Chñ ®Ò 1 X· Héi nguy£n thuû


Néi dung 3. C¸C N¦íC T¦ B¶N CHUYÓN SANG GIAI §O¹N §Õ QUèC CHñ NGHÜA



tải về 0.9 Mb.
trang19/39
Chuyển đổi dữ liệu17.08.2016
Kích0.9 Mb.
#21474
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   39

Néi dung 3. C¸C N¦íC T¦ B¶N CHUYÓN SANG
GIAI §O¹N §Õ QUèC CHñ NGHÜA

A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH


Sù tiÕn bé, c¸c thµnh tùu khoa häc tù nhiªn, kÜ thuËt cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX ; ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt.

Sù xuÊt hiÖn chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn trong s¶n xuÊt, trong tµi chÝnh, viÖc ®Èy m¹nh x©m l­îc thuéc ®Þa vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i hiÕu chiÕn cña c¸c n­íc ®Õ quèc, chuÈn bÞ chiÕn tranh thÕ giíi.

Ph©n tÝch c¸c m©u thuÉn c¬ b¶n cña chñ nghÜa ®Õ quèc.

Tr×nh bµy nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ cña c¸c n­íc Anh, Ph¸p, §øc, MÜ ; ®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa ®Õ quèc ë mçi n­íc.


B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG


1. Nh÷ng thµnh tùu khoa häc kÜ thuËt cuèi thÕ kØ XIX  ®Çu thÕ kØ XX

BiÕt vµ tr×nh bµy ®­îc nh÷ng thµnh tùu tiªu biÓu vÒ khoa häc kÜ thuËt cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX, nhÊt lµ nh÷ng ph¸t minh lín trong c¸c lÜnh vùc vËt lÝ, ho¸ häc, sinh häc. Sö dông tranh, ¶nh tµi liÖu tham kh¶o, tæng hîp kiÕn thøc c¸c m«n häc liªn quan :

Trong lÜnh vùc vËt lÝ, cã nh÷ng ph¸t minh cña c¸c nhµ b¸c häc G. Xi-m«n, E.K. Len-x¬ (1804 1865) ng­êi Nga, ®· më ra kh¶ n¨ng øng dông nguån n¨ng l­îng míi, nh÷ng ph¸t minh vÒ hiÖn t­îng phãng x¹ cña c¸c nhµ b¸c häc Pi-e Quy-ri vµ Ma-ri Quy-ri, ph¸t minh cña nhµ b¸c häc ng­êi §øc V. R¬n-ghen (1845  1923) vÒ tia X vµo n¨m 1895, gióp y häc chÈn ®o¸n bÖnh chÝnh x¸c...

Trong lÜnh vùc ho¸ häc cã ®Þnh luËt tuÇn hoµn cña nhµ b¸c häc Nga Men-®ª-lª-Ðp.

Trong lÜnh vùc sinh häc cã thuyÕt tiÕn ho¸ cña §¸c-uyn


(ng­êi Anh) ; ph¸t minh cña nhµ b¸c häc ng­êi Ph¸p Lu-i Pa-xt¬ (1822  1895).

Nh÷ng s¸ng kiÕn, c¶i tiÕn kÜ thuËt còng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghiÖp ; tiªu biÓu lµ kÜ thuËt luyÖn kim víi viÖc sö dông lß BÐt-xme vµ lß M¸c-tanh, ®· ®Èy nhanh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thÐp ; viÖc ph¸t minh ra m¸y ®iÖn tÝn gióp cho viÖc liªn l¹c ngµy cµng nhanh vµ xa.

Cuèi thÕ kØ XIX, xe « t« ®­îc ®­a vµo sö dông nhê ph¸t minh ra ®éng c¬ ®èt trong. Th¸ng 12  1903, ngµnh hµng kh«ng ra ®êi. N«ng nghiÖp còng cã b­íc tiÕn ®¸ng kÓ nhê sö dông nhiÒu m¸y mãc : m¸y kÐo, m¸y gÆt, m¸y ®Ëp... Ph©n bãn ho¸ häc còng ®­îc sö dông réng r·i.

Nh÷ng tiÕn bé vÒ khoa häc kÜ thuËt cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX cã ý nghÜa to lín, lµm thay ®æi c¬ b¶n nÒn s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa, ®¸nh dÊu b­íc tiÕn míi cña chñ nghÜa t­ b¶n ë giai ®o¹n nµy.



2. Sù h×nh thµnh c¸c tæ chøc ®éc quyÒn

Tr×nh bµy ®­îc nh÷ng nÐt chÝnh vÒ sù ra ®êi c¸c tæ chøc ®éc quyÒn vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã ë c¸c n­íc t­ b¶n vµo cuèi thÕ kØ XIX 
®Çu thÕ kØ XX :

Vµo cuèi thÕ kØ XIX, ®Ó tËp trung nguån vèn lín ®ñ søc c¹nh tranh, c¸c nhµ t­ b¶n ®· thµnh lËp c¸c c«ng ti ®éc quyÒn. NhiÒu tæ chøc ®éc quyÒn ra ®êi vµ ngµy cµng lòng ®o¹n ®êi sèng kinh tÕ ë c¸c n­íc t­ b¶n.

BiÓu hiÖn : ë Ph¸p, ngµnh luyÖn kim vµ khai má n»m trong tay hai c«ng ti lín ; ë §øc, c«ng ti than Ranh VÐt-xpha-len kiÓm so¸t tíi 95% tæng s¶n l­îng than vïng Rua, h¬n 50% tæng s¶n l­îng than trong c¶ n­íc.

Tæ chøc ®éc quyÒn còng diÔn ra ë lÜnh vùc tµi chÝnh, t¹o nªn tÇng líp t­ b¶n tµi chÝnh, xuÊt khÈu t­ b¶n.

C¸c n­íc t­ b¶n ®ua nhau x©m chiÕm thuéc ®Þa. M©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc ®Õ quèc trong viÖc tranh chÊp thuéc ®Þa ngµy cµng trë nªn gay g¾t, dÉn ®Õn c¸c cuéc chiÕn tranh nh»m ph©n chia l¹i thuéc ®Þa.

Sù ra ®êi c¸c tæ chøc ®éc quyÒn ®· ®¸nh dÊu b­íc chuyÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n sang giai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa. Trong giai ®o¹n nµy, c¸c m©u thuÉn x· héi trë nªn hÕt søc gay g¾t, ®ã lµ : gi÷a c¸c n­íc ®Õ quèc, gi÷a nh©n d©n thuéc ®Þa víi ®Õ quèc ; giai cÊp v« s¶n víi giai cÊp t­ s¶n. T×nh h×nh ®ã dÉn ®Õn nhiÒu cuéc ®Êu tranh giai cÊp vµ c¸ch m¹ng x· héi nh»m thñ tiªu ¸ch ¸p bøc, bãc lét, gi¶i phãng nh©n d©n lao ®éng.

H×nh thµnh c¸c kh¸i niÖm nh­ : "tæ chøc ®éc quyÒn, t­ b¶n tµi chÝnh"...

Sö dông b¶n ®å thÕ giíi ®Ó t×m hiÓu vÒ sù ph©n chia thuéc ®Þa gi÷a c¸c n­íc ®Õ quèc.



3. C¸c n­íc Anh vµ Ph¸p cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX

BiÕt ®­îc nh÷ng nÐt lín vÒ t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ cña n­íc Anh vµ Ph¸p cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX vµ gi¶i thÝch ®­îc ®Æc ®iÓm cña mçi n­íc ®Õ quèc, v× sao hai n­íc ®Õ quèc nµy ph¸t triÓn chËm l¹i :

a) N­íc Anh

VÒ kinh tÕ :

+ Tr­íc n¨m 1870, n­íc Anh ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, nh­ng tõ sau n¨m 1870, Anh mÊt dÇn vÞ trÝ nµy vµ tôt xuèng hµng thø ba thÕ giíi (sau MÜ vµ §øc).

+ Tuy mÊt vai trß b¸ chñ thÕ giíi vÒ c«ng nghiÖp, nh­ng Anh vÉn ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu t­ b¶n, th­¬ng m¹i vµ thuéc ®Þa. NhiÒu c«ng ti ®éc quyÒn vÒ c«ng nghiÖp vµ tµi chÝnh ®· ra ®êi, chi phèi toµn bé nÒn kinh tÕ.

VÒ chÝnh trÞ : Anh lµ n­íc qu©n chñ lËp hiÕn, hai ®¶ng B¶o thñ vµ Tù do thay nhau cÇm quyÒn vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cho giai cÊp t­ s¶n.

VÒ ®èi ngo¹i : Anh ­u tiªn vµ ®Èy m¹nh chÝnh s¸ch x©m l­îc thuéc ®Þa. §Õn n¨m 1914, thuéc ®Þa Anh cã mÆt kh¾p thÕ giíi víi 33 triÖu km2 vµ 400 triÖu d©n, gÊp 50 lÇn diÖn tÝch vµ d©n sè n­íc Anh bÊy giê, gÊp 12 lÇn thuéc ®Þa cña §øc. ChÝnh v× vËy, Lª-nin gäi chñ nghÜa ®Õ quèc Anh lµ "chñ nghÜa ®Õ quèc thùc d©n".



b) N­íc Ph¸p

VÒ kinh tÕ :

+ Tr­íc n¨m 1870, c«ng nghiÖp Ph¸p ®øng hµng thø hai thÕ giíi (sau Anh), nh­ng tõ n¨m 1870 trë ®i, Ph¸p ph¶i nh­êng vÞ trÝ nµy cho §øc vµ tôt xuèng hµng thø t­ thÕ giíi.

+ Tuy nhiªn, t­ b¶n Ph¸p vÉn ph¸t triÓn m¹nh, nhÊt lµ c¸c ngµnh khai má, ®­êng s¾t, luyÖn kim, chÕ t¹o « t«,... NhiÒu c«ng ti ®éc quyÒn ra ®êi chi phèi nÒn kinh tÕ Ph¸p, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc ng©n hµng. Ph¸p cho c¸c n­íc t­ b¶n chËm tiÕn vay víi l·i suÊt rÊt cao, nªn


Lª-nin gäi Ph¸p lµ "chñ nghÜa ®Õ quèc cho vay l·i".

VÒ chÝnh trÞ : th¸ng 9  1870, nÒn Céng hoµ thø ba ®­îc thµnh lËp ®· thi hµnh chÝnh s¸ch ®µn ¸p nh©n d©n, tÝch cùc x©m l­îc thuéc ®Þa. V× vËy, Ph¸p lµ ®Õ quèc cã thuéc ®Þa lín thø hai thÕ giíi (sau Anh), víi 11 triÖu km2.



4. C¸c n­íc §øc vµ MÜ cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX

BiÕt ®­îc nh÷ng nÐt næi bËt cña t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ cña n­íc §øc vµ MÜ cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX. Chó ý nhÊn m¹nh sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu gi÷a c¸c n­íc ®Õ quèc, so s¸nh sù ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a §øc, MÜ víi Anh vµ Ph¸p :

a) N­íc §øc

VÒ kinh tÕ :

+ Tr­íc n¨m 1870, nÒn kinh tÕ §øc ®øng hµng thø ba thÕ giíi (sau Anh, Ph¸p), nh­ng tõ khi hoµn thµnh thèng nhÊt (1871), c«ng nghiÖp §øc ph¸t triÓn rÊt nhanh, v­ît qua Anh vµ Ph¸p, v­¬n lªn ®øng hµng thø hai thÕ giíi (sau MÜ).

+ Sù ph¸t triÓn m¹nh cña c«ng nghiÖp §øc ®· dÉn ®Õn sù tËp trung t­ b¶n cao ®é. NhiÒu c«ng ti ®éc quyÒn ra ®êi, nhÊt lµ vÒ luyÖn kim, than ®¸, s¾t thÐp,... chi phèi nÒn kinh tÕ §øc.

VÒ chÝnh trÞ :

+ §øc lµ n­íc qu©n chñ lËp hiÕn, theo thÓ chÕ liªn bang, thi hµnh chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i hÕt søc ph¶n ®éng nh­ : ®Ò cao chñng téc §øc, ®µn ¸p phong trµo c«ng nh©n, truyÒn b¸ b¹o lùc vµ ch¹y ®ua vò trang.

+ §øc lµ n­íc "t­ b¶n trÎ", khi c«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh ®ßi hái cÇn cã nhiÒu vèn, nguyªn liÖu vµ thÞ tr­êng.

+ Trong khi ®ã c¸c n­íc ch©u ¸, ch©u Phi cã nguån nguyªn liÖu vµ thÞ tr­êng lín nh­ng ®· ®· bÞ c¸c "®Õ quèc giµ" (Anh, Ph¸p) chiÕm hÕt. V× vËy, §øc hung h·n muèn dïng vò lùc ®Ó chia l¹i thÞ tr­êng. Ng­êi ta gäi §øc lµ "chñ nghÜa ®Õ quèc qu©n phiÖt hiÕu chiÕn" (h×nh thµnh kh¸i niÖm nµy).



b) N­íc MÜ

VÒ kinh tÕ :

+ Tr­íc n¨m 1870, t­ b¶n MÜ ®øng thø t­ thÕ giíi (sau Anh, Ph¸p vµ §øc). Tõ n¨m 1870 trë ®i, c«ng nghiÖp MÜ ph¸t triÓn ®ét biÕn, v­¬n lªn vÞ trÝ sè 1 thÕ giíi. S¶n phÈm c«ng nghiÖp MÜ lu«n gÊp ®«i Anh vµ gÊp 1/2 c¸c n­íc T©y ¢u gép l¹i.

+ C«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh ®· dÉn ®Õn sù tËp trung t­ b¶n cao ®é. NhiÒu c«ng ti ®éc quyÒn ë MÜ ra ®êi nh­ "vua dÇu má" Rèc-phe-l¬, "vua thÐp" Moãc-gan, "vua « t«" Pho,... ®· chi phèi toµn bé nÒn kinh tÕ MÜ.

+ VÒ n«ng nghiÖp, nhê ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, l¹i ¸p dông ph­¬ng thøc canh t¸c hiÖn ®¹i, MÜ võa ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu l­¬ng thùc trong n­íc, võa xuÊt khÈu cho thÞ tr­êng ch©u ¢u.

 VÒ chÝnh trÞ :

+ MÜ theo chÕ ®é céng hoµ, ®øng ®Çu lµ Tæng thèng. Hai ®¶ng D©n chñ vµ Céng hoµ thay nhau cÇm quyÒn, thi hµnh chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i phôc vô cho giai cÊp t­ s¶n.

+ Còng nh­ §øc, MÜ lµ ®Õ quèc "trÎ", khi c«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh th× nhu cÇu vÒ vèn, nguyªn liÖu vµ thÞ tr­êng trë nªn cÊp thiÕt. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n, MÜ t¨ng c­êng bµnh tr­íng ë khu vùc Th¸i B×nh D­¬ng, g©y chiÕn tranh víi T©y Ban Nha ®Ó tranh giµnh thuéc ®Þa, dïng vò lùc vµ ®ång ®«la ®Ó can thiÖp vµo khu vùc MÜ La-tinh.

+ §iÓm gièng nhau lín nhÊt vµ râ rÖt nhÊt ë c¸c n­íc ®Õ quèc cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX lµ sù h×nh thµnh c¸c tæ chøc ®éc quyÒn chi phèi toµn bé ®êi sèng x· héi. ë MÜ, cã "vua dÇu má", "vua thÐp"; ë §øc, cã c¸c «ng chñ ®éc quyÒn vÒ luyÖn kim, than ®¸ ; ë Ph¸p, lµ c¸c c«ng ti ®éc quyÒn trong lÜnh vùc ng©n hµng,...

+ §iÓm gièng nhau thø hai lµ sù t¨ng c­êng x©m l­îc thuéc ®Þa, chuÈn bÞ chiÕn tranh ®ßi chia l¹i thÞ tr­êng thÕ giíi. BÊt k× ®Õ quèc "giµ" nh­ Anh, Ph¸p hay ®Õ quèc "trÎ" nh­ §øc, MÜ ®Òu thÓ hiÖn râ ®iÒu nµy. §iÓm kh¸c nhau lµ sù chªnh lÖch vÒ diÖn tÝch thuéc ®Þa gi÷a c¸c n­íc ®· khiÕn c¸c n­íc ®Õ quèc ®Òu tÝch cùc chuÈn bÞ chiÕn tranh ®Ó ph©n chia l¹i thÕ giíi cho "c«ng b»ng" h¬n.



Chñ ®Ò 12

PHONG TRµO C¤NG NH¢N
(Tõ ®Çu thÕ kØ XIX ®Õn ®Çu thÕ kØ XX )

tải về 0.9 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   39




Cơ sở dữ liệu được bảo vệ bởi bản quyền ©hocday.com 2024
được sử dụng cho việc quản lý

    Quê hương