LUẬN Án tiến sĩ luật học hà NỘI 2014 h ọc viện chính trị quốc gia hồ chí minh nguyễn thị tuyết mai

Chương 3 THỰC TRẠNG ÁP DỤNG TẬP QUÁN TRONG GIẢI QUYẾT CÁC VỤ VIỆC DÂN SỰ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

tải về 1.74 Mb.

trang	5/13
Chuyển đổi dữ liệu	14.06.2018
Kích	1.74 Mb.
	#39986

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 13

Chương 3
THỰC TRẠNG ÁP DỤNG TẬP QUÁN TRONG GIẢI QUYẾT CÁC
VỤ VIỆC DÂN SỰ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

3.1. KHÁI QUÁT VỀ TỔ CHỨC, HOẠT ĐỘNG VÀ SỰ ẢNH HƯỞNG TỚI VẤN ĐỀ ÁP DỤNG TẬP QUÁN TRONG GIẢI QUYẾT CÁC VỤ VIỆC DÂN SỰ CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN Ở VIỆT NAM

3.1.1. Cơ cấu tổ chức, các nguyên tắc tổ chức, hoạt động và sự ảnh hưởng tới việc áp dụng tập quán trong giải quyết các vụ, việc dân sự của Tòa án nhân dân

Tại nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, TAND được tổ chức thành một hệ thống từ Trung ương tới cấp huyện và tương đương. Kể từ khi Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời cho đến nay, hệ thống TAND ngày càng được hoàn thiện. Hiến pháp năm 2013 ra đời đã tạo cơ sở pháp lý cho việc củng cố hơn nữa hệ thống TAND. Tuy nhiên, việc tổ chức, hoạt động của TAND cho đến thời điểm này về cơ bản vẫn căn cứ vào bản Hiến pháp 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001) và Luật Tổ chức TAND hiện hành.

Theo quy định của Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung 2001) và Luật Tổ chức TAND năm 2002, các Tòa án trong hệ thống TAND là các cơ quan xét xử của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam. Hệ thống TAND gồm các Tòa án:

1. Tòa án nhân dân tối cao;

2. Các TAND tỉnh,thành phố trực thuộc trung ương;

3. Các TAND huyện,quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh;

4. Các Tòa án quân sự;

5. Các Tòa án khác do luật định.

Ngoài ra, trong tình hình đặc biệt, Quốc hội có thể quyết định thành lập Tòa án đặc biệt. Theo quy định, các Tòa án trong hệ thống TAND có chức năng xét xử; có nhiệm vụ xét xử các vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân và gia đình, lao động, kinh tế, hành chính và giải quyết những việc khác theo quy định của pháp luật.

Hiến pháp năm 2013 khi quy định về TAND đã ghi rõ: “Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hoà XHCN Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp. Tòa án nhân dân gồm Tòa án nhân dân tối cao và các Tòa án khác do luật định”. (Điều 102).

Trong cơ cấu tổ chức, mặc dù có TAND các cấp và các Tòa án quân sự, song các Tòa án quân sự chỉ có thẩm quyền xét xử lĩnh vực hình sự và trong trường hợp bị cáo là quân nhân tại ngũ hoặc những vụ án khác theo quy định của pháp luật. Như vậy, đối với các vụ việc dân sự, thẩm quyền luôn thuộc về TAND các cấp, không có sự tham gia của Tòa án quân sự.

Về mặt hoạt động, để thực hiện chức năng, nhiệm vụ, TAND dựa trên nhiều nguyên tắc hiến định và Luật định (đây vừa là nguyên tắc trong tổ chức vừa là nguyên tắc trong hoạt động). Các nguyên tắc này đã được trình bày ở chương 1 của luận án.

Cơ cấu tổ chức và những nguyên tắc tổ chức, hoạt động như đã nêu trên đã có những ảnh hưởng tích cực tới việc áp dụng tập quán trong xét xử dân sự của TAND.

Thứ nhất, những ảnh hưởng tích cực từ cơ cấu tổ chức hệ thống TAND: Việc tổ chức TAND theo các cấp hành chính là cấp huyện, cấp tỉnh và cấp trung ương, song việc xét xử lại thực hiện theo chế độ hai cấp xét xử (sơ thẩm, phúc thẩm) tạo ra cơ chế sáng tạo cho TAND cấp dưới trong áp dụng pháp luật và áp dụng tập quán, đồng thời tạo cơ chế giám đốc, kiểm tra, đảm bảo pháp chế cho hoạt động áp dụng pháp luật và áp dụng tập quán của các Tòa án cấp dưới bằng hoạt động của Tòa án cấp trên. Đặc biệt, trong hệ thống TAND có TAND tối cao là cơ quan thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn hướng dẫn các TAND địa phương áp dụng thống nhất pháp luật, bao gồm cả việc áp dụng tập quán. Đồng thời, TAND tối cao tổng kết kinh nghiệm xét xử, giám đốc việc xét xử sơ thẩm, phúc thẩm; xét xử tái thẩm, giám đốc thẩm theo thẩm quyền để đảm bảo hoạt động này được thực hiện nghiêm minh, kịp thời, đúng pháp luật. Do vậy, khi phát sinh những trường hợp áp dụng tập quán để giải quyết các vụ việc dân sự, các bản án, quyết định của Tòa án cấp dưới sẽ luôn có cơ chế đảm bảo tính đúng đắn thông qua vai trò của Tòa án cấp trên và TAND tối cao.

Thứ hai, những ảnh hưởng tích cực từ các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của TAND: Chẳng hạn như: Nguyên tắc xét xử có sự tham gia của Hội thẩm nhân dân trong trường hợp lựa chọn được những Hội thẩm am hiểu về văn hóa, phong tục, tập quán sẽ góp phần hỗ trợ cho thẩm phán khi đưa ra những phán quyết có áp dụng tập quán; Nguyên tắc hòa giải trong tố tụng bên cạnh ý nghĩa về mặt pháp lý còn tạo ra một kênh tiếp cận thông tin để các bên trao đổi với nhau về những giải pháp thấu tình đạt lý, phù hợp phong tục tập quán; Nguyên tắc xét xử công khai không những đảm bảo dân chủ, mà còn làm hình thành nên cơ chế kiểm tra sự đồng thuận của nhân dân về một tập quán nào đó khi được viện dẫn áp dụng.

Tuy nhiên, với cơ cấu tổ chức và những nguyên tắc như trên, không phải không có những bất cập đối với việc áp dụng tập quán trong xét xử dân sự. Ví dụ như với tư duy và thực tiễn áp dụng về nguồn pháp luật đang tồn tại hiện nay là chỉ áp dụng quy định có trong các văn bản quy phạm pháp luật cùng với tâm lý ngại chạm vào việc áp dụng tập quán, thì sẽ dẫn tới hậu quả là vô hiệu hóa nguyên tắc áp dụng tập quán.

Vấn đề thực hiện chế độ bổ nhiệm Thẩm phán đặt các thẩm phán trước thách thức về việc xem xét bổ nhiệm lại sau mỗi nhiệm kỳ, các thẩm phán có thể vì e ngại án bị hủy, sửa… mà không áp dụng tập quán. Bởi vì, nếu không áp dụng tập quán để xét xử trong lúc thiếu quy phạm pháp luật thành văn có thể không phải chịu trách nhiệm gì, nhưng nếu áp dụng tập quán mà không phù hợp với quan điểm của cấp xét xử phúc thẩm hoặc giám đốc thẩm thì sẽ có ảnh hưởng nhất định tới việc tái bổ nhiệm. Hơn nữa, trong hệ thống các nguyên tắc cho thấy không có nguyên tắc nào ràng buộc Tòa án phải giải quyết tranh chấp trong trường hợp tranh chấp không thuộc thẩm quyền của bất cứ cơ quan nhà nước nào khác hoặc không có quy định của pháp luật để giải quyết (nói cách khác, không có nguyên tắc "cấm từ chối xét xử").

3.1.2. Khái quát thực trạng giải quyết các vụ việc dân sự của Tòa án nhân dân các cấp ở Việt Nam và sự ảnh hưởng từ quy định cho phép áp dụng tập quán

Từ năm 1992 với sự ra đời của Hiến pháp, đạo luật này đã đặt cơ sở pháp lý quan trọng cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của TAND các cấp. Tiếp theo sau đó, năm 1995 Quốc hội ban hành Bộ luật dân sự đầu tiên, đặt nền móng cho một hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện điều chỉnh các quan hệ dân sự. Từ năm 2006 đến nay, với sự ra đời và có hiệu lực của nhiều văn bản có giá trị pháp lý cao điều chỉnh hoạt động xét xử dân sự như Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (được sửa đổi, bổ sung năm 2011), Bộ luật dân sự năm 2005, Luật thương mại năm 2005... và nhiều văn bản liên quan khác, hoạt động xét xử dân sự của TAND đã ngày càng đảm bảo về số lượng và nâng cao về chất lượng.

Theo Báo cáo tham luận của TAND tối cao tại Hội nghị toàn quốc tổng kết thi hành Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 trình bày ngày 16/4/2013, từ ngày 01-9-2000 đến ngày 30-9-2011, TAND các cấp đã thụ lý 3.143.746 vụ việc dân sự, kinh doanh thương mại, lao động, hành chính, hôn nhân và gia đình. Tỷ lệ vụ án dân sự được giải quyết trên số vụ án đã thụ lý đạt trên 80%. Theo các văn bản khác như Báo cáo số 20/BC-TANDTC ngày 01/9/2010 của TAND tối cao tổng kết 5 năm thi hành Bộ luật tố tụng dân sự và các Báo cáo của TAND tối cao về công tác xét xử của TAND các cấp hàng năm, án bị hủy, sửa dao động, tăng giảm hàng năm nhưng các năm sau có xu hướng giảm so với những năm trước. Tham khảo Bảng 3.1 dưới đây từ năm 2006 để thấy rõ hơn thực trạng này:

Bảng 3.1: Tổng quan tình hình thụ lý, giải quyết các vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh thương mại từ năm 2006 đến năm 2012

		Vụ, việc thụ lý	Vụ, việc giải quyết	Tỷ lệ giải quyết/ thụ lý	Tỷ lệ án bị hủy	Tỷ lệ án bị sửa
1- Năm 2006
Dân sự Hôn nhân và gia đình	Tổng hợp	160.979	143.580	89%	1,4%	3,8%
	Sơ thẩm	143.404	127.137	88,6%	2%
	Phúc thẩm	16.926	15.856	93%
	Giám đốc thẩm, tái thẩm	649	587	89%
Kinh doanh, thương mại, phá sản	Tổng hợp	2.866	2.274	79,4%	2%	3%
	Sơ thẩm	2498	1978	79,2%
	Phúc thẩm	347	280	80,7%
	Giám đốc thẩm, tái thẩm	21	16	76,2%
2- Năm 2007
Dân sự	Tổng hợp	105.358	93.090	88,4%
	Sơ thẩm	89.944	78.528	87,3%
	Phúc thẩm	14.724	13.932	94,6%
	Giám đốc thẩm, tái thẩm	690	630	91,3%
Hôn nhân và gia đình	Tổng hợp	77.561	73.174	94,3%
	Sơ thẩm	74.484	70.204	94,3%
	Phúc thẩm	2.936	2.840	96,7%
	Giám đốc thẩm, tái thẩm	141	130	92,2%
Kinh doanh, thương mại	Tổng hợp	4.798	4.206	87,7%
	Sơ thẩm	4.287	3.783	88,2%
	Phúc thẩm	485	401	82,7%
	Giám đốc thẩm, tái thẩm	22	26	84,6%
3- Năm 2008
Dân sự	Tổng hợp	100.593	88.454	88%
	Sơ thẩm	85.893	74.562	86,8%
	Phúc thẩm	13.887	13.213	95,1%
	Giám đốc thẩm, tái thẩm	759	679	89,5%
Hôn nhân và gia đình	Tổng hợp	83.856	79.143	94,4%
	Sơ thẩm	80.770	76.152	94,3%
	Phúc thẩm	2.975	2.885	97%
	Giám đốc thẩm, tái thẩm	111	106	95,5%
Kinh doanh, thương mại	Tổng hợp	6.034	5.343	88,5%
	Sơ thẩm	5.384	4.748	88,2%
	Phúc thẩm	626	538	82,7%
	Giám đốc thẩm, tái thẩm	24	21	87,5%
4- Năm 2009
Dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại	Tổng hợp	214.174	194.358	90,7%	1,55%	2,64%
	Sơ thẩm		177.417
	Phúc thẩm		15.893
	Giám đốc thẩm, tái thẩm		1.048
5- Năm 2010
Dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại	Tổng hợp	215.741	194.372	90%	1,6%	2%
	Sơ thẩm		180.022
	Phúc thẩm		13.032
	Giám đốc thẩm, tái thẩm		1.318
6- Năm 2011
Dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại	Tổng hợp	246.915	222.386	90%	1,6%	2%
	Sơ thẩm		207.230
	Phúc thẩm		13.730
	Giám đốc thẩm, tái thẩm		1.426
7- Năm 2012
Dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại	Tổng hợp	271.306	246.215	90%	1,6%	2%
	Sơ thẩm		231.546
	Phúc thẩm		13.484
	Giám đốc thẩm, tái thẩm		1.185

Каталог: wp-content -> uploads -> 2017
2017 -> Th ng b¸o thuèc míi
2017 -> Nguyen hoang cuong
2017 -> Curriculum vitae
2017 -> CỤc quản lý DƯỢc cộng hòa xã HỘi chủ nghĩa việt nam độc lập Tự do Hạnh Phúc
2017 -> Cung cấp giải pháp phần mềm
2017 -> BÀi tập và thực hành môn học lý thuyết đồ thị
2017 -> MỘt số kiến thức cơ BẢn dành cho newbie
2017 -> NguyễN ĐĂng thảo vài Nét Chấm Phá Trong Đời Sống Âm Nhạc
2017 -> ĐỀ CƯƠng chi tiết môN: quản trị nguồn nhân lựC

tải về 1.74 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 13