Néi dung 5. KHëI NGHÜA N¤NG D¢N §µNG NGOµI Vµ PHONG TRµO T¢Y S¥N

B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN TH¦C, KÜ N¡NG

Nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c cuéc khëi nghÜa n«ng d©n ë

+ ChÝnh quyÒn phong kiÕn tõ vua chóa ®Õn quan l¹i ë c¸c lµng x· ®· trë thµnh bé m¸y quan liªu nÆng nÒ vµ ¨n b¸m x· héi.

+ Ng­êi n«ng d©n ph¶i chÞu t« thuÕ, lao dÞch, binh dÞch nÆng nÒ. Thªm vµo ®ã cßn bÞ chiÕm ®o¹t ruéng ®Êt, h¹n h¸n, ®ãi kÐm, ®ª vì, mÊt mïa liªn tiÕp x¶y ra.

+ Ruéng ®Êt bá hoang, n«ng nghiÖp ®×nh ®èn ®· lµm cho nhiÒu n«ng d©n ph¶i bá lµng ®i phiªu t¸n. Kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c, hä ®· vïng dËy ®Êu tranh.

§Õn cuèi thËp niªn 30 ®Çu thËp niªn 40 cña thÕ kØ XVIII, ë §µng Ngoµi ®· bïng næ hµng lo¹t cuéc khëi nghÜa n«ng d©n nh­ khëi nghÜa cña NguyÔn H÷u CÇu, NguyÔn Danh Ph­¬ng... l«i cuèn hµng v¹n ng­êi tham gia.

MÆc dï cuèi cïng c¸c cuéc khëi nghÜa ®Òu thÊt b¹i, nh­ng nã ®· ®¸nh vµo toµn bé nÒn thèng trÞ cña vua Lª chóa TrÞnh, chuÈn bÞ cho sù bïng næ vµ th¾ng lîi cña phong trµo T©y S¬n.

Nguyªn nh©n bïng næ : gi÷a thÕ kØ XVIII, chÕ ®é phong kiÕn ë c¶ §µng Ngoµi, §µng Trong khñng ho¶ng s©u s¾c, phong trµo n«ng d©n bïng næ.

N¨m 1771, cuéc khëi nghÜa T©y S¬n bïng næ.

Tõ n¨m 1773 ®Õn n¨m 1783, qu©n T©y S¬n tÊn c«ng gi¶i phãng hÇu hÕt vïng ®Êt §µng Trong vµ tiªu diÖt lùc l­îng c¸t cø cña chóa NguyÔn. NguyÔn ¸nh ch¹y sang cÇu cøu vua n­íc Xiªm (Th¸i Lan ngµy nay).

Lîi dông c¬ héi nµy, vua Xiªm cho 5 v¹n qu©n thuû, bé sang ®¸nh chiÕm Gia §Þnh.

Th¸ng 1 1785, víi tµi n¨ng vµ nghÖ thuËt qu©n sù tµi giái, NguyÔn HuÖ ®· ®¸nh tan qu©n Xiªm trªn khóc s«ng TiÒn, ®o¹n tõ R¹ch GÇm ®Õn Xoµi Mót. §Ëp tan tham väng x©m l­îc n­íc ta cña vua Xiªm, b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc.

Sö dông l­îc ®å h×nh 72 (SGK) ®Ó nhËn thÊy sù tµi giái
cña NguyÔn HuÖ khi «ng quyÕt ®Þnh tiªu diÖt qu©n Xiªm ë khóc
s«ng TiÒn.

3. TiÕn qu©n ra §µng Ngoµi, lËp l¹i nÒn thèng nhÊt ®Êt n­íc vµ kh¸ng chiÕn chèng qu©n Thanh th¾ng lîi

Tr×nh bµy ®­îc cuéc tiÕn qu©n ra §µng Ngoµi lËt ®æ chÕ ®é vua Lª, chóa TrÞnh lËp l¹i nÒn thèng nhÊt ®Êt n­íc vµ kh¸ng chiÕn chèng qu©n Thanh th¾ng lîi :

Sau chiÕn th¾ng R¹ch GÇm Xoµi Mót vÒ c¬ b¶n qu©n T©y S¬n ®· lµm chñ toµn bé vïng ®Êt §µng Trong.

