BÁo cáo kết quả phỏng vấn thời gian thực hiện: ngày 18-19/9/2013 Kết quả buổi phỏng vấn

1. 
   Thông tin chung về nhóm đối tượng được phỏng vấn
   

• 
  Dạng khuyết tật: khuyết tật vận động, trong đó có 18 người khuyết tật ở chân chiếm tỷ lệ cao với 75%), tiếp theo đó là khuyết tật ở tay chiếm 20% và khuyết tật cột sống chiếm 4%.
  

• 
  Số lượng: tổng số có 24 đối tượng tham gia trong nhóm phỏng vấn trong đó có 11 nữ chiếm 46% và 13 nam chiếm 54%.
  
• 
  Độ tuổi: đối tượng tham gia phỏng vấn ở độ tuổi từ 25 – 55 tuổi, trong đó ở độ tuổi từ 25 – 35 chiếm 25%, từ 35 – 45 chiếm 42 % và từ 45 -55 tuổi chiếm 33%.
  
• 
  Nghề nghiệp: Kết quả phỏng vấn cho thấy, ngành nghề mà NKT làm rất đa dạng nhưng chủ yếu là lao động phổ thông. Số NKTcó việc làm chiếm 87% và không có việc làm chiếm 13%. Bảng số liệu dưới đây sẽ cho biết cụ thể về các loại nghề mà NKT đang làm.
  

Qua bảng số liệu, ta thấy nghề nghiệp chính của NKT tham gia phỏng vấn là nghề may chiếm 3329% và 100% là do nữ làm, tiếp theo là mở cửa hàng nhỏ kinh doanh tạp hóa chiếm 14% và cũng 100% do nữ làm, đứng thứ 3 đó là mở công ty, xưởng sản xuất, làm việc ở tổ chức xã hội và nông nghiệp chiếm 10%, các ngành nghề khác chiếm 24% như chạy xe ba bánh, cắt tóc, bán hàng vỉa hè, trồng cây cảnh…

• 
  Trình độ học vấn: chủ yếu chưa tốt nghiệp phổ thông cấp 3 và chỉ có 4% tốt nghiệp đại học.
  

2. 
   Kết quả buổi phỏng vấn
   

1. 
   Khó khăn
   

• 
  Khó khăn trong vấn đề xin việc: Kết quả buổi phỏng vấn cho thấy tỷ lệ những người gặp khó khăn trong quá trình xin việc chỉ chiếm có 8% và họ đang ở độ tuổi 25-35. Nguyên nhân họ gặp khó khăn bởi (1) do họ là NKT, (2) do không có bằng cấp, chứng chỉ đào tạo nghề nghiệp cụ thể, (3) tiếp cận thông tin khó khăn, (4) ngại đến những cơ sở, những trung tâm giới thiệu việc làm và (5) không có sự hỗ trợ của gia đình.
  

• 
  Khó khăn về tài chính: 75% người trong nhóm phỏng vấn chia sẻ họ gặp khó khăn về tài chính. Do điều kiện sức khỏe bản thân cho nên đã ảnh hưởng tới khả năng tạo thu nhập và kinh tế của gia đình.
  

Những người gặp khó khăn về tài chính thì chủ yếu là những người có sức khỏe yếu, gia đình đông con, một mình nuôi con, độc thân… Những nguyên nhân này khiến cho bản thân và gia đình của những NKT gặp khó khăn về tài chính. Sức khỏe yếu không làm được việc cộng với công việc lại không ổn định, thu nhập bấp bênh, thấp. Ngoài ra, sức khỏe yếu lại thường xuyên phải đi viện nên ảnh hưởng rất nhiều tới điều kiện kinh tế của gia đình.

• 
  Kết quả phỏng vấn cũng chỉ ra rằng những người khuyết tật vận động này họ gặp khó khăn trong việc đi lại, đi đâu họ cũng phải có người trở hoặc phải đi xe ôm, taxi. Còn việc tiếp cận với các phương tiện giao thông công cộng như xe bus thì gần như họ không tiếp cận được bởi họ không thể tự mình lên xuống xe bus nếu như không có sự trợ giúp từ người khác.
  

