§iÒu tra, ®¸nh gi¸ x¸c ®Þnh tËp ®oµn c©y trång rõng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ trªn c¸c d¹ng lËp ®Þa chñ yÕu trong c¸c vïng kinh tÕ l©m nghiÖp toµn quèc
Ph¹m §×nh Tam, L¹i Thanh H¶i, §Æng Quang Hng, TrÇn §øc m¹nh
Trung t©m øng dông KHKT L©m nghiÖp
ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam
Tãm t¾t
Cho ®Õn nay, vÊn ®Ò lùa chän tËp ®oµn c©y trång phôc vô trång rõng vÉn lµ mét trong nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt l©m nghiÖp, ®Æc biÖt lµ nh÷ng loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng. Bµi b¸o ®· nªu lªn mét sè kÕt qu¶ nh sau:
- D¹ng lËp ®Þa trong mçi vïng kinh tÕ l©m nghiÖp lµ kh¸ phøc t¹p, biÕn ®éng tõ 14 cho ®Õn 144 tiÓu vïng.
- HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt l©m nghiÖp hiÖn nay cßn qu¸ phøc t¹p, nhiÒu ®Çu mèi, do cã sù chång chÐo gi÷a qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý Nhµ níc, gi÷a cÊp Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng dÉn ®Õn thiÕu sù thèng nhÊt trong quy ho¹ch, trong lùa chän loµi c©y vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh kh¸c.
- Ph©n bè diÖn tÝch: Tæng diÖn tÝch rõng trång trªn toµn quèc hiÖn nay kho¶ng 1,5 triÖu ha, trong ®ã rõng s¶n xuÊt (872.275 ha) chiÕm 59,28%cßn lai lµ rõng phßng hé vµ ®Æc dông.
Ph©n bè diÖn tÝch rõng trång theo loµi c©y chñ yÕu: Nhãm Th«ng, Keo, B¹ch ®µn, Bå ®Ò chiÕm tû lÖ 58,31%, cßn l¹i lµ c¸c loµi c©y kh¸c.
- N¨ng suÊt rõng trång nh×n chung cßn thÊp, chØ ®¹t møc qu¶ng canh ë tuæi thµnh thôc c«ng nghÖ. ChØ cã loµi Keo, ®Æc biÖt lµ Keo lai trång ë mét sè tØnh lµ ®¹t tiªu chuÈn th©m canh.
- TËp ®oµn c©y trång rõng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cho c¸c vïng KTLN gåm 37 loµi, trong ®ã cã 12 loµi thuéc nhãm u tiªn I, 15 loµi thuéc nhãm u tiªn II, 7 loµi thuéc nhãm u tiªn III, 3 loµi thuéc nhãm u tiªn IV.
Tõ kho¸: §iÒu tra, ®¸nh gi¸, tËp ®oµn c©y trång, vïng kinh tÕ l©m nghiÖp
Më ®Çu
VÊn ®Ò lùa chän tËp ®oµn c©y trång phôc vô trång rõng cho ®Õn nay vÉn lµ mét trong nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt l©m nghiÖp, ®Æc biÖt lµ nh÷ng loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng.
§· cã mét sè ®Ò tµi dù ¸n vµ c«ng tr×nh nghiªn cøu x¸c ®Þnh c¬ cÊu c©y trång rõng cho c¸c vïng l©m nghiÖp trong c¶ níc. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c kÕt qu¶ còng míi chØ dõng l¹i ë møc ®¸p øng ®îc mét phÇn cho viÖc x©y dùng c¸c quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch trång rõng cã tÝnh vÜ m«, cßn kh¶ n¨ng øng dông vµo viÖc chän loµi c©y trång, bè trÝ c¬ cÊu c©y trång cho tõng c¬ së vµ tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ cßn nhiÒu h¹n chÕ sè lîng loµi c©y ®a ra qu¸ nhiÒu vµ mang tÝnh liÖt kª giíi thiÖu tËp ®oµn c©y trång cã triÓn väng cho mét vïng hay nhiÒu vïng mµ cha g¾n c¸c loµi c©y ®ã víi c¸c ®iÒu kiÖn lËp ®Þa cô thÓ nªn viÖc ¸p dông vµo thùc tÕ rÊt khã kh¨n. V× vËy, ®Ó phôc vô thiÕt thùc h¬n cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n ®· phª duyÖn dù ¸n “§iÒu tra x¸c ®Þnh tËp ®oµn c©y trång rõng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ trªn c¸c dang lËp ®Þa chñ yÕu trong c¸c vïng kinh tÕ l©m nghiÖp toµn quèc’’.
Môc tiªu, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
Môc tiªu dù ¸n
- N¾m ®îc thùc tr¹ng vµ hiÖu qu¶ trång rõng s¶n xuÊt cña mét sè loµi c©y trång chñ yÕu ®ang ®îc sö dông ë c¸c vïng kinh tÕ l©m nghiÖp trong toµn quèc.
- §Ò xuÊt ®îc tËp ®oµn c©y trång rõng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn lËp ®Þa chñ yÕu trong tõng vïng kinh tÕ l©m nghiÖp.
Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra nghiªn cøu
Ph¬ng ph¸p tiÕp cËn
- Th«ng qua Ban qu¶n lý c¸c Dù ¸n, c¸c ch¬ng tr×nh trång rõng ë Trung ¬ng.
- Th«ng qua héi th¶o chuyªn gia, ®iÒu tra pháng vÊn c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c nhµ chuyªn m«n Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra cô thÓ
-
§iÒu tra, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ rõng trång s¶n xuÊt hiÖn nay
- ¸p dông ph¬ng ph¸p ®iÒu tra pháng vÊn ®Ó thu thËp c¸c sè liÖu trång rõng cña c¸c ®Þa ph¬ng.
