Néi dung 4. X¢Y DùNG Vµ PH¸T TRIÓN V¡N HO¸ D¢N TéC TRONG C¸C THÕ KØ X – XV

B. H¦íNG DÉN THùC HIÖN CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG

Nho gi¸o, PhËt gi¸o vµ §¹o gi¸o vèn ®­îc du nhËp vµo n­íc ta tõ thêi B¾c thuéc ; sang thêi k× ®éc lËp, cµng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn.

+ Nho gi¸o dÇn dÇn trë thµnh hÖ t­ t­ëng chÝnh cña giai cÊp thèng trÞ vµ lµ t­ t­ëng chi phèi néi dung gi¸o dôc, thi cö.

+ MÆc dï vËy, tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIV, trong nh©n d©n ¶nh h­ëng cña Nho gi¸o cßn Ýt. Trong khi ®ã, PhËt gi¸o l¹i gi÷ vÞ trÝ quan träng vµ phæ biÕn. Tõ vua ®Õn quan vµ d©n ®Òu sïng ®¹o PhËt, c¸c nhµ s­ ®­îc triÒu ®×nh coi träng.

+ §¹o gi¸o tån t¹i song song víi Nho gi¸o vµ PhËt gi¸o. Mét sè ®¹o qu¸n ®­îc x©y dùng.

Tõ cuèi thÕ kØ XIV, PhËt gi¸o vµ §¹o gi¸o suy gi¶m. Trong khi ®ã, ë thÕ kØ XV, Nho gi¸o ®­îc n©ng lªn ®Þa vÞ ®éc t«n, trë thµnh hÖ t­ t­ëng chÝnh thèng cña nhµ n­íc phong kiÕn thêi Lª s¬. Sù ph¸t triÓn cña gi¸o dôc Nho häc còng gãp phÇn cñng cè vÞ trÝ cña Nho gi¸o.

Gi¸o dôc :

+ Tõ thÕ kØ XI ®Õn thÕ kØ XV, gi¸o dôc §¹i ViÖt tõng b­íc ®­îc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn, trë thµnh nguån ®µo t¹o quan l¹i chñ yÕu.

+ N¨m 1070, vua Lý Th¸nh T«ng cho lËp V¨n MiÕu. N¨m 1075, khoa thi quèc gia ®Çu tiªn ®­îc tæ chøc ë kinh thµnh.

+ Sang thêi TrÇn, gi¸o dôc, thi cö ®­îc quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n.

+ Thêi Lª s¬, nhµ n­íc quy ®Þnh : cø 3 n¨m cã mét k× thi Héi ®Ó chän tiÕn sÜ. Trong d©n gian, sè ng­êi ®i häc ngµy cµng ®«ng vµ sè ng­êi ®ç ®¹t còng t¨ng thªm nhiÒu. Riªng thêi Lª Th¸nh T«ng (1460  1497) ®· tæ chøc ®­îc 12 khoa thi Héi, cã 501 ng­êi ®ç tiÕn sÜ. N¨m 1484, nhµ n­íc quyÕt ®Þnh dùng bia ghi tªn tiÕn sÜ. NhiÒu trÝ thøc tµi giái ®· gãp phÇn quan träng vµo c«ng cuéc x©y dùng, ph¸t triÓn ®Êt n­íc.

T×m hiÓu thªm vÒ viÖc tæ chøc thi cö, lËp bia tiÕn sÜ...

V¨n häc :

+ Ban ®Çu, v¨n häc mang nÆng t­ t­ëng PhËt gi¸o. Tõ thêi TrÇn, v¨n häc d©n téc cµng ph¸t triÓn. C«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc vµ c¸c cuéc kh¸ng chiÕn chèng ngo¹i x©m trë thµnh chñ ®Ò chÝnh cña c¸c bµi th¬, phó vµ hÞch nh­ "HÞch t­íng sÜ", "B¹ch §»ng giang phó", "B×nh Ng« §¹i c¸o"... Hµng lo¹t tËp th¬ ch÷ H¸n ra ®êi thÓ hiÖn lßng yªu n­íc vµ tù hµo d©n téc.

+ Cïng víi v¨n häc ch÷ H¸n, c¸c tËp th¬ b»ng ch÷ N«m ra ®êi nh­ : "Hång §øc quèc ©m thi tËp" cña Lª Th¸nh T«ng vµ "Quèc ©m thi tËp" cña NguyÔn Tr·i.

NghÖ thuËt :

+ NghÖ thuËt kiÕn tróc ph¸t triÓn, c¸c chïa, th¸p ®­îc x©y dùng nh­ chïa Mét Cét, chïa D©u, chïa PhËt TÝch, th¸p B¸o Thiªn, th¸p Phæ Minh, kinh ®« Th¨ng Long ®­îc x©y dùng tõ thêi Lý. Thµnh nhµ Hå ®­îc x©y dùng ë cuèi thÕ kØ XIV lµ nh÷ng c«ng tr×nh nghÖ thuËt tiªu biÓu vµ ®Æc s¾c cña ViÖt Nam. Ngoµi ra, c¸c ®Òn th¸p Ch¨m còng ®­îc x©y dùng.

