CHƯƠng I giới thiệu môn nhảy xa sơ LƯỢc lịch sử phát triển môn nhảy xa I. SƠ LƯỢc lịch sử phát triển môn nhảy xa

Các bài tập nhảy xa đã được loài người sử dụng từ thời cổ Hy Lạp. Song lịch sử của môn nhảy xa được ghi nhận từ năm:

-1851 môn nhảy xa được đưa vào chương trình giảng dạy và thi đấu ở các trường Đại Học ở nước Anh.

- 1880 - 1890 môn nhảy xa phát triển mạnh ở nhiều nước Pháp, Mỹ, Đức, Nga, Thụy điển, Nauy.

- 1896 với việc khôi phục truyền thống Đại hội thể thao Olympic Aten Hy Lạp. Môn nhảy xa trở thành nội dung chủ yếu trong chương trình thi đấu của các Đại hội thể thao Olympic.

2. Sự phát triển kỹ thuật nhảy xa

- Với sự khao khát vươn tới những đỉnh cao thành tích, các VĐV, Huấn luyện viên, các nhà khoa học luôn tìm tòi các phương pháp có hiệu quả nhất trong tập luyện và thi đấu.

- Ngày xưa, trong thi đấu VĐV chỉ biết nhảy xa “kiểu ngồi”. Ngày nay các VĐV đã biết sử dụng nhảy xa kiểu “ưỡn thân” hoặc “cắt kéo”. ( Năm 1920, nhảy xa kiểu “ưỡn thân” ra đời do VĐV B.Tuelos Phần Lan thực hiện đầu tiên. Năm 1991, VĐV Mike Power ( Mỹ ) nêu kỷ lục Thế giới với kiểu nhảy “cắt kéo”).

- Sự thay đổi về luật thi đấu cũng là yếu tố tác động mạnh đến sự tiến bộ và thay đổi của kỷ thuật nhảy xa.

- Năm 1864 thành tích Thế giới đầu tiên của nam được công bố kỷ lục là 5m48.

- Năm 1896 tại Thế vận hội lần thứ nhất (Athène Hy Lạp) kỷ lục Thế giới là 6m25.

- Năm 1936 tại Thế vận hội lần thứ XI (berlin, Đức) vận động viên Mỹ da đen Jess Owens lập kỷ lục với thành tích 8m13, kỷ lục này giữ 24 năm. Sau đó vận động viên Bop .Bimon lập kỷ lục Thế giới với thành tích 8m90 (Mexico 1968 ).

- Năm 1991 Vận động viên Mike Power ( Mỹ ) lập kỷ lục Thế giới là 8m95. Kỷ lục này vẫn được giữ cho đến ngày hôm nay.

* Nữ Thế giới

- Năm 1948 tại thế vận hội lần thứ XIV ở Londres Anh Vận động viên nữ mới được chính thức thi đấu trong các Thế vận hội, Vận động viên người Hung-ga-ri đạt thành tích cao nhất là 5m96, đến năm 1994 Vận động viên Helen Drister Đức lập kỷ lục Thế giới là 7m74. Kỷ lục này vẫn được giữ cho đến ngày hôm nay.

* Kỷ lục môn nhảy xa của Việt Nam :

- Nam : 7m70 : Nguyễn Ngọc Quân (Hải Phòng) lập ngày 2/5/1997 tại Hà Nội.

- Nữ : 6m46 : Phan Thị Thu Lan (Khánh Hòa) lập T9/2001 tại Seagames 21

3. Ý NGHĨA TÁC DỤNG MÔN NHẢY XA:

a.Ý nghĩa :

b.Tác dụng:

-Tập luyện môn nhảy xa có hệ thống và khoa học có tác dụng tốt trong việc giữ gìn, tăng cường và củng cố sức khỏe cho người người tập. Thông qua bài tập nhảy xa giúp cho người tập hoàn thiện về các chức năng:

- Đối với hệ thần kinh :Rèn luyện tính linh hoạt quá trình thần kinh tăng lên rõ rệt, phản xạ nhanh.

- Đối với hệ vận động : Tăng cường sức mạnh cơ bắp ,đặc biệt là cơ chân về sức mạnh và sức bật.