- ¸p dông ph¬ng ph¸p « tiªu chuÈn ®iÓn h×nh ®Ó ®iÒu tra thu thËp sè liÖu vÒ t¨ng trëng rõng trång.
- TÝnh to¸n tr÷ lîng rõng, s¶n lîng rõng theo biÓu tr÷ lîng vµ s¶n lîng rõng trång.
- TÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ rõng trång sau thêi gian mét chu kú kinh doanh hoÆc 1-2 lu©n kú khai th¸c.
- TÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ theo ph¬ng ph¸p l·i rßng NPV (Netpresent value)
-
§iÒu tra ®¸nh gi¸ lËp ®Þa
Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ dùa trªn c¬ së ph¬ng ph¸p cña FAO (Land Evaluation) vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam.
Tuú theo tõng møc ®é kh¸c nhau vÒ ph©n vïng lËp ®Þa vµ x©y dùng b¶n ®å lËp ®Þa cho vïng dù ¸n ®Ó ¸p dông c¸c chØ tiªu sau ®©y:
- §èi víi vïng ®åi nói: 4 chØ tiªu ®îc lùa chän lµ thµnh phÇn c¬ giíi, ®é dèc, ®é dµy tÇng ®Êt vµ tr¹ng th¸i thùc vËt.
- §èi víi ®Êt ngËp mÆn: Dùa vµo 3 yÕu tè lo¹i ®Êt, chÕ ®é ngËp triÒu vµ ®é thµnh thôc cña ®Êt.
- §èi víi ®Êt phÌn: Dùa vµo c¸c yÕu tè lo¹i ®Êt, ®é ngËp níc, thêi gian ngËp vµ kh¶ n¨ng tíi níc ngät.
Tæng hîp ®¸nh gi¸ ®îc ph©n chia lµm 3 cÊp tiÒm n¨ng theo ph¬ng ph¸p cho ®iÓm:
CÊp 1: Tèt, Ýt cã h¹n chÕ trong sö dông.
CÊp 2: Trung b×nh, cã mét sè h¹n chÕ.
CÊp 3: XÊu, cã nhiÒu h¹n chÕ.
Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh:
- Sö dông hÖ thèng th«ng tin ®Þa lý GIS, chång ghÐp c¸c lo¹i b¶n ®å thµnh phÇn ®Ó x¸c ®Þnh ®¬n vÞ ®Êt ®ai (d¹ng lËp ®Þa) vµ cÊp tiÒm n¨ng (nhãm d¹ng lËp ®Þa).
- §iÒu tra bæ sung, kiÓm tra ®¸nh gi¸ t¹i thùc ®Þa c¸c yÕu tè trªn.
KÕt Qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn §iÒu tra x©y dùng b¶n ®å lËp ®Þa cho vïng dù ¸n
Dù ¸n ®· ®iÒu tra x©y dùng b¶n ®å lËp ®Þa cho c¶ 3 cÊp: CÊp III cho 6 vïng träng ®iÓm, cÊp II cho mét tØnh ®iÓn h×nh (Qu¶ng Nam) vµ cÊp I cho 2 x· Thanh LuËn (B¾c Giang) vµ x· H¶i §«ng (Qu¶ng Ninh).
KÕt qu¶ ®iÒu tra ph©n chia lËp ®Þa ®îc tãm t¾t nh sau:
-
Ph©n chia lËp ®Þa cho 6 vïng KTLN träng ®iÓm tû lÖ 1:250.000.
-
Ph©n chia lËp ®Þa (cÊp II) tØnh Qu¶ng Nam tû lÖ1:100.000.
-
X©y dùng b¶n ®å d¹ng lËp ®Þa (cÊp I) x· Thanh LuËn huyÖn S¬n §éng tØnh B¾c Giang (tû lÖ 1/10.000).
KÕt qu¶ ®iÒu tra x©y dùng b¶n ®å lËp ®Þa vïng dù ¸n cho thÊy:
-
LËp ®Þa trång rõng ë ViÖt Nam rÊt phøc t¹p vµ manh món chØ nªn x¸c ®Þnh c¸c lËp ®Þa ®Æc trng (®iÓn h×nh) cho mçi tØnh ®Ó lµm c¬ së bè trÝ tËp ®oµn c©y trång thÝch hîp.
-
VÒ thæ nhìng, nÕu xÕp theo thø tù tõ thuËn lîi nhiÒu ®Õn Ýt thuËn lîi trong s¶n xuÊt n«ng l©m, cã thÓ nhËn xÐt nh sau:
- §Êt h¹ng I (nhiÒu thuËn lîi): §Êt Bazan, chiÕm tû lÖ cao ë c¸c vïng T©y Nguyªn vµ §«ng Nam Bé.
- §Êt h¹ng II (Ýt thuËn lîi): §Êt ph¸t triÓn trªn trÇm tÝch vµ biÕn chÊt cã kÕt cÊu h¹t mÞn chiÕm tû lÖ cao ë c¸c tØnh thuéc vïng T©y B¾c (S¬n La, Hoµ B×nh).
- §Êt h¹ng III (kÐm thuËn Lîi): §Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ c¸t vµ ®¸ M¸cma acid, chiÕm tû lÖ cao ë c¸c tØnh trong vïng §«ng B¾c (B¾c Giang, Qu¶ng Ninh…), B¾c Trung Bé (Qu¶ng B×nh, Thanh Ho¸, NghÖ An), Nam Trung Bé (Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i).
