HÖÔÙng daãn chaåN ÑOAÙn vaø XÖÛ trí ngöng tuaàn hoaøn hoâ haáP ÑAÏi cöÔNG

P haùc ñoà chaån ñoaùn, chaêm soùc vaø ñieàu trò – khoa Hoài söùc tích cöïc

----

1. 
   ÑAÏI CÖÔNG
   

• 
  Ngöng tuaàn hoaøn - hoâ haáp (NTH-HH) hay coøn goïi laø ngöng tim laø moät caáp cöùu heát söùc khaån caáp, coù theå xaûy ra baát kì nôi naøo treân ñöôøng phoá, trong beänh vieän, coâng tröôøng, baõi bieån, gia ñình…
  
• 
  Xöû trí caáp cöùu NTH-HH thöôøng ñöôïc goïi laø Hoài sinh Tim - Phoåi (HSTP). Tuøy theo phöông tieän caáp cöùu ñöôïc söû duïng vaø trình ñoä cuûa ngöôøi caáp cöùu maø chia thaønh HSTP cô baûn (Basic Life Support – BLS) vaø HSTP cao caáp (Advanced Cardiac Life Support – ACLS). HSTP cô baûn khi nhöõng phöông tieän caáp cöùu chæ coù raát haïn cheá hoaëc chæ ñöôïc tieán haønh bôûi caùc nhaân vieân khoâng chuyeân vaø thöôøng aùp duïng ngay taïi nôi xaûy ra ngöng tuaàn hoaøn hoâ haáp, trong khi HSTP cao caáp laø moät coâng vieäc phöùc taïp ñoøi hoûi coù ñaày ñuû phöông tieän caáp cöùu vaø thaày thuoác chuyeân khoa, thöôøng chæ coù theå tieán haønh taïi khoa Hoài Söùc Caáp Cöùu.
  
• 
  Muïc ñích cuûa HSTP laø cung caáp taïm thôøi tuaàn hoaøn vaø hoâ haáp nhaân taïo, qua ñoù taïo ñieàu kieän phuïc hoài tuaàn hoaøn vaø hoâ haáp töï nhieân coù hieäu quûa.
  
• 
  HSTP coù theå ñöôïc thöïc hieän baèng caùc thuû thuaät hoài söùc tuaàn hoaøn nhö eùp tim ngoaøi loàng ngöïc, soác ñieän (phaù rung tim baèng ñieän), duøng thuoác… hay hoài söùc hoâ haáp nhö thoâng khí cô hoïc (TKCH) nhaân taïo (mieäng - mieäng; boùng - mask; boùng - NKQ) .
  
• 
  Coù ba yeáu toá quyeát ñònh thaønh coâng hay thaát baïi trong HSTPø:
  

• 
  HSTP ñöôïc tieán haønh bôûi nhaân vieân ñöôïc trang bò ñaày ñuû duïng cuï caàn thieát vaø thaønh thaïo veà kyõ thuaät.
  
• 
  Ñoäi nguõ HSTP ñöôïc toå chöùc toát (phaân coâng hôïp lyù töøng vò trí cuï theå).
  
• 
  Can thieäp kòp thôøi (moãi phuùt qua ñi thì cô may cöùu soáng BN giaûm ñi töø 7 - 10%).
  

2. 
   NGUYEÂN NHAÂN NGÖØNG TUAÀN HOAØN HOÂ HAÁP
   

• 
  Tröôùc kia NTH-HH thöôøng ñöôïc chia ra nhoùm coù nguyeân nhaân noäi khoa nhö beänh tim; phaûn xaï; quaù lieàu thuoác; tai bieán tuaàn hoaøn naõo; tai naïn (ñieän giaät, ngoä ñoäc…); suy hoâ haáp caáp vaø nhoùm coù nguyeân nhaân ngoaïi khoa nhö maát maùu (moå,veát thöông); chaán thöông.
  