-Đối với cơ quan phân tích có ý nghĩa quan trọng, đặc biệt là các cơ quan cảm thụ bản thể ở cổ, giúp cho sự phối hợp động tác phức tạp và những xung đột từ cơ quan tiền đình, có một vai trò lớn để giúp thăng bằng cho cơ thể ở tư thế trên không (khi bay).

- Đặc biệt trong khi thi đấu do thời gian vận động ngắn nên chức năng các cơ quan thực vật, tuần hoàn, hô hấp ít biến đổi và mau hồi phục.

- Nhảy xa còn rèn luyện tinh thần dũng cảm, ý chí kiên cường, khắc phục khó khăn.Nó thiết thực trong đời sống sinh hoạt hằng ngày.

- Bài tập nhảy xa phù hợp với lứa tuổi, giới tính, đặc điểm của cá nhân. Mặt khác, sân bãi đơn giản, dễ tập nên nhảy xa giữ vị trí chủ yếu trong chương trình giáo dục thể chất ở trường học, trong chương trình huấn luyện thể lực, trong chương trình thể thao cho mọi người và thể thao thành tích cao.

Nhảy xa là phương pháp vượt qua chướng ngại vật nằm ngang. Nó là hoạt động không có chu kỳ, gồm nhiều động tác liên kết với nhau một cách chặt chẽ và phức tạp từ chạy lấy đà, giậm nhảy, bay trên không và kết thúc là rơi xuống đất.

Đặc điểm của môn nhảy xa là cần phải kéo dài khoảng cách bay trên không do nỗ lực của người nhảy (sự phối hợp chặt chẽ giữa thần kinh và cơ) trong lấy đà và giậm nhảy tạo nên. Quỹ đạo của trọng tâm cơ thể trong lúc bay phụ thuộc vào tốc độ chạy đà, lực giậm nhảy và góc độ giậm nhảy.

Tính chất hoạt động là dùng sức mạnh bột phát trong khoảng thời gian ngắn.

Cơ sở để nâng cao thành tích và hoàn thiện kỹ thuật, thể lực của người nhảy đều dựa trên cơ sở tập luyện chạy và các môn thể thao khác.

Để đạt thành tích cao trong nhảy xa, VĐV cần có tầm vóc tốt, có trình độ cao về sức mạnh - tốc độ và nắm vững kỹ thuật nhảy, trong hai giai đoạn chạy đà và giậm nhảy có ý nghĩa quyết định nhất đến thành tích môn nhảy. Vì thành tích nhảy xa (S) về cơ bản phụ thuộc vào góc bay của thân thể khi rời đất và tốc độ bay ban đầu (Vo). Tốc độ bay phụ thuộc nhiều vào tốc độ đà tối đa có được trước lúc giậm nhảy và lực giậm nhảy.

Về lý thuyết: Độ bay xa của lần nhảy
được tính theo công thức

Vo Sin 2α

S = ----------------

G

Trong đó

Vo: là tốc độ bay ban đầu

α : Là góc bay

G : Là gia tốc rơi tự do

1. 
   PHÂN TÍCH KỸ THUẬT NHẢY XA
   

Tính từ lúc bắt đầu chạy đến khi đặt chân vào ván giậm nhảy

18 –24 bước ( khoảng 38 - 48 m ), đối với nữ từ 16 - 22 bước ( khoảng 32 - 42m ).

+ Một bước chạy đà bằng 6 bàn chân

+ Một bước chạy đà bằng 02 đi thường

Người chạy đứng trên ván giậm và tiến hành đo, bằng cách đi theo một trong hai cách trên từ ván giậm đến vạch xuất phát.

+ Nếu chạy đà, số bước chẵn (12 -14 - 16...) bước thì chân giậm nhảy đặt sát ngay sau vạch xuất phát.( đặc trước)

+ Nếu chạy đà, số bước lẻ (13 -15 - 17...) bước thì chân lăng đặt sát ngay sau vạch xuất phát ( hay chân giậm nhảy đứng phía sau)

c. Nhịp điệu chạy đà:

Có hai cách để tăng tốc độ là

- Tốc độ chạy đà phải đạt:

+ 9-10m/giây đối với nữ.

+ 10-11m/giây đối với nam.

Cơ bản giống như kỹ thuật chạy giữa quãng của cự ly ngắn, nhưng để chuẩn bị tốt cho động tác giậm nhảy nên các bước chạy trong nhảy xa có đàn tính cao hơn, trọng tâm thân thể nhấp nhô hơn, góc độ đạp sau lớn hơn, thời gian chân chạm đất lâu hơn thân người càng về gần ván giậm càng thẳng đứng, nhằm để kéo dài bước chạy ở 4 bước cuối cùng chuẩn bị tốt cho động tác giậm nhảy ( hình vẽ ).

Được biểu hiện ở 4 bước nhảy cuối cùng bằng cách thân trên thẳng đứng trọng tâm cơ thể hạ thấp để tăng độ dài bước và bước chạy tạo bởi chân giậm ngắn hơn bước chạy của chân lăng ở thời kì chống tựa từ 15 – 20cm

Tính từ khi đặt chân giậm đến khi chân giậm rời ván giậm.

- Tốc độ chạy đà và tốc độ giậm nhảy có mối quan hệ khăng khít với nhau. Nên để tận dụng được tốc độ nằm ngang chuyển sang giai đoạn bay, người nhảy cần phải kết thúc chạy đà một cách hợp lý để đặt chân giậm nhảy vào điểm giậm nhảy một cách tích cực.

- Khi đặt chân vào điểm giậm nhảy, do điểm đặt chân ở phía trước hình chiếu trọng tâm cơ thể. Nên đùi chân giậm nhảy không nhấc cao mà chủ động ép đùi về sau để chân giậm tiếp xúc với ván giậm hầu như thẳng. Đặt cả bàn chân vào ván giậm, gót chân chạm hơi sớm hơn một chút gần với điểm dọi của trọng tâm cơ thể, góc đặt chân giậm là 660 ± 30, góc ở gối là 1720 ± 50, góc giữa hai đùi là 380 ± 50, góc ngả thân trên (So với phương thẳng đứng) là 30 ± 20, góc giậm nhảy là 740 ± 30, lực tác động lên ván giậm khoảng 700kg - 750 kg

Sau khi đặt chân lên điểm giậm nhảy xong, do ảnh hưởng quán tính và trọng lực, đồng thời để giảm chấn động cho cơ thể và chuẩn bị đạp duỗi. Lúc này các khớp: gối, hông, cổ chân và cột sống gập lại một cách tích cực (góc độ khớp gối khoảng 1420 ± 40, khớp hông 1530 ± 50, góc giữa hai đùi 380 ± 120, góc ngả thân trên ( So với phương thẳng đứng ) là 00 ± 10 . Do động tác hoãn xung này làm trọng tâm cơ thể hạ thấp và di chuyển lên gần trùng với điểm chống của chân giậm, lực phản tác dụng lên cơ thể khoảng 200 kg, chân giậm bắt đầu đạp duỗi.

Cùng lúc chân lăng gập lại ở cẳng chân đuổi vượt chân giậm và đá mạnh từ sau ra trước lên trên; đồng thời chân giậm đạp duỗi hết các khớp: cổ chân, gối, hông và bật thêm lên trên làm thay đổi hướng chuyển động trọng tâm cơ thê, người nhảy bắt đầu vào giai đoạn bay. ( góc độ khớp gối khoảng 1740 ± 50 ), khớp hông 1950 ± 50, góc giữa hai đùi 1060 ± 50 , góc ngã thân trên (So với phương thẳng đứng) là 00 ± 20.

- Kết thúc động tác giậm nhảy là hình thành tư thể bước bộ trên khôn

- Tu thế lúc này thân trên và đùi chân lăng tạo thành 1 góc khoảng 90 độ, gối co lại khoảng 83 độ. Chân giậm đạp duỗi thẳng hết các khớp và giữ lại ở phía sau. Tay cùng bên với chân giậm co ở khuỷu 90độ đánh từ sau xuống dưới ra trước lên trên và dừng khi cánh tay song song với mặt đất. Tay cùng bên với chân lăng gấp ở khuỷu đánh từ trước ra sau lên trên sang ngang lòng bàn tay úp ở trước ngực, khuỷu tay hơi cao hơn vai. Hai vai cố định nín thở, đầu và mắt hướng thẳng về trước ( Như hình vẽ )


3/ Giai đoạn bay trên không:

- Tính từ khi chân giậm rời khỏi ván giậm ( tư thế bước bộ trên không)đến khi một bộ phận của cơ thể chuẩn bị chạm đất.

- Do tốc độ nằm ngang lớn hơn tốc độ thẳng đứng nên góc độ bay ban đầu của môn nhảy xa khoảng từ 21độ ± 2 độ

- Sự khác biệt giữa các kiểu nhảy xa chính là ở giai đoạn này. Có ba kiểu nhảy xa đó là: “ Kiểu ngồi”, “ Kiểu ưỡn thân”, “Kiểu cắt kéo”.

a. Bay trên không nhảy xa “kiểu ngồi”

- Là kiểu nhảy đơn giản dễ thực hiện, phù hợp với mọi lứa tuổi, mọi người

- Sau khi bay ở tư thế “bước bộ” được 1/3 đến 1/2 cự ly, người nhảy thực hiện đưa đùi chân lăng lên cao và duỗi ra trước, nhanh chóng kéo chân giậm lên song song với chân ở phía trước (chân lăng) và nâng hai đùi lên sát ngực. Hai tay từ tư thế bước bộ đưa lên cao, thân trên hơi ngã về trước tạo thành tư thế ngồi ở trên không đến khi gần rơi xuống hố cát hai chân hầu như được duỗi thẳng hoàn toàn ra trước, đồng thời,ï đánh mạnh hai tay từ trên ra trước xuống dưới và ra sau. Động tác có tính chất bù trừ này tạo điều kiện tốt cho việc duổi thẳng chân trước khi rơi xuống và giữ thăng bằng

Bay trên không nhảy xa “kiểu ngồi”



4/ Giai đoạn rơi xuống cát

Nhiệm vụ của tiếp đất :

Giảm chấn động nhằm đảm bảo an toàn cho người nhảy, giữ thành tích và nâng cao thành tích, Giai đoạn này xảy ra trong thời gian rất ngắn và gây chấn động lớn cho cơ thể.

- Để đạt được độ xa của lần nhảy và giảm chấn động cho cơ thể việc thực hiện đúng kỷ thuật rơi xuống cát có ý nghĩa rất lớn. Trong tất cả các kiểu nhảy, việc thu chân chuẩn bị rơi xuống cát được bắt đầu khi tổng trọng tâm cơ thể ở cách mặt cát ngang với mức khi họ kết thúc giậm nhảy.

Để chuẩn bị cho việc rơi xuống cát, đầu tiên cần nâng đùi đưa hai đầu gối lên sát ngực và gập thân trên nhiều về trước. Cẳng chân lúc này được hạ xuống dưới, hai tay chuyển từ trên cao ra phía trước. Tiếp đó là duổi chân, nâng cẳng chân để gót chân chỉ thấp hơn mông một chút. Thân trên lúc này không nên gập về trước quá nhiều vì sẽ gây khó khăn cho việc nâng chân lên cao.Tay lúc này gấp ở khủyu và được hạ xuống theo hướng xuống dưới và ra sau. Sau khi hai gót chân chạm cát cần gấp gối để giảm chấn động và tạo điều kiện chuyển trọng tâm cơ thể xuống dưới - ra trước vượt qua điểm chạm cát của gót. Thân trên lúc này cũng cố gập về trước để giúp không đổ người về sau làm ảnh hưởng tới thành tích.

Để giảm chấn động người nhảy khi tiếp đất phải co các khớp ( ngón chân, cổ chân , gối , hông)

Giai đoạn rơi xuống cát



CHƯƠNG IV
TÓM TẮT LUẬT THI ĐẤU MÔN NHẢY XA
I. SÂN THI ĐẤU NHẢY XA :

Ván giậm nhảy là một khối hình hộp bằng gỗ hoặc vật liệu cứng phù hợp khác, có chiều dài 1,21 - 1,22m, rộng 0,20m. Ván màu trắng, được chôn ngang mức với đường chạy đà và bề mặt của khu vực rơi (hố cát). Cạnh của ván giậm gần với khu vực rơi được gọi là vạch giậm nhảy. Ngay sau vạch giậm nhảy được đặt một ván phủ chất dèo để giúp trọng tài xác định phạm quy.

- Hố nhảy: Khoảng cách từ ván đến cuối mép hố cát dài 10 m, rộng 2m75, cát trong hố phải ẩm và ngang bằng với mặt ván giậm nhảy, ván giậm đặt cách hố nhảy từ 1m - 1m50.

- Đường chạy đà rộng 1,22m - 1,25m, dài 40m - 45m và được đánh dấu bằng những vạch trắng rộng 5cm.

II. LUẬT THI ĐẤU MÔN NHẢY XA

- Từ khi trọng tài gọi tên cho đến khi vận động viên bắt đầu nhảy thời gian không được kéo dài quá 1,5 phút.

- Khi trọng tài đưa cờ trắng lên thì vận động viên bắt đầu nhảy. Nếu đưa cờ đỏ là tạm ngừng.( Hoặc 1cờ, cờ phất lên được nhảy, cờ hạ xuống thì không được nhảy).

- Trong tất cả các cuộc nhảy xa (trừ thi đấu đồng đội) nếu có từ 8 vận động viên trở xuống thì mỗi vận động viên được nhảy và tính điểm 6 lần và lấy thành tích cao nhất trong 6 lần nhảy đó để xếp thứ hạng.

Nếu có từ 8 vận động viên trở lên thì phải cho đấu loại. Trong thi loại mỗi vận động viên nhảy 3 lần, 8 vận động viên có thành tích cao nhất được vào chung kết, và thứ tự thi đấu được xếp từ thấp đến cao, (mỗi Vận động viên được nhảy 3 lần nữa và lấy thành tích cao nhất trong 6 lần nhảy của 2 vòng để xếp thứ hạng. Nếu có hai hoặc nhiều Vận động viên có thành tích cao nhất bằng nhau thì xếp hạng bằng nhau hoặc xếp theo thành tích cao nhất của các lần nhảy còn lại (kể cả đấu loại và chung kết).

Ví dụ : Hai Vận động viên A và B có thành tích các lần nhảy như sau:

- A: 639cm, 671cm, 6.83cm, 6.40cm, 6.50cm, 6.51cm, 6.83cm (1)

- B: 6.50cm, 66.66cm, 6.83cm, 6.70cm, 6.60cm, 6.83cm (2)

- Vậy Vận động viên A tiếp sau thành tích cao nhất (683cm) là 6,71m, cao hơn Vận động viên B là 6m70 nên được xếp hạng cao hơn.

- Nếu thi đấu đồng đội mỗi Vận động viên chỉ được nhảy 3 lần tính theo thành tích cao nhất.

- Trong khi thi đấu vận động viên có quyền bỏ một vài lần nhảy của mình.

- Nếu thi đấu tạm ngừng vì thời tiết hay vì nguyên nhân nào khác không phải do trọng tài hoặc Vận động viên gây nên) thì hoãn thi đấu trong vài giờ hoặc chuyển sang ngày khác, địa điểm khác.

- Vận động viên nhảy xa giậm nhảy bằng một chân rơi xuống bằng hai chân.

- Vận động viên chỉ được quyền giậm nhảy trên ván giậm hay trên đường chạy đà. Nếu giậm nhảy chạm vạch kiểm tra ngoài ván giậm nhảy, hoặc khi nhảy xong đi ngược lại trong hố xem như phạm luật, thành tích lần đó không công nhận.

- Thành tích môn nhảy xa được xác định từ mép vạch kiểm tra sát ván giậm đến điểm rơi (chạm cát) gần nhất của bất cứ một bộ phận cơ thể nào. Thước dây phải đặt thẳng vuông góc với vạch kiểm tra, thành tích xác định bằng đơn vị cm.