§iÒu tra ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng rõng trång s¶n xuÊt t¹i c¸c vïng KTLN träng ®iÓm
- Bíc ®Çu h×nh thµnh nh÷ng vïng trång rõng theo môc tiªu kinh tÕ, theo híng s¶n xuÊt hµng hãa phôc vô cho chÕ biÕn xuÊt khÈu vµ nhu cÇu tiªu dïng x· héi nh vïng nguyªn liÖu giÊy (vïng Trung t©m), vïng cung cÊp gç trô má (vïng §«ng B¾c), vïng nguyªn liÖu v¸n nh©n t¹o, vïng trång c©y ®Æc s¶n (QuÕ – Håi – Th«ng nhùa).
- Trång rõng bíc ®Çu ®· ®i vµo th©m canh h¬n, kh¾c phôc dÇn t×nh tr¹ng qu¶ng canh tríc ®©y. Víi diÖn tÝch 1,5 triÖu ha ®· trång (tæng kiÓm kª rõng toµn quèc 2001 – ViÖn §TQH) rõng trång gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc n©ng cao tû lÖ che phñ cña rõng toµn quèc tõ 28% lªn 33% vµ gãp phÇn phôc vô tÝch cùc nhu cÇu gç cña x· héi.
MÆc dï ®· thu ®îc kÕt qu¶ trªn, song thùc tr¹ng rõng trång, ®Æc biÖt lµ rõng s¶n xuÊt vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp.
Sù ph©n bè diÖn tÝch rõng trång
-
* Ph©n bè diÖn tÝch rõng trång theo môc ®Ých
- DiÖn tÝch rõng trång s¶n xuÊt chØ chiÕm tû lÖ thÊp (59,28%) tæng diÖn tÝch rõng ®· trång.
- Trong 6 vïng KTLN träng ®iÓm th× c¸c vïng cã tû lÖ rõng trång s¶n xuÊt cao h¬n rõng phßng hé vµ ®Æc dông lµ vïng T©y Nguyªn (69,13%), vïng B¾c Trung Bé (62,01%), vïng Nam Trung Bé (58,91%), vïng §«ng B¾c (52,80%).
* Ph©n bè diÖn tÝch rõng trång theo loµi c©y chñ yÕu
Nhãm loµi c©y trång diÖn u tiªn t¹i 6 vïng KTLN chiÕm tû lÖ cao trong tËp ®oµn c©y trång rõng so víi toµn quèc.
Nhãm loµi Th«ng: 14,82%. Nhãm loµi Keo: 15,50%.
Nhãm loµi B¹ch ®µn: 23,65%. Nhãm loµi Bå ®Ò: 4,34%.
Nhãm c¸c loµi kh¸c: 41,69% (nhãm u tiªn II)
* Cho ®Õn nay vÉn cha cã kÕt qu¶ tæng kiÓm kª rõng trång toµn quèc 2005 nªn tµi liÖu thèng kª trong biÓu cha mang tÝnh cËp nhËt, cã thÓ diÖn tÝch rõng trång cßn nhiÒu thay ®æi nhÊt lµ trong giai ®o¹n chia l¹i tØnh, mét phÇn diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp ®· chuyÓn thµnh ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
* Nh÷ng n¨m qua tû träng trång rõng s¶n xuÊt vÉn thÊp so víi rõng phßng hé vµ ®Æc dông v×:
- Trång rõng phßng hé vµ ®Æc dông ®îc Nhµ níc ®Çu t tõ nguån vèn ng©n s¸ch nªn kÕ ho¹ch trång rõng dÔ dµng ®îc thùc hiÖn.
- Trång rõng s¶n xuÊt ®îc ®Çu t tõ nguån vèn vay u ®·i, vèn viÖn trî, vèn liªn doanh, vèn cña c¸c tæ chøc vµ hé gia ®×nh, nªn tiÕn ®é thùc hiÖn cßn chËm. Tån t¹i nµy cÇn ph¶i cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch h¬n n÷a ®èi víi ngêi trång rõng nhÊt lµ c¸c n«ng hé ®· ®îc giao ®Êt giao rõng.
* Ngoµi diÖn tÝch trång rõng theo ph¬ng thøc tËp trung (rõng s¶n xuÊt kinh tÕ), hµng n¨m c¶ níc cßn trång ®îc kho¶ng tõ 250 triÖu ®Õn 300 triÖu c©y ph©n t¸n (t¬ng ®¬ng víi 100.000 ha rõng).
HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý rõng trång
KÕt qu¶ ®iÒu tra sù ph©n bè tr÷ lîng rõng trång (bao gåm c¶ rõng s¶n xuÊt, rõng phßng hé, rõng ®Æc dông) theo chñ qu¶n lý cho thÊy nh sau: (Tæng kiÓm kª rõng toµn quèc 2001–ViÖn §TQH)
-
Doanh nghiÖp nhµ níc qu¶n lý
|
13.800.000 m3 chiÕm 45,34%.
| -
Ban qu¶n lý rõng phßng hé qu¶n lý
|
2.500.000 m3 chiÕm 8,21%.
| -
Ban qu¶n lý rõng ®Æc dông qu¶n lý
|
870.000 m3 chiÕm 2,85%.
| -
XÝ nghiÖp liªn doanh qu¶n lý
|
87.000 m3 chiÕm 0,28%.
| -
Hé gia ®×nh, tËp thÓ qu¶n lý
|
9.500.000 m3 chiÕm 31,22%.
| -
Lùc lîng, vò trang qu¶n lý
|
474.000 m3 chiÕm 1,55%.
| -
C¸c thµnh phÇn kh¸c qu¶n lý
|
3.200.000 m3 chiÕm 10,55%.
|
Tæng
|
30.413.000 m3 chiÕm 100%
|
Nh vËy Doanh nghiÖp Nhµ níc vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o trong viÖc qu¶n lý rõng trång sau ®ã ph¶i kÓ ®Õn c¸c hé gia ®×nh, hé tËp thÓ. Khi hoµn thµnh chñ tr¬ng giao ®Êt giao rõng cho c¸c hé gia ®×nh, hé tËp thÓ th× tû lÖ nµy sÏ cã kh¶ n¨ng cao h¬n n÷a. §iÒu nµy ®ßi hái cÇn ph¶i cã mét c¬ chÕ, chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó ngêi d©n tÝch cùc tham gia trång rõng h¬n n÷a, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng vïng trång rõng nguyªn liÖu.
HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh l©m nghiÖp
HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh nguyªn liÖu gç vµ l©m s¶n vÒ c¬ b¶n ®· ®îc ®Þnh h×nh tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng c¶ ë cÊp vÜ m« ®Õn vi m«. Trùc tiÕp qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh ®îc tæ chøc theo hÖ thèng 3 cÊp: Tõ Tæng c«ng ty xuèng C«ng ty råi xuèng ®Õn ®¬n vÞ c¬ së lµ XÝ nghiÖp hoÆc L©m trêng. Ngoµi ra cßn cã mét sè C«ng ty hoÆc XÝ nghiÖp trùc thuéc UBND tØnh vµ mét sè L©m trêng trùc thuéc Së NN&PTNT.
Thùc tr¹ng vÒ n¨ng suÊt rõng trång t¹i c¸c vïng KTLN träng ®iÓm
-
N¨ng suÊt gi÷a c¸c loµi c©y trång thÓ hiÖn rÊt kh¸c nhau trong c¸c vïng KTLN; ngay n¨ng suÊt trong cïng loµi còng rÊt biÕn ®éng.
-
MËt ®é trång rõng còng dao ®éng rÊt lín.
-
C¨n cø theo tiªu chuÈn nghµnh th× mËt ®é trång rõng trªn nhiÒu m« h×nh kh«ng ®¹t tiªu chuÈn cho nªn còng khã ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt mét c¸ch chÝnh x¸c.
KÕt qu¶ tÝnh to¸n s¶n lîng, n¨ng suÊt rõng trång theo c¸ch quy ®æi mËt ®é ®ång nhÊt cña h¬n 100 m« h×nh t¹i 6 vïng KTLN träng ®iÓm cho thÊy:
-
§a phÇn c¸c m« h×nh rõng trång Keo cho n¨ng suÊt ë tuæi thµnh thôc c«ng nghÖ chØ ®¹t møc tiªu chuÈn qu¶ng canh. Loµi Keo lai cã kh¶ n¨ng cho n¨ng suÊt cao nhÊt sau ®ã ®Õn Keo tai tîng, Keo l¸ trµm.
-
HÇu hÕt B¹ch ®µn tr¾ng ®Òu cho n¨ng suÊt thÊp, ngay c¶ vïng vèn cã xuÊt xø u viÖt nh vïng NghÜa B×nh.
-
Trong nhãm Th«ng th× chØ cã Th«ng ®u«i ngùa ë L¹ng S¬n vµ Th«ng nhùa ë Qu¶ng Ninh ®¹t tiªu chuÈn rõng th©m canh (n¨ng suÊt 15 m3/ha/n¨m).
-
N¨ng suÊt tiÒm n¨ng cña mçi loµi còng chªnh lÖch kh¸ lín.
-
§é biÕn ®éng gi÷a n¨ng suÊt cùc ®¹i vµ n¨ng suÊt cùc tiÓu so víi n¨ng suÊt b×nh qu©n còng dao ®éng lín.
-
VÒ n¨ng suÊt kinh tÕ chÝnh lµ tuæi thµnh thôc c«ng nghÖ cña c¸c nhãm loµi c©y trång theo tiªu chuÈn ngµnh. C¸c loµi Keo nãi chung ë tõ tuæi 8–10 tuæi.
§¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ rõng trång mét sè loµi chñ yÕu
-
SuÊt ®Çu t b×nh qu©n cho 1 ha: 9.018.000 ®ång, lµ ë møc ®Çu t trång rõng th©m vÉn cßn thÊp h¬n suÊt ®Çu t b×nh qu©n víi nhãm Keo, B¹ch ®µn trong ®Ò ¸n trång rõng nguyªn liÖu chñ lùc 2001–2010 (10.000.000 ®/ha).
-
Tuy ®Çu t ë møc th©m canh nhng n¨ng suÊt ë tuæi khai th¸c kh«ng ®¹t tiªu chuÈn th©m canh (14 m3/ha/n¨m).
-
Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµm gi¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ rõng trång lµ chi phÝ khai th¸c vËn chuyÓn tõ b·i 1 ®Õn b·i 2 (b·i gç trung chuyÓn) hoÆc ®Õn tËn n¬i tiªu thô cao, thêng chiÕm tõ 30–50% gi¸ thµnh gç th¬ng phÈm.
KÕt qu¶ ®iÒu tra, ®¸nh gi¸ m« h×nh rõng trång t¹i mét sè vïng KTLN träng ®iÓm cho thÊy:
-
SuÊt ®Çu t cho mét ha rõng trång t¹i c¸c vïng KTLN rÊt kh¸c nhau:
-
§Çu t trång rõng qu¶ng canh tõ 2,7triÖu~5triÖu.
-
§Çu t trång rõng th©m canh tõ 9~11triÖu.
-
Nh×n chung, trång rõng theo ph¬ng ¸n qu¶ng canh hoÆc th©m canh ®Òu cã l·i khi n¨ng suÊt kho¶ng 8-9m3/ha/n¨m trë lªn.