+ NghÖ thuËt ®iªu kh¾c còng cã nh÷ng nÐt ®Æc s¾c nh­ : rång m×nh tr¬n cuén trong l¸ ®Ò, bÖ ch©n cét h×nh hoa sen në, c¸c bøc phï ®iªu cã c¸c c« tiªn, vò n÷ võa móa, võa ®¸nh ®µn...

+ NghÖ thuËt s©n khÊu nh­ tuång, chÌo ngµy cµng ph¸t triÓn. Móa rèi n­íc lµ mét lo¹i h×nh nghÖ thuËt ®Æc s¾c, ph¸t triÓn tõ thêi Lý.

+ ¢m nh¹c ph¸t triÓn víi c¸c nh¹c cô nh­ trèng c¬m, s¸o, tiªu, ®µn cÇm, ®µn tranh.

+ Ca móa trong c¸c ngµy lÔ héi d©n gian kh¸ phæ biÕn.

+ Quan s¸t c¸c h×nh 39 Chïa Mét Cét (Hµ Néi), h×nh 40 Th¸p chïa Phæ Minh (Nam §Þnh), h×nh 41  Lan can ®¸ ch¹m rång t¹i ®iÖn KÝnh Thiªn (Hµ Néi) ®Ó gi¶i thÝch, minh ho¹ cho nh÷ng c«ng tr×nh v¨n ho¸  nghÖ thuËt tiªu biÓu ë ViÖt Nam trong c¸c thÕ kØ X XV, tæ chøc tham quan nÕu cã ®iÒu kiÖn.

Khoa häc kÜ thuËt :

+ Tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XV, nhiÒu c«ng tr×nh khoa häcra ®êi, nh­ : "§¹i ViÖt sö kÝ" cña Lª V¨n H­u (thêi TrÇn), "Lam S¬n thùc lôc",
"D­ ®Þa chÝ" cña NguyÔn Tr·i, "Hång §øc b¶n ®å" thêi Lª Th¸nh T«ng.

+ VÒ qu©n sù cã "Binh th­ yÕu l­îc" vµ "V¹n KiÕp t«ng bÝ truyÒn th­" cña H­ng §¹o V­¬ng TrÇn Quèc TuÊn. To¸n häc cã "§¹i thµnh to¸n ph¸p" cña L­¬ng ThÕ Vinh, "LËp thµnh to¸n ph¸p" cña Vò H÷u.

+ §Çu thÕ kØ XV, Hå Nguyªn Trõng ®· cho chÕ t¹o sóng thÇn c¬ vµ thuyÒn chiÕn. Kinh ®« Th¨ng Long ®­îc x©y dùng tõ thêi Lý, sang thêi TrÇn vµ thêi Lª s¬ ®­îc x©y dùng thªm.

 Sö dông kiÕn thøc c¸c m«n häc cã liªn quan ®Ó hiÓu s©u h¬n vÒ nh÷ng c«ng tr×nh v¨n ho¸ tiªu biÓu nhÊt trªn c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc, v¨n häc, nghÖ thuËt vµ khoa häc mµ nh©n d©n ta ®· lµm ®­îc trong c¸c thÕ kØ X XV. Tõ ®ã, x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc g×n gi÷ vµ ph¸t huy di s¶n v¨n ho¸ d©n téc.

A. CHUÈN KIÕN THøC, KÜ N¡NG TRONG CH¦¥NG TR×NH

BiÕt ®­îc kh¸i qu¸t vÒ nh÷ng biÕn ®æi cña nhµ n­íc phong kiÕn trong c¸c thÕ kØ XVI XVIII : nguyªn nh©n sôp ®æ cña nhµ Lª, thµnh lËp nhµ M¹c ; nguyªn nh©n ®Êt n­íc bÞ chia c¾t (B¾c triÒu vµ Nam triÒu, §µng Ngoµi vµ §µng Trong) ; tæ chøc nhµ n­íc phong kiÕn ë §µng Ngoµi vµ §µng Trong.

Tr×nh bµy ®­îc t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ gi¶i thÝch ®­îc nguyªn nh©n ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸.

HiÓu ®­îc t×nh h×nh v¨n ho¸ ë c¸c thÕ kØ XVI XVIII : Nho gi¸o suy tho¸i, sù du nhËp cña ®¹o Thiªn Chóa ; sù ph¸t triÓn cña gi¸o dôc, nghÖ thuËt vµ khoa häc kÜ thuËt.

Tr×nh bµy ®­îc vai trß cña NguyÔn HuÖ trong sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt n­íc (®¸nh ®æ chóa NguyÔn, chóa TrÞnh, b­íc ®Çu thèng nhÊt ®Êt n­íc) vµ chèng ngo¹i x©m (chèng qu©n Xiªm vµ qu©n Thanh).

Sù thµnh lËp V­¬ng triÒu T©y S¬n. Tr×nh bµy ®­îc c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸.

tải về 0.9 Mb.

Chia sẻ với bạn bè của bạn: