BỘ KẾ hoạch và ĐẦu tư BÁo cáo nghiên cứu về pháp luậT ĐẦu tư CỦa một số NƯỚC

PHẦN THỨ NHẤT

ĐÁNH GIÁ TỔNG QUAN PHÁP LUẬT VỀ ĐẦU TƯ

I. NGUỒN LUẬT ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI

Căn cứ vào nội dung đạo luật của các nước, có thể chia hệ thống pháp luật về đầu tư của các nước thành 3 nhóm:

- Nhóm 1: Các nước có một đạo luật điều chỉnh toàn diện các vấn đề liên quan đến hoạt động đầu tư. Một số nước thuộc nhóm này bao gồm: Canada, Indonesia, Đức và Việt Nam. Đối với các nước này, Luật Đầu tư bao gồm các nội dung liên quan đến hầu hết các hoạt động của quá trình đầu tư. Ví dụ: Luật Đầu tư Indonisia quyđịnh các nội dung như nguyên tắc chung thực hiện đầu tư, các hình thức đầu tư, đối xử với nhà đầu tư, lao động, lĩnh vực đầu tư, quyền và nghĩa vụ của nhà đầu tư, giấy phép đầu tư, quản lý đầu tư, đặc khu kinh tế, giải quyết tranh chấp.²Đối với Canada, phạm vi điều chỉnh của Luật hẹp hơn, chỉ giới hạn trong việc quy định về thẩm quyền quản lý, thủ tục đầu tư, quản lý những dự án có khả năng ảnh hưởng tới an ninh quốc gia, tổ chức và hoạt động của pháp nhân thành lập bởi nhà đầu tư, xử lý vi phạm.³Luật Đầu tư Philippines cũng quy định hầu hết các vấn đề về đầu tư, tuy nhiên, các nội dung này được quy định rất vắn tắt.⁴Luật Đầu tư của Đức ngoài việc quy định những nội dung trực tiếp liên quan đến hoạt động đầu tư tại Đức còn giải quyết mối quan hệ giữa các quy định về đầu tư của Đức với các quy định của Liên minh Châu Âu.⁵Riêng trường hợp Trung Quốc, nước này có 6 đạo luật khác nhau quy định về hầu hết các vấn đề đối với hoạt động đầu tư nước ngoài dựa trên những hình thức đầu tư khác nhau. Nhìn chung trong nhóm này, Luật Đầu tư là đạo luật quan trọng nhất điều chỉnh các hoạt động liên quan tới quá trình đầu tư. Các đạo luật khác như Luật Doanh nghiệp, Luật Thương mại hoặc các luật chuyên ngành chỉ quy định cụ thể hơn những nội dung đặc thù.

- Nhóm 2: Các nước có một hoặc một số đạo luật khuyến khích vào bảo hộ đầu tư. Nhóm này phổ biến hơn so với Nhóm thứ nhất, gồm một số đại diện: Hàn Quốc, Malaysia, Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Mexico, Iran, Bangladesh, Pakistan và Philippine. Trong nhóm này quy định về tổ chức, hoạt động, trình tự, thủ tục, thẩm quyền quản lý và nhiều nội dung khác liên quan đến đầu tư được quy định tại pháp luật chuyên ngành. Luật Đầu tư chủ yêu tập trung quy định các nội dung liên quan đến khuyến khích và bảo hộ đầu tư. Ví dụ: Luật Khuyến khích đầu tư Hàn Quốc quy định các cam kết về bảo đảm đầu tư của nhà nước, các biện pháp ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, khu vực khuyến khích đầu tư nước ngoài, một số nội dung liên quan đến quản lý hoạt động đầu tư, sử dụng công nghệ và xử lý vi phạm trong đầu tư. Đạo luật này cũng quy định một vài nội dung cơ bản liên quan đến thủ tục thực hiện đầu tư tại Hàn Quốc.⁶Tương tự như vậy, Luật khuyến khích đầu tư Malaysia cũng chủ yếu tập trung vào các vấn đề về ưu đãi đầu tư, quyết định những lĩnh vực, sản phẩm cần khuyến khích đầu tư hoặc địa bàn ưu đãi đầu tư. ⁷Luật khuyến khích và bảo hộ đầu tư tư nhân nước ngoài của Pakistan chỉ bao gồm 11 Điều, quy định về lĩnh vực đầu tư, phê chuẩn hoạt động đầu tư, bảo hộ đầu tư, chuyển lợi nhuận về nước,miến giảm thuế, tránh đánh thuế hai lần và hỗ trợ giải quyết khó khăn. Có thể thấy, đối với các nước thuộc nhóm 2, Luật Đầu tư hầu như chỉ tập trung vào việc cam kết bảo hộ và định hướng hoạt động đầu tư vào những lĩnh vực, địa bàn, sản phầm mà nước nhận đầu tư mong muốn. Những nội dung cụ thể liên quan đến quá trình triển khai hoạt động đầu tư được quy định trong các luật khác.

- Nhóm 3: Nhóm thứ 3 gồm các nước còn lại. Những nước này thường không có một đạo luật riêng biệt về đầu tư (Ví dụ: Vương quốc Anh,⁸ Thái Lan)⁹ hoặc nếu có cũng chỉ quy định về các hoạt động sáp nhập, mua lại hoặc đầu tư thông qua thị trường chứng khoán (Ví dụ: Nhật,¹⁰ Australia¹¹, Hoa Kỳ¹²). Về cơ bản, những nước này khuyến khích nhà đầu tư tham gia vào hầu hết các lĩnh vực của nền kinh tế.Quá trình thực hiện hoạt động đầu tư được tiến hành như đối với nhà đầu tư trong nước. Nhà đầu tư cả trong nước và nước ngoài phải tuân thủ các quy định của pháp luật về chống độc quyền và những giới hạn của các quy định về hợp nhất, sáp nhập doanh nghiệp để đảm bảo duy trì tính cạnh tranh cho môi trường đầu tư. Ngoài ra, để bảo hộ nhà sản xuất trong nước, nước sở tại có thể ban hành những danh mục cấm đầu tư, hạn chế đầu tư hoặc những lĩnh vực chưa mở cửa đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Như vậy, nếu xét về nguồn luật điều chỉnh hoạt động đầu tư nước ngoài, có sự khác biệt rất lớn giữa các nhóm quốc gia. Nội dung của đạo luật về đầu tư thường được thiết kế phù hợp với mục tiêu quản lý, trình độ quản lý và đặc thù của hệ thống pháp luật từng quốc gia.