• 
  Hieän nay thöôøng ñöôïc chia thaønh hai nhoùm:
  

• 
  NTH-HH coù theå phuïc hoài ñöôïc nhö giaûm theå tích tuaàn hoaøn; ngoä ñoäc; giaûm oxy maùu; cheøn eùp tim caáp; traøn khí maøng phoåi aùp löïc; roái loaïn chuyeån hoaù; nhoài maùu cô tim; giaûm thaân nhieät; thuyeân taéc phoåi... vaø
  
• 
  NTH-HH khoâng theå hoài phuïc ñöôïc nhö ung thö hay beänh giai ñoaïn cuoái, tai naïn quùa naëng, ñaõ tieân löôïng töø tröôùc…
  
  
  

3. 
   SINH BEÄNH HOÏC VAØ CHAÅN ÑOAÙN NGÖØNG TUAÀN HOAØN HOÂ HAÁP
   

• 
  Khi coù NTH-HH, chi’ sau 8 - 10 giaây ñaõ coù maát yù thöùc do hoaït ñoäng cuûa naõo hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo söï töôùi maùu (cung löôïng tim) cung caáp oxy vaø glucose.
  
• 
  Sau 3 - 4 phuùt NTH-HH ñaõ baét ñaàu xuaát hieän nhöõng toån thöông naõo khoâng hoài phuïc maëc duø tim coøn coù theå ñaäp laïi sau 2- 3 giôø ngöng neáu ñöôïc HSTP thoaû ñaùng.
  
• 
  Ngöng tuaàn hoaøn coù theå do ngöøng tim thöïc söï (voâ taâm thu), rung thaát (thöôøng gaëp nhaát (75 - 95%), tim khoâng hieäu quaû (maát maùu caáp, roái loaïn nhòp tim naëng, phaân li ñieän cô). Tuyø theo nguyeân nhaân, ngöng tuaàn hoaøn coù theå xuaát hieän tröôùc hoaëc sau ngöng hoâ haáp töï nhieân.
  
• 
  Caàn nghó ngay ñeán NTH-HH khi coù tình traïng:
  

• 
  Maát yù thöùc ñoät ngoät.
  
• 
  Ngöøng thôû ñoät ngoät.
  
• 
  Maát maïch beïn hoaëc maïch caûnh.
  

• 
  Hoaëc coù caùc daáu hieäu khaùc gôïi yù: da nhôït nhaït neáu maát maùu caáp, da tím ngaét neáu coù suy hoâ haáp, ngaït thôû, maùu ngöng chaûy khi ñang moå.
  

4. 
   QUY TRÌNH XÖÛ TRÍ NGÖNG TUAÀN HOAØN HOÂ HAÁP (A – B – C – D)
   

• 
  Ñaùnh giaù löu thoâng: quan saùt, thoåi, duøng tay, …
  
• 
  Laøm thoâng neáu coù taéc: naâng caèm, keùo löôõi; moùc huùt boû dò vaät…
  
• 
  Ñaët ñöôøng thôû nhaân taïo: canul, Mask: thanh quaûn? Maët? NKQ: muõi hay mieäng? Kim luoàn maøng giaùp nhaãn...
  

• 
  Thöïc hieän qua:
  

• 
  Mieäng – mieäng hay mieäng – muõi: tröïc tieáp hay giaùn tieáp...
  
• 
  Boùng - Mask: hieäu quûa khaù toát, kyõ thuaät ñôn giaûn
  
• 
  Boùng - NKQ.
  
• 
  Maùy thôû - NKQ.
  

• 
  Coá gaéng taêng noàng ñoä Oxy trong khí thoåi vaøo BN (toát nhaát FiO₂ =100%).
  
• 
  Taàn soá 12 - 15 laàn/phuùt,
  
• 
  Phoái hôïp vôùi eùp tim neáu chöa ñaët ñöôïc NKQ.
  

• 
  EÙp tim ngoaøi loàng ngöïc:
  

• 
  Bieân ñoä: 3,8 - 5 cm.
  
• 
  Phoái hôïp 30/2 vôùi TKCH (thoåi, boùp boùng: chöa coù NKQ).
  
• 
  Taàn soá: 100 laàn / phuùt neáu ñaõ coù NKQ.
  
• 
  Traùnh thao taùc chöa chuaån: baøn tay, khôùp khuyûu…
  

• 
  Ñöôøng duøng thuoác:
  

• 
  Toát nhaát laø tónh maïch trung taâm (TMTT) neáu coù saün nhöng khoâng neân coá gaéng baèng moïi giaù (thôøi gian, caûn trôû eùp tim, thôû maùy).
  