-
Qua ph©n tÝch hai chØ tiªu NPV vµ BCR cho thÊy: trång rõng theo ph¬ng thøc th©m canh thêng ®em l¹i lîi nhuËn cao h¬n trång rõng qu¶ng canh tõ 1–3triÖu ®ång/ha. Nhng v× suÊt ®Çu t th©m canh ban ®Çu lín (kho¶ng 10triÖu/ha) nªn chØ cã thÓ thùc hiÖn ë nh÷ng n¬i mµ ®iÒu kiÖn cho phÐp: lËp ®Þa cßn tèt, kh¶ n¨ng ®Çu t kü thuËt theo chiÒu s©u, kh¶ n¨ng tµi chÝnh…
VÝ dô:
§Þa ®iÓm
|
Lôc Ng¹n – B¾c Giang
|
QuÕ S¬n – Qu¶ng Ng·i
|
§Çu t cho 1 ha rõng trång
|
9 triÖu
|
3 triÖu
|
L·i suÊt
|
2,8 triÖu/n¨m
|
1,2 triÖu/n¨m
|
Tû suÊt lîi nhuËn
|
31%
|
40%
|
§Ò xuÊt danh môc c¸c loµi c©y trång rõng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cho c¸c vïng KTLN träng ®iÓm
Nh×n chung, c¬ së khoa häc chän lo¹i c©y trång theo tõng môc ®Ých trång rõng dùa trªn 3 tiªu chuÈn chung:
- Phï hîp víi môc tiªu kinh doanh
- HiÖu qu¶ kinh tÕ (thu nhËp) cao
- ThÞ trêng tiªu thô réng vµ æn ®Þnh
- Phï hîp víi ®iÒu kiÖn lËp ®Þa g©y trång
- Kh¶ n¨ng thÝch øng (biªn ®é sinh th¸i) réng
- Cã t¸c dông c¶i thiÖn m«i trêng (duy tr× hoµn c¶nh rõng)
- Chñ ®éng vÒ nguån gièng vµ ph¬ng thøc nh©n gièng
- §· cã quy tr×nh, quy ph¹m, híng dÉn kü thuËt hoÆc kinh nghiÖm gieo ¬m, trång vµ ch¨m sãc rõng.
Quan ®iÓm lùa chän cña dù ¸n
Ngoµi c¸c tiªu chuÈn chung ®Ò cËp ë trªn, dù ¸n ®Ò nghÞ bæ sung thªm mét sè tiªu chuÈn sau:
-
Loµi c©y trång rõng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ ph¶i lµ nh÷ng loµi c©y cã n¨ng suÊt cao. KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy mét sè loµi c©y thuéc nhãm u tiªn cã kh¶ n¨ng cho n¨ng suÊt vît n¨ng suÊt th©m canh mÆc dï ph¬ng thøc canh t¸c mang tÝnh qu¶ng canh.
-
Loµi c©y ®îc tuyÓn chän ph¶i cã tÝnh quÇn thÓ cao. Mét sè loµi c©y rÊt khã trång rõng thuÇn lo¹i hoÆc cho n¨ng suÊt kÐm v× tÝnh quÇn thô thÊp, chØ nªn trång ph©n t¸n (vÝ dô loµi Muång ®en (Cassia siamea))
-
Thay thÕ dÇn nh÷ng loµi nhËp néi mäc nhanh b»ng nh÷ng loµi b¶n ®Þa trong ®ã c©y ®a môc ®Ých sÏ ®îc chó träng u tiªn hµng ®Çu (Tr¸m, Håi, QuÕ, SÊu...)
-
Nh÷ng loµi nhËp néi hoÆc b¶n ®Þa vÒ t¬ng lai sÏ ®îc a chuéng trªn thÞ trêng thÕ giíi (qua dù b¸o thÞ trêng th¬ng m¹i) nh L¸t Mehic«, G¸o vµng, Thanh thÊt…
-
Sè loµi c©y trång kh«ng nªn qu¸ nhiÒu v× sÏ rÊt khã cho viÖc thiÕt kÕ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh.
-
Mçi vïng KTLN nªn kÕt hîp hµi hoµ gi÷a trång rõng s¶n xuÊt víi trång rõng phßng hé, rõng ®Æc dông, ®Æc biÖt lµ trång c©y ph©n t¸n kÕt hîp víi c©y ¨n qu¶.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng tiªu chuÈn chung vµ quan ®iÓm bæ sung, dù ¸n bíc ®Çu ®Ò xuÊt tËp ®oµn c©y trång cho 1 x· thÝ ®iÓm lµ x· Thanh LuËn huyÖn S¬n §éng tØnh B¾c Giang vµ cho 1 tØnh ®iÓn h×nh lµ tØnh Qu¶ng Nam, cuèi cïng lµ danh môc c©y trång rõng s¶n xuÊt cho c¸c vïng KTLN ®iÓn h×nh (xem b¶ng 1, 2, 3)
B¶ng 1. §Ò xuÊt tËp ®oµn c©y trång x· Thanh LuËn huyÖn S¬n §éng tØnh B¾c Giang
TT
|
Gi¶I ph¸p
Loµi
Nhãm
d¹ng lËp ®Þa
|
Trång rõng tËp trung
|
Trång c©y ph©n t¸n
|
Loµi mäc nhanh (u tiªn I)
|
Loµi b¶n ®Þa (u tiªn II)
|
Ph¬ng thøc trång
|
Tr¸m tr¾ng
|
Vèi thuèc
|
V¶i thiÒu
|
Th«ng nhùa
|
Keo lai
|
Keo tai tîng
|
Tr¸m tr¾ng
|
Lim xanh
|
Re gõng
|
Kh¸o v¸ng
|
1
|
A1
|
|
|
|
X
|
X
|
x
|
X
|
Lµm giµu rõng
|
x
|
X
|
|
2
|
A2
|
|
|
|
X
|
X
|
x
|
X
|
Lµm giµu rõng
|
x
|
X
|
|
3
|
B
|
|
X
|
X
|
X
|
X
|
|
|
Hçn giao theo b¨ng (r¹ch)
|
|
|
X
|
4
|
C
|
|
X
|
X
|
X
|
X
|
|
|
Hçn giao theo b¨ng (r¹ch)
|
|
|
x
|
5
|
D
|
X
|
|
|
|
|
|
|
Toµn diÖn
|
|
|
|
B¶ng2. §Ò xuÊt tËp ®oµn c©y trång rõng tØnh Qu¶ng Nam
TT
|
GP
Loµi
Nhãm
DL§
|
Trång rõng tËp trung
|
Trång c©y ph©n t¸n
|
Loµi c©y mäc nhanh (u tiªn I)
|
Loµi b¶n ®Þa
(u tiªn II)
|
Ph¬ng thøc trång
|
QuÕ
|
Dã trÇm
|
G¸o vµng
|
Thanh thÊt
|
Lßn bon
|
Th«ng 3 lµ
|
Keo lai
|
Keo tai tîng
|
Keo l¸ trµm
|
B¹ch ®µn tr¾ng
|
QuÕ
|
Dã trÇm
|
1
|
A
|
|
|
|
|
|
X
|
x
|
Lµm giµu rõng
|
X
|
X
|
|
|
|
2
|
B1
|
|
X
|
X
|
X
|
|
|
x
|
Hçn giao theo b¨ng (r¹ch)
|
|
|
x
|
x
|
x
|
3
|
B2
|
|
X
|
X
|
X
|
|
|
|
Hçn giao theo b¨ng (r¹ch)
|
|
|
x
|
x
|
X
|
4
|
C
|
|
|
|
|
X
|
|
|
Hçn giao theo b¨ng (r¹ch)
|
|
|
|
|
x
|
5
|
D
|
X
|
|
|
|
X
|
|
|
Toµn diÖn
|
|
|
|
|
|
B¶ng 3. Danh môc c¸c loµi c©y trång rõng s¶n xuÊt cho c¸c vïng KTLN träng ®iÓm
TT
|
Tªn ViÖt Nam
| Tªn khoa häc | Vïng KTLN |
T©y B¾c
|
§«ng B¾c
|
B¾c Trung Bé
|
Nam Trung Bé
|
§«ng Nam Bé
|
T©y Nguyªn
| A |
Nhãm I
|
|
|
|
|
|
|
|
1
|
Keo l¸ trµm
|
Acacia auriculifomis
|
X
|
X
|
X
|
X
|
X
|
X
|
2
|
Keo tai tîng
|
Acacia mangium
|
|
X
|
X
|
X
|
|
X
|
3
|
Keo lai
|
Acacia auri x Acacia man
|
X
|
X
|
X
|
X
|
X
|
X
|
4
|
B¹ch ®µn tr¾ng
|
Eucalyptus tereticornis
|
|
X
|
|
X
|
X
|
X
|
5
|
B¹ch ®µn uro
|
Eucalyptus urophyla
|
|
X
|
X
|
|
X
|
|
6
|
Th«ng ba l¸
|
Pinus Kesya
|
X
|
X
|
|
X
|
|
X
|
7
|
Th«ng ®u«i ngùa
|
Pinus massoniana
|
X
|
X
|
|
|
|
|
8
|
Th«ng nhùa
|
Pinus mercusii
|
X
|
X
|
X
|
X
|
|
|
9
|
Th«ng caribª
|
Pinus caribea
|
|
|
X
|
X
|
X
|
|
10
|
Mì
|
Manglietia glauca
|
X
|
X
|
|
|
|
|
11
|
Bå ®Ò
|
Styrax tonkinensis
|
X
|
X
|
|
|
|
|
12
|
TÕch
|
Tectona grandis
|
|
|
|
|
X
|
X
|
B
|
Nhãm II
|
|
|
|
|
|
|
|
13
|
Tr¸m tr¾ng
|
Canarium allbum
|
|
|
|
|
|
|
14
|
Lim xanh
|
Eurothrioploeum fordii
|
|
|
|
|
|
|
15
|
Huûnh
|
Tarrietia javanica
|
|
|
|
|
|
|
16
|
DÎ ®á
|
Pasania ducampii
|
|
X
|
X
|
|
|
|
17
|
Kh¸o vµng
|
Machilus bonii
|
X
|
X
|
X
|
|
|
|
18
|
Re gõng
|
Cinnamomum partheroxylon
|
|
X
|
X
|
|
|
|
19
|
Giæi xanh
|
Michelia mediocris
|
|
X
|
X
|
|
|
|
20
|
DÇu níc
|
Dipterocarpus alatus
|
|
|
|
|
X
|
|
21
|
Sao ®en
|
Hopea odorata
|
|
|
|
|
X
|
|
22
|
Vªn vªn
|
Anisoptera cochin chinensis
|
|
|
|
|
X
|
|
23
|
V¹ng trøng
|
Endospermum chinensis
|
X
|
X
|
X
|
|
|
X
|
24
|
Vèi thuèc
|
Schima superba
|
X
|
X
|
|
|
|
|
25
|
Sa méc
|
Cunninghamia lanceolata
|
X
|
X
|
|
|
|
|
26
|
L¸t hoa
|
Chukrasia tabularis
|
X
|
X
|
X
|
|
|
|
27
|
T«ng dï
|
Toona sinensis
|
X
|
X
|
|
|
|
|
C
|
Nhãm III
|
|
|
|
|
|
|
|
28
|
Dã trÇm
|
Aquilaria crassana
|
|
|
X
|
X
|
|
|
29
|
Håi
|
Ilicium verum
|
|
X
|
|
|
|
|
30
|
Mµng tang
|
Lisea cubeba
|
X
|
X
|
|
|
|
|
31
|
QuÕ
|
Cinamomum casia
|
|
X
|
X
|
X
|
|
|
32
|
Luång
|
Dendrocalamus membranaceus
|
|
X
|
X
|
|
|
|
33
|
Bêi lêi
|
Litsea sp
|
X
|
X
|
X
|
|
|
|
34
|
M©y
|
Calamus tetradactylus
|
X
|
X
|
X
|
|
|
X
|
D
|
Nhãm IV
|
|
|
|
|
|
|
|
35
|
L¸t Mªhic«
|
Chukrasia sp
|
|
X
|
|
|
|
|
36
|
G¸o vµng
|
Adina sessilifolia
|
X
|
X
|
|
|
|
|
37
|
Thanh thÊt
|
Ailanthus malabarica
|
|
X
|
X
|
X
|
|
|
Ghi chó
Nhãm I: Nhãm c¸c loµi mäc nhanh n¨ng suÊt cao
|
Nhãm III: C¸c loµi cho l©m s¶n ngoµi gç
|
Nhãm II: C¸c loµi c©y b¶n ®i¹ t¹o thÕ bÒn v÷ng m«i trêng rõng
|
Nhãm IV: C¸c loµi dù kiÕn cho t¬ng lai
| III. KÕt luËn
KÕt qu¶ thùc hiÖn Dù ¸n “§iÒu tra, ®¸nh gi¸ x¸c ®Þnh tËp ®oµn c©y trång rõng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ trªn c¸c d¹ng lËp ®Þa chñ yÕu trong c¸c vïng kinh tÕ L©m nghiÖp träng ®iÓm” sau 24 th¸ng (11/2002–12/2004) cã thÓ rót ra mét sè kÕt luËn nh sau:
- D¹ng lËp ®Þa trong 1 vïng kinh tÕ l©m nghiÖp lµ kh¸ phøc t¹p, biÕn ®éng tõ 14 cho ®Õn 144 tiÓu vïng, trong ®ã cã 3 vïng phøc t¹p nhÊt lµ T©y B¾c (83), §«ng B¾c (144) vµ B¾c Trung Bé (105), ®¬n gi¶n nhÊt lµ §«ng Nam Bé (14). Tuy nhiªn trong mét vïng c¸c lËp ®Þa chñ yÕu còng t¬ng ®èi tËp trung, víi nh÷ng diÖn tÝch kh¸ lín nªn còng thuËn lîi cho viÖc ®Ò xuÊt c¸c loµi c©y trång chÝnh trong vïng.
- HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt l©m nghiÖp hiÖn nay cßn qu¸ phøc t¹p, nhiÒu ®Çu mèi do cã sù chång chÐo gi÷a qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý Nhµ níc, gi÷a cÊp Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng dÉn ®Õn thiÕu sù thèng nhÊt trong quy ho¹ch, trong lùa chän loµi c©y vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh kh¸c.
- VÒ ph©n bè diÖn tÝch: Tæng diÖn tÝch rõng trång trªn toµn quèc hiÖn nay kho¶ng 1,5 triÖu ha trong ®ã rõng s¶n xuÊt (872.275 ha) chiÕm 59,28%, rõng phßng hé vµ ®Æc dông (539.119ha) chiÕm 40,72%.
DiÖn tÝch rõng trång s¶n xuÊt cña c¸c vïng KTLN träng ®iÓm lµ 655.484 ha chiÕm 44,55% tæng diÖn tÝch rõng trång toµn quèc.
- Ph©n bè diÖn tÝch rõng trång theo loµi c©y chñ yÕu: Nhãm loµi c©y trång: Th«ng, Keo, B¹ch ®µn, Bå ®Ò thuéc nhãm u tiªn sè 1 chiÕm tû lÖ cao trong tËp ®oµn c©y trång rõng so víi toµn quèc (58,31%), cßn l¹i lµ c¸c loµi c©y kh¸c chiÕm 41,69%.
- N¨ng suÊt rõng trång t¹i c¸c vïng kinh tÕ l©m nghiÖp träng ®iÓm nh×n chung cßn thÊp chØ ®¹t møc qu¶ng canh ë tuæi thµnh thôc c«ng nghÖ:
Nhãm B¹ch ®µn: tõ 13~16m3/ha/n¨m
Nhãm Keo: tõ 11~15m3/ha/n¨m
Nhãm Th«ng: tõ 10~14m3/ha/n¨m
Tuy nhiªn, ë mét sè vïng trång Keo (Hoµ B×nh, Yªn B¸i, §ång Nai, T©y Ninh) n¨ng suÊt vÉn cã thÓ ®¹t tiªu chuÈn th©m canh ®Æc biÖt lµ Keo lai, hÇu nh ®Òu ®¹t tiªu chuÈn th©m canh ngay tõ cÊp tuæi 4 (S¬n La, Hoµ B×nh, Yªn B¸i, Qu¶ng Nam, B×nh Phíc).
- Danh môc c©y trång rõng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cho c¸c vïng KTLN gåm 37 loµi, trong ®ã cã 12 loµi thuéc nhãm u tiªn I, 15 loµi thuéc nhãm u tiªn II, 7 loµi thuéc nhãm u tiªn III, 3 loµi thuéc nhãm u tiªn IV.
Tµi liÖu tham kh¶o -
V¨n b¶n tiªu chuÈn kü thuËt L©m sinh. 2001. NXB N«ng nghiÖp.
-
N©ng cao n¨ng lùc hiÖu qu¶ trång rõng s¶n xuÊt ë ViÖt Nam. 2003. Héi th¶o Hoµ B×nh.
-
Héi th¶o Quèc gia vÒ loµi c©y u tiªn trong trång rõng. 2000. Hµ néi.
-
§ç §×nh S©m, Ng« §×nh QuÕ. 1995. §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt L©m nghiÖp vïng §«ng Nam Bé, §Ò tµi KN03-01.
-
Ng« §×nh QuÕ, Hoµng Xu©n Tý, NguyÔn §øc Minh. 1989. X¸c ®Þnh tiªu chuÈn chän ®Êt vµ ph©n vïng ®Êt trång rõng B¹ch ®µn cho vïng ®åi Qu¶ng Nam - §µ n½ng.
-
Bïi V¨n H¶i. 1998. Nghiªn cøu mét sè c¬ së khoa häc cña kü thuËt tØa tha rõng trång Keo l¸ trµm t¹i vïng §«ng Nam Bé, LuËn v¨n tiÕn sü.
-
Sö dông c©y b¶n ®Þa vµo trång rõng ë ViÖt Nam. 2002.
-
Hå s¬ thiÕt kÕ khai th¸c rõng trång t¹i c¸c tØnh B¾c Giang – Qu¶ng Ninh – Qu¶ng Nam – Qu¶ng Ng·i…
§iÒu tra, ®¸nh gi¸ x¸c ®Þnh t¹p doan cay trong rng s¶n xuÊt co¸ hiÑu qu¶ trªn c¸c d¹ng lËp ®Þa chñ yÕu trong c¸c vïng kinh tÕ l©m nghiÖp toµn qu«c
Pham Dinh Tam, L¹i Thanh Hai, Dang Quang Hung, Tran Duc Manh
Trung tam øng dung KHKT Lam nghiÑp
Forest science institute of Viet Nam
Tãm t¾t
VÊn ®Ò lùa chän tËp ®oµn c©y trång phôc vô trång rõng vÉn lµ mét trong nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt L©m nghiÖp tõ tríc ®Õn nay, ®Æc biÖt lµ nh÷ng loµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng. .Dù ¸n “§iÒu tra x¸c ®Þnh tËp ®oµn c©y trång rõng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ trªn c¸c dang lËp ®Þa chñ yÕu trong c¸c vïng kinh tÕ l©m nghiÖp toµn quèc” KÕt qu¶ thùc hiÖn ®· chØ ra:
- D¹ng lËp ®Þa trong mçi vïng kinh tÕ l©m nghiÖp lµ kh¸ phøc t¹p, biÕn ®éng tõ 14 cho ®Õn 144 tiÓu vïng, , do vËy khi x©y dùng kÕ ho¹ch vµ ®Ò xuÊt c¬ cÊu c©y trång cÇn ph¶i nghiªn cøu kü vµ tËp trung cho c¸c d¹ng lËp ®Þa chñ yÕu ®Ó ph¸t huy ®îc tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, ®ång thêi n©ng cao ®îc n¨ng suÊt c©y trång.
- HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt l©m nghiÖp hiÖn nay cßn qu¸ phøc t¹p, nhiÒu ®Çu mèi, do ®ã cã sù chång chÐo gi÷a qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý Nhµ níc, gi÷a cÊp Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng, dÉn ®Õn thiÕu sù thèng nhÊt trong quy ho¹ch, trong lùa chän loµi c©y vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh kh¸c.
- VÒ ph©n bè diÖn tÝch: Tæng diÖn tÝch rõng trång trªn toµn quèc hiÖn nay kho¶ng 1,5 triÖu ha; trong ®ã
Rõng s¶n xuÊt (872.275 ha) chiÕm 59,28%.
Rõng phßng hé vµ ®Æc dông (539.119 ha) chiÕm 40,72%
- Ph©n bè diÖn tÝch rõng trång theo loµi c©y chñ yÕu: Nhãm: Th«ng, Keo, B¹ch ®µn, Bå ®Ò thuéc nhãm u tiªn sè 1 chiÕm tû lÖ cao trong tËp ®oµn c©y trång rõng so víi toµn quèc (58,31%) cßn l¹i lµ c¸c loµi c©y kh¸c chiÕm 41,69%.
- VÒ n¨ng suÊt rõng trång t¹i c¸c vïng kinh tÕ l©m nghiÖp träng ®iÓm nh×n chung cßn thÊp, n¨ng suÊt chØ ®¹t møc qu¶ng canh ë tuæi thµnh thôc c«ng nghÖ. ChØ cã loµi Keo, ®Æc biÖt lµ Keo lai trång ë mét sè tØnh lµ ®¹t tiªu chuÈn th©m canh.
- X¸c ®Þnh ®îc tËp ®oµn c©y trång rõng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cho c¸c vïng KTLN gåm 37 loµi: trong ®ã cã 12 loµi thuéc nhãm u tiªn I, 15 loµi thuéc nhãm u tiªn II, 7 loµi thuéc nhãm u tiªn III, 3 loµi thuéc nhãm u tiªn IV. Danh môc loµi c©y trång cho 1 tØnh Qu¶ng Nam gåm 10 loµi, x· Thanh LuËn gåm 9 loµi.
KÕt qu¶ thùc hiÖn cña dù ¸n sÏ gióp cho c¸c vïng, ®Þa ph¬ng lùa chän c¸c loµi c©y, ph¬ng thøc trång ®îcphï hîp ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ ca« cho c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n tham gia trång rõng.
Keywords: Survey, evaluation, tree species collection
Chia sẻ với bạn bè của bạn: |