợp số. Trên đường thẳng: mỗi điểm ứng với một số thực xác định; Trên mặt phẳng: mỗi điểm ứng với một cặp số thực sắp thứ tự. Từ đây dần dần làm nổi bật cho học sinh thấy được rằng mỗi hình trong mặt phẳng là một tập hợp điểm sắp thứ tự theo một quy tắc nào đó, do vậy mỗi hình đó được xác định bởi một hệ rằng buộc nhất định tương ứng nào đó về mối liên hệ giữa các toạ độ của các điểm trên hình đó, thể hiện học sinh phải có các kỹ năng cơ bản sau :

+ Khi lấy M thuộc hình H thì các toạ độ của M phải thoả mãn hệ rằng buộc về các toạ độ điểm của hình H.

+ Ngược lại nếu có điểm M có toạ độ thoả mãn hệ rằng buộc về các toạ độ điểm của hình H thì M thuộc hinh H.

2. Hướng dẫn học sinh giải toán bằng PPTĐ

Với những bài toán hình học phẳng có chứa các quan hệ hình học: thẳng hàng, song song, vuông góc ... hay có chứa các yếu tố khoảng cách, tính góc, nếu ta chọn hệ toạ độ thích hợp thì ta có thể chuyển về bài toán đại số với quan hệ giữa các số và giữa các vectơ, giữa các phép toán. Các bài toán này rất có khả năng tìm ra được lời giải, thậm chí còn rất ngắn gọn.

Việc giải bài tập bằng PPTĐ đòi hỏi học sinh phải được luyện tập vận dụng tổng hợp các kiến thức liên quan.

Học sinh cần nắm được quy trình :

+ Chọn hệ trục toạ độ thích hợp (đây là vấn đề mấu chốt của bài toán, nếu chọn thích hợp thì bài toan sẽ được giải quyết nhanh gọn);

+ Phiên dịch bài toán đã cho sang ngôn ngữ vectơ;

+ Chuyển bài toán từ ngôn ngữ vectơ sang ngôn ngữ toạ độ;

+ Dùng các kiến thức toạ độ để giải toán;

+ Phiên dịch kết quả từ ngôn ngữ toạ độ sang ngôn ngữ hình học.
II. Vận dụng phương pháp toạ độ vào giải các bài toán hình học phẳng.

1. 
   Các bài toán chứng minh tính chất hình học: thẳng hàng, vuông góc, đồng quy…
   

Bài 1:

Gọi O là trung điểm cạnh đáy BC. Dựng hệ toạ độ Oxy (như hình vẽ )

Các điểm A, B, C có toạ độ: A(0; h), B(- a; 0), C(a; 0).

(ở đây giả sử BC = 2a, OA = h ).

Do M là trung điểm của AB nên M

G là trọng tâm AMC G

Gọi I ( 0 ; y₀ ) mà (-a; - h)

Theo giả thiết 

 I

Vậy (đpcm ).

+ Cách giải trên không phụ thuộc vào góc A là nhọn, vuông hay tù. Nếu giải bằng phương pháp toán học thuần tuý, thì khi vẽ hình thì phải xét 3 trường hợp trên. Đó cũng chính là lợi thế của Phương pháp toạ độ.

Hướng dẫn

Chọn hệ trục toạ độ Hxy như hình vẽ, khi đó: H(0; 0); O(0; a); A(a – 1;0); B(a + 1; 0) và C(0; b)  b² = |(a – 1)(a + 1)| = 1 – a²

Phương trình đường tròn tâm I đường kính CH:

Phương trình đường tròn tâm O:

 Phương trình trục đẳng phương CD của (O) và (I) là: 2ax – by + b² = 0

Phương trình AC: bx + (a – 1)y = b(a – 1)

Phương trình HE: (a – 1)x – by = 0

 Toạ độ

Phương trình EF:

Toạ độ giao điểm K của EF và AB là:

Ta có, toạ độ K thoả mãn phương trình CD  K  CD. Vậy 3 điểm K, C, D thẳng hàng.