• 
  Tónh maïch ngoaïi vi (TMNV): caøng lôùn vaø coù sôùm caøng toát.
  
• 
  Qua oáng Noäi khí quaûn: khaù hieäu quûa nhöng caàn taêng lieàu>2laàn.
  
• 
  Tröïc tieáp vaøo tim: neân traùnh vì coù theå toån thöông ÑMV.
  

• 
  Duøng thuoác trong hoài sinh tim phoåi:
  

• 
  Adrenalin 1mg:
  

• 
  TM 1mg/laàn, laäp laïi moãi 3 -5 phuùt. Coù theå duøng lieàu cao 3 - 5mg/laàn sau lieàu ñaàu thaát baïi.
  
• 
  Bôm NKQ: lieàu >2 laàn IV, pha loaõng vaø boùp boùng 2 laàn.
  

• 
  Atropin 1mg:
  

• 
  TM 1mg/laàn, laäp laïi moãi 3 -5 phuùt, toång lieàu < 3mg.
  
• 
  Coù theå bôm qua NKQ.
  

• 
  NaHCO₃: 1mEq/kg; chæ duøng khi
  

• 
  Bieát chaéc coù  K⁺ hoaëc nhieãm toan chuyeån hoaù tröôùc ñoù.
  
• 
  HS Tim - Phoåi > 15 phuùt maø chöa hieäu quûa.
  

• 
  CaCl₂:
  

• 
  Chæ duøng khi:  K⁺;  Ca⁺⁺;  Mg⁺⁺; ngoä ñoäc (-) Ca⁺⁺…
  
• 
  Coù theå gaây toån thöông TB khoâng hoài phuïc
  

• 
  Dòch truyeàn: chæ neân duøng NaCl 0,9%.
  
• 
  Choáng loaïn nhòp:
  

• 
  Lidocain: Khi coù rung hoaëc nhanh thaát: 1mg/kg bolus, laëp laïi 0,5mg/kg moãi 5-10phuùt; sau ñoù 30 – 50 g / kg / phuùt IV.
  
• 
  Cordaron: toát hôn lidocain ñeå trò LN thaát. Lieàu 300mg/IV.
  

• 
  Phaùt hieän sôùm rung thaát vaø tieán haønh phaù rung ngay laø chuaån möïc cho caáp cöùu ngöng tim vì rung thaát laø theå thöôøng gaëp nhaát (75 - 95%) vaø ñieàu trò hieäu quaû rung thaát duy nhaát laø khöû rung.
  
• 
  Moïi ngöôøi laøm c/c HSTP phaûi ñöôïc huaán luyeän, trang bò vaø cho pheùp söû duïng maùy phaù rung ngay khi coù BN ngöng tim.
  
• 
  Baét ñaàu vôùi 200J, 300J roài 360J neáu chöa thaønh coâng.
  

5. 
   PHAÂN COÂNG NHIEÄM VUÏ TRONG NHOÙM CAÁP CÖÙU HOÀI SINH TIM - PHOÅI
   

• 
  Baùc só:
  

• 
  Baùc só 1:
  

• 
  Tröôûng nhoùm quyeát ñònh, chæ ñaïo can thieäp, thuoác...
  
• 
  Ñaûm baûo phaàn Hoâ Haáp: A-airway vaø B- breathing.
  

• 
  Baùc só 2:
  

• 
  Ñaûm baûo muïc C: EÙp tim, phaù rung, choïc TMTT, choïc MP – MT…
  
• 
  Thöïc hieän nhieäm vuï cuûa BS 3, neáu chöa ñöôïc taêng cöôøng.
  

• 
  Baùc só 3 (neáu ñöôïc taêng cöôøng).
  

• 
  Hoã trôï thöïc hieän caùc thuû thuaät HSTP theo leänh.
  
• 
  Caàm maùu beân ngoaøi, giuùp thay y phuïc cho BN.
  

• 
  Ñieàu döôõng:
  

• 
  Ñieàu döôõng 1: hoã trôï Bs1
  

• 
  Cung caáp Oxy, duy trì thoâng khí, giuùp ñaët NKQ, huùt ñaøm.
  
