A. MỞ ĐẦu I. ĐẶt vấN ĐỀ. Thực trạng vấn đề
tải về 248.91 Kb.
|
A. MỞ ĐẦU I. ĐẶT VẤN ĐỀ. 1. Thực trạng vấn đề Trong chương trình môn toán ở Tiểu học nói chung, môn toán ở lớp 5 nói riêng, phần “Tỉ số phần trăm” và “Giải toán về tỉ số phần trăm” là một nội dung quan trọng. Nội dung này được sắp xếp trong mạch kiến thức số học và sắp xếp xen kẽ gắn bó với các mạch kiến thức khác, nhằm làm phong phú thêm nội dung môn toán ở Tiểu học. Dạy - học về “Tỉ số phần trăm” nội dung các kiến thức về tỉ số phần trăm trong chương trình môn toán lớp 5 là một mảng kiến thức rất quan trọng, chiếm một thời lượng không nhỏ và có nhiều ứng dụng trong thực tế. Thông qua các kiến thức này giúp học sinh nhận biết được tỉ số phần trăm của hai đại lượng cùng loại. Biết đọc, biết viết các tỉ số phần trăm. Biết viết một phân số thành tỉ số phần trăm và viết một tỉ số phần trăm thành phân số. Biết thực hiện các phép tính cộng, trừ các tỉ số phần trăm, nhân các tỉ số phần trăm với một số tự nhiên và chia các tỉ số phần trăm với một số tự nhiên khác 0. Biết giải các bài toán về tìm tỉ số phần trăm của hai số, tìm giá trị một số phần trăm của một số, tìm một số biết giá trị một số phần trăm của số đó. Có hiểu biết về các tỉ số phần trăm có trong các bảng thống kê có trong các môn học như lịch sử, địa lí, khoa học, kĩ thuật,….Hiểu được các biểu đồ, các bảng số liệu. Giúp học sinh hiểu được một số khái niệm về dân số học, có hiểu biết ban đầu về lãi suất ngân hàng, các loại ngân phiếu, trái phiếu, công trái, cổ phiếu, biết tính lãi suất ngân hàng…để học sinh biết vận dụng “Học đi đôi với hành”. Thực tế cho thấy, việc dạy - học “Tỉ số phần trăm” và “Giải toán về tỉ số phần trăm” không phải là việc dễ đối với cả giáo viên và học sinh Tiểu học, mà cụ thể là giáo viên và học sinh lớp 5. Để tìm ra phương pháp dạy- học về Tỉ số phần trăm và Giải toán về tỉ số phần trăm sao cho phù hợp không lúng túng khi giáo viên truyền đạt, không đơn điệu, nhàm chán; học sinh học hiểu bài và biết vận dụng làm bài là một việc làm khó. Giáo viên khi dạy kiến thức về giải toán về tỉ số phần trăm thường cảm thấy khó là vì: Làm cách dạy như thế nào để học sinh hiểu bài sâu và chắc để biết vận dụng các cách giải của mỗi loại bài toán về tỉ số phần trăm. Bởi thực tế, các em khi học xong cách giải của dạng toán về tỉ số phần trăm thì thường hiểu lẫn lộn giữa bài toán: “Cho biết 100% và đi tìm một số phần trăm của số đó” học sinh nhầm với dạng bài như : Cho biết 30% bao gạo của số đó là 60 kg. Tìm bao gạo đó nặng bao nhiêu ki lô gam? ” Vì vậy yêu cầu người giáo viên phải xác định rõ yêu cầu về nội dung, mức độ cũng như phương pháp dạy học nội dung này. Từ đó nhằm tạo ra một hệ thống phương pháp dạy học phù hợp với đối tượng học sinh, để giúp các em hiểu và vận dụng vào luyện tập đạt kết quả tốt. Từ việc xác định vị trí, vai trò của nội dung toán về “Tỉ số phần trăm” và “Giải toán về tỉ số phần trăm” cũng như những băn khoăn về cách dạy học phần này từ giáo viên và học sinh, tôi mạnh dạn đề xuất kinh nghiệm giảng dạy “Một số biện pháp giúp học sinh khá giỏi lớp 5 học tốt giải toán về tỉ số phần trăm” để nghiên cứu, thực nghiệm nhằm góp phần tìm ra biện pháp khắc phục khó khăn cho bản thân, đồng nghiệp và cũng như học sinh khá giỏi lớp 5 khi học phần toán này. 2. Ý nghĩa vấn đề nghiên cứu Trên cơ sở nắm chắc cách giải các bài toán về tỉ số phần trăm giúp học sinh biết vận dụng kiến thức vào giải quyết các bài toán trong thực tế cuộc sống. Thông qua đó còn giúp các em củng cố các kiến thức số học khác không chỉ củng cố các kiến thức toán học có liên quan mà còn giúp học sinh gắn học với hành, gắn nhà trường với thực tế cuộc sống lao động và sản xuất của xã hội. Qua việc học các bài toán về Tỉ số phần trăm, học sinh có hiểu biết thêm về thực tế, vận dụng được vào việc tính toán trong thực tế như : Tính tỉ số phần trăm các loại học sinh ( theo giới tính hoặc theo xếp loại học lực,..) trong lớp mình học, trong nhà trường; tính tiền vốn, tiền lãi khi mua bán hàng hoá hay khi gửi tiền tiết kiệm; tính sản phẩm làm được theo kế hoạch dự định,...v.v. Đồng thời rèn luyện những phẩm chất không thể thiếu của người lao động đối với học sinh Tiểu học. 3. Phạm vi nghiên cứu - Sáng kiến kinh nghiệm này tôi tiến hành nghiên cứu ở trường Tiểu học Dạ Trạch. - Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 5 - Lĩnh vực khoa học nghiên cứu: Phương pháp dạy học môn toán II. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH 1. Cơ sở lí luận Trong nội dung chương trình môn toán ở lớp 5 có 5 mạch kiến thức là: số học, yếu tố hình học, đại lượng và đo đại lượng, giải bài toán, yếu tố về thống kê và cụ thể nội dung chương trình như sau: Chương trình được phân bố 5 tiết/tuần x 35 tuần = 175 tiết
- Giới thiệu khái niệm ban đầu về số thập phân. - Đọc, viết, so sánh các số thập phân. - Viết và chuyển đổi các số đo đại lượng dưới dạng số thập phân. - Các phép tính cộng, trừ, nhân, chia các số thập phân: + Phép cộng, phép trừ các số thập phân có đến 3 chữ số ở phần thập phân. Cộng, trừ không nhớ và có nhớ đến 3 lần. + Phép nhân các số thập phân có tới 3 tích riêng và phần thập phân của tích có không có 3 chữ số. + Phép chia các số thập phân với số chia có không có 3 chữ số (cả phần nguyên và phần thập phân) và thương có không quá 4 chữ số, với phần thập phân có không quá 3 chữ số. - Tính chất giao hoán của phép cộng và phép nhân, tính chất phân phối của phép nhân đối với phép cộng các số thập phân. - Thực hành tính nhẩm: + Cộng, trừ không nhớ hai số thập phân có không quá 2 chữ số. + Nhân không nhớ một số thập phân có không quá 2 chữ số với một số tự nhiên có 1 chữ số. + Chia không có dư một số thập phân có không quá 2 chữ số cho một số tự nhiên có 1 chữ số. - Giới thiệu bước đầu về cách sử dụng máy tính bỏ túi. 1.3. Tỉ số phần trăm - Giới thiệu khái niệm ban đầu về tỉ số phần trăm. - Đọc, viết tỉ số phần trăm. - Cộng, trừ các tỉ số phần trăm; nhân, chia tỉ số phần trăm với một số. - Mối quan hệ giữa tỉ số phần trăm với phân số thập phân, số thập phân và phân số.