N¨m 1786, NguyÔn HuÖ dÉn ®Çu qu©n T©y S¬n ra §µng Ngoµi lËt ®æ chÕ ®é vua Lª, chóa TrÞnh, lËp l¹i nÒn thèng nhÊt ®Êt n­íc.

Lª Chiªu Thèng cho ng­êi cÇu cøu nhµ M·n Thanh. Vua Thanh cho 29 v¹n qu©n vµ d©n c«ng, giao cho T«n SÜ NghÞ chØ huy sang x©m l­îc n­íc ta.

§­îc tin qu©n Thanh sang x©m l­îc, NguyÔn HuÖ lªn ng«i Hoµng ®Õ, lÊy niªn hiÖu lµ Quang Trung, chØ huy qu©n tiÕn ra B¾c. ChØ trong 5 ngµy ®ªm tõ 30 th¸ng Ch¹p n¨m MËu Th©n ®Õn mång 5 TÕt KØ DËu, víi cuéc hµnh qu©n thÇn tèc, nghÜa qu©n T©y S¬n ®· ®¸nh b¹i hoµn toµn qu©n x©m l­îc vµ tiÕn vµo Th¨ng Long, víi chiÕn th¾ng Ngäc Håi §èng §a cßn vang m·i vÒ sau.

Sö dông l­îc ®å h×nh 73 (SGK) kÕt hîp víi tr×nh bµy diÔn biÕn trËn Ngäc Håi §èng §a.

Sau khi ®¸nh tan qu©n x©m l­îc Thanh, Quang Trung ®· thùc hiÖn viÖc x©y dùng chÝnh quyÒn míi vµ thi hµnh mét sè chÝnh s¸ch tiÕn bé nh»m x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. N¨m 1792, Quang Trung ®ét ngét qua ®êi, triÒu T©y S¬n kh«ng cßn chç dùa, ®· mÊt dÇn vai trß tiÕn bé vµ sôp ®æ tr­íc sù tÊn c«ng cña NguyÔn ¸nh.

Chó ý kh¶ n¨ng qu©n sù tuyÖt vêi cña NguyÔn HuÖ trong kh¸ng chiÕn chèng qu©n Thanh ; ®i s©u vµo mét sè chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi mµ v­¬ng triÒu T©y S¬n thùc hiÖn. Tõ ®ã, häc sinh thÊy ®­îc nh÷ng cèng hiÕn cña phong trµo T©y S¬n kh«ng chØ ®èi víi sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt n­íc vµ b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc mµ cßn ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc vµ x©y dùng nÒn v¨n ho¸

A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH

Nhµ n­íc phong kiÕn tËp quyÒn d­íi thêi NguyÔn ®­îc x©y dùng quy cñ. Nh÷ng h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña
nhµ NguyÔn.

N«ng nghiÖp sa sót, nhµ NguyÔn thi hµnh chÝnh s¸ch "träng n«ng øc th­¬ng", m©u thuÉn trong x· héi ngµy cµng s©u s¾c. Phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n liªn tiÕp næ ra.

PhËt gi¸o vµ tÝn ng­ìng d©n gian ph¸t triÓn. V¨n häc ph¸t triÓn phong phó, ®a d¹ng ; khoa häc, ®Æc biÖt lµ sö häc ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu. NghÖ thuËt ph¸t triÓn. Nguyªn nh©n cña c¸c hiÖn t­îng ®ã.

B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG

I  Sù THµNH LËP Vµ Tæ CHøC V¦¥NG TRIÒU NGUYÔN

1. Sù thµnh lËp v­¬ng triÒu

BiÕt ®­îc sù thµnh lËp v­¬ng triÒu NguyÔn :

Tõ th¸ng 6 1801 ®Õn th¸ng 6 1802, NguyÔn ¸nh lÇn l­ît tÊn c«ng Phó Xu©n (HuÕ) vµ Th¨ng Long.