• 
  Khó khăn trong việc tiếp cận với cơ sở hạ tầng, các công trình công cộng thì những người tham gia phỏng vấn cũng chia sẻ họ gặp rất khó khăn, như việc đi đến các nơi công cộng, cơ quan thì rất ít nơi có đường thiết kế riêng cho người khuyết tật, đặc biệt là khu vệ sinh. Chia sẻ về vấn đề này, một thành viên trong nhóm tham gia phỏng vấn đã đưa ra ngay một minh chứng rất thực tế và rõ ràng đó là ngay tại nơi diễn ra buổi phỏng vấn ngày hôm nay thì có chỗ xe lăn lên được, có chỗ lại không có đường cho xe lăn lên.
  
• 
  Thái độ của cộng đồng, gia đình đối với NKT: Kết quả buổi phỏng vấn cho thấy trong xã hội vẫn còn có sự kỳ thị, thái độ đối với người khuyết tật. và không chỉ trong xã hội mà chính trong gia đình người khuyết tật cũng có sự kỳ thị đối với họ. Thái độ coi thường khả năng NKT, cho rằng họ vô dụng, không làm được việc gì. Một chia sẻ của trong buổi phỏng vấn về vấn đề này: “…NKT nói chung chưa được xã hội nhìn nhận đúng mức họ vẫn coi thường NKT nhiều quá. NKT thường hay mặc cảm với xã hội vì họ cảm thấy người bình thường coi thường họ, cảm thấy kém cỏi so với người bình thường mặc dù trên thực tế họ không thua kém người bình thường, thậm chí có những việc mà NKT làm được mà người bình thường không làm được. Vì NKT tuy bị thiếu hụt hơn người lành lặn nhưng NKT vươn lên bằng nghị lực, trí não nên có những việc họ làm được mà người bình thường không làm được. Nhưng người bình thường hay nhìn nhận chắc là NKT khó khăn lắm không làm được như người BT. Trước kia tôi cũng nghĩ rằng không biết có làm được những việc như thế không nhưng sau này tôi cũng thích nghi dần dần và có thể tự lực làm được mọi việc. VD như tôi có thể bưng 1 bát cháo to lên cho mẹ tôi bằng cách cho vào thùng nhỏ đeo bên hông và đi bằng nạng….”. Một chia sẻ khác của chị L trong buổi phỏng vấn “…mọi người nhìn thấy tôi luôn hỏi tôi có thể làm được gì không tôi trả lời bạn làm được gì tôi cũng có thể làm được. Bạn làm theo cách của bạn tôi làm theo cách của tôi”. Qua đây cho thấy rằng, bản thân người khuyết tật cũng mặc cảm và tự ti về chính mình điều này cũng một phần do xã hội mang lại, tuy nhiên sự mặc cảm, tự ti này chính bản thân họ dần dần cũng tìm cách khắc phục, vượt qua và chứng minh bằng chính sự nỗ lực, sự vươn lên của bản thân từ việc đơn giản như tự chăm sóc bản thân đến việc tự tạo ra việc làm phù hợp với tình trạng khuyết tật và khả năng của mình.
  
• 
  Việc tiếp cận các nguồn thông tin: Việc tiếp cận các nguồn thông tin như các chính sách trợ cấp, các chế độ cho người khuyết tật nói chung ở mức độ vừa phải. Chưa có nhiều các hoạt động, cách thức để tuyên truyền, giới thiệu về các chương trình, chính sách hỗ trợ cho người khuyết tật. Những thông tin mà NKT có được chủ yếu là thông qua các cuộc họp của Hội NKT tại địa phương, thông qua truyền tai nhau người này bảo người kia. Chú T. chia sẻ: chú có được thông tin là bởi con của chú làm ở Thông tấn xã Việt Nam, cho nên chú cũng hay hỏi và biết đến những văn bản, chính sách liên quan đến người khuyết tật.
  

2. 
   Chi phí phát sinh
   

• 
  Các chi phí y tế: Do đặc điểm bản thân bị khuyết tật cho nên tình trạng sức khoẻ của những NKT cũng bị ảnh hưởng ít nhiều. Vì vậy, việc hay phải đi thăm khám tại các cơ sở y tế là rất thường xuyên với họ. Đối với những người có thẻ BHYT thì chi phí phát sinh đó là tiền khám thêm, mua thêm thuốc bên ngoài bởi trong thẻ bảo hiểm y tế thì họ chỉ được hưởng trợ cấp một số loại thuốc còn những loại thuốc khác thì họ phải tự bỏ tiền túi ra để mua. Có trường hợp trong nhóm phỏng vấn bị bệnh ngừng thở khi ngủ, điều trị bệnh này thì lại không nằm trong diện bảo hiểm y tế, các thiết bị hỗ trợ cho việc điều trị này cũng vậy. Do vậy, họ phải chi rất nhiều tiền cho việc điều trị.
  

• 
  Ngoài chi phí phải bỏ thêm tiền để mua thuốc ngoài bảo hiểm và trong quá trình điều trị thì những chi phí khác đi kèm khi NKT đi khám chữa bệnh đó là chi phí cho người thân trong gia đình đi theo để giúp họ trong việc khám chữa bệnh, điều trị (đi lại tăng thêm, ăn ở nếu phải nằm viện…)
  
• 
  Chi phí đi lại: do là người khuyết tật vận động nên họ phải bỏ ra nhiều các chi phí cho việc đi lại bởi họ gặp rất khó khăn trong việc di chuyển: họ phải thuê xe ôm hay đi taxi để di chuyển.
  
• 
  Chi thiết bị hỗ trợ: Để có thể tự mình di chuyển, thì cũng có một số những NKT họ chủ động trang bị các phương tiện di chuyển phù hợp với mình như xe 3 bánh, nạng… và với họ thì đây đều là các chi phí phát sinh. Bởi ví dụ khi họ mua 1 chiếc xe máy bình thường về nếu với người bình thường thì chỉ việc sử dụng luôn nhưng đối với họ thì lại phải sửa chữa, thay đổi một số chi tiết và thiết kế để họ có thể sử dụng được. Và để thực hiện những điều này thì đều phát sinh các chi phí
  

2. 
   Trang trải các chi phí phát sinh
   

• 
  Vay vốn tín dụng: vay vốn tín dụng để mở rộng hoạt động sản xuất kinh; để xây nhà trọ cho thuê, mở cửa hàng … tạo thêm thu nhập cho gia đình;
  
• 
  Vay mượn của người thân và bạn bè: để đóng học cho con; để đi chữa bệnh.
  
• 
  Đi tìm các việc thời vụ để có thu nhập trang trải các chi phí.
  

2. 
   Hỗ trợ của người thân trong gia đình
   

Tuy nhiên, cũng có người không nhận được sự hỗ trợ nào của người thân trong gia đình, họ phải tự mình lo hết mọi thứ từ việc chăm sóc bản thân cho đến việc tìm kế sinh nhai.

2. 
   Hỗ trợ từ phía Nhà nước và cộng đồng
   

• 
  Chính sách trợ cấp cho NKT: Cuộc phỏng vấn cho thấy không phải tất cả NKT đều được nhận trợ cấp xã hội, có 67% NKT được nhận trợ cấp xã hội và 33% không được nhận trợ cấp. NKT đánh giá cao chính sách trợ cấp của Nhà nước tuy nhiên họ cũng đề nghị là được nâng mức trợ cấp lên vì mức trợ cấp hiện tại tương đối thấp.
  
• 
  Chăm sóc sức khỏe: Kết quả phỏng vấn cho thấy có 67% người có thẻ BHYT và và 33% không có thẻ BHYT. Như vậy, không phải NKT nào cũng được hưởng chế độ từ BHYT.
  
• 
  Chính sách vay vốn: 100% những người tham gia phỏng vấn đều được vay vốn với hạn mức tối đa là 20.000.000 đồng với thời hạn là 2 năm và mức lãi suất là 0,03%/tháng. Thủ tục vay đơn giản, dưới 20.000.000đ không cần thế chấp, trên 20.000.000đ xuất trình giấy đăng ký kinh doanh. Lãi suất 1 tháng hoặc 3 tháng trả 1 lần. Họ đánh giá chính sách này rất thiết thực, hiệu quả phù hợp với nhu cầu mong muốn và khả năng chi trả của họ bởi họ chỉ phải chịu mức lãi suất rất thấp và thời gian vay cũng tương đối dài.
  
• 
  Các chính sách miễn giảm:
  

Chính sách miễn giảm cho NKT khi đi học: NKT đều được hưởng.

• 
  Vé xe bus miễn phí: Đa số NKT không sử dụng vé xe bus miễn phí bởi vì họ không sử dụng được. Việc tiếp cận sử dụng xe bus quá khó khăn đối với họ và đặc biệt có một vấn đề đó là vé xe bus ở vùng nào thì chỉ có giá trị ở vùng đó. Một NKT trong buổi phỏng vấn chia sẻ: khi tôi đi ra tỉnh ngoài, đưa vé xe bus miễn phí ra thì anh phụ lái nói luôn rằng anh mang cái vé này về Hà Nội mà dùng, chúng tôi ở đây không dùng. Một vấn đề khác đó là việc linh hoạt khi sử dụng vé xe bus. Ví dụ, như khi đi xe bus ở Hà Nội, nếu như NKT không đưa vé xe bus cấp cho NKT ra thì họ vẫn thu tiền như của người bình thường. Trong khi đó, ở Thành phố HCM, NKT không cần đưa vé xe bus miễn phí ra thì họ vẫn được miễn phí khi lên xe bus.
  

2. 
   Loại hình giúp đỡ từ Chính phủ hay người thân trong gia đình:
   

• 
  Chính sách chăm sóc sức khỏe: mong muốn Nhà nước cấp thẻ BHYT miễn phí cho tất cả NKT vì trên thực tế không phải NKT nào cũng được cấp thẻ BHYT, chỉ những người nào được nhận trợ cấp xã hội thì mới được nhận thẻ BHYT.
  
• 
  Chính sách bảo trợ xã hội: Mong muốn mọi NKT đều được nhận trợ cấp xã hội bởi trên thực tế không phải NKT nào cũng được nhận trợ cấp xã hội để giảm bớt khó khăn cho NKT. Đồng thời, cũng mong muốn nâng mức trợ cấp xã hội lên.
  
• 
  Các chính sách miễn giảm khác: mong muốn có chính sách miễn giảm các loại thuế giá trị gia tăng cho NKT. Ví dụ, tiền điện, nước, internet…
  
• 
  Chính sách miễn giảm giá vé, giá dịch vụ khi tham gia sử dụng các dịch vụ phương tiện công cộng như tàu hỏa, máy bay; khi sử dụng dịch vụ văn hóa, thể thao, giải trí và du lịch tại các cơ sở văn hóa, thể thao: mong muốn được giảm một phần giá khi sử dụng các dịch vụ này để tạo điều kiện cho NKT hòa nhập với cộng đồng.
  
• 
  Chính sách miễn giảm cho con em NKT: Qua phỏng vấn, hầu như con em NKT không được hưởng bất kỳ sự hỗ trợ hay miễn giảm nào, như học phí và các khoản đóng góp thêm ở nhà trường, tham gia các phương tiện giao thông công cộng. Gia đình họ vẫn phải đóng các khoản phí giống như con em của các gia đình bình thường. Do vậy, họ mong muốn có chính sách hỗ trợ của Nhà nước cho con em của họ.
  
• 
  Công việc: Qua phỏng vấn, có một số NKT họ mong muốn có được công ăn việc làm ổn định để có thể nuôi sống bản thân, duy trì cuộc sống gia đình và giảm bớt gánh nặng cho gia đình.
  

Trong khuôn khổ dự án Bảo trợ Xã hội và Chính sách, chúng tôi đã tiến hành thảo luận nhóm với một nhóm người khiếm thính vào buổi sáng thứ 4 ngày 18 tháng 9 năm 2013 tại trường Estih, số 1, ngõ 75, phố Đặng Văn Ngữ, quận Đống Đa, Hà Nội.