Nhận xét: + Bài hình này ít khi nghĩ tới phương pháp toạ độ mà thường nghĩ tới phương pháp khác. Tuy nhiên, khi chọn hệ toạ độ khéo léo ta giải bài toán này mà không phải tính toán nhiều.

+ Bài toán này có nhiều cách giải. Trong phương pháp toạ độ như trên nhận xét CD là trục đẳng phương của hai đường tròn (O) và (I) là khá quan trọng, giúp ta giảm nhiềm trong việc tính toán. Ý tưởng này cũng thường hay được sử dụng để viết phương trình đường thẳng qua giao điểm của hai đường tròn hay đường thẳng đi qua hai tiếp điểm.

Bài 3 (China TST 1996): Cho tam giác ABC, đường tròn đường kính BC cắt AB, AC lần lượt tại E, D. Gọi F, G là hình chiếu của D và E trên BC; M là giao điểm của EF và DG. Chứng minh rằng AM  BC.

Hướng dẫn

Chọn hệ trục toạ độ Oxy như hình vẽ (chân đường cao hạ từ đỉnh A là gốc toạ độ)

Khi đó, giả sử toạ độ các đỉnh: A(0; 1);

B(b; 0); C(c; 0).

Phương trình AC: x + cy – c = 0.

Phương trình AB: x + by – b = 0.

Phương trình BD: cx – y – bc = 0.

Phương trình CE: bx – y – bc = 0.

 Toạ độ điểm

 ;

Phương trình đường thẳng DG:

M = DG  Oy  y_M =

Ta thấy biểu thức trên đối xứng với b,c nên nếu gọi M’ = EF  Oy thì M’ trùng với M.

Do đó, EF cắt DG tại M thuộc trục Oy. Vậy AM  BC (đpcm)

Bài 4

Chọn hệ trục toạ độ Oxy sao cho A(0; 0); B(0; 1); D(1; 0).

Gọi B’(a; b), vì hai hình vuông cùng chiều nên ta có:

D’(b; -a); C’(a + b; b – a), với (a, b)  (0, 1)

Khi đó phương trình các đường thẳng:

đường thẳng BB’: (1 – b)x + ay – a = 0 (1)

đường thẳng CC’: (a + 1 – b)x + (a + b – 1)y – 2a = 0 (2)

đường thẳng DD’: ã + (b – 1)y – a = 0 (3)

Ta có (1) + (3) được phương trình (2). Do đó BB’ và DD’ cắt nhau tại I(x₀; y₀) thì (x₀; y₀) cũng thoả mãn phương trình CC’.

Vậy 3 đường thẳng BB’, CC’, DD’ đồng quy tại I. (đpcm)

2. 
   Các bài toán chứng minh tính cố định.
   

Chọn hệ trục toạ độ Oxy như hình vẽ .Khi đó song song (d). Khi đó, toạ độ các điểm: A(0;a), B(b; c) , C(-b; -c)

Phương trình đường thẳng

Gọi toạ độ

Khi đó phương trình (d₁) qua E và vuông góc với d là:

phương trình (d₂) qua F và vuông góc với d là:

Từ đó suy ra tọa độ ,

Suy ra đường thẳng  đi qua M và vuông góc PQ có phương trình:

Suy ra đường thẳng đi qua điểm cố định (đpcm)

Hướng dẫn

Xét hệ trục toạ độ Oxy sao cho C trùng với gốc

toạ độ; B(1 – c; 0); A(-1 – c; 0) và d trùng với Oy

Đường tròn đường kính AB: (x + c)² + y² = 1

Giả sử H(0; m), m thay đổi. Gọi Q là giao điểm

của BD và d.

Phương trình đường thẳng AH:

mx – (1 + c)y + m(1 + c) = 0

Phương trình đường thẳng BD: (1 + c)x + my + c² – 1 = 0

 Toạ độ điểm Q

Phương trình đường tròn đường kính HQ:

Khi đó, DE là trục đẳng phương của hai đường tròn đường kính IH và đường tròn đường kính AB

 phương trình DE:



Vậy DE đi qua điểm cố định

Bài 7 (Báo THTT): Cho hai điểm A, B phân biệt và cố định trên đường thẳng cho trước. Với mỗi điểm M trên đường thẳng , xác định mỗi điểm N nằm trên  sao cho: ,. Trên nửa mặt phẳng bờ , dựng nửa đường tròn đường kính MN. Chứng minh rằng khi M di động trên đường thẳng  thì nửa đường tròn luôn tiếp xúc với một đường tròn cố định.

Hướng dẫn

Gọi O là trung điểm của AB.

Chọn hệ trục Oxy với , ta xét các điểm A( -1; 0), B( 1; 0), I (0;2).

M di động trên Ox: M( x; 0), .

Ta có:

.

Tọa độ trung điểm K của MN là: .

Xét nửa đường tròn tâm K, đường kính MN nằm phía trên Ox.

Ta sẽ chứng minh: luôn tiếp xúc với đường tròn (I; 1) với mọi x. Thật vậy:

Độ dài MN là: . Bán kính của là: . Xét các trường hợp:

+ Nếu x > 1: ,

Suy ra:, (I;1) tiếp xúc trong với nhau.

+ Nếu x < 1: ,

Suy ra:, (I;1) tiếp xúc ngoài với nhau.

+ Nếu x = 1: suy biến thành một tia gốc B, vuông góc Ox, hướng theo chiều dương của Oy; đó cũng chính là tiếp tuyến của (I; 1).

Vậy nửa đường tròn luôn tiếp xúc với đường tròn (I; 1) cố định. Ta có đpcm.

3. 
   Các bài toán quỹ tích.
   

Hướng dẫn

Ta dựng hệ trục toạ độ Oxy với Oy là trung trực

của IP và I(-1; 0); P(1; 0); C(0; a) và D(0; b) (b < 0)

là giao điểm của Oy với các tia Ix, Iy

Gọi K(0; m) là đường tròn thay đổi qua I và P

Phương trình IC: y = ax + a

Phương trình ID: y = bx + b

Phương trình đường tròn (K): x² + (y – m)² = m² + 1

 x² + y² – 2my – 1 = 0.

Toạ độ giao điểm A của IC và (K) là nghiệm của hệ:

Tương tự, toạ độ điểm B

Toạ độ trọng tâm G của tam giác IAB là:

(1)

Từ đó  G luôn chạy trên đường thẳng có phương trình tham số là (1)

Giới hạn: Ta có:

Vậy quỹ tích trọng tâm G là đoạn thẳng thuộc đường thẳng (1) với

Tương tự, với quỹ tích trực tâm H.

Nhận xét: Với bài toán này, không khó để dự đoán quỹ tích là một đường thẳng. Với quỹ tích là đường thẳng thì hoàn toàn có thể tự tin để giải bằng phương pháp toạ độ.

Bài 9 (Đề thi học sinh giỏi quốc gia 2006-2007): Cho tam giác ABC có hai đỉnh B, C cố định và đỉnh A thay đổi. Gọi H, G lần lượt là trực tâm và trọng tâm của tam giác ABC. Tìm quỹ tích điểm A, biết rằng trung điểm K của HG thuộc đường thẳng BC.

Hướng dẫn

Chọn hệ trục Oxy với O trung điểm BC và trục Ox là đường thẳng BC

Đặt . Khi đó tọa độ . Giả sử

Khi đó trực tâm H là nghiệm hệ phương trình

Trọng tâm , suy ra trung điểm

K thuộc đường thẳng BC khi và chỉ khi:

Vậy quỹ tích A là hyperbol bỏ đi hai điểm B, C

Hướng dẫn

Chọn hệ trục Oxy với O trùng I và trục Ox là đường thẳng BC.

Đặt . Khi đó

Giả sử tọa độ điểm với

Khi đó trực tâm H là nghiệm hệ phương trình:



là nghiệm hệ phương trình: với

Theo giả thiết, ta có : cùng phương

Vậy quỹ tích A là elip bỏ đi 4 điểm B, C, , là 4 đỉnh của elip

Gọi O là chân đường cao hạ từ C xuống AB

Chọn hệ trục toạ độ Oxy ( như hình vẽ ).

Giả sử toạ độ các đỉnh A, B, C là: A(a; 0), B(b; 0), C(0; h ), h > 0

Phương trình đường thẳng AB theo đoạn chắn:

Phương trình đường thẳng BC theo đoạn chắn: .

Giả sử MQ có phương trình y = m

Toạ độ của điểm Q là nghiệm của hệ phương trình:

Tương tự ta có : . Toạ độ của điểm P là

Gọi I là tâm của hình chữ nhật ABCD. Suy ra I là trung diẻm của MP

Khi đó (*)

Từ (1) suy ra

(2) suy ra m = 2y_I . Vì nên (**)

Từ (*) và (**) suy ra quỹ tích tâm I của hình chữ nhật MNPQ là đoạn KH, ở đây K, H lần lượt là trung điểm của OC và AB. (đpcm)

Nhận xét: Mọi lập luận ở đây không phụ thuộc vào hình dáng của

4. 
   Một số dạng toán khác.
   

Gọi I,R là tâm và bán kính của đường tròn (C) ngoại tiếp tam giác đều ABC. Dựng hệ trục toạ độ Oxy sao cho:

Ta có:

Vậy giá trị MA⁴ + MB⁴ + MC⁴ không phụ thuộc vào vị trí M

Hướng dẫn

Xét hệ trục toạ độ Oxy với O là gốc toạ độ.

Khi đó, M(3; 4). Giả sử A(a; 0), B(0; b)

Phương trình AB:

M  AB nên ta có:

Khi đó: OA + OB = a + b =

Dấu “=” xảy ra khi và chỉ khi

Vậy OA + OB nhỏ nhất bằng khi OA = và OB =

Chọn hệ trục toạ độ A₁xy sao cho: A₁(0; 0)

A₂(a; 0), O₁(0; r₁), O₂(a; r₂).

Giả sử, toạ độ M(s; t), khi đó: B₁(-s; t), B₂(2a – s; t).

 B₁B₂ = 2a = 2A₁A₂.

Do A₁A₂ // B₁B₂ nên A₁, A₂ theo thứ tự là trung điểm của B₁C và B₂C  C(s; -t).

Gọi K là giao điểm của MN với A₁A₂. Ta có:

 K là trung điểm của A₁A₂. Từ đó, do A₁A₂ // B₁B₂ nêm M là trung điểm của DE (2)

Từ (1) và (2)  CM là trung trực của DE. (đpcm)

Nhận xét: + Trong ví dụ trên, chúng ta hoàn toàn có thể chọn hệ trục toạ độ sao cho trục hoành chứa đường thẳng O₁O₂, tuy nhiên, khi đó việc tìm phương trình của B₁B₂ ( và do đó toạ tìm toạ độ B₁, B₂) không đơn giản. Việc chọn hệ trục như trong hướng dẫn là khôn ngoan vì việc tính toạ độ của các điểm cần thiết là rất dễ dàng.

+ Trong lời giải trên đã có sự kết hợp giữa phương pháp toạ độ và phương pháp tổng hợp. Điều đó giúp lời giải ngắn gọn và đẹp hơn.

Bài 15 (VMO 2011): Trong mặt phẳng, cho đường tròn (O) đường kính AB. Xét một điểm P di động trên tiếp tuyến tại B của (O) sao cho P không trùng với B, Đường thẳng PA cắt (O) tại điểm thứ hai C. Gọi D là điểm đối xứng với C qua O. Đường thẳng PD cắt (O) tại điểm thứ hai E. Chứng minh rằng các đường thẳng AE, BC, PO đồng quy.

Hướng dẫn

Chọn hệ trục toạ độ Bxy sao cho B(0; 0), A(2R; 0), P(0; t) với t > 0.

Ta có O(R; 0) và phương trình (O): x² – 2Rx + y² = 0

Phương trình PA:

Ta có: PA  (O) = {A; C} nên toạ độ A, C là nghiệm của hệ:



Mà D đối xứng với C qua O nên

Phương trình BC:

Phương trình PO:

Gọi M = PO  BC, toạ độ của M là nghiệm của hệ:

 Toạ độ điểm M

Để chứng minh BC, AE, PO đồng quy ta cần chứng minh A, E, M thẳng hàng.

Để đơn giản, ta chọn 2R = 1, khi đó ; A(0; 1),

Phương trình (O): x² + y² – x = 0

Phương trình PD: (t³ + 2t)x + y – t = 0

Ta có: PD  (O) = {D; E} nên toạ độ của D, E là nghiệm của hệ:

Do đó,

 cùng phương. Vậy BC, AE, PO đồng quy. (đpcm)

Bài 16: Cho có trực tâm H. Trên đoạn HB, HC lấy điểm B₁, C₁ sao cho góc AB₁C và góc AC₁B bằng 1 vuông. Chứng minh rằng AB₁ = AC₁.

Hướng dẫn

Chọn hệ trục toạ độ Oxy ( như hình vẽ )

Trong hệ toạ độ này A (0; h), B (b; 0), C (c; 0) , ( ở đây h, c > 0, b < 0 )

Ta có = (c; - h). Theo gt

Đường cao BH qua B (b; 0) và có vectơ pháp tuyến = (c; - h) nên có phương trình :

c(x - b) - h(y – 0) = 0 cx – hy – bc = 0 .

Gọi B₁ ( x₁; y₁) do B₁ BH

cx₁ – hy₁ – bc = 0 cx₁ – hy₁ = bc (1)

Ta có = ( x₁; y₁ – h ), = ( x₁ – c; y₁)

Vì hay x₁(x₁ – c) + y₁(y₁ – h) = 0

(2)

Mặt khác : = + (y₁ – h)²

= + - 2hy₁ + h²

= ( + - hy₁ - cx₁) + (cx₁ – hy₁ ) + h² (3)

Thay (1),(2) vào (3) ta được AB₁ = bc + h²

Tương tự ta có: AC₁ = bc + h²

Từ đó suy ra AB₁ = AC₁ (đpcm).

3. 
   Bài tập tự luyện.
   

1. 
   CM  EF
   
2. 
   Các đường thẳng CM, BF, DE đồng quy.
   

cắt BC tại M và N. Từ N kẻ đường thẳng vuông góc với NA cắt MA và BA lần lượt tại Q và P. Từ P kẻ đường thẳng vuông góc với BA cắt NA tại O. Chứng minh QO vuông góc với BC.

Qua quá trình nghiên cứu và vận dụng đề tài “GIẢI TOÁN HÌNH PHẲNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP TOẠ ĐỘ ”, tôi nhận thấy vấn đề này giúp ích nhiều cho học sinh trong việc học toán, giải toán.

Riêng bản thân tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu sâu hơn nữa về phuơng pháp này và hy vọng sẽ có thêm một phương pháp hữu hiệu khi giải các bài toán hình phẳng trong các đề thi HSG.

Qua thời gian giảng dạy phương pháp này cho học sinh tôi nhận thấy:

Nếu đề toán xuất hiện nhiều yếu tố vuông góc và thuận lợi cho việc gắn hệ trục tọa độ: Có hình vuông, hình chữ nhật và những trường hợp tương tự.

Đề toán chứa đựng các thông tin dẫn tới hai đường thẳng vuông góc. Như tam giác cân, tam giác đều, đường cao của tam giác, hai đường tròn giao nhau, ...

Những đề toán không chứa đường tròn hoặc chứa rất ít đường tròn mà các yếu tố cho rất đơn giản nhưng lại khó khai thác các mối liên hệ của các giả thiết.

Thay thế các tư duy của hình học bằng các phép toán đại số dẫn tới dễ dàng chọn ra hướng đi cũng như giải quyết được vấn đề.

Dễ dàng vận dụng các giả thiết của bài toán để giải quyết vấn đề, trong khi nếu giải bằng phương pháp hình học thuần túy thì ta rất khó khai thác các giả thiết.

Giải quyết nhanh gọn các bài toán điểm cố định, quỹ tích mà phương pháp hình học thuần túy gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt khi kết quả của quỹ tích là các đường Hypebol, Elip, Parabol.

Rất dễ chọn hệ trục tọa độ nên xác định hướng đi rất nhanh và phong phú, nên phù hợp với học sinh khi làm bài thi. Thông thường ta mất rất ít thời gian để xác định hệ trục và công việc còn lại chỉ là xử lí các phép toán, trong khi nếu đi theo phương pháp hình học thuần túy ta có thể mất nhiều thời gian cho một bài toán mà chưa chắc đã đạt được kết quả gì nên dẫn tới sự hoang mang và tâm lí ức chế dẫn tới hiệu quả của bài thi không cao.

c) Nhược điểm của phương pháp

Làm triệt tiêu đi khả năng tư duy hình học.

Thông thường lời giải sẽ rất dài so với phương pháp hình học thuần túy.

Nếu số biến trong bài toán nhiều thì ta gặp khó khăn trong việc xác định mối liên hệ giữa các biến số này. Đây chính là khó khăn lớn nhất khi lựa chọn phương pháp này. Đôi khi thời gian cho việc phân tích, biến đổi đại số chiêm rất ít mà thời gian dành cho việc xử lí biểu thức ở bước cuối để được kết quả theo ý đồ của mình lại chiếm rất nhiều. Điều này được thể hiện rất rõ khi các bài toán có chứa đường tròn, khi ta chọn hệ trục chưa thực sự tối ưu hoặc khi việc áp dụng phương pháp này quá gượng ép hoặc quá tùy tiện.

Tôi viết đề tài nhằm mục đích cùng trao đổi với Quý Thầy Cô dạy bộ môn toán về một phương pháp giải các bài toán hình học phẳng trong các đề thi HSG tỉnh, Quốc gia, Quốc tế. Vì kiến thức và thời gian còn nhiều hạn chế nên chắc rằng tài liệu có thiếu sót, tôi chân thành đón nhận sự góp ý của Quý Thầy Cô. Xin chân thành cảm ơn.

1. 
   CÁC TRANG WEB TOÁN HỌC: mathlinks.ro, mathcope.org, diendantoanhoc.net…
   
2. 
   CÁC CHUYÊN ĐỀ CHỌN LỌC BỒI DƯỠNG HỌC SINH NĂNG KHIẾU TOÁN (Tài liệu Hội nghị Khoa học).
   
3. 
   BÁO TOÁN HỌC VÀ TUỔI TRẺ.
   
4. 
   CÁC ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH.
   
5. 
   CÁC ĐỀ THI OLYMPIC 30/4, ĐỀ THI HSG KHU VỰC DUYÊN HẢI VÀ ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ.
   
6. 
   CÁC ĐỀ THI TOÁN QUỐC GIA (VMO).
   
7. 
   CÁC ĐỀ THI TOÁN QUỐC TẾ (IMO) VÀ CÁC NƯỚC…
   

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………