• 
  Ghi hoà sô: dieãn bieán, can thieäp, thuoác söû duïng.
  

• 
  Ñieàu döôõng 2: hoã trôï Bs 2
  

• 
  Ñaët TMNV, tieâm thuoác, ñaët sonde tieåu, daï daøy…
  
• 
  Chuaån bò duïng cuï caàn thieát cho caáp cöùu hoài sinh.
  
• 
  Laáy vaø göûi maãu beänh phaåm xeùt nghieäm.
  
• 
  Môøi chuyeân khoa, goïi taêng vieän khi caàn…
  
• 
  Giuùp thay y phuïc, giöõ taøi saûn, hoä toáng BN khi di chuyeån.
  

• 
  Ñieàu döôõng 3 (khi ñöôïc taêng cöôøng):
  

• 
  Saép xeáp, oån ñònh vò trí BN vaø maùy moùc duïng cuï.
  
• 
  Hoã trôï cho nhoùm khi coù yeâu caàu, traán an, caùch ly thaân nhaân BN.
  

-------

1. 
   KHAÙI NIEÄM
   

• 
  Suy hoâ haáp (SHH) laø moät tình traïng beänh lyù thöôøng gaëp, laø moät hoäi chöùng coù theå do nhieàu beänh lí taïi cô quan hoâ haáp hoaëc taïi caùc cô quan khaùc gaây ra.
  
• 
  SHH coù theå laø caáp tính hoaëc maïn tính. Bieåu hieän laâm saøng cuûa beänh nhaân (BN) bò SHH caáp hoaëc SHH maïn thöôøng khaùc nhau hoaøn toaøn. Trong khi SHH caáp ñöôïc ñaëc tröng bôûi nhöõng roái loaïn veà noäi moâi (khí maùu, kieàm toan...) ñe doïa tính maïng thì SHH maïn thöôøng kín ñaùo, coù veû chòu ñöôïc, thaäm chí coù theå khoâng coù bieåu hieän laâm saøng.
  
• 
  Cô quan hoâ haáp bao goàm bôm hoâ haáp (trung taâm hoâ haáp, heä thoáng daãn truyeàn thaàn kinh, cô hoâ haáp vaø khung xöông thaønh ngöïc) giuùp cho quùa trình thoâng khí (ñöa khoâng khí ñi vaøo vaø ñi ra khoûi pheá nang) vaø ñôn vò hoâ haáp (pheá nang, mao maïch phoåi, ñöôøng daãn khí) nôi tröïc tieáp xaûy ra quaù trình trao ñoåi khí.
  
• 
  SHHC ñöôïc ñònh nghiaõ laø tình traïng cô quan hoâ haáp ñoät nhieân khoâng baûo ñaûm ñöôïc chöùc naêng trao ñoåi khí, gaây ra thieáu oxy maùu, coù hoaëc khoâng coù keøm theo taêng cacbonic (CO₂) maùu, ñöôïc bieåu hieän qua keát quaû ño khí maùu ñoäng maïch.
  

2. 
   PHAÂN LOAÏI SUY HOÂ HAÁP CAÁP
   

1. 
   Phaân loaïi theo nguyeân nhaân
   

• 
  Caùc roái loaïn ôû ñöôøng thôû (airways): caùc beänh lí taéc ngheõn ñöôøng thôû cao (baïch haàu, hít phaûi dò vaät, vieâm phuø thanh moân, heïp thanh quaûn...) hoaëc ñöôøng thôû thaáp (COPD, hen pheá quaûn, ...)
  
• 
  Caùc toån thöông pheá nang vaø moâ keõ phoåi: vieâm phoåi, phuø phoåi caáp, ARDS, ngaït nöôùc, ñuïng daäp phoåi, vieâm keõ phoåi, traøn dòch hoaëc traøn khí maøng phoåi...
  
• 
  Caùc baát thöôøng taïi mao maïch phoåi: thuyeân taéc maïch phoåi
  

• 
  Toån thöông trung taâm hoâ haáp: tai bieán maïch naõo, chaán thöông soï naõo, ngoä ñoäc thuoác, hoân meâ chuyeån hoùa...
  
• 
  Roái loaïn daãn truyeàn thaàn kinh - cô: beänh nhöôïc cô, H/C Guillain-Barreù, vieâm ña reã thaàn kinh, chaán thöông coät soáng - tuûy soáng, ...
  
• 
  Baát thöôøng veà cô xöông thaønh ngöïc: gaõy nhieàu xöông söôøn, guø veïo coät soáng, gaõy xöông öùc, meät moûi cô hoâ haáp, beänh cô chuyeån hoaù, duøng thuoác daõn cô, phaãu thuaät vuøng buïng cao, ...
  

2. 
   Phaân loaïi theo beänh sinh:
   

1. 
   SHHC giaûm oxy hoùa maùu:
   

• 
  Ñöôïc goïi laø SHH theå Hypoxemia khi PaO2 < 55 mmHg vôùi FiO2  0,6.
  
• 
  Coù boán cô cheá beänh sinh gaây ra hypoxemia: (1) Shunt; (2) Baát töông hôïp thoâng khí-töôùi maùu; (3) Giaûm thoâng khí pheá nang; (4) Roái loaïn khueách taùn khí.
  

2. 
   SHH taêng cacbonic maùu
   

• 
  Ñöôïc goïi laø SHHC theå Hypercapnia khi PaCO2 >45mmHg vaø pH< 7,35.
  
• 
  Taát caû caùc nguyeân nhaân gaây ra taêng nhu caàu thoâng khí hoaëc giaûm khaû naêng cung caáp thoâng khí ñeàu coù theå gaây ra taêng cacbonic maùu:
  

• 
  Taêng nhu caàu veà thoâng khí: soát cao, nhieãm truøng maùu, ña chaán thöông, nuoâi döôõng quaù taûi cacbonhydrate, thieáu maùu, toan chuyeån hoùa, COPD, hen pheá quaûn, ARDS, thuyeân taéc phoåi, suy thaän caáp, suy gan, côn lo laéng quùa möùc...).
  
• 
  Giaûm khaû naêng cung caáp thoâng khí cho BN: meät moûi cô hoâ haáp, teo nheõo cô, suy dinh döôõng, roái loaïn nöôùc ñieän giaûi - toan kieàm, moå vuøng buïng cao, gaãy xöông söôøn, uøn taéc ñôøm, co thaét pheá quaûn, taéc ngeõn ñöôøng hoâ haáp treân, traøn dòch - khí maøng phoåi, chöôùng hôi daï daøy, coå chöôùng... .
  

3. 
   Phaân loaïi theo laâm saøng :
   

1. 
   SHHC loaïi naëng:
   

• 
  BN coù beänh caûnh SHHC nhöng chöa coù caùc daáu hieäu ñe doïa sinh maïng,
  
• 
  Can thieäp baèng thuoác vaø oxy lieäu phaùp laø chuû yeáu, coù theå giaûi quyeát ñöôïc baèng thuoác hoaëc baèng moät soá thuû thuaät khoâng ñaùng keå nhö huùt ñôøm, choáng tuït löôõi…
  

2. 
   SHHC loaïi nguy kòch:
   

• 
  BN coù beänh caûnh SHHC naëng vaø coù theâm nhöõng daáu hieäu ñe doïa sinh maïng nhö:
  

• 
  Roái loaïn nhòp thôû nghieâm troïng: thôû >40 l/p hoaëc <10 l/p.
  
• 
  Roái loaïn huyeát ñoäng roõ: tuït HA.
  
• 
  Roái loaïn yù thöùc roõ: vaät vaõ hoaëc lô mô thaäm chí hoân meâ.
  

• 
  Phaûi can thieäp ngay baèng caùc thuû thuaät, sau ñoù môùi duøng thuoác hoaëc söû duïng song song (ñaët oáng noäi khí quaûn, boùp boùng, thôû maùy...)
  

3. 
   TIEÁP CAÄN CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH NHAÂN SHHC
   

1. 
   Chaån ñoaùn laâm saøng SHHC
   

1. 
   Khoù thôû:
   

• 
  SHHC raát thöôøng coù khoù thôû, coù theå khoù thôû nhanh, ruùt loõm co keùo cô hoâ haáp phuï trong pheá quaûn pheá vieâm nhöng cuõng coù theå khoù thôû chaäm vaø hoaøn toaøn khoâng coù ruùt loõm co keùo trong ngoä ñoäc thuoác nguû.
  
• 
  Möùc ñoä khoù thôû vaø kieåu roái loaïn nhòp thôû laïi khoâng töông xöùng vôùi möùc ñoä SHHC. Nhieàu tröôøng hôïp taêng thoâng khí hay gaëp trong toan chuyeån hoùa, toån thöông thaân naõo, suy thaän caáp hoaëc suy tim ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn nhaàm laø SHHC. Nhieàu tröôøng hôïp khaùc nhòp thôû chaäm döôùi 10 nhòp/phuùt nhö ngoä ñoäc Heroin, thuoác nguû thì laïi bò boû qua.
  

2. 
   Xanh tím:
   

• 
  Thöôøng coù xanh tím ôû ñaàu chi trong SHHC theå giaûm oxy hoùa maùu khi S_aO2 < 85%, nhöng vôùi theå hypercapnia thöôøng laïi coù da ñoû tía.
  
• 
  Xanh tím vaø khoù thôû cuõng khoâng ñaëc hieäu cho SHHC, coù theå thaáy caû trong soác, suy tim, traøn dòch maøng tim, thieáu vitamin B₁...
  

3. 
   Ran ôû phoåi:
   

• 
  SHHC do caùc beänh ôû phoåi thöôøng deã daøng phaùt hieän ñöôïc ran caùc loaïi töông xöùng khi tieán haønh thaêm khaùm, nhöng cuõng coù theå coù SHHC maø hoøan toøan khoâng coù ran phoåi nhö trong caùc loïai SHHC do nguyeân nhaân ngoøai phoåi.
  
• 
  Möùc ñoä vaø kieåu loaïi ran chæ giuùp ích cho vieäc truy tìm nguyeân nhaân hôn laø xaùc ñònh möùc ñoä SHHC.
  

4. 
   Caùc bieåu hieän toaøn thaân
   

• 
  Caùc bieåu hieän toøan thaân nhö tim maïch, thaàn kinh coù giaù trò raát quan troïng trong vieäc xaùc ñònh möùc ñoä SHHC. Khi BN coù khoù thôû, tím taùi, vaõ moà hoâi, coù nhieàu ran..., coù xuaát hieän daáu hieäu roái loaïn huyeát ñoäng, hoaëc roái loaïn yù thöùc nghieâm troïng thì chaéc chaén tính maïng BN ñang bò ñe doïa töøng phuùt do bò SHHC möùc ñoä nguy kòch.
  
• 
  Trong moät soá tröôøng hôïp thaäm chí BN khoâng coù hoaëc raát ít nhöõng than phieàn khoù thôû nhöng BN ñoù ñaõ bò SHHC nguy kòch.
  

2. 
   Caän laâm saøng
   

1. 
   Phaân tích keát quûa khí maùu ñoäng maïch:
   

• 
  pH vaø PaCO₂:
  

• 
  Bình thöôøng pH = 7,40  0,05; PaCO₂ = 40  5 mmHg.
  
• 
  Khi BN coù laâm saøng cuaû SHHC vaø coù pH < 7,35 vaø PaCO₂ > 45mmHg ñöôïc coi laø coù SHHC möùc ñoä naëng, theå taêng cacbonic gaây nhieãm toan hoâ haáp maát buø.
  
• 
  Neáu pH<7,20 chöùng toû BN bò SHHC möùc ñoä nguy kòch ñe doïa tính maïng caàn ñöôïc can thieäp heát söùc khaån tröông baèng thoâng khí cô hoïc.
  

• 
  PaO₂:
  

• 
  Bình thöôøng PaO₂ = 60 - 90 mmHg.
  
• 
  Khi BN coù laâm saøng cuaû SHHC vaø coù PaO₂ < 55mmHg vôùi PaO₂/FiO₂ < 300 ñöôïc coi laø bò SHHC coù giaûm oxy hoùa maùu naëng.
  
• 
  Neáu PaO₂/FiO₂ <200 thì coù giaûm oxy hoùa maùu nghieâm troïng.
  

• 
  HCO₃^-:
  

• 
  Bình thöôøng HCO₃^- = 24  4 mmol/l.
  
• 
  Neáu BN bò SHHC theå taêng cacbonic maùu (pH < 7,35 vaø PaCO₂ > 45mmHg) coù HCO₃^- >30 mmol/l ñöôïc coi laø SHHC treân neàn maïn vaø thaän ñaõ coù ñaùp öùng buø tröø baèng caùch taêng taùi haáp thu HCO₃^-.
  

2. 
   Chuïp X Quang phoåi:
   

• 
  Caàn phaûi laøm ngay taïi giöôøng cho taát caû caùc BN bò SHHC.
  
• 
  Phim X quang loàng ngöïc thaúng giuùp phaùt hieän nguyeân nhaân, loïai toån thöông taïi phoåi gaây SHHC, töø ñoù höôùng daãn caùch xöû trí thích hôïp.
  

4. 
   NGUYEÂN TAÉC XÖÛ TRÍ SHHC
   

1. 
   Xaùc ñònh möùc ñoä traàm troïng cuûa SHHC vaø quyeát ñònh trình töï xöû trí.
   

• 
  Xaùc ñònh möùc ñoä traàm troïng cuûa SHHC döïa vaøo:
  

• 
  Tính chaát tieán trieån cuûa SHHC.
  
• 
  Möùc ñoä cuûa hypoxemia, hypercapnia vaø acidemia.
  
• 
  Möùc ñoä cuûa caùc roái loaïn sinh toàn xuaát hieän cuøng vôùi SHHC: tim maïch, thaàn kinh...
  

• 
  Ñeå quyeát ñònh choïn löaï: duøng thuoác hoaëc thoâng khí cô hoïc ngay ?
  

• 
  Neáu Bn chæ bò SHHC möùc ñoä naëng (chöa coù caùc roái loaïn huyeát ñoäng vaø thaàn kinh nghieâm troïng) thì chæ caàn ñaûm baûo ñöôøng thôû, söû duïng thuoác, oxy lieäu phaùp vaø theo doõi saùt söï tieán trieån.
  
• 
  Neáu BN bò SHHC möùc ñoä nguy kòch thì caàn nhanh choùng thieát laäp ñöôøng thôû caáp cöùu vaø tieán haønh thoâng khí cô hoïc ngay, sau ñoù môùi duøng thuoác hoaëc phaûi söû duïng song song.
  

2. 
   Ñaûm baûo ñöôøng thôû:
   

• 
  Ñaët BN ôû tö theá thuaän lôïi cho vieäc hoài söùc vaø löu thoâng ñöôøng thôû:
  

• 
  Naèm nghieâng an toaøn cho BN hoân meâ chöa ñöôïc can thieäp.
  
• 
  Naèm ngöûa coà öôõn cho BN ngöng thôû ngöng tim.
  
• 
  Naèm Fowler cho BN phuø phoåi, phuø naõo vaø phaàn lôùn caùc BN SHHC.
  

• 
  Khai thoâng khí ñaïo hay thieát laäp ñöôøng thôû caáp cöùu:
  

• 
  Nghieäm phaùp Heimlich cho BN bò dò vaät ñöôøng hoâ haáp treân.
  
• 
  Ñaët canun Guedel hay Mayo cho BN tuït löôõi.
  
• 
  Moùc huùt ñôøm raõi, thöùc aên ôû mieäng hoïng khi BN uøn taéc ñôøm hay oùi hít saëc.
  
• 
  Ñaët oáng noäi khí quaûn hay môû khí quaûn, hoaëc choïc kim lôùn qua maøng giaùp nhaãn.
  

3. 
   Ñieàu trò giaûm oxy maùu
   

• 
  Neáu baét ñaàu coù giaûm oxy hoùa maùu nheï ñeán vöøa (PaO₂ = 50 – 60 mmHg vôùi khí phoøng) thì chæ caàn söû duïng oxy lieäu phaùp qua thoâng khí töï nhieân vôùi caùc duïng cuï thoâng thöôøng: qua canun, catheter muõi, mask oxy thoâng thöôøng giuùp taêng noàng ñoä oxy trong khí hít vaøo (FiO₂ = 24 – 40 %).
  