Quang To¶n vµ triÒu ®×nh T©y S¬n kh«ng chèng cù næi ph¶i bá ch¹y. V­¬ng triÒu T©y S¬n chÊm døt.

NguyÔn ¸nh lªn ng«i Hoµng ®Õ, ®Æt niªn hiÖu lµ Gia Long, lËp nªn v­¬ng triÒu NguyÔn (1802  1845).

2. Tæ chøc v­¬ng triÒu

Tr×nh bµy ®­îc nhµ n­íc phong kiÕn tËp quyÒn d­íi thêi NguyÔn ®­îc x©y dùng quy cñ :

LÇn ®Çu tiªn thèng trÞ trªn mét l·nh thæ réng lín, t­¬ng ®­¬ng víi l·nh thæ ViÖt Nam hiÖn nay. Gia Long quyÕt ®Þnh x©y dùng mét thÓ chÕ qu©n chñ quan liªu chuyªn chÕ, trong ®ã vua lµ ng­êi ®øng ®Çu triÒu ®×nh, toµn quyÒn quyÕt ®Þnh mäi c«ng viÖc hÖ träng cña

®Êt n­íc.

§Õn thêi Minh M¹ng, tæ chøc bé m¸y nhµ n­íc ®­îc hoµn thiÖn chÆt chÏ h¬n.

Phó Xu©n (HuÕ) ®­îc chän lµm kinh ®«, lµ trung t©m ®Çu n·o cña c¶ n­íc.

Thêi Gia Long, hai ®Çu ®Êt n­íc lµ B¾c thµnh vµ Gia §Þnh thµnh do Tæng trÊn thay mÆt Hoµng ®Õ quyÕt ®Þnh mäi viÖc.

Trong hai n¨m 1831  1832, vua Minh M¹ng lÇn l­ît b·i bá
B¾c Thµnh vµ Gia §Þnh thµnh, chia c¶ n­íc lµm 30 tØnh vµ 1 phñ (Thõa Thiªn).

ë c¸c ®Þa ph­¬ng, ®¬n vÞ hµnh chÝnh còng ®­îc chÊn chØnh l¹i.

N¨m 1815, bé "Hoµng ViÖt luËt lÖ" (hay cßn gäi lµ LuËt Gia Long) chÝnh thøc ®­îc ban hµnh.

Nhµ NguyÔn chñ tr­¬ng x©y dùng lùc l­îng qu©n ®éi m¹nh víi trang bÞ vò khÝ tèt.

Quan s¸t l­îc ®å h×nh 74 (SGK), x¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh tØnh vµ phñ d­íi thêi Minh M¹ng.

3. ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i

HiÓu ®­îc nh÷ng h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña
nhµ NguyÔn :

Nhµ NguyÔn chñ tr­¬ng thÇn phôc nhµ Thanh. Riªng ®èi víi Lµo vµ Cao Miªn (nay lµ Cam-pu-chia) th× b¾t hai n­íc nµy ph¶i

thÇn phôc.

§èi víi c¸c n­íc ph­¬ng T©y : thêi Gia Long th× t­¬ng ®èi cëi më víi Ph¸p vµ ®¹o Thiªn Chóa. Nh­ng tõ thêi Minh M¹ng, triÒu NguyÔn t×m c¸ch ®Ó kh­íc tõ dÇn quan hÖ víi ph­¬ng T©y. §Æc biÖt thi hµnh chÝnh s¸ch ®µn ¸p Thiªn Chóa gi¸o.

ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña nhµ NguyÔn thÓ hiÖn sù b¶o thñ vµ ®· h¹n chÕ ®Õn sù ph¸t triÓn, duy t©n cña ®Êt n­íc.

Sö dông l­îc ®å trang 202 vµ b¶ng thèng kª trang 205, 206 (SGK), vÏ s¬ ®å tæ chøc chÝnh quyÒn thêi NguyÔn (tr­íc c¶i c¸ch vµ sau c¶i c¸ch cña Minh M¹ng).

tải về 0.9 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: