LÊn a mú sung chào sông hồNG

Hồng Hà, con sông dài tới 1.149km mang quốc tịch của hai nước Trung Quốc và Việt Nam. Hành trình kiến tạo địa chất đã tạo ra điều ấy và đương nhiên công dân của hai quốc gia láng giềng này không thể không thừa nhận nó như thừa nhận lịch sử thấm đẫm máu và mồ hôi của tổ tiên ông cha mình để lại. Bờ cõi là vấn đề lớn, vấn đề thiêng liêng nhất của mọi đất nước, mọi dân tộc. Xưa từng đã thế và nay, vấn đề chủ quyền lãnh thổ vẫn còn là "điểm nóng" với nhiều quốc gia; nếu không tìm được cách giải quyết khôn ngoan thì biên giới, biển đảo sẽ trở thành khu vực tranh chấp, tranh đoạt, xung đột, đối đầu nguy hiểm như đốm lửa nhen nhóm cho cuộc cháy lớn, là điểm khai hỏa cho chiến tranh tàn khốc, là sự bắt đầu của máu chảy xương tan, là sự xuống dốc của kinh tế và bức tranh ảm đạm với nhiều, rất nhiều thanh niên chết trận, với nhiều, rất nhiều phụ nữ góa phụ đơn côi trở thành hiện thực xót xa.

Hồng Hà, mang tình yêu của hai dân tộc Trung-Việt và trong hành trình quanh co uốn khúc về với Biển Đông bao la, nó đã đi qua những khúc đoạn lịch sử dằng dặc, khi êm ả, khi thác ghềnh. Chắc nhiều người biết, dòng chính của Hồng Hà bắt đầu từ vùng núi thuộc huyện Nguy Sơn, Vân Nam, Trung Quốc. Độ cao khởi thủy của con sông lớn này là 1.776m, so với “nóc nhà” của Việt Nam và cũng của cả xứ Đông Dương - đỉnh Phan Xi Păng - thì nó chưa đáng được gọi từ trên trời đổ xuống. Dẫu vậy, Hồng Hà quá xứng đáng để ta kính trọng bởi khi nhắc đến lịch sử hình thành và phát triển văn minh châu thổ sông Hồng của Việt Nam không thể không nhắc tới sự can dự vô cùng quan trọng của dòng chảy vĩ đại này. Chả phải ngẫu nhiên mà dân Việt đã gọi sông Hồng là sông Cái, sông Mẹ. Gọi thế là đã mặc định tầm vóc to lớn và xác nhận vị thế số một của con sông này. Sông Hồng vật vã những cuộc sinh nở, trầm kha những kỳ dung dưỡng, phóng khoáng những giấc thăng hoa, mấy nghìn năm với bao kiếp chân lấm tay bùn, cầm cuốc, cầm cày và cầm gươm, cầm súng cùng với cung đàn, cây bút làm nên hình hài, vóc dáng, tâm tính dân tộc này. Trong mỗi con người Việt, dù ở đâu cũng mang trong máu thịt mình một phần sông Hồng, tôi nghĩ thế. Đấy là tôi đã nói đến sông Hồng của ta. Cụ thể hơn, có lẽ cũng cần nhắc lại một chút kiến thức về địa lý mà không ít người đã tường tận. Phần Hồng Hà chảy vào Việt Nam là 510 cây số đi qua 9 tỉnh, thành phố gồm Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Hưng Yên, Hà Nam, Nam Định, Thái Bình rồi hòa vào biển cả ở cửa Ba Lạt.

Trong những ngày Hà Nội nóng ngấp nghé bốn mươi độ C, chúng tôi đã lên Lào Cai và tìm tới A Mú Sung, một xã nằm ở cực bắc huyện Bát Xát. Tại sao phải là A Mú Sung chứ chưa phải là một địa chỉ khác của vùng đất phên giậu nổi tiếng Lào Cai? Đây là lời giải thích: Đến biên giới Việt-Trung, sông Hồng chảy dọc theo biên giới khoảng 80km, đoạn thì sang bên lãnh thổ Việt Nam, đoạn thì sang bên Trung Quốc. Điểm tiếp xúc đầu tiên của sông Hồng với lãnh thổ Việt Nam tại xã A Mú Sung; chính giữa sông là đường phân chia lãnh thổ hai nước. Xin nói rõ hơn, nếu tính điểm sông Hồng chảy hẳn và thuộc Việt Nam hoàn toàn là ở thành phố Lào Cai đối diện với Hà Khẩu của Trung Quốc ở bên kia.

Khi đã tay bắt mặt mừng với cán bộ, chiến sĩ biên phòng, chúng tôi mới thở phào nhẹ nhõm. Những người lính mang quân hàm màu lá cây, gọi theo cách thân mật của dân là “bộ đội xanh” đã ngồi chờ chúng tôi vài giờ rồi dù hôm nay thứ bảy, ngày nghỉ. Khách là các nhà văn, nhà thơ nên anh em càng mong gặp. Đồn trưởng, Trung tá Phạm Thanh Sơn; chính trị viên, Thượng tá Nguyễn Mạnh Thắng; đồn phó, Đại úy Vi Văn Hùng đều có mặt. Điều đáng trân trọng và khâm phục với các chiến sĩ biên phòng là dù gian khổ, khó khăn đến mấy vẫn làm tròn nhiệm vụ được giao. Với họ, không tình yêu nào lớn hơn tình yêu biên giới, tình yêu đất nước, không nhiệm vụ nào thiêng liêng hơn nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền lãnh thổ Việt Nam. Đồn Biên phòng A Mú Sung quản lý 26,902km đường biên giới với 4 cột mốc được đánh số từ 90 đến 94. Tôi hỏi: “Tình hình biên giới ở đây thế nào các anh?”. Chính trị viên Nguyễn Mạnh Thắng vui vẻ trả lời: “Nhìn chung là bình yên anh ạ!”. Đồn trưởng Phạm Thanh Sơn nói thêm: “Thực ra cũng có những vụ việc nho nhỏ như dân bên nước bạn mang đất đổ ra dòng sông nhưng khi ta gặp gỡ, nhắc nhở, họ dừng ngay”. Một biên giới minh định, minh bạch, hòa bình hữu nghị là ước mong của nhân dân và chiến sĩ ta. Và, những người lính quân hàm màu lá cây đang làm hết sức mình để làm được việc ấy. Sông núi xóm làng ở đôi bờ Hồng Hà nơi đây đang giữ được sự thanh bình êm ả. Con sông lấp loáng ánh chiều chảy thao thao trước mắt tôi. Tiếng chim núi văng vẳng gần xa hòa lẫn tiếng gió lao xao. Đôi ba người lúi húi làm việc trên nương. Đứng bên cột mốc ở Lũng Pô, không ai bảo ai, chúng tôi đều quay ra hướng dòng sông. Hồng Hà, bắt đầu từ đây đã đổ vào đất Việt, một nửa dòng chảy là địa phận của ta, là phần lãnh thổ thiêng liêng mang tên Tổ quốc mình. Từ đây, sông Hồng sẽ chảy qua hơn nửa nghìn cây số nữa để hòa vào Biển Đông nơi Tổ quốc mở ra mênh mang với hơn một triệu cây số vuông sóng nước, nơi có Hoàng Sa, Trường Sa và những hòn đảo khác yêu dấu của chúng ta. Trên đất liền đã có những vùng biên cương hữu nghị hòa bình như A Mú Sung này, nhưng còn Biển Đông? Một điều gì đấy bồn chồn, day dứt khi nghĩ tới Biển Đông.

Từ Lũng Pô, từ A Mú Sung, lạ kỳ thay, những người cầm bút chúng tôi lại nghe rõ Biển Đông đến thế. Khái niệm Tổ quốc được biểu hiện thật cụ thể và rõ ràng khôn xiết. Nhà văn trẻ Văn Thành Lê đến từ thành phố Vũng Tàu rưng rưng nói với tôi rằng: “Em không ngờ mình được đến đây, được đứng nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt để nghĩ về Tổ quốc rộng dài của mình”. “Tôi cũng thế Văn Thành Lê ạ, tiếng là ở Hà Nội đã lâu và đi biên giới đã nhiều nhưng đây cũng là lần đầu tiên tôi được thấy con sông Hồng chảy vào đất Việt”. Tôi nói với Lê thế rồi đúng tư thế một quân nhân, bất giác đưa tay phải lên ngang mày chào sông Hồng đang rực sáng trong ráng chiều biên cương...

Lào Cai - Hà Nội tháng 5.2013 

Tùy bút của NGUYỄN HỮU QUÝ