• 
  Ñoái vôùi ñôït caáp maát buø cuûa SHH maïn thì muïc tieâu laø ñaûm baûo PaO₂  60 mmHg hay SaO₂ 90% traùnh laøm naëng theâm tình traïng toan hoâ haáp baèng caùch baét ñaàu töø löu löôïng thaáp nhaát roài taêng daàn coù ñaùnh giaù, theo doõi khí maùu tröôùc khi quyeát ñònh taêng FiO₂, neáu toaøn traïng xaáu daàn hoaëc pH< 7,30 thì caàn xem xeùt chæ ñònh thôû maùy.
  
• 
  Khi coù giaûm oxy hoùa maùu naëng (PaO₂/FiO₂ < 300), caàn söû duïng mask khoâng thôû laïi (FiO₂ = 60 – 90 %), neáu khoâng hieäu quaû caàn chæ ñònh oxy lieäu phaùp qua thoâng khí nhaân taïo (thôû maùy) khoâng xaâm nhaäp (qua mask) hoaëc xaâm nhaäp (coù ñaët NKQ) cho pheùp vöøa taêng noàng ñoä oxy trong khí thôû vaøo vöøa coù theå duøng bieän phaùp ñaëc bieät laø aùp löïc döông cuoái kyø thôû ra (PEEP).
  
• 
  Khi coù giaûm oxy hoùa maùu nghieâm troïng (PaO₂/FiO₂ < 200) caàn thôû maùy xaâm nhaäp vôùi caùc phöông thöùc ñaëc bieät nhö PEEP toái öu, huy ñoäng pheá nang, ñaûo ngöôïc tyû leä I/E (IRV), chaáp nhaän taêng cacbonic…
  

4. 
   Ñieàu trò taêng cacbonic .
   

• 
  Taêng cacbonic gaây nhieãm toan hoâ haáp phaûi ñöôïc ñieàu trò nguyeân nhaân gaây giaûm cung caáp vaø taêng nhu caàu thoâng khí hoaëc thoâng khí cô hoïc baèng maùy taïm thôøi thay theá.
  
• 
  Vieäc duøng bicacbonat (NaHCO₃) ñeå söûa chöõa tình traïng nhieãm toan trong SHHC cuõng caàn heát söùc thaän troïng vaø khoâng ñöôïc khuyeán caùo, vì NaHCO₃ khoâng coù taùc duïng ñieàu chænh nhieãm toan laâu daøi trong khi coù theå gaây nhieãm toan noäi baøo vaø ñaëc bieät coù theå gaây naëng theâm tình traïng thieáu oxy cho moâ teá baøo do laøm taêng aùi löïc gaén keát cuûa hemoglobin vôùi oxy.
  

5. 
   Ñieàu trò nguyeân nhaân gaây SHHC.
   

• 
  Caàn tieán haønh ñieàu trò nguyeân nhaân gaây SHHC song song cuøng vôùi vieäc söûa chöõa tình traïng giaûm oxy maùu, taêng cacbonic gaây nhieãm toan hoâ haáp neáu coù theå.
  
• 
  Ñoái vôùi SHHC do caùc beänh taïi phoåi:
  

• 
  Laáy boû dò vaät trong taéc ngheõn ñöôøng thôû…
  
• 
  Khaùng sinh trong vieâm phoåi, giaõn pheá quaûn vaø choáng vieâm trong hen pheá quaûn vaø COPD…
  
• 
  Choïc thaùo daãn löu trong traøn dòch – khí maøng phoåi…
  

• 
  Ñoái vôùi SHHC do nguyeân nhaân ngoøai phoåi:
  

• 
  Giaûi ñoäc ñaëc hieäu baèng Naloxon trong ngoä ñoäc Heroin – Morphin, Anexat trong ngoä ñoäc Benzodiazepine…
  
• 
  Phaãu thuaät laáy maùu tuï ngoøai maøng cöùng trong CTSN, thuoác tieâu sôïi huyeát taùi töôùi maùu trong ñoät quïy thieáu maùu…
  
• 
  Loïc maùu, thay huyeát töông trong beänh nhöôïc cô, Guillain-Barreù….
  
• 
  Coá ñònh giaûm ñau toát trong gaõy nhieàu xöông söôøn, maûng söôøn di ñoäng…