- Các phép tính cộng, trừ các số đo thời gian có đến tên hai đơn vị đo. - Các phép tính nhân, chia số đo thời gian với 1 số. - Giới thiệu khái niệm ban đầu về: vận tốc, thời gian chuyển động, quãng đường đi được và mối quan hệ giữa chúng. 2.2. Đo diện tích. Đo thể tích - Đêcamet vuông, hectômet vuông, milimet vuông; bảng đơn vị đo diện tích. - Giới thiệu các đơn vị đo diện tích ruộng đất: a và ha. Mối quan hệ giữa m2, a và ha. - Giới thiệu khái niệm ban đầu về thể tích và một số đơn vị đo thể tích: xăngtimet khối (cm3), đêximet khối (dm3), met khối (m3).
- Tính diện tích hình tam giác, hình thoi và hình thang. Tính chu vi và diện tích hình tròn. - Giới thiệu hình hộp chữ nhật, hình lập phương, hình trụ hình cầu. - Tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần, thể tích hình hộp chữ nhật, hình lập phương. Giới thiệu công thức tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần và thể tích hình trụ, hình cầu.
- Nêu nhận xét một số đặc điểm đơn giản của một bảng số liệu hoặc một biểu đồ thống kê. - Thực hành lập bảng số liệu và vẽ biểu đồ dạng đơn giản.
Giải bài toán, chủ yếu là các bài toán có đến 3 bước tính, trong đó có: 5.1. Các bài toán đơn giản về tỉ số phần trăm - Tìm tỉ số phần trăm của hai số. - Tìm một số, biết số phần trăm của số đó so với số đã biết - Tìm một số biết một số khác và tỉ số phần trăm của số đã biết so với số đó. 5.2. Các bài toán đơn giản về chuyển động đều, chuyển động ngược chiều và cùng chiều - Tìm vận tốc biết thời gian chuyển động và độ dài quãng đường - Tìm thời gian chuyển động biết độ dài quãng đường và vận tốc chuyển động. - Tìm độ dài quãng đường biết vận tốc và thời gian chuyển động. 5.3. Các bài toán ứng dụng các kiến thức đã học để giải quyết một số vấn đề của cuộc sống Trong các mạch kiến thức đó tôi đi sâu nghiên cứu về mạch kiến thức số học và giải toán có lời văn. Cụ thể là nội dung toán về “Tỉ số phần trăm ” và “Giải toán về tỉ số phần trăm” trong chương trình toán lớp 5. Ở môn toán lớp 5 nói riêng, phần “Tỉ số phần trăm” và “Giải toán về tỉ số phần trăm” là một nội dung quan trọng. Nội dung này được sắp xếp trong kiến thức số học; giải toán có lời văn và sắp xếp xen kẽ gắn bó với các mạch kiến thức khác, nhằm làm phong phú thêm nội dung môn toán ở Tiểu học.
Trong chương trình môn toán lớp 5 sau khi học sinh học xong 4 phép tính về cộng trừ nhân chia các số thập phân, các em bắt đầu được làm quen với các kiến thức về tỉ số phần trăm, các kiến thức này được giới thiệu từ tuần thứ 15, Các kiến thức về tỉ số phần trăm được dạy trong 26 tiết bao gồm 4 tiết bài mới, một số tiết luyện tập, luyện tập chung và sau đó là một số bài tập củng cố được sắp xếp xen kẽ trong các tiết luyện tập của một số nội dung kiến thức khác. Nội dung bao gồm các kiến thức sau đây: - Giới thiệu khái niệm ban đầu về tỉ số phần trăm. - Đọc viết tỉ số phần trăm. - Cộng trừ các tỉ số phần trăm, nhân chia tỉ số phần trăm với một số. - Mối quan hệ giữa tỉ số phần trăm với phân số thập phân, số thập phân và phân số. - Giải các bài toán về tỉ số phần trăm: + Tìm tỉ số phần trăm của hai số. + Tìm giá trị một số phần trăm của một số đã biết. + Tìm một số biết một giá trị phần trăm của số đó. Các dạng toán về tỉ số phần trăm không được giới thiệu một cách tường minh mà được đưa vào chủ yếu ở các tiết từ tiết 74 đến tiết 79, sau đó học sinh tiếp tục được củng cố thông qua một số bài tập trong các tiết luyện tập trong phần ôn tập cuối năm học.
+ Nhận biết được tỉ số phần trăm của hai đại lượng cùng loại. + Biết đọc, biết viết các tỉ số phần trăm. + Biết viết một phân số thành tỉ số phần trăm và viết một tỉ số phần trăm thành phân số. + Biết thực hiện các phép tính cộng, trừ các tỉ số phần trăm, nhân các tỉ số phần trăm với một số tự nhiên và chia các tỉ số phần trăm với một số tự nhiên khác 0. + Biết: - Tìm tỉ số phần trăm của hai số. - Tìm giá trị một tỉ số phần trăm của một số. - Tìm một số biết giá trị một tỉ số phần trăm của số đó. 2. Cơ sở thực tiễn a. Về phía học sinh Từ việc tìm hiểu nội dung, mức độ, phương pháp dạy học về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm trong chương trình toán 5, qua thực tế dạy học nhiều năm, tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng học sinh khá giỏi của hai lớp như sau: Lớp 5A là lớp tôi tiến hành dạy thực nghiệm còn lớp 5B là lớp đối chứng. * Đề khảo sát học sinh lớp 5 Môn Toán - Thời gian : 40 phút. Bài 1( 2 điểm): Tìm tỉ số phần trăm của hai số. a, 0,2 và 0,5 b, Tìm 120% của 5,5 Bài 2 (2 điểm): Một cửa hàng bán 1000 kg gạo và chiếm 12,5% tổng số gạo của cửa hàng trước khi bán. Hỏi trước khi bán cửa hàng có bao nhiêu tấn gạo? Bài 3( 3 điểm): Một người đem bán một cái đồng hồ với giá 500.000 đồng và được lãi 15% tiền vốn. Hỏi muốn tiền lãi bằng 30% tiền vốn thì người đó phải bán cái đồng hồ với giá bao nhiêu? Bài 4( 3 điểm): Một cửa hàng đó mua một chiếc cặp có giá là 120 000 đồng. Hỏi cửa hàng đó phải bán giá chiếc cặp đó là bao nhiêu tiền để được lãi 25% giá bán. Kết quả thu được cho thấy kiến thức của học sinh về vấn đề này còn chưa đồng đều. Cụ thể như sau:
Vì đây là một mảng kiến thức tổng hợp tương đối khó và phức tạp đòi hỏi học sinh phải có vốn kiến thức cơ bản vững chắc, biết sử dụng linh hoạt và sáng tạo các kiến thức đó nên trong quá trình tiếp thu các em còn hay mắc phải một số trở ngại sau đây: - Việc nắm bắt các kiến thức cơ bản về tỉ số phần trăm của các em còn chưa sâu. Đôi khi còn hay lẫn lộn một cách đáng tiếc. Chưa phân biệt được sự khác nhau cơ bản giữa tỉ số và tỉ số phần trăm, trong quá trình thực hiện phép tình còn hay ngộ nhận. - Việc vận dụng các kiến thức cơ bản vào thực hành còn gặp nhiều hạn chế, các em hay bắt chước các bài thầy giáo hướng dẫn mẫu để thực hiện yêu cầu của bài sau nên dẫn đến nhiều sai lầm cơ bản. Cụ thể như sau: + Khi thực hiện phép tính tìm tỉ số phần trăm của hai số, học sinh còn lẫn lộn giữa Đại lượng đem ra so sánh và Đại lượng chọn làm đơn vị so sánh (đơn vị gốc, hay đơn vị chuẩn) dẫn đến kết quả tìm ra là sai. VD: Tìm tỉ số phần trăm của 2 số 24 và 32. - Phép tính sai là 32 : 24 (24 là đơn vị so sánh, 32 là đối tượng đem ra so sánh). - Phép tính đúng là 24 : 32 (32 là đơn vị so sánh, 24 là đối tượng đem ra so sánh). + Khi trình bày phép tính tìm tỉ số phần trăm của 2 số, học sinh thực hiện bước thứ 2 của quy tắc còn nhầm lẫn nhiều (kể cả một số giáo viên) dẫn đến phép tính sai về ý nghĩa toán học. VD: Tìm tỉ số phần trăm của 2 số 24 và 32. - Phép tính sai : 24 : 32 = 0,75 = 0,75 x 100 = 75% hoặc 24 : 32 x 100 = 75% - Phép tính đúng:: 24 : 32 = 0,75 = 75% + Khi giải các bài toán về tỉ số phần trăm dạng 2 và dạng 3 học sinh chưa xác định được tỉ số phần trăm số đã biết với số chưa biết, chưa lựa chọn đúng được số làm đơn vị so sánh để đưa các số khác về so với đơn vị so sánh đã lựa chọn. VD : Một người bán hoa quả được tất cả 72000 đồng. Tính ra, người đó lãi 20% so với giá mua. Tính tiền lãi? - Cách giải sai: 1% tiền bán là: 72000 : 100 = 720 (đồng) Số tiền lãi là; 720 x 20 = 14400 (đồng) * Nguyên nhân sai : HS lầm tưởng giữa tiền lãi so với giá mua sang tiền lãi so với giá bán. Dẫn đến việc xác định tỷ số % của số đã biết (72000 đồng) là 100% là sai. - Cách giải đúng: Coi giá mua là 100%, thì tiền lãi là 20%. Như vậy 72000 đồng ứng với: 100% + 20% = 120% (giá mua) 1% giá mua là: 72000 : 120 = 600(đồng) Số tiền lãi là: 600 x 20 = 12000 đồng + Rất nhiều học sinh chưa hiểu được bản chất của tỉ số phần trăm, dẫn đến việc lựa chọn phép tính, ghi tỉ số phần trăm bừa bãi, sai ý nghĩa toán học. VD: Một trường tiểu học có 600 học sinh. Trong đó số học sinh nữ chiếm 52%. Tính số học sinh nữ? - Cách giải sai: 1% số học sinh toàn trường là: 600 : 100% = 6 (HS) Số học sinh nữ là : 6 x 52% =312 (HS) - Cách giải đúng: 1% số học sinh toàn trường là: 600 : 100 = 6 (HS) Số HS nữ là: 6 x 52 = 312 (HS) + Việc tính tỉ số phần trăm của 2 số mà khi thực hiện phép chia còn dư mới thì một số học sinh còn bỡ ngỡ trong việc lấy số chữ số trong phần thập phân của thương. Các em còn lẫn lộn giữa việc lấy hai chữ số ở phần thập phân của tỉ số phần trăm với lấy hai chữ số ở thương khi đi thực hiện phép chia để tìm tỉ số phần trăm của hai số. + Giống như khi giải các bài toán về phân số, khi giải các bài toán về phần trăm học sinh còn hay hiểu sai ý nghĩa tìm đơn vị của các tỉ số phần trăm nên dẫn đến việc thiết lập và thực hiện các phép tính bị sai. + Khi giải các bài toán về tỉ số phần trăm do không hiểu về quan hệ giữa các đại lượng trong bài toán nên các em hay mắc những sai lầm. + Khi giải một số bài toán phần trăm về tính tiền lãi, tiền vốn học sinh ngộ nhận và cho rằng tiền lãi và tiền vốn có quan hệ tỉ lệ với nhau, dẫn đến giải sai bài toán. b, Về phía giáo viên - Như trên đã nói việc mở rộng và nâng cao kiến thức cho học sinh là rất cần thiết xong phải trên cơ sở học sinh đã nắm chắc các kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa nhưng thực tế nhiều giáo viên chưa thực sự coi trọng. Có khi còn có quan điểm thông qua dạy nâng cao để củng cố kiến thức cơ bản cho học sinh. - Trong giảng dạy giáo viên còn lúng túng hoặc chưa coi trọng việc phân loại kiến thức. Do đó việc tiếp thu của học sinh không được hình thành một cách hệ thống nên các em rất mau quên. - Giáo viên chưa thật triệt để trong việc đổi mới phương pháp dạy học, học sinh chưa thực sự được tự mình tìm đến kiến thức, chủ yếu giáo viên còn cung cấp kiến thức một cách áp đặt, không phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh. - Khi dạy mỗi dạng bài nâng cao chúng ta còn chưa tuân thủ nguyên tắc từ bài dễ đến bài khó, từ bài đơn giản đến bài phức tạp nên học sinh tiếp thu bài không được hệ thống. Trong quá trình đánh giá bài làm của học sinh nhiều khi chúng ta còn đòi hỏi quá cao, dẫn đến tình trạng chỉ có một số ít học sinh thực hiện được. - Việc sử dụng các sơ đồ, các hình vẽ minh hoạ cho mỗi bài toán về tỉ số phần trăm có tác dụng rất tốt trong việc hướng dẫn học sinh tìm cách giải cho bài toán đó nhưng giáo viên chưa khai thác hết thế mạnh của nó. Trong giảng dạy còn thuyết trình, giảng giải nhiều. - Sau mỗi dạng bài hay một hệ thống các bài tập cùng loại giáo viên còn chưa coi trọng việc khái quát chung cách giải cho mỗi dạng để khắc sâu kiến thức cho học sinh. - Khi hướng dẫn học sinh giải các bài toán phức tạp giáo viên còn chưa chú trọng đến việc giúp học sinh biến đổi các bài toán đó về các bài toán dạng cơ bản đã được học. 3 Các biện pháp tiến hành nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm. Khi tiến hành nghiên cứu, tôi thường sử dụng các phương pháp sau
- Đọc các tài liệu cần thiết - Tìm hiểu sách giáo khoa, sách giáo viên, chương trình tài liệu bồi dưỡng giáo viên, sách tham khảo.
- Truyền đạt, phỏng vấn giáo viên - Điều tra học sinh các loại vở bài tập c. Phương pháp kiểm tra, thống kê kết quả - Kiểm tra chất lượng qua mỗi giai đoạn - Thống kê kết quả ở từng giai đoạn. d. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Giáo viên rút kinh nghiệm cho mình, tổng kết thành các bài học cơ bản dể giúp học sinh học tốt giải toán về tỉ số phần trăm.
Trong quá trình giảng dạy, tôi thấy nội dung về “Tỉ số phần trăm ” và “Giải toán về tỉ số phần trăm” với học sinh là rất khó đối với học sinh. Vì vậy tôi đã tiến hành nghiên cứu trong hai năm học: năm học 2010 – 2011 và năm học 2011 – 2012 để tìm ra phương pháp dạy học sao cho phù hợp và đạt hiệu quả nhất với học sinh. Sau hai năm nghiên cứu, khi đã tìm ra phương pháp dạy, trong năm học 2012 – 2013 tôi đã tiến hành dạy thực nghiệm trên lớp 5A, của trường. Từ thực tế thực nghiệm, đến năm nay, năm học 2013 – 2014 tôi đã viết sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp giúp học sinh khá giỏi lớp 5 học tốt giải toán về tỉ số phần trăm” với mong muốn sẽ giúp các em học tốt hơn về dạng toán “Tỉ số phần trăm ” và “Giải toán về tỉ số phần trăm” B. NỘI DUNG I. MỤC TIÊU: Sáng kiến kinh nghiệm này khái quát lên về nội dung chương trình môn toán lớp 5 ở Tiểu học. Trong chương trình toán lớp 5 nội dung về “Tỉ số phần trăm ” và “Giải toán về tỉ số phần trăm” được sắp xếp trong mạch kiến thức số học và sắp xếp xen kẽ với các mạch kiến thức khác Dựa trên dạy và học môn toán nói chung, dạy học sinh giải các bài toán về tỉ số phần trăm nói riêng. Tôi giúp các em có cách giải các bài toán nâng cao về tỉ số phần trăm. Tôi muốn đưa ra một số ý kiến đổi mới để giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về khái niệm tỉ số phần trăm. Giúp cho các em hiểu bài nhanh và dễ dàng tìm ra cách giải ba bà toán cơ bản về tỉ số phần trăm không bị nhầm lẫn và biết vận dụng làm bài một số dạng nâng cao. Giúp các em say mê hào hứng trong học môn toán.
Như chúng ta đã biết, giải toán về tỉ số phần trăm là một dạng toán hay và khá hấp dẫn đối với học sinh tiểu học. Mỗi dạng toán về tỉ số phần trăm, bên cạnh những cách giải đặc trưng, nó còn chứa đựng nhiều cách giải khác liên quan đến các kiến thức khác trong chương trình tiểu học. Việc giảng dạy mỗi dạng toán về tỉ số phần trăm giúp cho giáo viên có nhiều cơ hội để củng cố các kiến thức cho học sinh. Những bài toán về tỉ số phần trăm thường rất phong phú và đa dạng, chứa đựng nhiều nội dung thực tế của cuộc sống, cung cấp cho học sinh nhiều vốn sống, phát triển tốt các kĩ năng và khả năng tư duy. Để thực hiện được mục đích đề ra, trong quá trình dạy học tôi luôn coi trọng học sinh phải là trung tâm của hoạt động dạy học, các em phải chủ động, tích cực chiếm lĩnh tri thức để biết vận dụng vào làm bài. Trong quá trình đó, giáo viên là người tổ chức hướng dẫn học sinh chiếm lĩnh tri thức. Đồng thời giáo viên phải quan tâm đến sự tiếp thu bài của học sinh, vốn kĩ năng làm bài cho các em từ đơn giản đến phức tạp. Tôi tiến hành dạy thực nghiệm cho học sinh khá giỏi theo các mạch kiến thức như sau: a) Dạng cơ bản:
b) Dạng không cơ bản: Bao gồm: Các bài toán về tỉ số phần trăm liên quan đến các dạng toán điển hình như: Tìm hai số khi biết tổng và hiệu, tìm hai số khi biết tổng hoặc hiệu và tỉ số của hai số, toán về hai tỉ số, toán có nội dung hình học KIỂU 1: CÁC BÀI TOÁN VỀ TỈ SỐ PHẦN TRĂM DẠNG CƠ BẢN: Dạng I: Bài toán về tìm tỉ số phần trăm của hai số đó 1) Kiến thức cần ghi nhớ: - Nắm chắc cách tìm tỉ số phần trăm của 2 số theo hai bước sau:
- Biết đọc, biết viết các tỉ số phần trăm, làm tính với các tỉ số phần trăm. - Hiểu được các số liệu đơn giản về tỉ số phần trăm. 2/ Một số ví dụ: * Bài toán 1: Cho 2 số tự nhiên 40 và 32. a/ Hỏi 40 lớn hơn 32 bao nhiêu phần trăm? b/ Hỏi 32 nhỏ hơn 40 bao nhiêu phần trăm?
Với bài tập này, học sinh dễ dàng nhầm tưởng đáp số của 2 câu hỏi trên là như nhau. Do các em chưa xác định đúng đơn vị so sánh và đối tượng đem ra so sánh. - Hướng dẫn giải: Xác định đơn vị so sánh và đối tượng đem ra so sánh: + Câu a: 40 được đem so với 32 nên 32 là đơn vị so sánh còn 40 là đối tượng đem ra so sánh. + Câu b: 32 được đem so với 40 nên 40 là đơn vị so sánh còn 32 là đối tượng đem ra so sánh. - Cách giải: + Câu a: Tỉ số phần trăm của 40 so với 32 là : 40 : 32 = 1,25 = 125% Coi 32 là 100% thì 40 là 125%. Vậy 40 hơn 32 số phần trăm là: 125% - 100% = 25% Đáp số :25%
So với 32 thì 40 hơn 32 số phần trăm là: 8 : 32 = 0,25 = 25% + Câu b:
Tỉ số phần trăm của 32 so với 40: 32 : 40 = 0,8 = 80% Coi 40 là 100% thì 32 là 80%. Vậy 32 kém 40 số phần trăm là: 100% - 80% = 20% Đáp số : 20% Cách khác: 32 kém 40 số đơn vị là: 40 – 32 = 8 So với 40 thì 32 kém 40 số phần trăm là: 8 : 40 = 0,2 = 20% * Bài toán 2: Một cửa hàng bán vải, giá mua hàng vào chỉ bằng 80% giá bán lẻ.
* Phân tích bài toán: Giá mua vào =80% = HS phải xác định được: Giá bán lẻ là 100 phần (hoặc 100%) Giá mua hàng vào 80 phần (hoặc 80%) Từ đó học sinh dễ dàng tìm được tỉ số phần trăm giữa giá bán lẻ so với giá mua vào *Cách giải: Đổi 80% = Coi giá bán lẻ là 100 phần bằng nhau ( hoặc 100%) thì giá mua hàng vào là 80 phần như thế ( hoặc 80%) Vậy tỉ số phần trăm giữa giá bán lẻ so với giá mua vào là: 100 : 80 = 1,25 1,25 = 125% Đáp số : 125% 3) Một số lưu ý : - Giúp học sinh hiểu sâu sắc về các tỉ số phần trăm. Nắm chắc cách tìm tỉ số phần trăm của hai số. Có kĩ năng chuyển các tỉ số phần trăm về các phân số có mẫu số là 100 trong quá trình giải. - Xác định rõ ràng đơn vị so sánh và đối tượng đem ra so sánh để có phép tính đúng. - Xác định đúng được tỉ số phần trăm của 1 số cho trước với số chưa biết hoặc tỉ số % của số chưa biết so với số đó biết trong bài toán. Dạng II : Bài toán về tìm giá trị một số phần trăm của một số đã biết 1/ Kiến thức cần ghi nhớ: - Học sinh biết cách tìm m% của một số A đó biết bằng một trong hai cách sau đây:
- Biết vận dụng cách tính trên vào giải các bài toán về phần trăm. Biết giải các bài toán có sự phối hợp giữa tìm tỉ số phần trăm của hai số và tìm giá trị một số phần trăm của một số. 2/ Bài tập: * Bài toán1: (Bài 2/Trang 77 – sách giáo khoa) Một người bán 120 kg gạo, trong đó có 35% là gạo nếp. Hỏi người đó bán bao nhiêu ki lô gam gạo nếp? * Hướng dẫn giải: + Hiểu được tỉ số 35% là gì? Coi số gạo đem bán là 100 phần bằng nhau thì số gạo nếp là 35 phần như thế. Như vậy 120 kg học sinh sẽ ứng với 100 phần bằng nhau. Ta sẽ phải tìm 35 phần ứng với bao nhiêu ki lô gam? Ta có 100 phần: 120 kg Vậy 35 phần: ….kg? + Sau khi hiểu được bước trên, học sinh dễ dàng có cách giải như sau: *Cách giải: Coi số gạo đem bán là 100 phần bằng nhau ( hay 100%) thì số gạo nếp 35 phần như thế ( hay 35%) Giá trị 1 phần (hay 1% số gạo đem bán) là: 120 : 100 = 1,2 (kg). Số gạo nếp đã bán ( hay 35% số gạo đem bán ) là: 1,2 x 35 = 42(kg) ĐS: 42kg ** Với cách làm như trên, sẽ khắc phục được hoàn toàn tình trạng học sinh ghi kí hiệu % vào các thành phần của phép tính như: 120 : 100% hoặc 1,2 x 100%
GV cho hoc sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? Nhầm lẫn cơ bản của học sinh khi giải bài tập trên là các em đi tính số sách tăng sau một năm, sau đó nhân với 2 để tìm số sách tăng sau hai năm, rồi lấy số sách ban đầu cộng với số sách tăng sau hai năm để tìm đáp số. Nguyên nhân chủ yếu là do các em chưa hiểu về mối quan hệ về phần trăm giữa số sách của các năm với nhau. - Hướng dẫn giải Hiểu tỉ số 20% như thế nào? Số sách tăng sau một năm = 20% Số sách năm trước đó 100% * Cách giải:
Với cách giải thứ nhất thì cụ thể, rõ ràng và phù hợp với số đông học sinh. Nhưng nếu bài toán yêu cầu tìm số sách của thư viện sau nhiều năm nữa thì bài giải sẽ rất dài dòng. Cách hai tuy hơi khó hơn một chút song ngắn gọn hơn và có tính khái quát cao hơn. * Bài toán 3: Cuối năm 1996 dân số nước ta có 78 triệu người. Hỏi cuối năm 1999 dân số nước ta là bao nhiêu nếu tốc độ tăng dân số mỗi năm là 2%. *Phân tích: Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì?
Từ năm 1996 đến năm 1999 cách nhau số năm là : 1999 – 1996 = 3 (năm). Ba năm đó dân số nước ta tăng số phần trăm là : 3 x 2 = 6(%). Ba năm đó nước ta tăng được số dân là : 78 000 000 : 100 x 6 = 4680000 (người). Cuối năm 1999 dân số nước ta là : 78 000 000 + 4 680 000 = 82 680 000 (người). Lời giải trên các em đó hiểu sai về tốc độ tăng dân số mỗi năm. Tốc độ tăng dân số mỗi năm là 2% nghĩa là năm sau dân số tăng 2% so với năm liền trước chứ không phải so với cùng một thời điểm là cuối năm 1996. * Lời giải đúng như sau : Với 100% + 2% = 102% nên số dân năm sau bằng 102% số dân năm liền trước đó. Số dân năm 1997 là : 78 000 000 : 100 x 102 = 79 560 000 (người). Số dân năm 1998 là : 79 560 000 : 100 x 102 = 81 151 200 (người). Số dân năm 1999 là : 81 151 200 : 100 x 102 = 82 774 224 (người). Đỏp số : 82 774 224 người * Giáo viên chốt kết luận : Với dạng toán này các em cần lưu ý “Tốc độ tăng dân số mỗi năm là a% nghĩa là năm sau dân số tăng a% so với năm liền trước đó”. * Bài toán 4: Một cửa hàng điện tử định giá bán một chiếc Tivi là 4 500 000 đồng. Tuy nhiên để thu hút khách hàng cửa hàng quyết định giảm giá hai lần liên tiếp, mỗi lần giảm 10%. Hỏi sau hai lần giảm giá thì giá bán chiếc Tivi đó là bao nhiêu ? *Phân tích: Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì?
Hai lần giảm số phần trăm là : 10% + 10% = 20%. Số tiền bị giảm đi là : 4 500 000 : 100 x 20 = 900 000 (đồng). Giá chiếc Ti vi sau hai lần giảm giá là : 4 500 000 – 900 000 = 3 600 000 (đồng). Bài giải trên sai ngay từ phép tính đầu tiên : 10% + 10% = 20%. Đây chính là do các em đó hiểu sai : 10% giá lần đầu cũng bằng 10% giá lần sau. * Lời giải đúng như sau : Sau khi giảm giá 10% lần đầu thì giá bán chiếc Tivi là : 4 500 000 – 4 500 000 : 100 x 10 = 4 050 000 (đồng). Sau khi giảm giá 10% lần thứ hai thì giá bán chiếc Tivi là : 4 050 000 – 4 050 000 : 100 x 10 = 3 645 000 (đồng). Đáp số : 3 645 000 đồng. * Giáo viên chốt kết luận : Với dạng toán này các em cần lưu ý “giảm a% lần thứ nhất khác với giảm a% lần thứ hai”. * Bài toán 5: Một người bỏ ra 2 500 000 đồng để đi buôn. Chuyến thứ nhất người đó lãi được 40%. Sau đó người đó gộp cả vốn lẫn lãi để đi buôn chuyến thứ hai thì bị lỗ 40%. Hỏi sau hai chuyến đi buôn người đó còn lại bao nhiêu tiền ? *Phân tích : Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? Khi giải bài toán này phần lớn các em đều cho đáp số là : “ Người đó còn lại số tiền là 2 500 000 đồng”. Sở dĩ có đáp số sai đó là do các em nghĩ rằng tăng 40% rồi lại giảm 40% thì vẫn trở về như cũ. Và như thế là các em đó hiểu sai bài toán. * Lời giải đúng như sau : Số tiền người đó đem đi buôn chuyến thứ hai là : 2 500 000 + 2 500 000 : 100 x 40 = 3 500 000 (đồng). Sau hai chuyến đi buôn người đó còn lại số tiền là : 3 500 000 – 3 500 000 : 100 x 40 = 2 100 000 (đồng). Đáp số : 2 100 000 đồng. * Giáo viên chốt kiến thức : Với dạng toán này các em cần lưu ý “tăng a % lại giảm a% thì không trở về con số cũ được”. * Bài toán 6: Người ta trộn 20 tấn quặng chứa 72% sắt với 28 tấn quặng chứa 40% sắt. Hỏi sau khi trộn xong thì hỗn hợp quặng mới chứa bao nhiêu phần trăm sắt? *Phân tích: Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? Muốn tìm được hỗn hợp quặng mới chứa bao nhiêu phần trăm sắt ta phải đi tìm tỉ số phần trăm giữa lượng sắt chứa trong hỗn hợp quặng đó và lượng hỗn hợp quặng đó. Vận dụng cách tìm giá trị một số phần trăm của một số kết hợp với cách tìm tỉ số phần trăm của hai số ta có cách giải sau đây:
Trong 20 tấn quặng có lượng sắt là: 20 : 100 x 72 = 14,4(tấn) Trong 28 tấn quặng có lượng sắt là : 28 : 100 x 40 = 11,2( tấn) Trong hỗn hợp quặng mới lượng sắt chiếm số phần trăm là : ( 14,4 + 11,2) : (20 + 28) = 0,5333 = 53,33% Đáp số: 53,33% 3) Một số bài tập vận dụng: 1. Một cửa hàng đó mua một gói quà sinh nhật là 36 000 đồng. Hỏi cửa hàng đó phải bán giá gói quà đó là bao nhiêu để được lãi 20% giá vốn. 2. Một mặt hàng trước tết được nâng giá 20%, sau tết lại hạ giá 20% so với giá đang bán. Hỏi mặt hàng đó trước khi nâng giá và sau khi hạ giá thì ở thời điểm nào rẻ hơn? 3. Một cửa hàng bán mứt, trong dịp tết đó bán được 80% số mứt với số tiền lãi là 20%so tiền vốn. Số mứt còn lại bán bị lỗ 20% so với tiền vốn. Hỏi sau khi bán hết số mứt cửa hàng được lãi bao nhiêu phần trăm so với tiền vốn? 4) Một số lưu ý: - Giáo viên cần giúp học sinh xác định đúng tỉ số phần trăm của một số chưa biết với một số đó biết để thiết lập đúng các phép tính. - Phải hiểu rõ các tỉ số phần trăm có trong bài toán. Cần xác định rõ đơn vị so sánh ( hay đơn vị gốc) để coi là 100 phần bằng nhau hay 100% - Trong bài toán có nhiều đại lượng, có những đại lượng có thể vừa là đơn vị so sánh, vừa là đối tượng so sánh. Dạng III : Bài toán về tìm một số khi biết giá trị một số phần trăm của số đó 1/ Kiến thức cần ghi nhớ: - Biết cách tìm một số khi biết m% của số đó là n.Theo hai cách tính như sau:
- Biết vận dụng cách tính trên khi giải các bài toán về tỉ số phần trăm. - Biết giải các bài toán có sự kết hợp cả ba dạng toán cơ bản. Biết phân biệt sự khác nhau giữa dạng 2 và dạng 3 để tránh nhầm lẫn khi vận dụng. 2/ Bài tập: *Bài toán 1 (Bài 2- trang 78- sách giáo khoa) Số học sinh khá giỏi của trường Vạn Thịnh là 552 em, chiếm 92% số học sinh toàn trường. Hỏi trường Vạn Thịnh có bao nhiêu học sinh? *Phân tích: Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? + Nhầm lẫn học sinh hay gặp trong bài toán này là các em xác định sai tỉ số phần trăm ứng với 552 học sinh. Hoặc không xác định được 552 học sinh ứng với tỉ số phần trăm + Hiểu tỉ số 92% như thế nào? 92% là 552 em 100% là … em? * Cách giải: Coi số học sinh toàn trường là 100 phần bằng nhau ( hay 100%) thì số học sinh khá giỏi là 92 phần như thế( hay 92%). Giá trị 1 phần hay 1% số học sinh toàn trường : 552 : 92 = 6(em) Số học sinh toàn trường : 6 x 100 = 600(em) Đáp số: 600 em ** Như vậy đối với những học sinh trung bình ta có thể cho các em quy về số phần bằng nhau, còn với các em có lực học khá hơn các em có thể giải bài toán với các tỉ số phần trăm. * Bài toán 2: Bác Duyên bán một hộp bánh được 30 000 đồng. Tính ra số tiền lãi bằng 20% số tiền vốn. Tính tiền vốn để mua hộp bánh đó? * Phân tích: Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? Sai cơ bản của học sinh khi làm bài tập trên là chưa xác định được rõ tỉ số phần trăm của số tiền đó bán hộp bánh là bao nhiêu so với tiền vốn. Dẫn đến một số em tính tiền lãi của hộp bánh như sau: 30 000 : 100 x 20 = 6 000 (đồng) Giáo viên cần cho học sinh xác định số tiền 30 000 đồng bao gồm: Tiền vốn + tiền lãi Tiền vốn là 100% Tiền lãi là 20% *Cách giải: Coi số tiền vốn là 100 phần bằng nhau (hoặc 100%) thì số tiền lãi là 20 phần như thế (hoặc 20%). 30 000đồng tiền bán hộp bánh ứng với: 100 + 20 = 120 (phần) hoặc 100% + 20% = 120% Như vậy 120 phần hoặc 120% tiền vốn chính là 30 000 đồng. Giá trị 1 phần (hay 1% tiền vốn) là: 30 000 : 120 = 250 (đồng) Số tiền vốn là: 250 x 100 = 25 000 (đồng) Đáp số: 25 000 đồng
* Phân tích: Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? - Bài này ngược lại với bài trên nhưng học sinh rất dễ nhầm vì tưởng bài tương tự nhau. Học sinh khi làm bài tập trên là chưa xác định được rõ tỉ số phần trăm của số tiền bán chú gấu bông là bao nhiêu so với tiền vốn. Học sinh hiểu sai tiền mua là 100% dẫn đến tính tiền bán chú gấu bông như sau là sai: 48 000 : 100 x 125 = 60 000 (đồng) - Giáo viên cần cho học sinh xác định số tiền giá bán là 100% Tiền mua hay tiền vốn là: 100% - 25% = 75 % *Cách giải: Coi số tiền bán là 100 phần bằng nhau (hoặc 100%) thì số tiền mua 48 000 đồng ứng với 100 – 25 = 75 (phần) hoặc 100% - 25 % = 75% Như vậy 75 phần hoặc 75 % tiền vốn chính là 48 000 đồng. Giá trị 1 phần (hay 1% tiền vốn) là: 48 000 : 75 = 640 (đồng) Số tiền phải bán để được lãi 25% giá bán là: 640 x 100 = 64 000 (đồng) Đáp số: 64 000 đồng * Giáo viên chốt kiến thức : - Học sinh cần đọc kĩ đề để hiểu bài toán; bài toán 2 cho tiền lãi bằng 20% tiền vốn bài toán 3 cho tiền lãi bằng 25% giá bán - Giáo viên cần cho học sinh hiểu không phải lúc nào tiền vốn cũng là 100% vì ở bài 3 khi đó giá bán là 100% thì tiền vốn sẽ là: 100% - 25% = 75% * Bài toán 4: Ba người chia nhau một số tiền công. Số tiền của người thứ nhất nhiều hơn so với số tiền của người thứ hai là 20% và ít hơn so với số tiền của người thứ ba là 25%. Biết người thứ hai được chia 360.000đồng. Tính số tiền của người thứ nhất và người thứ ba? *Phân tích: Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? Để tính được số tiền của người thứ nhất và người thứ ba ta căn cứ vào số tiền của người thứ hai. Ta minh hoạ bài toán bằng sơ đồ sau đây.
+ 20% 
Người thứ 1 
Người thứ 3 - 25%
Từ sơ đồ trên ta có thể hướng dẫn học sinh hiểu bài toán như sau: - Để tính được số tiền của người thứ nhất ta lấy số tiền của người thứ hai cộng thêm 20% số tiền đó. - Để tính được số tiền của người thứ ba ta đi tìm 360.000 đồng ứng với bao nhiêu phần trăm số tiền của người thứ nhất, từ đó sẽ tính được số tiền của người thứ nhất. *Cách giải: 20% số tiền của người thứ hai là : 360.000 : 100 x20 = 72000(đồng) Số tiền của người thứ nhất là: 360.000 + 72000 = 432.000(đồng) Coi số tiền của người thứ ba là 100% thì số tiền của người thứ nhất chiếm là: 100% - 25% = 75% (Số tiền người thứ ba) Số tiền của người thứ ba là : 432.000 : 75 x 100 = 576.000(đồng) Đáp số: 432000đồng và 576000đồng
*Phân tích: Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? - Các em đa số đều hiểu sau hai lần giảm giá thì giá 1881000 đồng ứng với : 100% - 10% - 5% = 85%. Vì thế, tính sai giá tiền trước khi giảm giá là: 1881000 : 85 x 100 = 2 212 000 (đồng) - Giáo viên hướng dẫn đưa về dạng toán Giải ngược từ cuối nên cách giải đúng như sau: *Cách giải: Lần thứ 2 giảm giá 5%. Vậy tỉ số % tương ứng với 1 881 000đ là : 100% – 5% = 95% Giá bán trước lần giảm giá thứ hai là : 1 881 000 : 95 x 100 = 1 980 000 (đ) Lần thứ nhất giảm giá 10%. Vậy tỉ số % tương ứng với 1 980 000đ là : 100% – 10% = 90%
1 980 000 : 90 x 100 = 2 200 000 (đ) Đáp số : 2 200 000 đồng
- Sau khi học sinh đó nắm được ba dạng cơ bản của bài toán về tỉ số phần trăm giáo viên cần tổ chức cho học sinh luyện tập các bài toán tổng hợp cả ba dạng để củng cố cách giải, rèn kĩ năng và phân biệt sự khác nhau của ba dạng bài đó. KIỂU 2: CÁC BÀI TOÁN VỀ TỈ SỐ PHẦN TRĂM DẠNG KHÔNG CƠ BẢN Dạng I: Các bài toán về tỉ số phần trăm liên quan đến dạng toán tìm hai số khi biết tổng và hiệu của hai số *Bài toán1: Hai đội công nhân trồng rừng nhận kế hoạch trong tháng 1 phải trồng xong 872 cây lấy gỗ. Sau khi mỗi đội hoàn thành xong 75% kế hoạchcủa mình thì số cây còn lại của đội 1 hơn số cây còn lại của đội hai là 54 cây. Hỏi mỗi đội đó nhận kế hoạch trồng bao nhiêu cây? * Phân tích: Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? Biết tổng số cây hai đội nhận trồng là 872 cây. Muốn tìm được số cây mỗi đội đó nhận kế hoạch trồng là bao nhiêu ta sẽ xác định thêm hiệu số cây mà hai đội đó nhận trồng theo kế hoạch bằng cách vận dụng bài toán tìm một số kho biết một giá trị phần trăm của số đó. Đưa bài toán về dạng tìm hai số khi biết tổng và hiệu của hai số * Cách giải: Số cây còn lại của mỗi đội chiếm số phần trăm là: 100% - 75% = 25%( số cây của mỗi đội) Ta có 25% hiệu số cây của hai đội là 54 cây nên hiệu số cây của hai đội là: 54 :25 x100 = 216(cây) Mà tổng số cây hai đội nhận trồng là 872 cây. Số cây đội 1 nhận trồng là : (872 + 216) : 2 = 544(cây) Số cây đội 2 nhận trồng là: 872 – 544 = 328(cây) Đáp số : Đội 1: 544 cây. đội 2: 328cây. *Bài toán 2:
* Phân tích: Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? - Muốn tìm được tỉ số phần trăm số thóc ở hai kho ta phải tính được số thóc trong mỗi kho. - Biết hiệu số thóc của hai kho ban đầu là 35 tấn. Dựa vào các dữ kiện còn lại ta có thể xác định được tổng số thóc của hai kho ban đầu và đưa bài toán về dạng tìm hai số khi biết tổng và hiệu của hai số đó. * Cách giải: Số thóc còn lại trong mỗi kho chiếm số phần trăm là : 100% - 25% = 75%( số thúc mỗi kho) Ta có 75% tổng số thóc hai kho là 225 tấn nên tổng số thóc của hai kho ban đầu là : 225 : 75 x 100 = 300(tấn) Mà hiệu số thóc hai kho ban đầu là 35 tấn. Số thóc của kho A ban đầu là : (300 + 35) : 2 =167,5(tấn) Số thóc của kho B ban đầu là : 300 – 167,5 = 132,5(tấn) Tỉ số phần trăm giữa số thóc kho B và số thóc kho A là : 132,5 : 167,5 = 0,7910 = 79,1% Đáp số 79,1% Dạng II: Bài toán về tỉ số phần trăm liên quan đến dạng toán tìm hai số khi biết tổng (hiệu) và tỉ số của hai số * Bài toán 1: Khối 4 và khối 5 của một trường thu nhặt được 450 kg giấy vụn. Biết 25% số giấy vụn của khối 4 bằng 20% số giấy vụn của khối 5. Tính số giấy vụn mỗi khối đó thu nhặt được? * Phân tích : Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? Biết tổng số giấy vụ hai khối thu nhặt được là 450 kg. Chuyển các tỉ số phần trăm về phân số.Ta đưa bài toán về dạng tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số để tìm số giấy vụn mà mỗi khối đó thu nhặt được. *Cách giải: Đổi 25% = 20% = T S
S Giá trị một phần là : 450 : (4 +5) =50(kg) Số giấy vụn khối 4 thu nhặt được là : 50 x 4 = 200(kg) Số giấy vụn khối 5 thu nhặt là: 450 – 200 = 250(kg) Đáp số : Khối 4: 200kg, khối 5: 250kg *Bài toán 2: Tìm hai số biết số thứ nhất hơn số thứ hai là 9,81 và 40% số thứ nhất bằng 50% số thứ hai. * Phân tích: Giáo viên cho học sinh xác định: Bài toán cho biết gì? Bài toán hỏi gì? Đây là dạng toán gì ? ( Tìm hai số biết hiệu và tỉ số) Học sinh chuyển các tỉ số phần trăm về phân số để xác định tỉ số của hai số đó. *Cách giải: Đ Ta có sơ đồ sau :
Số thứ nhất là : 9,81 : ( 5 – 4 ) Số thứ hai là : 49,05 – 9,81 = 39,24 Đáp số : 49,05 và 39,24 Dạng III: Các bài toán về tỉ số phần trăm có chứa các yếu tố hình học * Bài toán 1: Nếu tăng chiều dài của một hình chữ nhật thêm 10%,đồng thời giảm chiều rộng của nó đi 10% thì diện tích của hình chữ nhật sẽ tăng hay giảm bao nhiêu phần trăm? *Phân tích: Muốn biết diện tích của hình chữ nhật tăng hay giảm bao nhiêu phần trăm ta sẽ đi so sánh diện tích của hình chữ nhật ban đầu với diện tích của hình chữ nhật mới. Bằng cách đi tìm tỉ số phần trăm giữa diện tích của hình chữ nhật mới với diện tích của hình chữ nhật ban đầu, từ đó ta sẽ biết được diện tích của hình chữ nhật sẽ tăng hay giảm bao nhiêu phần trăm. *Cách giải: Coi chiều dài của hình chữ nhật ban đầu là 100%, chiều rộng của hình chữ nhật ban đầu là 100% và coi diện tích của hình chữ nhật ban đầu là 100%. Thì chiều dài sau khi tăng thêm 10% là : 100% + 10% = 110%( chiều dài ban đầu) Chiều rộng của hình chữ nhật sau khi giảm đi 10% là: 100% - 10% = 90%( chiều rộng ban đầu) Diện tích của hình chữ nhật khi đó là : 110% x 90% = 99%( diện tích ban đầu) Vỡ 100% > 99% nên diện tích của hình chữ nhật đó giảm và giảm đi là : 100% - 99% = 1%(diện tích ban đầu) Đáp số: 1% * Bài toán 2: Người ta tăng chiều dài của một hình chữ nhật thêm 25%. Hỏi để diện tích của hình chữ nhật đó không thay đổi thì cần giảm chiều rộng của hình chữ nhật đó đi bao nhiêu phần trăm? *Phân tích: Muốn biết chiều rộng của hình chữ nhật cần giảm bao nhiêu phần trăm ta sẽ đi so sánh chiều rộng của hình chữ nhật ban đầu với chiều rộng của hình chữ nhật mới. Bằng cách đi tìm tỉ số phần trăm giữa chiều rộng của hình chữ nhật mới với chiều rộng của hình chữ nhật ban đầu ta sẽ biết được chiều rộng của hình chữ nhật sẽ giảm đi bao nhiêu phần trăm. *Cách giải 1: Coi chiều dài của hình chữ nhật ban đầu là 100%, chiều rộng của hình chữ nhật ban đầu là 100% và coi diện tích của hình chữ nhật ban đầu là 100%. Thì chiều dài sau khi tăng thêm 25% là : 100% + 25% = 125%( chiều dài ban đầu) Diện tích của hình chữ nhật khi đó vẫn là 100% Chiều rộng của hình chữ nhật sau khi giảm là: 100% : 125% = 80%(chiều rộng ban đầu) Vậy chiều rộng cần giảm đi là: 100% - 80% = 20%( chiều rộng ban đầu) Đáp số: 20% *Cách giải 2: Khi tăng chiều dài thêm 25% thì diện tích hình chữ nhật đó cũng tăng 25%. Diện tích của hình chữ nhật ban đầu là 100%. Khi đó diện tích của hình chữ nhật sau khi tăng là 125%. Nghĩa là 125% = D Muốn diện tích trở về như diện tích ban đầu nghĩa là giảm đi Đáp số: 20%
- Để giải được các bài toán về tỉ số phần trăm liên quan đến các dạng toán điển hình đòi hỏi học sinh phải có kĩ năng biến đổi bài toán đó để đưa về các dạng toán điển hình đã học. Biết làm thành thạo các phép tính với các tỉ số phần trăm và các phép đổi tỉ số phần trăm ra phân số và ngược lại. Khi thực hiện phép nhân và phép chia hai tỉ số phần trăm học sinh phải biết cách đổi các tỉ số phần trăm đó ra phân số sau đó thực hiện phép nhân, chia các phân số. - Khi giải các bài toán về tỉ số phần trăm dạng hai tỉ số, HS thường hay mắc phải sai lầm là thiết lập các phép tính không cùng đơn vị, để khắc phục tồn tại này, khi hướng dẫn học sinh giải giáo viên cần cho các em thảo luận để tìm ra đại lượng không đổi trong bài toán đó. Lấy đại lượng không đổi đó làm đơn vị so sánh để thiết lập tỉ số giữa các đại lượng liên quan với đại lượng không đổi đó. - Giáo viên cần cho các em nắm chắc lại một số tính chất của phép cộng và phép trừ hai số như: tổng hai số không đổi nếu ta thêm vào số này đồng thời bớt ở số kia đi cùng một số như nhau. Hiệu hai số không đổi nếu ta cùng thêm hoặc cùng bớt ở hai số đi một số như nhau. - Để giải được các bài toán phần trăm có chứa các yếu tố hình học nắm chắc các công thức liên quan đến tính chu vi, diện tích và các yếu tố cạnh của các hình đó.
Trong đề tài “Một số biện pháp giúp học sinh khá giỏi lớp 5 học tốt giải toán về tỉ số phần trăm” tôi đã tiến hành dạy thực nghiệm với học sinh khá giỏi lớp 5 của trường và thu được kết quả rất khả quan. 3. Hiệu quả Đối với học sinh: Giúp cho học sinh có một kĩ năng giải toán và phân loại dạng toán tốt, nắm chắc cách giải các dạng toán về tỉ số phần trăm. Bên cạnh đó giúp các em có kĩ năng nhận biết, so sánh, đối chiếu sự giống nhau và khác nhau giữa các dạng bài, từ đó giúp các em tránh được những nhầm lẫn đáng tiếc xảy ra. Đối với giáo viên: Đề tài này còn giúp cho giáo viên có một hệ thống các bài tập phù hợp với nội dung kiến thức trong chương trình, cung cấp cho giáo viên phương pháp dạy học phù hợp với nhận thức của học sinh. Giúp cho giáo viên bồi dưỡng năng khiếu cho học sinh khá giỏi.
Qua nhiều năm giảng dạy, thực hiện dạy - học theo chương trình thay sách giáo khoa ở lớp 5, tôi đã vận dụng dạy cho học sinh khá giỏi về tỉ số phần trăm như trên và thu được kết quả rất khả quan: - Học sinh hiểu sâu sắc hơn về khái niệm tỉ số phần trăm. - Học sinh dễ tiếp thu và dễ dàng tìm ra cách giải ba bà toán cơ bản về tỉ số phần trăm không bị nhầm lẫn và biết vận dụng làm bài một số dạng nâng cao. - Các em say mê hào hứng trong học môn toán.
Sau khi triển khai dạy bồi dưỡng cho học sinh khá giỏi ở lớp 5A như trên. Tôi đã tiến hành điều tra ở lớp thực nghiệm 5A và lớp 5B khi học sinh học xong phần giải toán về tỉ số phần trăm. *Đề khảo sát học sinh lớp 5 Môn Toán - Thời gian : 40 phút. Bài 1( 2 điểm): Tìm tỉ số phần trăm. a, Biết 25% của một số là 0,2. Tìm số đó b, Tìm 175% của 90.
Kết quả thu được cho thấy kiến thức của học sinh về vấn đề này đã có tiến bộ. Cụ thể như sau:
Nhìn vào kết quả khảo sát và theo dõi quá trình học tập của học sinh tôi nhận thấy: Chất lượng học sinh khá giỏi lớp 5A cao hơn lớp 5B, các em nắm bài và vận dụng vào làm bài tốt hơn. Từ đó giúp các em yêu thích và hào hứng học toán hơn. C. KẾT LUẬN 1. Nhận định chung Nội dung phần toán về tỉ số phần trăm và giải các bài toán về tỉ số phần trăm là một trong những nội dung quan trọng, góp phần làm phong phú thêm nội dung môn Toán ở Tiểu học nói chung và ở môn Toán 5 nói riêng. Những kiến thức về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm được đưa vào toán 5 sẽ là cơ sở, là tiền đề giúp học sinh học tốt các kiến thức có liên quan ở bậc học trên, cũng như có được kĩ năng thực hành trong cuộc sống thực tiễn. Để khắc phục những khó khăn khi dạy học tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm trong Toán 5, tôi thiết nghĩ giáo viên cần chú ý một số vấn đề sau: - Cần nghiên cứu nắm vững nội dung, chương trình môn Toán ở Tiểu học nói chung và môn Toán 5 nói riêng, để nhằm hiểu được vị trí, vai trò và ý nghĩa của phần toán về tỉ số phần trăm trong môn Toán ở Tiểu học. - Việc mở rộng và nâng cao kiến thức phải trên cơ sở học sinh đã nắm chắc các kiến thức cơ bản. Biết sử dụng các kiến thức cơ bản một cách linh hoạt, sáng tạo.Biết kích thích, gợi mở để các em có nhu cầu vận dụng kiến thức đó. Có như vậy việc nâng cao kiến thức mới thực sự phát huy được hiệu quả cao. - Trước khi dạy mỗi dạng bài, giáo viên cần cho học sinh ôn tập và hệ thống lại các kiến thức cơ bản có liên quan để việc tiếp thu bài của học sinh đạt được hiệu quả cao. - Khi phát triển, mở rộng và nâng cao kiến thức cho học sinh, giáo viên cần xuất phát từ các bài toán đơn giản, dễ hiểu. Qua mỗi bài, hay hệ thống bài, giáo viên cần cho học sinh rút ra được các nhận xét hay cách giải cơ bản để vận dụng cho các bài sau đó. Giúp các em hiểu sâu, nhớ lâu và hình thành kĩ năng giải các bài toán đó. - Giáo viên cần nắm bắt được trình độ, năng lực của học sinh ở lớp mình dạy. Từ đó tìm tòi, sử dụng các hình thức dạy học, phương pháp hướng dẫn truyền đạt cho phù hợp với khả năng của học sinh. Đặc biệt chú trọng việc hướng dẫn học sinh chủ động tìm ra khái niệm về tỉ số phần trăm và kĩ năng giải toán về tỉ số phần trăm. Tạo cho các em thói quen tìm tòi, sáng tạo trong học Toán, biết vận dụng toán học vào cuộc sống thực tiễn. - Giáo viên cần kết hợp bài dạy cung cấp khái niệm tỉ số phần trăm, cách giải bài toán về tỉ số phần trăm với bài dạy thực hành luyện tập một cách chặt chẽ. Kết hợp đưa các bài toán về tỉ số phần trăm vào những tiết học ngoài giờ lên lớp, những giờ học ngoại khoá nhằm giúp học sinh cũng cố, khắc sâu khái niệm, cách giải ba bài toán cơ bản về tỉ số phần trăm, gắn học với hành.
Kiến thức giải toán về tỉ số phần trăm là mảng kiến thức khó trong chương trình toán 5 song tôi mới đưa ra một số dạng bài vẫn còn ít. Để học sinh có bề dày về kinh nghiệm giải toán khó nó đòi hỏi học sinh phải có sự tích lũy và có kiến thức chắc chắn về những dạng toán cơ bản khác nữa. 3. Hướng tiếp tục nghiên cứu Từ kinh nghiệm này, tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu thêm và sâu hơn giải toán về tỉ số phần trăm như: - Các bài toán về tỉ số phần trăm liên quan đến năng suất và sức lao động. - Các bài toán về tỉ số phần trăm liên quan đến toán suy luận lôgíc. Каталог: admin -> FileStore -> file -> SKKN%202014 SKKN%202014 -> PHẦn I : LỜi nóI ĐẦu lý do chọn đề tài admin -> CỤC ĐIỀu tiếT ĐIỆn lựC SKKN%202014 -> SỞ giáo dục và ĐÀo tạo hưng yên trưỜng thpt trần quang khải sáng kiến kinh nghiệM SKKN%202014 -> SỞ giáo dục và ĐÀo tạo hưng yên trưỜng thpt nguyễn siêU SKKN%202014 -> Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác file -> Kinh nghiệm: Ứng dụng cntt vào giảng dạy môn Âm nhạc ở bậc thcs. Phần I: ĐẶt vấN ĐỀ file -> Tæ sinh – c ng nghÖ S¸ng kiÕn kinh nghiÖm SKKN%202014 -> Trêng SỞ giáo dục và ĐÀo tạo hưng yên trưỜng thpt phù CỪ tải về 248.91 Kb. Chia sẻ với bạn bè của bạn:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
giá bán lẻ
m hoặc lấy A 
=
= 
ố giấy vụn của khối 4 :
ổi 40% = 
; 50% = 
= 
diện tích ban đầu. Ta có sơ đồ sau: