I. LỊch sử A. Sự hình thành

1. 
   Phân chia pháp
   
2. 
   Thuyết nhân quả
   
3. 
   Thuyết tam thế thật hữu
   
4. 
   Thuyết cực vi
   
5. 
   Các loại niết-bàn
   
6. 
   Phá ngã
   

1. 
   LỊCH SỬ:
   

Bộ luận Câu-xá có một vai trò quan trọng trong sự phát triển văn chương Phật giáo ở Ấn độ và Trung quốc, văn chương Nhất Thiết Hữu bộ. Tông Câu-xá dựa vào bộ luận Câu-xá để làm nền tảng lập tông. Luận Câu-xá là một trong những bộ luận thuộc luận tạng Nguyên Thuỷ. Bộ luận Câu-xá là một trước tác của ngài Thế Thân. Tác phẩm này được ngài Chân Đế dịch sang tiếng Hán vào giai đoạn 563-567 TL, và ngài Huyền Trang dịch lại vào năm 651-654TL. Tác phẩm đề cập nhiều lãnh vực của Phật giáo như:

• 
  Bản thể học
  
• 
  Tâm lý học
  
• 
  Đạo đức học
  
• 
  Vũ trụ quan
  

Câu-xá là phiên âm từ tiếng Sanskrit: kośa, tên tắc bộ luận Abhidharma-kośa của ngài Thế Thân (320 – 380 AD)(Vasubandhu). Abhidharma-kośa nghĩa là chỗ chứa, pháp tối thắng. Có nhiều cách giải thích, Đại Tỳ-bà-sa giải thích có 24, luận này giải thích có 2

Luận Câu-xá viết theo quan điểm của trường phái Kinh lượng bộ. Thế nhưng Câu-xá luận không chỉ trích Nhất thiết hữu bộ, mà hệ thống và ủng hộ. Bộ luận này đóng một vai trò quan trọng trong lịch sử văn chương Nhất thiết hữu bộ.

C. Tác giả

Sinh năm 320 tịch năm 380

Gia đình Bà-la-môn

Giả thuyết cho rằng có 2 Thế Thân

Xuất gia theo trường phái Nhất-thiết-hữu bộ

Sau theo quan điểm Kinh Lượng bộ

Được anh chuyển hoá sang Đại thừa.

II. Văn chương A-tỳ-đàm

1. 
   Luận thư Thượng-tọa bộ: có 7 tác phẩm
   
2. 
   Luân thư Nhất-thiết-hữu bộ: có 7 tác phẩm
   
3. 
   Luận Câu-xá
   

Loại bỏ tư tưởng bè phái

Loại bỏ tư tưởng cố chấp

Loại bỏ tư tưởng khen minh chê người

1. 
   Phân chia pháp
   

2. 
   Thuyết nhân quả
   

1. 
   SÁU NHÂN TRỰC TIẾP
   

1. 
   Năng tác nhân
   
2. 
   Câu hữu nhân
   
3. 
   Đồng loại nhân
   
4. 
   Tương ưng nhân
   
5. 
   Biến hành nhân
   
6. 
   Dị thục nhân
   

2. 
   BỐN DUYÊN:
   

1. 
   Nhân duyên
   
2. 
   Thứ đệ duyên
   
3. 
   Tăng thượng duyên
   
4. 
   Sở duyên duyên
   

1. 
   NĂM QUẢ
   

1. 
   Tăng thượng quả
   
2. 
   Sĩ dụng quả
   
3. 
   Đẳng lưu quả
   
4. 
   Dị thục quả
   
5. 
   Ly hệ quả
   

3. 
   Thuyết tam thế thật hữu
   

4. 
   Thuyết cực vi
   

1) Vi tế cực vi,

2) Hữu hình cực vi, và

3) Vi trần cực vi

5. 
   Các loại niết-bàn
   

6. 
   Phá ngã
   

- Luận Câu-xá hệ thống hoá tư tưởng Nhất Thiết Hữu Bộ