Lê Thị Phương XÂy dựng cơ SỞ DỮ liệu sinh học phân tử trong nhận dạng các loàI ĐỘng vật hoang dã phục vụ thực thi pháp luật và nghiên cứU

MỞ ĐẦU

Mặc dù những năm qua Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều biện pháp quyết liệt nhằm bảo vệ các loài động vật, thực vật hoang dã, quí hiếm. Tuy vậy vấn đề khai thác quá mức nguồn tài nguyên này vẫn đang là đề tài nóng bỏng, đòi hỏi chúng ta có những hoạt động tích cực hơn để ngăn chặn hiệu quả tình trạng săn bắt, buôn bán động vật, thực vật hoang dã quý hiếm, bảo vệ môi trường. Một trong những nguyên nhân khiến công tác ngăn chặn chưa đạt hiệu quả cao là chúng ta chỉ quan tâm đến đối tượng là các bọn săn bắt, vận chuyển mà chưa quan tâm đến nơi tiêu thụ là các nhà hàng và các thực khách. Hơn thế nữa khi được tiêu thụ ở những nơi này các động thực vật hoang dã đã qua chế biến và không còn giữ được hình dạng như ban đầu khiến cho việc định dạng rất khó khăn. Do vậy, việc truy cứu trách nhiệm đối với những cá nhân buôn bán và tiêu thụ động thực vật hoang dã trở nên vô cùng phức tạp. Vấn đề đặt ra là cần thiết phải có một công cụ hữu hiệu nhằm giúp các cơ quan chức năng có thể định dạng được chính xác các loại động vật, thực vật bị buôn bán trái phép khi chúng không còn hình dạng ban đầu.

Trên thế giới các nhà khoa học thuộc nhóm nghiên cứu Dự án mã vạch sự sống quốc tế (iBOL– International Barcode of Life project) đã thiết lập một thư viện của các loài sinh vật có nhân chuẩn dựa trên một dạng phân tích mới gọi là “mã vạch ADN” tại Toronto (Canada). Với phương pháp này, chỉ cần một chuỗi ADN ngắn, một vùng “mã vạch” chuẩn, công nghệ mã vạch ADN sẽ cho phép xác định các loài một cách nhanh chóng. Công nghệ mã vạch ADN ra đời sẽ hứa hẹn một tương lai mới, nơi mà con người có thể cập nhật nhanh chóng các thông tin như tên, thuộc tính sinh học… của bất cứ loài sinh vật nào trên Trái đất. Ngoài những ứng dụng trong khám phá đa dạng sinh học toàn cầu, công nghệ này còn có những ứng dụng quan trọng trong bảo tồn đa dạng sinh học. Cụ thể là, nó giúp nhận biết các loài bị cấm buôn bán và sử dụng từ những sản phẩm của động vật hoang dã phổ biến trên thị trường, hỗ trợ công tác thực thi luật pháp ở Việt Nam. Ngoài ra, phương pháp này còn đóng góp vào việc nghiên cứu vùng phân bố cũng như nỗ lực giám sát các loài nguy cấp trong cả nước.

Xuất phát từ hiện trạng đa dạng sinh học ở Việt Nam cũng như để giải quyết những vấn đề đặt ra trong công tác bảo tồn và nghiên cứu, đề tài luận văn “Xây dựng cơ sở dữ liệu sinh học phân tử trong nhận dạng các loài động vật hoang dã phục vụ thực thi pháp luật và nghiên cứu đa dạng sinh học tại Việt Nam” được thực hiện nhằm bước đầu xây dựng một cơ sở dữ liệu về mã vạch ADN cho các loài động vật được liệt kê trong nghị định 32/2006/ND-CP của chính phủ về “Quản lý động vật rừng, thực vật rừng nguy cấp, quí hiếm ở Việt Nam”. Cơ sở dữ liệu này sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp các cơ quan chức năng trong việc định loại chính xác các loài động vật quý hiếm để từ đó ngăn chặn một cách có hiệu quả việc khai thác và buôn bán trái phép động vật hoang dã, cũng như phục vụ công tác nghiên cứu và bảo tồn đa dạng sinh học tại các khu bảo tồn trong phạm vi cả nước.